اقىن كوپ، فاريزا جالعىز
«اقىن كوپ، فاريزا جالعىز»
(اقىن فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان ادەبي - سازدى كەش)
«فاريزا اپامىز پوەزياعا قانات قاعىپ العاش قوسىلعان كەزدەن باستاپ، بۇگىنگى قازاق پوەزياسىنىڭ پاديشاسىنا اينالىپ، بۇكىل ءومىرىن شىعارماشىلىققا ارنادى» (نۇرسۇلتان نازاربايەۆ)
ماقساتى: كۇنى كەشە عانا دۇنيەدەن پوەزيا پاديشاسى فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ شىعارماشىلىق ومىرىنە تالداۋ جاساي وتىرىپ، بالالاردىڭ ءسوز ونەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، اقىننىڭ شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋ.
مەيىرحان: پوەزيا – قاسيەتتى ۇعىم. ول — ادامنىڭ ىشكى سەزىمىنىڭ ءتىل جەتپەس تىلسىمىندا جاتقان اسەم الەمى. جەكە ادامنىڭ ەشكىمگە ايتپاس قۇپيا قاستەرلى ىشكى سىرى. پوەزيا تەك قانا ىشكى دۇنيە عانا ەمەس، ادام جانىنىڭ الاۋلاعان التىن جالىنى. پوەزيا – تاريحتان دا، ءتىپتى فيلوسوفيادان دا جوعارى ەكەنىن باعزى زاماننان - اق ۇلى اريستوتەل ايتىپ بەرگەنى ءمالىم. پوەزيا – الەمنىڭ جىرشىسى، اقىلدىڭ ايناسى، حالىق مۇڭى، ونەردىڭ شىڭى.
ايدانا: عابيت مۇسىرەپوۆ ايتقانداي: «بىرەۋدىڭ باعى – تىلىندە، بىرەۋدىڭ باعى – ۋىسىندا»- دەمەكشى وسى اتالعان باقتار بۇيىرعان پوەزيا اۋىلىنداعى قاراگوز نازىك جاندىلار قانشاما دەسەڭشى! قازاق قىزدارىنىڭ پوەزياسى تۋرالى تىلگە تيەك ەتكەنىمىزدە العاشقى بولىپ، پوەزيا شولپانى فاريزانى اتايمىز. فاريزا تۋرالى پىكىرلەر تولاسسىز. سونىڭ ءبىرى جازۋشى شەرحان مۇرتازا: قازاقتا اقىن كوپ، فاريزا جالعىز. جاڭا تۋعان ايدىڭ جانىندا جالعىز جۇلدىز ەرەكشە جارقىراپ تۇرادى. پەرىشتە جۇلدىز سياقتى. اقىندىعى دا، جاراتىلىسى دا ەرەكشە، ەشكىمگە ۇقسامايدى. اقىن جالعىز. پەرزەنتتەرى سانسىز. ولار ميلليونداردىڭ جۇرەگىن جىلىتادى، جاندارىن جادىراتادى. پەرزەنتتەرى سونىسىمەن قۇدىرەتتى.
مەيىرحان: فاريزا سوناۋ نارىن قۇمىنىڭ اراسىندا، اسىپ - تاسقان بايلىعى بولماسا دا وزىندىك داۋلەتى بار وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى ەلىنە سىيلى، اشىق - جارقىن ادام بولعان. ول اكەسىنە ارناپ كوپتەگەن ولەڭدەر شىعارعان. فاريزا اكەسىنەن جاستاي قالىپ، اناسى حاليمانىڭ تاربيەسىندە بولادى. اناسى كوپ سويلەمەيتىن، سويلەسە ماقالداپ سويلەيتىن، اسا اقىلدى، رۋحاني قۋاتتى، سۇلۋ ادام بولعان.
ايدانا: فاريزا اپايىمىزدىڭ سوزىنە جازىلعان انا تۋرالى ءاندى تىڭدايىق! الدارىڭىزدى كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرىمىز! قارسى الىڭىزدار، بەكنۇر مەن ارۋجان!
مەيىرحان: ولەڭ - ءومىر، ولەڭ - سەزىم دەسەك، سىرلى ليريكاعا ءتان ەرەكشەلىك ءومىر قۇبىلىسىن جۇرەك تولقىنىسى مەن شىنايى تەربەلىس ارقىلى جەتكىزۋ بولىپ تابىلادى. ەندىگى كەزەكتى فاريزا اقىننىڭ وقىرمان جۇرەگىنەن ورىن العان جىرلارىنا كەزەك بەرەمىز
ءنۇرالى: مەن قورىقپايمىن
سۇستى تۇلعالارىڭنان، اسقارلارىم،
جانارتاۋلاردان لاپىلداپ شاشقان جالىن.
كوڭىل - سۇڭقار ەمەس پە – كەلەدى ىلعي
اسقارلاردان دا ءارى اسىپ اسپانداعىم.
ءورشىپ قايتا جانىما وت الماسام،
مەن ايتەۋىر قۇزداردان جاسقانبادىم.
ءدىنيسلام: سەزەم – تالاي جاناردان جاس پارلارىن.
تارلاۋ جولدا تايعاناق تاستار بارىن.
شىرقاۋ دەگەن شىڭداردان قۇلاۋ ەمەس،
جاسىما تەك،
جاس قۇسىم – جاقسى ارمانىم!
ايارۋ: جاستار –
جارا تۇسپەگەن جانىنا ءالى
تۇسىنگەندەي جانىمدى تابىنادى؛
مەنىڭ اسقاق ءام مۇڭدى جىرلارىمدى
ىزدەۋى حاق سولاردىڭ، ساعىنارى...
مەن كەشپەگەن دۇنيە جوق ەكەنىن
سەزەدى ولار. سەزەدى ءبارى - ءبارى،
بەينەبايان كورسەتۋ
ايدانا: قىمباتتى قاۋىم، ەندىگى كەزەكتى «قازاقستان - ورال» تەلەارناسىنا بەرەيىك! تىكەلەي ەفيردە «پوەزيا پاديشاسى» اتتى تەلەباعدارلاما. ءسوز كەزەگى وزىندە ميللەنا!
ميللەنا: - راحمەت، ايدانا!
شاتقالدارىندا جار قۇزدىڭ،
اقپان جالىندا قار - مۇزدىڭ،
كولدەنەڭ كوزدەن قورعارسىن،
جانىمدا ءجۇرشى، جالعىزبىن، وسىلاي وقىرمانىنا ولەڭ ارناعان پاراساتتى پوەزيانىڭ پاديشاسى فاريزا اقىن فانيدەن ءوتتى. قازاق ەلىنىڭ ماڭدايىنا بىتكەن جۇلدىز ءسوندى...
مۇقاعالي مۇڭىن شاققان ۇلى تۇلعانىڭ قازاسى ءار قازاقتىڭ جانىنا باتارى ءسوزسىز. قالاي ماقتاساق تا، قالاي جوقتاساق تا لايىقتى تۇلعا. قازا قايىرلى بولسىن! ەفيردە «پوەزيا پاديشاسى». باعدارلامانىڭ قوناقتارىمەن تانىستىرىپ وتەيىن. قازاق پوەزياسىن زەرتتەۋشى جاس عالىم ەلەۋسينوۆا البينا، جاس تاريحشى يحسانعالييەۆا سايدا. كورەرمەندەر باعدارلاما قوناقتارىنا ءوز سۇراقتارىمىزدى قويا وتىرايىق. ءبىر سۇراقتى ءوزىم باستاپ قويايىن. البينا حانىم، فاريزانىڭ مىقتىلىعى نە دەپ ويلايسىز؟
البينا: بۇل ساۋالعا جاۋاپتىڭ ەڭ دۇرىسى — ونىڭ ولەڭدەرىن وقۋ دا، بىلايعى الەممەن سالىستىرۋ. سوندا ونىڭ قازاق پوەزياسىندا عانا ەمەس، الەم پوەزياسىندا تۇلعالىق دارەجەگە كوتەرىلگەنىن، ونىڭ تۆورچەستۆوسىنىڭ ۇلتتىق مۇراعا — ۇلت، مەملەكەت ماقتان ەتەتىن مۇراعا اينالعانىن سەزىنۋگە بولادى. فاريزا ولەڭگە و باستان ەشكىمگە ۇقسامايتىن كۇردەلى دە قۇدىرەتتى بولمىسپەن، تۇلعاعا ءتان تۇتاستىقپەن كەلدى. ومىرگە تەك وزىنە عانا ءتان كوزبەن — سەزىم، جۇرەك كوزىمەن قاراۋ، بيىكتىكتى وزىنە ءتان، ەرەكشە بولمىسپەن سەزىنۋدەن تۋىندايتىن پوەزيانىڭ وسىنداي بىرەگەي قۇبىلىسى ونىڭ تۆورچەستۆوسىنا ۇڭىلە بىلگەن كىسىگە عانا سەزىلمەك. فاريزا الەمى — ءالى ءوزىمىز سىرىنا تەرەڭدەي قويماعان، ءبىراق ايتۋلىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قازاقپەن بىرگە ماڭگى جاسايتىن الەم.
ميللەنا:- قىمباتتى كورەرمەندەر، ميكروفوندى الىپ، سۇراقتارىڭىزدى قويا بەرىڭىزدەر. ءوزىڭىزدى تانىستىرىپ وتسەڭىز!
ارمان: مەنىڭ اتىم – ارمان. مەن سۇراعىمدى Cايدا حانىمعا قويعىم كەلىپ تۇر. فاريزا اقىن سىرت كوزگە قاتال كورىنەدى. ويىنداعىسىن جاسىرماي، تىكە بەتكە ايتاتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. ال، ولەڭدەرى تۇنىپ تۇرعان ليريكا. ونىڭ ليريكالىق مەنى بارىنشا مەيىرىمدى، بارىنشا اقجارقىن، ادامداردى ەرەكشە جاقسى كورەدى، سۇيسە دە، رەنجىسە دە جاساندىلىقتان ادا. ەگەر شىنىمەن قاتال بولعان بولسا ومىردەگى مىنەز بەن ولەڭدەگى مىنەزىنىڭ سايكەس كەلمەۋىن نەمەن تۇسىندىرەسىز؟
(اقىن فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان ادەبي - سازدى كەش)
«فاريزا اپامىز پوەزياعا قانات قاعىپ العاش قوسىلعان كەزدەن باستاپ، بۇگىنگى قازاق پوەزياسىنىڭ پاديشاسىنا اينالىپ، بۇكىل ءومىرىن شىعارماشىلىققا ارنادى» (نۇرسۇلتان نازاربايەۆ)
ماقساتى: كۇنى كەشە عانا دۇنيەدەن پوەزيا پاديشاسى فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ شىعارماشىلىق ومىرىنە تالداۋ جاساي وتىرىپ، بالالاردىڭ ءسوز ونەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، اقىننىڭ شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋ.
مەيىرحان: پوەزيا – قاسيەتتى ۇعىم. ول — ادامنىڭ ىشكى سەزىمىنىڭ ءتىل جەتپەس تىلسىمىندا جاتقان اسەم الەمى. جەكە ادامنىڭ ەشكىمگە ايتپاس قۇپيا قاستەرلى ىشكى سىرى. پوەزيا تەك قانا ىشكى دۇنيە عانا ەمەس، ادام جانىنىڭ الاۋلاعان التىن جالىنى. پوەزيا – تاريحتان دا، ءتىپتى فيلوسوفيادان دا جوعارى ەكەنىن باعزى زاماننان - اق ۇلى اريستوتەل ايتىپ بەرگەنى ءمالىم. پوەزيا – الەمنىڭ جىرشىسى، اقىلدىڭ ايناسى، حالىق مۇڭى، ونەردىڭ شىڭى.
ايدانا: عابيت مۇسىرەپوۆ ايتقانداي: «بىرەۋدىڭ باعى – تىلىندە، بىرەۋدىڭ باعى – ۋىسىندا»- دەمەكشى وسى اتالعان باقتار بۇيىرعان پوەزيا اۋىلىنداعى قاراگوز نازىك جاندىلار قانشاما دەسەڭشى! قازاق قىزدارىنىڭ پوەزياسى تۋرالى تىلگە تيەك ەتكەنىمىزدە العاشقى بولىپ، پوەزيا شولپانى فاريزانى اتايمىز. فاريزا تۋرالى پىكىرلەر تولاسسىز. سونىڭ ءبىرى جازۋشى شەرحان مۇرتازا: قازاقتا اقىن كوپ، فاريزا جالعىز. جاڭا تۋعان ايدىڭ جانىندا جالعىز جۇلدىز ەرەكشە جارقىراپ تۇرادى. پەرىشتە جۇلدىز سياقتى. اقىندىعى دا، جاراتىلىسى دا ەرەكشە، ەشكىمگە ۇقسامايدى. اقىن جالعىز. پەرزەنتتەرى سانسىز. ولار ميلليونداردىڭ جۇرەگىن جىلىتادى، جاندارىن جادىراتادى. پەرزەنتتەرى سونىسىمەن قۇدىرەتتى.
مەيىرحان: فاريزا سوناۋ نارىن قۇمىنىڭ اراسىندا، اسىپ - تاسقان بايلىعى بولماسا دا وزىندىك داۋلەتى بار وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى ەلىنە سىيلى، اشىق - جارقىن ادام بولعان. ول اكەسىنە ارناپ كوپتەگەن ولەڭدەر شىعارعان. فاريزا اكەسىنەن جاستاي قالىپ، اناسى حاليمانىڭ تاربيەسىندە بولادى. اناسى كوپ سويلەمەيتىن، سويلەسە ماقالداپ سويلەيتىن، اسا اقىلدى، رۋحاني قۋاتتى، سۇلۋ ادام بولعان.
ايدانا: فاريزا اپايىمىزدىڭ سوزىنە جازىلعان انا تۋرالى ءاندى تىڭدايىق! الدارىڭىزدى كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرىمىز! قارسى الىڭىزدار، بەكنۇر مەن ارۋجان!
مەيىرحان: ولەڭ - ءومىر، ولەڭ - سەزىم دەسەك، سىرلى ليريكاعا ءتان ەرەكشەلىك ءومىر قۇبىلىسىن جۇرەك تولقىنىسى مەن شىنايى تەربەلىس ارقىلى جەتكىزۋ بولىپ تابىلادى. ەندىگى كەزەكتى فاريزا اقىننىڭ وقىرمان جۇرەگىنەن ورىن العان جىرلارىنا كەزەك بەرەمىز
ءنۇرالى: مەن قورىقپايمىن
سۇستى تۇلعالارىڭنان، اسقارلارىم،
جانارتاۋلاردان لاپىلداپ شاشقان جالىن.
كوڭىل - سۇڭقار ەمەس پە – كەلەدى ىلعي
اسقارلاردان دا ءارى اسىپ اسپانداعىم.
ءورشىپ قايتا جانىما وت الماسام،
مەن ايتەۋىر قۇزداردان جاسقانبادىم.
ءدىنيسلام: سەزەم – تالاي جاناردان جاس پارلارىن.
تارلاۋ جولدا تايعاناق تاستار بارىن.
شىرقاۋ دەگەن شىڭداردان قۇلاۋ ەمەس،
جاسىما تەك،
جاس قۇسىم – جاقسى ارمانىم!
ايارۋ: جاستار –
جارا تۇسپەگەن جانىنا ءالى
تۇسىنگەندەي جانىمدى تابىنادى؛
مەنىڭ اسقاق ءام مۇڭدى جىرلارىمدى
ىزدەۋى حاق سولاردىڭ، ساعىنارى...
مەن كەشپەگەن دۇنيە جوق ەكەنىن
سەزەدى ولار. سەزەدى ءبارى - ءبارى،
بەينەبايان كورسەتۋ
ايدانا: قىمباتتى قاۋىم، ەندىگى كەزەكتى «قازاقستان - ورال» تەلەارناسىنا بەرەيىك! تىكەلەي ەفيردە «پوەزيا پاديشاسى» اتتى تەلەباعدارلاما. ءسوز كەزەگى وزىندە ميللەنا!
ميللەنا: - راحمەت، ايدانا!
شاتقالدارىندا جار قۇزدىڭ،
اقپان جالىندا قار - مۇزدىڭ،
كولدەنەڭ كوزدەن قورعارسىن،
جانىمدا ءجۇرشى، جالعىزبىن، وسىلاي وقىرمانىنا ولەڭ ارناعان پاراساتتى پوەزيانىڭ پاديشاسى فاريزا اقىن فانيدەن ءوتتى. قازاق ەلىنىڭ ماڭدايىنا بىتكەن جۇلدىز ءسوندى...
مۇقاعالي مۇڭىن شاققان ۇلى تۇلعانىڭ قازاسى ءار قازاقتىڭ جانىنا باتارى ءسوزسىز. قالاي ماقتاساق تا، قالاي جوقتاساق تا لايىقتى تۇلعا. قازا قايىرلى بولسىن! ەفيردە «پوەزيا پاديشاسى». باعدارلامانىڭ قوناقتارىمەن تانىستىرىپ وتەيىن. قازاق پوەزياسىن زەرتتەۋشى جاس عالىم ەلەۋسينوۆا البينا، جاس تاريحشى يحسانعالييەۆا سايدا. كورەرمەندەر باعدارلاما قوناقتارىنا ءوز سۇراقتارىمىزدى قويا وتىرايىق. ءبىر سۇراقتى ءوزىم باستاپ قويايىن. البينا حانىم، فاريزانىڭ مىقتىلىعى نە دەپ ويلايسىز؟
البينا: بۇل ساۋالعا جاۋاپتىڭ ەڭ دۇرىسى — ونىڭ ولەڭدەرىن وقۋ دا، بىلايعى الەممەن سالىستىرۋ. سوندا ونىڭ قازاق پوەزياسىندا عانا ەمەس، الەم پوەزياسىندا تۇلعالىق دارەجەگە كوتەرىلگەنىن، ونىڭ تۆورچەستۆوسىنىڭ ۇلتتىق مۇراعا — ۇلت، مەملەكەت ماقتان ەتەتىن مۇراعا اينالعانىن سەزىنۋگە بولادى. فاريزا ولەڭگە و باستان ەشكىمگە ۇقسامايتىن كۇردەلى دە قۇدىرەتتى بولمىسپەن، تۇلعاعا ءتان تۇتاستىقپەن كەلدى. ومىرگە تەك وزىنە عانا ءتان كوزبەن — سەزىم، جۇرەك كوزىمەن قاراۋ، بيىكتىكتى وزىنە ءتان، ەرەكشە بولمىسپەن سەزىنۋدەن تۋىندايتىن پوەزيانىڭ وسىنداي بىرەگەي قۇبىلىسى ونىڭ تۆورچەستۆوسىنا ۇڭىلە بىلگەن كىسىگە عانا سەزىلمەك. فاريزا الەمى — ءالى ءوزىمىز سىرىنا تەرەڭدەي قويماعان، ءبىراق ايتۋلىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قازاقپەن بىرگە ماڭگى جاسايتىن الەم.
ميللەنا:- قىمباتتى كورەرمەندەر، ميكروفوندى الىپ، سۇراقتارىڭىزدى قويا بەرىڭىزدەر. ءوزىڭىزدى تانىستىرىپ وتسەڭىز!
ارمان: مەنىڭ اتىم – ارمان. مەن سۇراعىمدى Cايدا حانىمعا قويعىم كەلىپ تۇر. فاريزا اقىن سىرت كوزگە قاتال كورىنەدى. ويىنداعىسىن جاسىرماي، تىكە بەتكە ايتاتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. ال، ولەڭدەرى تۇنىپ تۇرعان ليريكا. ونىڭ ليريكالىق مەنى بارىنشا مەيىرىمدى، بارىنشا اقجارقىن، ادامداردى ەرەكشە جاقسى كورەدى، سۇيسە دە، رەنجىسە دە جاساندىلىقتان ادا. ەگەر شىنىمەن قاتال بولعان بولسا ومىردەگى مىنەز بەن ولەڭدەگى مىنەزىنىڭ سايكەس كەلمەۋىن نەمەن تۇسىندىرەسىز؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
