ارقا توسىندەگى ارۋ قالا – استانا!
ارقا توسىندەگى ارۋ قالا – استانا!
1 - جۇرگىزۋشى
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار. ەلىمىز ەگەمەندىك العالى بەرى استانا قالاسى قازاقستاننىڭ جاھاندىق برەندىنە اينالىپ، دۇنيەجۇزىندەگى اسەم دە جاس قالا رەتىندە تانىلۋدا. استانا – تاۋەلسىزدىك پەرزەنتى، استانا – جاڭا الەمدەگى قازاقستاننىڭ جارقىن بەينەسى.
2 – جۇرگىزۋشى
تاۋەلسىزدىك العان جىلدار ىشىندە ەلباسىمىز قازاقستاندى بۇكىل الەمگە تانىتتى. باسقا مەملەكەت سياقتى ءبىزدىڭ دە استانامىزدىڭ بار ەكەنىن، كەرەمەت ەكەنىن تانىتا ءبىلدى. ءانۇرانىمىز بۇكىل الەمدە شىرقالدى.
ادەبي مونتاج «استانا تاريحى»
1 - جۇرگىزۋشى
«قازاقستاننىڭ تاريحىندا استانا ەرەكشە ورىن الادى. تاريحي دەرەكتەر مەن قۇجاتتار قازىرگى استانانىڭ اۋماعىن ادامدار وتە ەرتە كەزدەن - اق مەكەندەپ كەلە جاتقاندىعىن اڭعارتادى.
***
اقمولا ورتالىق قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىندە، ەسىل وزەنىنىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان. عۇن تىلىندە «اق» - «باتىس»، «مول» «قامال» دەگەن ماعىنا بەرەدى. دەمەك «اقمولا» ءسوزى «باتىس قامالى» بولىپ اۋدارىلادى.
***
ءحى عاسىردا وسى قالانىڭ ورنىندا ەڭ العاش بوزوك قامالى ساۋدا بايلانىسى دامىپ، ورتا عاسىرلاردا قالا مارتەبەسىنە يە بولدى.
***
1830 جىلى قاراوتكەلدىڭ بويىندا اقمولا بەكىنىسىنىڭ نەگىزى قالانىپ، 1832 جىلى بەكىنىس پايدالانۋعا بەرىلدى. ەسىل وزەنىنىڭ تاياز جەرىن قاراوتكەل دەپ اتاعان. 1830 جىلى استانا ەسىل وزەنىنىڭ جاعاسىندا قازاق – ورىس اسكەرلەرى نەگىزىن قالاعان بەكىنىستەن باستاۋ الادى.
***
1954 جىلى باستالعان تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەردى يگەرۋگە بايلانىستى قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىندە 6 وبلىسى تىڭ ولكەسىنە جاتقىزىلدى دا، 1961 جىلى اقمولا قالاسى سەلينوگراد قالاسى بولىپ وزگەرتىلدى. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن 1992 جىلى اقمولا اتاۋى قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى.
***
1994 جىلى 6 شىلدەدە جوعارعى كەڭەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى استاناسىن الماتى قالاسىنان اقمولا قالاسىنا كوشىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.
***
1995 جىلى 20 قىركۇيەكتە تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ جارلىعىمەن ەلوردانى الماتىدان اقمولاعا كوشىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
***
1997 جىلى 20 قازاندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «اقمولا قالاسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى دەپ جاريالاۋ» تۋرالى جارلىققا قول قويدى.
***
1997 جىلى 10 جەلتوقساندا پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆ ۇسىنىسى بويىنشا قازاقستاننىڭ استاناسى رەسمي تۇردە الماتىدان اقمولاعا كوشىرىلدى.
***
1998 جىلى 6 مامىردا اقمولا قالاسىنا استانا قالاسى دەگەن اتاۋ بەرىلدى. 1998 جىلدىڭ 10 ماۋسىمىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاس استاناسىنىڭ تۇساۋ كەسەر تويى بولدى.
***
1999 جىلى يۋنەسكو – نىڭ شەشىمى بويىنشا استانا قالاسىنا «الەم قالاسى» دەگەن اتاق بەرىلدى جانە «بەيبىتشىلىك قالاسى» دەپ اتالدى. استانا – ءححى عاسىر قالاسى. جاڭا استانا تاعدىرى جاس ۇرپاق تاعدىرىمەن، جاستاردىڭ ۇمىتىمەن تىعىز بايلانىستى. بيىل 6 شىلدەدە استانانىڭ 18 جىلدىق مەرەيتويى تويلانىپ ءوتتى.
***
قالانىڭ اتاۋى قازاق تىلىنەن الىنعان. قازاقشا ول ءسوز «ەلدىڭ باس قالاسى» دەگەندى بىلدىرەدى. «استانا» ءسوزى قازاق تىلىنە پارسى تىلىنەن اۋىسقان. وندا ول «كيەلى ورىن»، «بوساعا» دەگەن ماعىنالارعا يە.
1 - جۇرگىزۋشى
استانا قيالعا باي، شەكسىز ساۋلەتتى.
استانا – ەلىمىزدىڭ باس قالاسى. ول وتە ادەمى قالا. ءبىز – وسى ەلدىڭ بولاشاق پاتريوتىمىز. ەندەشە استانا تۋرالى بۇگىن جىرلاپ، اڭگىمەلەپ، ماقتان ەتەيىك.
استانا – كۇن ساناپ كوركەيىپ كەلە جاتقان قالا. وسى از ۋاقىت ىشىندە استانا عاجايىپ قالاعا اينالدى.
ۆيدەو «قازىرگى استانا»
2 - جۇرگىزۋشى
بۇگىندە جاس قالا استانا مادەني دامۋدىڭ جاڭا ساۋلەتتەنۋىنىڭ ۇلگىسىنە اينالدى. استانا كۇن ساناپ جاڭارىپ، جاسىلدانىپ كەلەدى. ورتاسىن قاق جارىپ ءوتىپ جاتقان ەسىل وزەنى تىرشىلىگىمىزدىڭ كۇرە تامىرى ىسپەتتى، استانا قالاسىنىڭ وزىق ارحيتەكتۋرالىق جاڭارۋى بارلىق قازاقستاندىقتاردى جاڭارۋ جولىنا شاقىرۋدا ۇلگى كورسەتۋدە. ءبىز استانامىز ارقىلى ماقتانامىز.
ارقا توسىندەگى ارۋ قالا – استانا! جۇكتەۋ
1 - جۇرگىزۋشى
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار. ەلىمىز ەگەمەندىك العالى بەرى استانا قالاسى قازاقستاننىڭ جاھاندىق برەندىنە اينالىپ، دۇنيەجۇزىندەگى اسەم دە جاس قالا رەتىندە تانىلۋدا. استانا – تاۋەلسىزدىك پەرزەنتى، استانا – جاڭا الەمدەگى قازاقستاننىڭ جارقىن بەينەسى.
2 – جۇرگىزۋشى
تاۋەلسىزدىك العان جىلدار ىشىندە ەلباسىمىز قازاقستاندى بۇكىل الەمگە تانىتتى. باسقا مەملەكەت سياقتى ءبىزدىڭ دە استانامىزدىڭ بار ەكەنىن، كەرەمەت ەكەنىن تانىتا ءبىلدى. ءانۇرانىمىز بۇكىل الەمدە شىرقالدى.
ادەبي مونتاج «استانا تاريحى»
1 - جۇرگىزۋشى
«قازاقستاننىڭ تاريحىندا استانا ەرەكشە ورىن الادى. تاريحي دەرەكتەر مەن قۇجاتتار قازىرگى استانانىڭ اۋماعىن ادامدار وتە ەرتە كەزدەن - اق مەكەندەپ كەلە جاتقاندىعىن اڭعارتادى.
***
اقمولا ورتالىق قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىندە، ەسىل وزەنىنىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان. عۇن تىلىندە «اق» - «باتىس»، «مول» «قامال» دەگەن ماعىنا بەرەدى. دەمەك «اقمولا» ءسوزى «باتىس قامالى» بولىپ اۋدارىلادى.
***
ءحى عاسىردا وسى قالانىڭ ورنىندا ەڭ العاش بوزوك قامالى ساۋدا بايلانىسى دامىپ، ورتا عاسىرلاردا قالا مارتەبەسىنە يە بولدى.
***
1830 جىلى قاراوتكەلدىڭ بويىندا اقمولا بەكىنىسىنىڭ نەگىزى قالانىپ، 1832 جىلى بەكىنىس پايدالانۋعا بەرىلدى. ەسىل وزەنىنىڭ تاياز جەرىن قاراوتكەل دەپ اتاعان. 1830 جىلى استانا ەسىل وزەنىنىڭ جاعاسىندا قازاق – ورىس اسكەرلەرى نەگىزىن قالاعان بەكىنىستەن باستاۋ الادى.
***
1954 جىلى باستالعان تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەردى يگەرۋگە بايلانىستى قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىندە 6 وبلىسى تىڭ ولكەسىنە جاتقىزىلدى دا، 1961 جىلى اقمولا قالاسى سەلينوگراد قالاسى بولىپ وزگەرتىلدى. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن 1992 جىلى اقمولا اتاۋى قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى.
***
1994 جىلى 6 شىلدەدە جوعارعى كەڭەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى استاناسىن الماتى قالاسىنان اقمولا قالاسىنا كوشىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.
***
1995 جىلى 20 قىركۇيەكتە تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ جارلىعىمەن ەلوردانى الماتىدان اقمولاعا كوشىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
***
1997 جىلى 20 قازاندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «اقمولا قالاسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى دەپ جاريالاۋ» تۋرالى جارلىققا قول قويدى.
***
1997 جىلى 10 جەلتوقساندا پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆ ۇسىنىسى بويىنشا قازاقستاننىڭ استاناسى رەسمي تۇردە الماتىدان اقمولاعا كوشىرىلدى.
***
1998 جىلى 6 مامىردا اقمولا قالاسىنا استانا قالاسى دەگەن اتاۋ بەرىلدى. 1998 جىلدىڭ 10 ماۋسىمىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاس استاناسىنىڭ تۇساۋ كەسەر تويى بولدى.
***
1999 جىلى يۋنەسكو – نىڭ شەشىمى بويىنشا استانا قالاسىنا «الەم قالاسى» دەگەن اتاق بەرىلدى جانە «بەيبىتشىلىك قالاسى» دەپ اتالدى. استانا – ءححى عاسىر قالاسى. جاڭا استانا تاعدىرى جاس ۇرپاق تاعدىرىمەن، جاستاردىڭ ۇمىتىمەن تىعىز بايلانىستى. بيىل 6 شىلدەدە استانانىڭ 18 جىلدىق مەرەيتويى تويلانىپ ءوتتى.
***
قالانىڭ اتاۋى قازاق تىلىنەن الىنعان. قازاقشا ول ءسوز «ەلدىڭ باس قالاسى» دەگەندى بىلدىرەدى. «استانا» ءسوزى قازاق تىلىنە پارسى تىلىنەن اۋىسقان. وندا ول «كيەلى ورىن»، «بوساعا» دەگەن ماعىنالارعا يە.
1 - جۇرگىزۋشى
استانا قيالعا باي، شەكسىز ساۋلەتتى.
استانا – ەلىمىزدىڭ باس قالاسى. ول وتە ادەمى قالا. ءبىز – وسى ەلدىڭ بولاشاق پاتريوتىمىز. ەندەشە استانا تۋرالى بۇگىن جىرلاپ، اڭگىمەلەپ، ماقتان ەتەيىك.
استانا – كۇن ساناپ كوركەيىپ كەلە جاتقان قالا. وسى از ۋاقىت ىشىندە استانا عاجايىپ قالاعا اينالدى.
ۆيدەو «قازىرگى استانا»
2 - جۇرگىزۋشى
بۇگىندە جاس قالا استانا مادەني دامۋدىڭ جاڭا ساۋلەتتەنۋىنىڭ ۇلگىسىنە اينالدى. استانا كۇن ساناپ جاڭارىپ، جاسىلدانىپ كەلەدى. ورتاسىن قاق جارىپ ءوتىپ جاتقان ەسىل وزەنى تىرشىلىگىمىزدىڭ كۇرە تامىرى ىسپەتتى، استانا قالاسىنىڭ وزىق ارحيتەكتۋرالىق جاڭارۋى بارلىق قازاقستاندىقتاردى جاڭارۋ جولىنا شاقىرۋدا ۇلگى كورسەتۋدە. ءبىز استانامىز ارقىلى ماقتانامىز.
ارقا توسىندەگى ارۋ قالا – استانا! جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
دەنساۋلىق - باستى بايلىق (وتباسىلىق سپورتتىق مەرەكە)
-
تاقىرىبى: ءدىني ەكسترەميزم، تەرروريزم — بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىققا تونگەن ءقاۋىپ
