InfoHub Logo

جاسوسپىرىمدەردىڭ ءوز وزىنە قول جۇمساۋىنىڭ الدىن الۋ.

شالقار قالاسى،
ءى. ۇرگەنىشبايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
پەداگوگ - پسيحولوگى
جادراسينوۆا منيرا جاناي قىزى

سوڭعى جىلدارى ادامداردىڭ ءوز - وزىنە قول سالۋ فاكتىلەرىنىڭ جيىلەپ بارا جاتقانى بايقالۋدا. اسىرەسە كوپشىلىكتى الاڭداتىپ وتىرعان «سۋيسيد» دەپ اتالاتىن وسى دەرتتىڭ مەكتەپ وقۋشىلارىن دا جاعالاۋى دابىل قاعارلىق جاعداي. سۋيسيدتىك مىنەز - قۇلىق – كەڭ ماعىنالى تۇسىنىك، سۋيسيدتەن باسقا، سۋيسيدتىك قاستاندىق، سۋيسيدكە تالپىنىس پەن كورىنىستەردى قامتيتىن ۇعىم.
سوڭعى 15 - 20 جىلدا جاسوسپىرىمدەر مەن جەتكىنشەكتەر اراسىندا وزىنە - ءوزى قول جۇمساۋ سانىنىڭ ءوسىمى ەرەكشە ۇرەي تۋعىزادى. بۇكىلالەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ جەرگىلىكتى بيۋروسىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا سوڭعى 15 جىلدا 15 - 24 جاستاعىلاردىڭ وزىنە - ءوزى قول جۇمساۋ سانى 2 ەسەگە ءوستى جانە ەكونوميكالىق دامىعان مەملەكەتتەردە ءولىم - ءجىتىمنىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ قاتارىندا سۋيسيد 2 - 3 ورىندا تۇر.
سۋيسيدكە بەيىم «تاۋەكەل توبىنا» جاتاتىن جاسوسپىرىمدەر:
- تۇلعارارلىق قارىم - قاتىناسى بۇزىلعاندار نەمەسە «جالعىزدىق كۇيىن كەشۋشىلەر»؛
- ىشىمدىك جانە ەسىرتكى پايدالانۋشىلار، باسقالاردان ورەسكەلدەۋ نەمەسە بۇزاقى تارتىبىمەن كوزگە تۇسۋشىلەر، كۇشتەۋگە، باسقالاردى ۇرىپ - سوعۋعا بەيىمدەر؛
- كوپ ۋاقىت بويى دەپرەسسيۆتى كوڭىل - كۇيدە جۇرگەندەر؛
- ءوز - وزىنە تىم سىني كوزقاراستا قارايتىن جاسوسپىرىمدەر؛
- سوزىلمالى جانە ولىمگە اپارىپ سوعاتىن اۋرۋدان، قايعىلى وقيعادان نەمەسە نامىسىن تاپتاعان جاعدايدان ءوز - وزىنە كەلە الماي، قايعىرىپ جۇرگەندەر؛
- الەۋمەتتىك - ءساتسىز وتباسىنان شىققاندار، وتباسىنان قاشىپ كەتكەن نەمەسە اتا - انالارى اجىراسقان؛
- سۋيسيد جاعدايى بۇرىن تىركەلگەن وتباسىنداعى جاسوسپىرىمدەر.
سۋيسيدكە نەگىز بولاتىن كوڭىل - كۇي بۇزىلۋىنىڭ بەلگىلەرى:
- تابەتتىڭ جويىلۋى نەمەسە كەرىسىنشە قوماعايلىق؛
- ۇيقىسىزدىق نەمەسە كەرىسىنشە سوڭعى كۇندەرى قاتتى ۇيقىسى كەلە بەرۋى
- ءوز - ءوزىن ناشار سەزىنەتىنى تۋرالى ءجيى شاعىمدانۋ (ءىشتىڭ اۋرۋى، باسى اۋرۋى، ۇنەمى شارشاپ تۇرۋى، ۇنەمى ۇيقىسى كەلە بەرۋى؛)
- ءوزىنىڭ سىرتقى كەلبەتىنە ايىرىقشا مەنسىنبەي قاراۋى؛
- ۇنەمى جالعىزدىقتى قالاۋى، ۋايىمشىل، كىنالى، ءارى قايعىلى كۇي كەشۋى؛
- كۇندەگى ورتادا ءىشىنىڭ پىسا بەرۋى نەمەسە بۇرىن راحات الاتىن جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىنە ەندى كوڭىلىنىڭ تولماۋى.
- قارىم - قاتىناستان، بايلانىستان قاشۋ، دوستارى مەن وتباسىنان اۋلاق ءجۇرۋ، «جالعىزدىق كۇي كەشەتىن» ادامعا اينالۋى
- ىستەگەن جۇمىسىنىڭ ساپاسىنا كوڭىل اۋدارماۋى؛
- ءولىم تۋرالى ءجيى ويلاۋى؛
- بولاشاققا جوسپار قۇرماۋى؛
- بولماشى نارسە ءۇشىن قاتتى، ءارى تەز اشۋلانۋى؛
سۋيسيدكە بەيىم جاسوسپىرىمدەرگە كوبىنە سەزىم جەتەكشىلىك ەتەدى. ولار بولاشاققا
سەنبەيدى، سولاي بولا تۇرسا دا، ءوزىن بىرەۋدىڭ امان الىپ قالاتىنىنا ءۇمىت ارتادى.
ولىمگە دايىندالۋدىڭ بەلگىلەرى
- ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ مۇمكىندىگىنىڭ مىناداي بەلگىلەرى بار:
- ءوز ىستەرىن رەتتەۋ – قۇندى زاتتارىن تاراتۋ، بايلان ءتۇيۋ. ادام قالاي بولسا سولاي
ءجۇرىپ، ءبىراق ءبىر ساتتە بارلىعىن رەتكە كەلتىرە باستايدى. سوڭعى دايىندىقتاردى جاساي باستايدى.
- قوشتاسۋ. ءومىرىنىڭ ءار كەزىندە كومەكتەسكەن ادامدارعا العىس ايتۋى مۇمكىن.
- سىرتقى قاناعاتتانۋشىلىق - ەنەرگيانىڭ قۇيىلۋى. وزىنە قول جۇمساۋ تۋرالى
جوسپارىن تولىق جاسالىنسا، ول تۋرالى ەندى ويلانبايدى، شامادان تىس ەنەرگيا پايدا بولادى. كۇش قۋات كوبەيۋ جاعدايى تەرەڭ دەپرەسسياعا قاراعاندا اسا ءقاۋىپتى بولۋى مۇمكىن.
- جازباشا تۇردە حاتتا، كۇندەلىكتە، جازعان
- سوزبەن كورسەتۋ نەمەسە قورقىتۋ.
- جوعارىدا كورسەتىلگەن بەلگىلەردىڭ ورىندالۋىنا سەبەپ بولعان جاقىن ادامىنان
ايىرىلۋ. ۇيىنەن ايىرىلۋ.
- ۇيقىسىزدىق.
- تۇيىقتالۋ،
- ەش نارسەگە قىزىقپاۋشىلىق،
- ۇنەمى مازاسىزدانۋ، اشۋلانشاق، ۇيقىسىزدىققا قارسى دارىلەردى قولدانۋ ت. ب.
وزىنە قول جۇمساۋدىڭ مۇمكىن بولاتىن موتيۆتەرى:
ءدال قازىرگى كەزدە جاستار اراسىندا ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتى ءجيى بەلەڭ الىپ تۇر. ءبىرى ماسكۇنەمدىكتىڭ قۇرالى بولسا، ءبىرى جات قىلىقتىڭ جەتەگىنەن شىعا الماي قور بولۋدا. ۋاقىتشا قيىندىققا توزە الماي، توسىن وقيعاعا تاپ بولىپ، ومىرىمەن ەرتە قوش ايتىسىپ جاتقاندار قانشاما. سوندا ولار ءۇشىن ءومىردىڭ ءمانىنىڭ ءبىر تيىندىق قۇنى بولماعانى ما؟ الدە جانىن جەگىدەي جەگەن جاراسىن ايتىپ جازار ادام تاپپاعانى ما؟! شىدامدىلىقتىڭ شەگىنەن شىعىپ، تاعدىردىڭ توسقاۋىلىنا توزە الماۋلارىنا نە شارا؟!
ال ەندى وزىنە قول جۇمساۋدىڭ مۇمكىن بولاتىن موتيۆتەرىنە توقتالساق.
• كومەك ىزدەۋ – وزىنە قول جۇمساۋدى ويلايتىنداردىڭ كوبىسى ولگىلەرى كەلمەيدى. ءوزىن
ءوزى ءولتىرۋدى ولار ءبىر نارسەنى الۋ ءۇشىن قۇرال رەتىندە پايدالانادى (مىسالى، وزىنە نازار اۋدارۋ، سۇيىسپەنشىلىك، ماحاببات، پروبلەمالاردان قۇتىلۋ، ۇمىتسىزدىك سەزىمىنەن ارىلۋ).
• ۇمىتسىزدىك – ءومىر ءمانسىز، بولاشاققا ءۇمىت ارتۋعا بولمايدى. ءومىردى جاقسارتۋدا
وزگەرىستەر ەنگىزۋگە ەش ءۇمىتتىڭ جوقتىعى
• شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەرى كوبەيىپ كەتكەندە – ونى بارلىعى ماڭىزدى، ءبىراق
شەشۋ مۇمكىن ەمەس، ءارقايسىسىن جەكە الىپ قاراستىرۋعا مۇمكىندىكتىڭ بولماۋى.
• باسقا ادامعا قاتەر ءتوندىرىپ، جانىن اۋىرتۋعا ارەكەت جاساۋ – «ولار ءالى وكىنەدى».
كەيدە ادام، ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارقىلى، وزىمەن پروبلەمالارىن الىپ كەتىپ، وتباسىنا جەڭىلدىك جاسايمىن دەپ ويلايدى.
باتىلدىعى مەن كۇشىن كورسەتۋ – تەك باتىل جانە كۇشتى ادام عانا ءوز - وزىنە قول جۇمساۋعا قابىلەتتى دەگەن ۇعىم قالىپتاسقان.
ءجاسوسپىرىمنىڭ سۋيسيدكە بوي ۇرىنۋىنا قارسى تۇرۋشى فاكتورلار
تۇلعانىڭ وزىنە – ءوزى قول جۇمساۋىنا قارسى تۇراتىن فاكتورلار – ومىرگە قالىپتاسقان وڭ كوزقاراسى، ومىردەگى ۇستانىمى، تۇلعالىق سيپاتى جانە مىنەز - قۇلىق ەرەكشەلىگى، سونىمەن قاتار وزىنە - ءوزى قول جۇمساۋعا قارسى تۇراتىن ىشكى تولقۋلارى، سەزىمدەرى. وعان مىنالار جاتادى:
- وزىنە وتە جاقىن تۋىستارى مەن جاقىندارىنا دەگەن ايرىقشا قۇرمەت سەزىمى؛
- جاۋاپكەرشىلىك، امانات سەزىمىن سەزىنۋى
- ءوز دەنساۋلىعىنا ءمان بەرۋ، وزىنە زاقىم كەلتىرۋدەن قورقۋى؛
- قوعامدىق پىكىرمەن ەسەپتەسۋ جانە ارالاساتىن ورتاسىنىڭ ءوز - وزىنە قول جۇمساۋدى
ماسقارا دەپ تانىعاندىقتان، ونى دۇرىس ەمەس نارسە دەپ قابىلدايتىندىقتان اڭگىمە تالقىسىنان قاشۋى.
- ومىردەگى مۇمكىندىكتەردى تولىققاندى يگەرىپ ۇلگەرمەدىم دەگەن سەنىمى؛
- ومىرلىك، شىعارماشىلىق، وتباسىلىق جانە باسقا دا جوسپارلارىنىڭ، ويلارىنىڭ بولۋى؛
- رۋحاني، ءتالىم - تاربيەلىك ويلاردىڭ مازالاۋى؛
- مىنەزدىڭ جۇمساقتىعى كەز كەلگەن نارسەگە بەيىمدەلىپ كەتۋ قاسيەتى، پسيحيكالىق
اۋىرتپالىقتى ەڭسەرۋ تاسىلدەرىن قولدانا ءبىلۋى؛
- ومىرلىك قۇندىلىقتاردىڭ بەلسەندىلىگى، ماقساتتىڭ بولۋى؛
- ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىنىڭ جوعارى بولۋى؛
- ءدىني سەنىمنىڭ دەڭگەيى جانە ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ كۇناسىنەن قورقۋى؛
- جارقىن بولاشاعى مەن ءومىرىن جوسپارلاي ءبىلۋى؛
- ويشا ءوز - وزىنە ولتىرگەننەن كەيىنگى سىرتقى كەيىپىنە دەگەن جيىركەنىشى.
ءجاسوسپىرىمنىڭ بويىنا ومىرگە دەگەن قۇشتارلىق جانە جوعارىدا اتالعان فاكتورلار
قانشالىقتى كوبىرەك كەزدەسسە، سونشالىقتى ونىڭ «پسيحولوگيالىق قورعانىسى» جانە ىشتەي ءوز - وزىنە سەنىم كۇشتى بولادى.
وزىنە – ءوزى قول جۇمساۋدىڭ الدىن الۋ
بالانىڭ بويىندا ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ بەلگىسىنىڭ پايدا بولۋىنا ءارقاشان ۇلكەندەر كىنالى!
سۋيسيدكە اپاراتىن بەلگىلەر پايدا بولسا، وعان ايرىقشا ءمان بەرۋ كەرەك. ويتكەنى بۇل – كومەكتى قاجەت ەتەتىن داعدارىستاعى ادامنىڭ جان ايقايى. جاسوسپىرىمدەر دەپرەسسياسىنىڭ الدىن الۋدا اتا - انانىڭ ءرولى زور. بالانىڭ كوڭىل - كۇيى بولماسا نەمەسە ودان جان كۇيزەلىسى بەلگىلەرىن بايقاساڭىز، وعان تەز ارادا كومەكتەسۋگە تىرىسۋ كەرەك.
بىرىنشىدەن، بالانى اڭگىمەگە تارتىپ، ونىڭ جاعدايىن سۇراپ، وعان ءتۇرلى سۇراقتار قويىپ، بولاشاق تۋرالى ءسوز قوزعاپ، جوسپار قۇرۋ قاجەت.
... ەگەر ءسىز وزىڭىزگە جاقىن ادامدا دەپرەسسيا باستالعانىن بايقاساڭىز، ونىڭ سەبەپتەرىن انىقتاۋعا تىرىسىڭىز. بۇل – بولاتىن ءقاۋىپتى جاعدايدىڭ الدىن الۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. وسىعان وراي ۇسىنىلاتىن پسيحولوگيالىق كەڭەستەر:
• ادامنىڭ ءوزى قىزىعاتىن جۇمىسپەن اينالىسۋىنا ىقپال جاساڭىز.
• ونىڭ ءبىر ءوزىن قالدىرماۋعا تىرىسىڭىز. ەگەر ول قارسىلىق بىلدىرسە، وندا جايىنا
قالدىرىڭىز، مۇمكىن وسىلاي بولعانى جاقسى شىعار.
• ونىڭ ءسىز ءۇشىن ءقادىرلى ەكەندىگىن، جاقسى كورەتىنىڭىزدى، ونىڭ قانشالىقتى كەرەكتىگى
تۋرالى كوپ ايتىڭىز. ونىڭ سىزبەن بىرگە بولۋى وتە قاجەت ەكەندىگىن كورسەتە ءبىلىڭىز.
• كەڭىستىكتى وزگەرتىڭىز، ەگەر مۇمكىندىك بولسا، ونىڭ بارعىسى كەلىپ جۇرگەن جاققا
نەمەسە ونىڭ جاعىمدى ەستەلىكتەر قالدىرعان جەرلەرىنە بارىپ قايتۋعا تىرىسىڭىز.
• بىرگە جۇرەتىن ساياحاتقا نەمەسە قوناققا بارۋدى الدىن الا جوسپارلاڭىز. بۇل وعان
كوپ كومەگىن تيگىزەدى، سەبەبى ول جارقىن بولاشاققا ءوز جوسپارلارىن قۇرا باستايدى، ءسويتىپ تەرىس ويلاردان ارىلۋى مۇمكىن.
دەپرەسسيا ادامدا اۋىر ءوتۋى مۇمكىن. دەگەنمەن ودان ساۋىعىپ كەتۋگە ابدەن بولادى. ادام بويىنداعى سترەستىك جاعدايلار مەن جۇيكەنىڭ شارشاۋى دەپرەسسياعا جەتەلەيدى، سوندىقتان بۇل جاعدايدىڭ قايسىسى قايدان شىعىپ جاتقاندىعىن ول بىلە بەرمەيدى.
وزىڭىزگە جاقىن ادامدارعا كوڭىل ءبولىڭىز، ولاردى سۇيە ءبىلىڭىز، سوندا عانا ءسىز كۇننىڭ كۇلىمدەپ جارقىراعانىن، قۇستىڭ قۋانا سايراعانىن سەزىنەسىز..