اقىلدى لاق
ا. ج. جۋماديلوۆا
كوركەم ادەبيەت
اقىلدى لاق
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: قاتىناس، الەۋمەتتىك ورتا
وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ تاقىرىبى: اقىلدى لاق
وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ ماقساتى:
1. ەرتەگى مازمۇنىن زەيىن قويىپ تىڭداۋعا ۇيرەتۋ؛
2. بالالاردىڭ سوزدىك قورلارىن مولايتۋ؛
3. كوركەم ادەبي تىلدە سويلەۋگە تاربيەلەۋ.
قولدانىلاتىن كورنەكى قۇرالدار مەن جابدىقتار: ەرتەگى جەلىسى بەينەلەنگەن سۋرەتتەر، دەمونستراسيالىق ماتەريالدار، جۇمىس داپتەرى.
وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: بالالاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ.
شاتتىق شەڭبەرى: ءتورت تۇلىك جىرى
شورە – شورە، شولدەدىڭ بە، لاعىم،
سونشا نەگە ەلەڭدەيدى قۇلاعىڭ؟
قويشى، لاعىم، الدە قارنىڭ اشتى ما،
سەن جىلاساڭ، مەنىڭ كەلەر جىلاعىم.
كىرىسپە اڭگىمە:
- بالالار ءۇي جانۋارلارىنا نە جاتادى؟
- قوي، ەشكى، تۇيە، جىلقى، سيىر، ەسەك، مىسىق، ءۇي قويانى، قۇستاردان تاۋىق، ۇيرەك، قاز، كۇركەتاۋىق.
- مىنا جايلاۋداعى سۋرەتكە قاراڭدارشى. ءۇي جانۋارلارى تولدەرىمەن جايىلىپ ءجۇر ەكەن، وسى ءۇي جانۋارلارىنىڭ تولدەرىن اتايىق.
- تۇيەنىڭ ءتولى – بوتاقان،
قويدىڭ ءتولى – قوشاقان،
ەشكىنىڭ ءتولى – لاق،
جىلقىنىڭ ءتولى – قۇلىن،
سيىردىڭ ءتولى – بۇزاۋ.
- مەن سەندەرگە ولەڭ جولدارىن وقيمىن، ال سەندەر قاي ءتول تۋرالى ءسوز بولعانىن ايتىڭدار.
شورە، شورە، لاعىم،
تەنتەك بولما، شىراعىم،
سەكەڭدەمەي دەمىڭدى ال،
سەلتەڭدەمەي قۇلاعىڭ، - دەپ نەگە ايتامىز؟
- لاققا.
- ەندەشە، سەندەرگە ءۇي جانۋارلارىنىڭ ءبىرى «اقىلدى لاق» تۋرالى ەرتەگى وقىپ بەرەيىن.
«اقىلدى لاق» ەرتەگىسىن مانەرلەپ وقۋ.
سۇراق – جاۋاپ ارقىلى ەرتەگى مازمۇنى نە جايلى ەكەنىن ءبىلۋ.
- ەرتەگى قالاي اتالادى؟
- «اقىلدى لاق»
- ەرتەگى ۇنادى ما؟
- ۇنادى.
- لاق قايدا باردى، نە ءۇشىن؟
- سۋعا باردى، سۋ ىشۋگە.
- ول سۋدىڭ ىشىندە نەلەردى كوردى؟
- قولتىراۋىنداردى كورىپ، وزىنە ءقاۋىپ تونگەنىن تۇسىنەدى.
- ءوزىن جەگەلى كەلە جاتقان قولتىراۋىنداردى كورگەن لاق نە ىستەدى؟
- سەندەر ەشكىنىڭ ەتىن جەگەن اڭنىڭ ءولىپ قالاتىنىن بىلمەۋشى مە ەدىڭدەر؟ ويتكەنى، ول ءدارى عوي. ەگەر مەنى جەگىلەرىڭ كەلسە ساندارىڭ وتىزعا جەتسىن. سوندا عانا جەۋلەرىڭە بولادى، - دەيدى.
- سول كەزدە قولتىراۋىندار نە ىستەيدى؟
- قولتىراۋىننىڭ بىرەۋى لاقتى كۇزەتىپ، قالعاندارى جان – جاققا قولتىراۋىن ىزدەپ كەتەدى. سالدەن سوڭ قولتىراۋىندار كەلىپ، لاققا اۋىز سالماق بولادى.
- قولتىراۋىننان قورىققان لاقتىڭ ارەكەتى قانداي بولادى؟
- وسى كەزدە لاق ولاردىڭ نەشەۋ ەكەندىگىن، ولسە دە ءوزىن قانشا قولتىراۋىن ءبولىپ جەگەنىن بىلگىسى كەلەتىنىن ايتادى.
- قولتىراۋىندا كەلىسە مە؟
- قولتىراۋىندار كەلىسىپ، وزدەرىن ساناتادى. بۇزاۋ ولاردى قانشا ساناسا دا ولاردىڭ سانىنان جاڭىلىپ، ءبىرىنىڭ سوڭىنان ءبىرى ءتىزىلىپ تۇرۋلارىن وتىنەدى. ءسويتىپ، ولاردى وزەن جاعاسىنا دەيىن تۇرعىزىپ، سانايدى. ەڭ سوڭعى قولتىراۋىننىڭ تۇسىنا كەلگەندە لاق ءبىر سەكىرىپ جاعاعا شىعادى دا، جۇيتكىگەن كۇيى جونىنە كەتەدى.
سەرگىتۋ ءساتى: قوشاقانى قويدىڭ،
قايدا قالىپ قويدىڭ؟
بۇلتيىپ تۇر ءبۇيىرىڭ،
قاي ورىستەن تويدىڭ؟
سەكەڭ – سەكەڭ، ەي لاق،
ءجۇرمىن ساعان كەيىپ – اق،
تىنىم تاپساڭ بولماي ما؟
سەكىرمەي – اق كەي ۋاق؟
جاڭىلتپاشتى جاڭىلماي ايتايىق!
1. اق تاي اق پا؟
قارا تاي اق پا؟
2. قاي تاي لاقتاي؟
قاي لاق بارماقتاي؟
وقۋ ءىس – ارەكەتىن قورىتۋ: ساباق تۋرالى ءار بالادان ءوز ويىن سۇراۋ، بارلىق بالالاردىڭ سويلەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
بىلەدى: ەرتەگىنىڭ مازمۇنىن.
يگەرەدى: مالدىڭ تولدەرىن قالاي اتاۋ كەرەكتىگىن.
مەڭگەرەدى: كوركەم ادەبي تىلدە سويلەۋدى.
اقىلدى لاق. جۇكتەۋ
كوركەم ادەبيەت
اقىلدى لاق
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: قاتىناس، الەۋمەتتىك ورتا
وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ تاقىرىبى: اقىلدى لاق
وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ ماقساتى:
1. ەرتەگى مازمۇنىن زەيىن قويىپ تىڭداۋعا ۇيرەتۋ؛
2. بالالاردىڭ سوزدىك قورلارىن مولايتۋ؛
3. كوركەم ادەبي تىلدە سويلەۋگە تاربيەلەۋ.
قولدانىلاتىن كورنەكى قۇرالدار مەن جابدىقتار: ەرتەگى جەلىسى بەينەلەنگەن سۋرەتتەر، دەمونستراسيالىق ماتەريالدار، جۇمىس داپتەرى.
وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: بالالاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ.
شاتتىق شەڭبەرى: ءتورت تۇلىك جىرى
شورە – شورە، شولدەدىڭ بە، لاعىم،
سونشا نەگە ەلەڭدەيدى قۇلاعىڭ؟
قويشى، لاعىم، الدە قارنىڭ اشتى ما،
سەن جىلاساڭ، مەنىڭ كەلەر جىلاعىم.
كىرىسپە اڭگىمە:
- بالالار ءۇي جانۋارلارىنا نە جاتادى؟
- قوي، ەشكى، تۇيە، جىلقى، سيىر، ەسەك، مىسىق، ءۇي قويانى، قۇستاردان تاۋىق، ۇيرەك، قاز، كۇركەتاۋىق.
- مىنا جايلاۋداعى سۋرەتكە قاراڭدارشى. ءۇي جانۋارلارى تولدەرىمەن جايىلىپ ءجۇر ەكەن، وسى ءۇي جانۋارلارىنىڭ تولدەرىن اتايىق.
- تۇيەنىڭ ءتولى – بوتاقان،
قويدىڭ ءتولى – قوشاقان،
ەشكىنىڭ ءتولى – لاق،
جىلقىنىڭ ءتولى – قۇلىن،
سيىردىڭ ءتولى – بۇزاۋ.
- مەن سەندەرگە ولەڭ جولدارىن وقيمىن، ال سەندەر قاي ءتول تۋرالى ءسوز بولعانىن ايتىڭدار.
شورە، شورە، لاعىم،
تەنتەك بولما، شىراعىم،
سەكەڭدەمەي دەمىڭدى ال،
سەلتەڭدەمەي قۇلاعىڭ، - دەپ نەگە ايتامىز؟
- لاققا.
- ەندەشە، سەندەرگە ءۇي جانۋارلارىنىڭ ءبىرى «اقىلدى لاق» تۋرالى ەرتەگى وقىپ بەرەيىن.
«اقىلدى لاق» ەرتەگىسىن مانەرلەپ وقۋ.
سۇراق – جاۋاپ ارقىلى ەرتەگى مازمۇنى نە جايلى ەكەنىن ءبىلۋ.
- ەرتەگى قالاي اتالادى؟
- «اقىلدى لاق»
- ەرتەگى ۇنادى ما؟
- ۇنادى.
- لاق قايدا باردى، نە ءۇشىن؟
- سۋعا باردى، سۋ ىشۋگە.
- ول سۋدىڭ ىشىندە نەلەردى كوردى؟
- قولتىراۋىنداردى كورىپ، وزىنە ءقاۋىپ تونگەنىن تۇسىنەدى.
- ءوزىن جەگەلى كەلە جاتقان قولتىراۋىنداردى كورگەن لاق نە ىستەدى؟
- سەندەر ەشكىنىڭ ەتىن جەگەن اڭنىڭ ءولىپ قالاتىنىن بىلمەۋشى مە ەدىڭدەر؟ ويتكەنى، ول ءدارى عوي. ەگەر مەنى جەگىلەرىڭ كەلسە ساندارىڭ وتىزعا جەتسىن. سوندا عانا جەۋلەرىڭە بولادى، - دەيدى.
- سول كەزدە قولتىراۋىندار نە ىستەيدى؟
- قولتىراۋىننىڭ بىرەۋى لاقتى كۇزەتىپ، قالعاندارى جان – جاققا قولتىراۋىن ىزدەپ كەتەدى. سالدەن سوڭ قولتىراۋىندار كەلىپ، لاققا اۋىز سالماق بولادى.
- قولتىراۋىننان قورىققان لاقتىڭ ارەكەتى قانداي بولادى؟
- وسى كەزدە لاق ولاردىڭ نەشەۋ ەكەندىگىن، ولسە دە ءوزىن قانشا قولتىراۋىن ءبولىپ جەگەنىن بىلگىسى كەلەتىنىن ايتادى.
- قولتىراۋىندا كەلىسە مە؟
- قولتىراۋىندار كەلىسىپ، وزدەرىن ساناتادى. بۇزاۋ ولاردى قانشا ساناسا دا ولاردىڭ سانىنان جاڭىلىپ، ءبىرىنىڭ سوڭىنان ءبىرى ءتىزىلىپ تۇرۋلارىن وتىنەدى. ءسويتىپ، ولاردى وزەن جاعاسىنا دەيىن تۇرعىزىپ، سانايدى. ەڭ سوڭعى قولتىراۋىننىڭ تۇسىنا كەلگەندە لاق ءبىر سەكىرىپ جاعاعا شىعادى دا، جۇيتكىگەن كۇيى جونىنە كەتەدى.
سەرگىتۋ ءساتى: قوشاقانى قويدىڭ،
قايدا قالىپ قويدىڭ؟
بۇلتيىپ تۇر ءبۇيىرىڭ،
قاي ورىستەن تويدىڭ؟
سەكەڭ – سەكەڭ، ەي لاق،
ءجۇرمىن ساعان كەيىپ – اق،
تىنىم تاپساڭ بولماي ما؟
سەكىرمەي – اق كەي ۋاق؟
جاڭىلتپاشتى جاڭىلماي ايتايىق!
1. اق تاي اق پا؟
قارا تاي اق پا؟
2. قاي تاي لاقتاي؟
قاي لاق بارماقتاي؟
وقۋ ءىس – ارەكەتىن قورىتۋ: ساباق تۋرالى ءار بالادان ءوز ويىن سۇراۋ، بارلىق بالالاردىڭ سويلەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
بىلەدى: ەرتەگىنىڭ مازمۇنىن.
يگەرەدى: مالدىڭ تولدەرىن قالاي اتاۋ كەرەكتىگىن.
مەڭگەرەدى: كوركەم ادەبي تىلدە سويلەۋدى.
اقىلدى لاق. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
I. ساباقتىڭ تاقىرىبى: The Past Perfect Tense (اياقتالعان وتكەن شاق)
