اقمولا (ءى نۇسقا)
ەسەنعۇل بەرىش سىرلىباي دەگەن كىسى قازاقتىڭ پىشەن شاپپاي، كوشىپ-قونىپ، مال وتارلاپ جۇرگەن كەزىندە كىشى ءجۇز تايسويعان دەگەن قونىسىندا وتىرىپ، بۇگەلى دەگەن بالاسىن قۇلانعا قىسىراق ماتا دەپ جىبەرەدى. ونداعى ماقساتى قۇلان سۋىققا شىدامدى، تاپىل-جال، قابا قۇيرىق، بورانعا ىقپايتۇعىن اسىل تۇقىمدى جانۋار بولعاندىقتان تۇقىم الۋ بولادى.
بۇگەلى قاسىنا ءۇش-تورت جىلقىشى جىگىت الىپ، قوس ارتىپ، ون ەكى قىسىراق بايتالدى جەتەلەپ، قۇلان ىزدەپ كىشى ءجۇز، ورتا ءجۇز جەرىنىڭ ءبارىن ارالايدى. اقىرى ءبىر جەردەن ءۇيىرلى قۇلان تابادى. قۇلاننىڭ ورىسىنە، ورماننىڭ شەتىنە ون ەكى بايتالدى شىدەرلەپ تاستايدى دا، سىرتىنان باقىلاپ وزدەرى الىسقا قوسىن تىگىپ جاتا بەرەدى. قۇلان بىرتە-بىرتە جىلقىعا ءۇيىر بولىپ قۇلاننىڭ ءبىر ايعىرى ون ەكى بايتالدىڭ قاسىندا قالىپ قويادى. بايتالدار تۇگەلدەي ايعىردان شىعادى. بۇنى انىق ءبىلىپ العان بۇگەلى ايعىردىڭ ءوزىن دە ۇستاپ الادى. قايتىپ كەلە جاتقاندا، جازىم بولىپ بۇگەلىنى قۇلان تەۋىپ ولتىرەدى. جولداستارى اق جاۋىپ ارۋلاپ، ءبىر بيىك توبەنىڭ باسىنا قويىپ كەتەدى.
اتاسى سىرلىباي كەلەر جىلىندا جىلقىنىڭ تۋ قۇيرىعىن جانە ەشكىنىڭ قىلىن ارتىپ كەلىپ بۇگەلىگە ءتورت قۇلاقتى بيىك مولا سالىپ، سىرتىن بورمەن سىلايدى. مولا اعارىپ الىستان كورىنەدى. سودان بىلاي قاراي الگى جەر اقمولا اتانىپ كەتەدى.
بايباقتى سىرىمنىڭ اكەسى دات ءبىر زامان اعايىنشىلاپ ورتا ءجۇز ىشىنە جول جۇرەدى. قىس اياعى، جازعى سالىم بولۋ كەرەك، اتى جۇرمەي بولدىرىپ الگى اقمولاعا قونىپ، ەلسىز دالادا جالعىز جاتىپ قالادى. تۇندە ۇيالى قاسقىرلار تاپ بولىپ، داتتى اتىمەنەن جەپ قويادى. قالدىعىن قار باسىپ قالادى. ءىز-تۇزى بىلىنبەي كەتەدى. داتتىڭ قايتار ۋاقىتى اسىپ كەتەدى، ارتىنان سىرىم اكەسىن ىزدەتىپ جىبەرەدى. ءبىراق ىزدەگەن كىسى تاپپاي قايتادى. مال قاراعان بىرەۋ اقمولاعا كەز بولىپ، قۋراپ جاتقان ادامنىڭ سۇيەگى مەن جىلقىنىڭ سۇيەگىنە تاپ بولادى. اقىرى حالىق اراسىنا حابار تاراپ، بايباقتىلار سىرىمعا كىسى جىبەرەدى. سىرىم كەلسە، دۇرىسىندا اكەسىنىڭ سۇيەگى ەكەن، جيناپ سول ارادا اقمولانىڭ جانىنا كومىپ كەتەدى.
سىرىم كەلەر جىلى ەل جيناپ، قامدانىپ جىلقىنىڭ قىلىن، قويدىڭ ءجۇنىن ارتىپ كەلىپ اكەسىنە مولا سالادى. بۇرىنعى تۇرعان بەرىش بۇگەلىنىڭ مولاسىنان دا ەكى ەسە بيىك قىپ سالادى. سونان كەيىن «دات مولاسى» دەگەن اتاق جايىلادى. باياعى بۇگەلىنىڭ اقمولاسى دەگەن اتاق قالا باستايدى. سوندا سەبەن بەرىش سارجالا باتىر بۇل اتاقتى ورتا ءجۇز ىشىندە بولعان استا وتىرىپ ەسىتىپ، ابدەن قانىپ الادى. سول ساداقادان ەل تاراسىمەن داتتىڭ مولاسىن تاس-تالقان ەتىپ بۇزىپ كەتەدى. بۇل ءىستى سىرىم باتىر ەسىتىپ، سارجالامەن اراز بولادى جانە اكەمنىڭ مولاسىن قايتا تۇرعىزىپ بەر دەپ سارجالادان تالاپ ەتەدى.
«ەگەر اكەڭە مولا كەرەك بولسا، ءوزىڭ سالىپ ال، ءبىراق بيىك ەتپە، بيىك ەتسەڭ، تاعى دا قۇلاتامىن»، — دەپ كۇشتىلىك ايتادى. ارادا نارازىلىق كوپ بولادى. ءبىراق شابىنشىلىق بولمايدى. اقىرى كەلىسە الماي بۇلار حان الدىنا بارىپ جۇگىنىسۋگە ءماجبۇر بولادى. جۇگىنىستە سىرىمعا دۋان تيمەي قالادى، سەبەبى نۇرالى حان: «سىرىم، سەن اكەڭدى بۇگەلىنىڭ مولاسىنىڭ الدىنا قويىپسىڭ، ەكىنشىدەن بۇرىنعى تۇرعان مولادان ەكى ەسە بيىك سالىپسىڭ. مۇنداي شاريعاتتى سەن قايدان الدىڭ؟ بۇل ءولىم شاقىرۋ دەگەن ءسوز، قازاقتىڭ شاريعاتىندا مۇنداي نارسە ىستەگەن ادامعا مولدالار لاعنەت دۇعاسىن وقيدى. سارجالا اكەسىنىڭ مولاسىن قازىپ، داتتىڭ سۇيەگىن دالاعا لاقتىرىپ تاستاسا دا، ساعان دۋان تيمەيدى»، — دەيدى. ءسويتىپ، سىرىم جىعىلىپ قايتادى. اقمولا قالاسىنىڭ جانىندا بۇگەلى مەن داتتىڭ مولاسى كۇنى بۇگىنگە دەيىن بار دەيدى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
سىرىم باتىردىڭ شەشەندىك سوزدەرى
سىرىمعا اناسىنىڭ ايتقانى (I نۇسقا)
بايباقتى سىرىم باتىردىڭ اكەسىنىڭ اتىن دات دەپ قويۋدىڭ سىرى؟
You Might Also Like
-
ءبىر كۇنى سىرىمنىڭ كەلە جاتقانىن كورىپ، كۇتىنىپ تۇرعان قۇداعيلارى كوز كورىم جەردەن الدىنان شىعادى، قۇداعي حانىم ءتاجىم ەتىپ سالەم بەرىپ، سىرىمنىڭ اتىنىڭ شىلبىرىنان ۇستاپ، ورداعا قاراي جەتەكتەي بەرگەن...
-
بايماعامبەت سۇلتان: «ءوزىم تەڭدى كىممەن قۇدا بولام؟» — دەپ، كەردەرى ناماز بيدەن اقىل سۇراپتى. ناماز بي: «سىرىممەن قۇدا بول»، — دەپتى. سۇلتان ايتقانداي سىرىممەن قۇ...
