اس - ادامنىڭ ارقاۋى
جامبىل وبلىسى، قورداي اۋدانى،
№6 نەگىزگى مەكتەپ باحىتجانوۆا د.
اس — ادامنىڭ ارقاۋى.
ماقساتى: وقۋشىلاردى داستارحان باسىندا ساقتالاتىن سالت - داستۇرمەن، ىرىم - تيىمدارمەن تانىستىرۋ جانە ۇلتتىق تاعامدارىمىزدىڭ قاسيەتىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردى سالت - ءداستۇردى ساقتاۋعا، ۇلتتىق تاعامداردى قاستەرلەۋگە، اس ءىشۋ ءتارتىبىن ەستە ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
اس — ادامنىڭ ارقاۋى.
ماقساتى: وقۋشىلاردى داستارحان باسىندا ساقتالاتىن سالت - داستۇرمەن، ىرىم - تيىمدارمەن تانىستىرۋ جانە ۇلتتىق تاعامدارىمىزدىڭ قاسيەتىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردى سالت - ءداستۇردى ساقتاۋعا، ۇلتتىق تاعامداردى قاستەرلەۋگە، اس ءىشۋ ءتارتىبىن ەستە ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سلايد، تاعامدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. پسيحولوگيالىق ءسات
2. كىرىسپە
3. داستارحان باسىنداعى داستۇرلەر
4. ىرىم - تىيىمدار
5. اس ىشۋدەگى 10 قاتەلىك
6. ءتۇرلى - ءتۇرلى تاعامدار
7. سەرگىتۋ ءساتى
8. دارۋمەندەر
9. قورىتىندىلاۋ
دەنساۋلىق ادامنىڭ ەڭ قاسيەتتى دە، قۇندى، قايتالانباس، جوعالتسا، قايتا ورنىنا قيىندىقپەن كەلەتىن، ورنى تولماس اسىل قازىناسى. ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ «قازاقستان - 2030» باعدارلاماسىندا قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ءال - اۋقاتىنا باسا نازار اۋدارىلىپ، ەرەكشە اتالىپ وتىلگەنى ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ ەرتەڭى بۇگىننەن باستالاتىنىن كورسەتسە كەرەك. ادام اعزاسىنا پايداسىن دا، زيانىن دا كەلتىرەتىن تاعام.
جالپى بالالار دۇرىس تاماقتانۋى ءۇشىن، الدىمەن تاماقتانباس بۇرىن، قولىمىزدى سابىنداپ جۋىپ، ورامالعا قولىمىزدى ءسۇرتىپ، سوسىن داستارحان باسىنا وتىرۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار سالت – داستۇرلەر مەن ىرىم - تىيىمداردى دا بىلە جۇرەيىك.
ءى. داستارحان باسىنداعى سالت - داستۇرلەر.
توعجان:
حالىق قۋانىشىن دا، قايعىنى دا، داستارحان باسىندا بولىسكەن. وسيەت ايتۋ، باتا بەرۋ، دوستاسۋ ءبارى دە داستارحان باسىندا شەشىلگەن. سوندىقتان حالىق داستارحاندى «قۇتتىحانانىڭ بەرەكەسى» دەپ قاسيەت ساناعان.
ايبار: داستارحاننان ءدام تاتقاندار، تاتۋلاسۋ، كەلىسۋ سياقتى راسىمدەردى ورىندايدى.
قۇرالاي. «تاسپەن اتقاندى اسپەن ات» دەپ حالىق بەكەر ايتپاعان. سەبەبى داستارحان ءدامى كيەلى. ونى تاتىپ، كەلىسىمىن بۇزسا، استىڭ كيەسى ۇرادى.
ۇلجان: سونىمەن بىرگە داستارحان كۇندەلىكتى وتباسىنىڭ تاماقتانۋىنا، ۇيگە كەلگەن ادامعا ءدام تاتتىرۋعا، توي - تاماشاعا، اس - سۋ بەرۋگە جايىلادى.
ءىى. داستارحان باسىندا ساقتالاتىن ىرىم - تيىمدار.
1. عالىمجان. داستارحانعا ءبىرىنشى ناندى اكەلىپ قويادى.
2. نارگيزا. ناندى ءبىر قولمەن سىندىرۋعا بولمايدى.
3. ايدا. قوناققا سىنىق ىدىسپەن اس بەرۋگە بولمايدى. سەبەبى سىنىق ىدىسپەن اس بەرۋ قوناقتى سىيلاماعاندىق. جانە سىنىق ىدىسپەن اس ءىشۋ جامان ىرىم. بۇل ءجۇزىڭ سىنىپ، كوڭىلىڭ جارىم بولسىن دەگەندى بىلدىرەدى.
4. ەلديار. تاماقتى جاتىپ ىشۋگە بولمايدى. دەنى ساۋ ادام دۇرىس وتىرىپ تاماقتانادى. ال وتىرا المايتىن ادام جاتىپ ىشەدى. سوندىقتان مۇگەدەك ادامنىڭ قىلىعىن جاساما. دۇرىس وتىرمايمىن دەپ دەنساۋلىعىڭدى بۇزىپ الما.
5. ايدىن. اس ءىشىپ بولعان سوڭ «تويدىم» دەۋگە بولمايدى، «قاناعات» دەۋ كەرەك.
6. ايدوس. داستارحاننان اتتاۋعا بولمايدى.
7. مۇحامەدالي. اس ۇستىنەن اتتاما
استان ۇلكەن ەمەسسىڭ.
8. سىمبات. ەرتەڭگى استى تاستاما،
كەشكى اسقا قاراما.
كەز - كەلگەن ادام تاماقتانباي ءومىر سۇرە المايدى. ادامزات عاسىرلار بويى تاماق تابۋ ءۇشىن كۇرەسۋمەن كەلەدى. بالالارىنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى، جانى، ءتانى كۇشتى دە قايراتتى بولىپ ءوسۋى، وزدەرىنىڭ جۇمىس قابىلەتىن ساقتاي وتىرىپ ۇزاق جاساۋى ءۇشىن ءاربىر ادام ءتيىمدى تاماقتانۋ ءتارتىبىن، تاعامداردىڭ ەمدىك قاسيەتىن بىلۋگە ءتيىس.
تاماقتانۋداعى 10 قاتەلىك
ءبىرىنشى قاتەلىك. تاماقتى كوپ جەيمىز.
ەكىنشى قاتەلىك. قاشاندا مايلى تاماقتى جاقسى كورەمىز..
ءۇشىنشى قاتەلىك. قانداي تاعامدى ءىشىپ - جەگەنىمىز ءجون، ونى تاڭداپ – تالعاي بىلمەيمىز. سودان داستارحانعا نە اكەلسە، سونىڭ ءبارىن اسايمىز.
ءتورتىنشى قاتەلىك. ءار ءتۇرلى سۇيىق استى كوپ ىشەمىز.
بەسىنشى قاتەلىك. ءوز ۋاقىتىندا تاماقتانبايمىز. داستارحان ۇستىندەگى تاماقتى تەز ءىشىپ، تەز جەيمىز. تاماقتانۋ مەرزىمىمەن ساناسپايمىز. نەگىزىنەن، كۇنىنە 3 رەت تاماقتانعان ابزال.
التىنشى قاتەلىك. ءتاتتىنى كوپ جەيمىز. قانت، كونفەت، تورت، ت. ب. اسىرا ءىشىپ - جەيمىز.
جەتىنشى قاتەلىك. تاماقتى جاقسى ازىرلەپ، دۇرىس ساقتاي بىلمەيمىز. ءبىز كوبىنەسە قۋىرعان تاعامدى، تۇزى كوپ استى دايىندايمىز.
سەگىزىنشى قاتەلىك. كەشكىلىك تەلەديدار كورىپ وتىرىپ تاماق ىشكەندى ۇناتامىز.
توعىزىنشى قاتەلىك.
مىندەتتى تۇردە ءار تاماقتىڭ قۇرامىندا قانشا بەلوك، ماي، دارۋمەندەر مولشەرى بار ەكەنىن بىلگەن ءجون.
ونىنشى قاتەلىك. تاماقتى جاسقا قاراي ءىشىپ - جەۋگە ءتيىستىمىز. ءبىزدىڭ ءبىر جامان ادەتىمىز 6 - 10 جاس ارالىعىنداعى بالانى كوپ تاماقتاندىرۋعا تىرىسامىز. جانە دە كارى ادامدار الىنە قاراي از – ازداپ تاماقتانعانى دۇرىس.
ءتيىمدى تاماقتانۋ.
ءتيىمدى تاماقتانۋ دەگەنىمىز نە؟
ءتيىمدى تاماقتانۋ دەگەنىمىز – جاقسى دايىندالعان، قۇرامىندا اعزانىڭ دامۋى مەن قىزمەت اتقارۋى ءۇشىن قاجەتتى الۋان ءتۇرلى تاماقتىق زاتتاردىڭ تولىق مولشەرى بار تاماقپەن اعزانى دۇرىس تا ۋاقىتىلى جابدىقتاپ وتىرۋ.
ءتيىمدى تاماقتانۋ دەگەنىمىز – تاماقتانۋدىڭ بەلگىلى ءتارتىبىن، ياعني كۇن ۇزاعىنا تاماقتىڭ ءبولىپ – ءبولىپ ءىشىلۋىن، تاماقتىڭ قولايلى تەمپەراتۋراسىنىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
ءتيىمدى تاماقتانۋ اعزانىڭ فيزيولوگيالىق قاجەتىن ۋاقىتىلى جانە تولىق قامتامسىز ەتىپ، ول ءوز كەزەگىندە ادامنىڭ جۇمىس قابىلەتىنىڭ مەيلىنشە جوعارى بولۋىنا، ونىڭ ۇزاق جىلدار بويى بەلسەندى، سەرگەك، جارقىن ءومىر سۇرۋىنە كومەكتەسەدى.
ءتۇرلى - ءتۇرلى تاعامدار
تاعام تۇرلەرى ۇشكە بولىنەدى. 1. ەت تاعامدارى 2. ءسۇت تاعامدارى 3. ۇن تاعامدارى كەستەمەن جۇمىس.
سەرگىتۋ ءساتى.
دارۋمەندەر
ا - دارۋمەن توبى. ۆ - دارۋمەن توبى. س - دارۋمەن توبى. د - دارۋمەن توبى.
تاقپاقتار. جۇمباقتار:
1. كۇبىگە قۇيىپ پىسكەن نە؟ (قىمىز)
2. ۇيىتىپ قويىپ ىشكەنىم نە؟ (ايران)
3. تاباعا سالىپ جاپقانىم نە؟ (تابا نان)
4. ءۇيىتىپ قازانعا اسقانىم نە؟ (باس، سيراق)
5. كىلەگەي شايقاپ العانىم نە؟ (ماي)
6. سورەگە كەپتىرىپ جايعانىم نە؟ (قۇرت)
7. تۇزىن كورىپ تاتقانىم نە؟ (سورپا)
8. كەلىگە ءتۇيىپ اقتاعانىم نە؟ (تارى)
ءان. «قازاقى داستارقانىم» ورىندايتىن توعجان.
باتا بەرۋ. عالىمجان.
قورىتۋ.
№6 نەگىزگى مەكتەپ باحىتجانوۆا د.
اس — ادامنىڭ ارقاۋى.
ماقساتى: وقۋشىلاردى داستارحان باسىندا ساقتالاتىن سالت - داستۇرمەن، ىرىم - تيىمدارمەن تانىستىرۋ جانە ۇلتتىق تاعامدارىمىزدىڭ قاسيەتىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردى سالت - ءداستۇردى ساقتاۋعا، ۇلتتىق تاعامداردى قاستەرلەۋگە، اس ءىشۋ ءتارتىبىن ەستە ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
اس — ادامنىڭ ارقاۋى.
ماقساتى: وقۋشىلاردى داستارحان باسىندا ساقتالاتىن سالت - داستۇرمەن، ىرىم - تيىمدارمەن تانىستىرۋ جانە ۇلتتىق تاعامدارىمىزدىڭ قاسيەتىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردى سالت - ءداستۇردى ساقتاۋعا، ۇلتتىق تاعامداردى قاستەرلەۋگە، اس ءىشۋ ءتارتىبىن ەستە ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سلايد، تاعامدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. پسيحولوگيالىق ءسات
2. كىرىسپە
3. داستارحان باسىنداعى داستۇرلەر
4. ىرىم - تىيىمدار
5. اس ىشۋدەگى 10 قاتەلىك
6. ءتۇرلى - ءتۇرلى تاعامدار
7. سەرگىتۋ ءساتى
8. دارۋمەندەر
9. قورىتىندىلاۋ
دەنساۋلىق ادامنىڭ ەڭ قاسيەتتى دە، قۇندى، قايتالانباس، جوعالتسا، قايتا ورنىنا قيىندىقپەن كەلەتىن، ورنى تولماس اسىل قازىناسى. ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ «قازاقستان - 2030» باعدارلاماسىندا قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ءال - اۋقاتىنا باسا نازار اۋدارىلىپ، ەرەكشە اتالىپ وتىلگەنى ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ ەرتەڭى بۇگىننەن باستالاتىنىن كورسەتسە كەرەك. ادام اعزاسىنا پايداسىن دا، زيانىن دا كەلتىرەتىن تاعام.
جالپى بالالار دۇرىس تاماقتانۋى ءۇشىن، الدىمەن تاماقتانباس بۇرىن، قولىمىزدى سابىنداپ جۋىپ، ورامالعا قولىمىزدى ءسۇرتىپ، سوسىن داستارحان باسىنا وتىرۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار سالت – داستۇرلەر مەن ىرىم - تىيىمداردى دا بىلە جۇرەيىك.
ءى. داستارحان باسىنداعى سالت - داستۇرلەر.
توعجان:
حالىق قۋانىشىن دا، قايعىنى دا، داستارحان باسىندا بولىسكەن. وسيەت ايتۋ، باتا بەرۋ، دوستاسۋ ءبارى دە داستارحان باسىندا شەشىلگەن. سوندىقتان حالىق داستارحاندى «قۇتتىحانانىڭ بەرەكەسى» دەپ قاسيەت ساناعان.
ايبار: داستارحاننان ءدام تاتقاندار، تاتۋلاسۋ، كەلىسۋ سياقتى راسىمدەردى ورىندايدى.
قۇرالاي. «تاسپەن اتقاندى اسپەن ات» دەپ حالىق بەكەر ايتپاعان. سەبەبى داستارحان ءدامى كيەلى. ونى تاتىپ، كەلىسىمىن بۇزسا، استىڭ كيەسى ۇرادى.
ۇلجان: سونىمەن بىرگە داستارحان كۇندەلىكتى وتباسىنىڭ تاماقتانۋىنا، ۇيگە كەلگەن ادامعا ءدام تاتتىرۋعا، توي - تاماشاعا، اس - سۋ بەرۋگە جايىلادى.
ءىى. داستارحان باسىندا ساقتالاتىن ىرىم - تيىمدار.
1. عالىمجان. داستارحانعا ءبىرىنشى ناندى اكەلىپ قويادى.
2. نارگيزا. ناندى ءبىر قولمەن سىندىرۋعا بولمايدى.
3. ايدا. قوناققا سىنىق ىدىسپەن اس بەرۋگە بولمايدى. سەبەبى سىنىق ىدىسپەن اس بەرۋ قوناقتى سىيلاماعاندىق. جانە سىنىق ىدىسپەن اس ءىشۋ جامان ىرىم. بۇل ءجۇزىڭ سىنىپ، كوڭىلىڭ جارىم بولسىن دەگەندى بىلدىرەدى.
4. ەلديار. تاماقتى جاتىپ ىشۋگە بولمايدى. دەنى ساۋ ادام دۇرىس وتىرىپ تاماقتانادى. ال وتىرا المايتىن ادام جاتىپ ىشەدى. سوندىقتان مۇگەدەك ادامنىڭ قىلىعىن جاساما. دۇرىس وتىرمايمىن دەپ دەنساۋلىعىڭدى بۇزىپ الما.
5. ايدىن. اس ءىشىپ بولعان سوڭ «تويدىم» دەۋگە بولمايدى، «قاناعات» دەۋ كەرەك.
6. ايدوس. داستارحاننان اتتاۋعا بولمايدى.
7. مۇحامەدالي. اس ۇستىنەن اتتاما
استان ۇلكەن ەمەسسىڭ.
8. سىمبات. ەرتەڭگى استى تاستاما،
كەشكى اسقا قاراما.
كەز - كەلگەن ادام تاماقتانباي ءومىر سۇرە المايدى. ادامزات عاسىرلار بويى تاماق تابۋ ءۇشىن كۇرەسۋمەن كەلەدى. بالالارىنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى، جانى، ءتانى كۇشتى دە قايراتتى بولىپ ءوسۋى، وزدەرىنىڭ جۇمىس قابىلەتىن ساقتاي وتىرىپ ۇزاق جاساۋى ءۇشىن ءاربىر ادام ءتيىمدى تاماقتانۋ ءتارتىبىن، تاعامداردىڭ ەمدىك قاسيەتىن بىلۋگە ءتيىس.
تاماقتانۋداعى 10 قاتەلىك
ءبىرىنشى قاتەلىك. تاماقتى كوپ جەيمىز.
ەكىنشى قاتەلىك. قاشاندا مايلى تاماقتى جاقسى كورەمىز..
ءۇشىنشى قاتەلىك. قانداي تاعامدى ءىشىپ - جەگەنىمىز ءجون، ونى تاڭداپ – تالعاي بىلمەيمىز. سودان داستارحانعا نە اكەلسە، سونىڭ ءبارىن اسايمىز.
ءتورتىنشى قاتەلىك. ءار ءتۇرلى سۇيىق استى كوپ ىشەمىز.
بەسىنشى قاتەلىك. ءوز ۋاقىتىندا تاماقتانبايمىز. داستارحان ۇستىندەگى تاماقتى تەز ءىشىپ، تەز جەيمىز. تاماقتانۋ مەرزىمىمەن ساناسپايمىز. نەگىزىنەن، كۇنىنە 3 رەت تاماقتانعان ابزال.
التىنشى قاتەلىك. ءتاتتىنى كوپ جەيمىز. قانت، كونفەت، تورت، ت. ب. اسىرا ءىشىپ - جەيمىز.
جەتىنشى قاتەلىك. تاماقتى جاقسى ازىرلەپ، دۇرىس ساقتاي بىلمەيمىز. ءبىز كوبىنەسە قۋىرعان تاعامدى، تۇزى كوپ استى دايىندايمىز.
سەگىزىنشى قاتەلىك. كەشكىلىك تەلەديدار كورىپ وتىرىپ تاماق ىشكەندى ۇناتامىز.
توعىزىنشى قاتەلىك.
مىندەتتى تۇردە ءار تاماقتىڭ قۇرامىندا قانشا بەلوك، ماي، دارۋمەندەر مولشەرى بار ەكەنىن بىلگەن ءجون.
ونىنشى قاتەلىك. تاماقتى جاسقا قاراي ءىشىپ - جەۋگە ءتيىستىمىز. ءبىزدىڭ ءبىر جامان ادەتىمىز 6 - 10 جاس ارالىعىنداعى بالانى كوپ تاماقتاندىرۋعا تىرىسامىز. جانە دە كارى ادامدار الىنە قاراي از – ازداپ تاماقتانعانى دۇرىس.
ءتيىمدى تاماقتانۋ.
ءتيىمدى تاماقتانۋ دەگەنىمىز نە؟
ءتيىمدى تاماقتانۋ دەگەنىمىز – جاقسى دايىندالعان، قۇرامىندا اعزانىڭ دامۋى مەن قىزمەت اتقارۋى ءۇشىن قاجەتتى الۋان ءتۇرلى تاماقتىق زاتتاردىڭ تولىق مولشەرى بار تاماقپەن اعزانى دۇرىس تا ۋاقىتىلى جابدىقتاپ وتىرۋ.
ءتيىمدى تاماقتانۋ دەگەنىمىز – تاماقتانۋدىڭ بەلگىلى ءتارتىبىن، ياعني كۇن ۇزاعىنا تاماقتىڭ ءبولىپ – ءبولىپ ءىشىلۋىن، تاماقتىڭ قولايلى تەمپەراتۋراسىنىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
ءتيىمدى تاماقتانۋ اعزانىڭ فيزيولوگيالىق قاجەتىن ۋاقىتىلى جانە تولىق قامتامسىز ەتىپ، ول ءوز كەزەگىندە ادامنىڭ جۇمىس قابىلەتىنىڭ مەيلىنشە جوعارى بولۋىنا، ونىڭ ۇزاق جىلدار بويى بەلسەندى، سەرگەك، جارقىن ءومىر سۇرۋىنە كومەكتەسەدى.
ءتۇرلى - ءتۇرلى تاعامدار
تاعام تۇرلەرى ۇشكە بولىنەدى. 1. ەت تاعامدارى 2. ءسۇت تاعامدارى 3. ۇن تاعامدارى كەستەمەن جۇمىس.
سەرگىتۋ ءساتى.
دارۋمەندەر
ا - دارۋمەن توبى. ۆ - دارۋمەن توبى. س - دارۋمەن توبى. د - دارۋمەن توبى.
تاقپاقتار. جۇمباقتار:
1. كۇبىگە قۇيىپ پىسكەن نە؟ (قىمىز)
2. ۇيىتىپ قويىپ ىشكەنىم نە؟ (ايران)
3. تاباعا سالىپ جاپقانىم نە؟ (تابا نان)
4. ءۇيىتىپ قازانعا اسقانىم نە؟ (باس، سيراق)
5. كىلەگەي شايقاپ العانىم نە؟ (ماي)
6. سورەگە كەپتىرىپ جايعانىم نە؟ (قۇرت)
7. تۇزىن كورىپ تاتقانىم نە؟ (سورپا)
8. كەلىگە ءتۇيىپ اقتاعانىم نە؟ (تارى)
ءان. «قازاقى داستارقانىم» ورىندايتىن توعجان.
باتا بەرۋ. عالىمجان.
قورىتۋ.
You Might Also Like
