اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسى
ماقساتى: اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ
بىلىمدىلىك: اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ ماڭىزى، قۇرىلىسى مەن قىزمەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، قوسىمشا ماتەريالداردى پايدالانۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: دۇرىس جانە اعزاعا پايدالى تاعامدارمەن قورەكتەنۋ ارقىلى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءدارىس
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - ءيلليۋستراتيۆتى، توپتىق جۇمىس تۇرلەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تىرەك - سىزبالار، وقۋشىعا كومەكشى ماتەريالدار توپتاماسى.
وقىتۋ تەحنولوگياسى: سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ (بلۋم جۇيەسى)
ءپانارالىق بايلانىس:
تاريح (توقشىكتىڭ ءوسىندىسى اپپەنديكستىڭ اشىلۋ تاريحىمەن تانىستىرۋ )
مەديسينامان( اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن مەديسينامەن بايلانىستىرا تالداۋ)
ساباق جوسپارى: ۇيىمداستىرۋ. «وي قوزعاۋ»
ءى. «ءبىلىم»جۇيەسى. 1. اس قورىتۋ مۇشەرەنىڭ قۇرىلىسى جانە قىزمەتى 2. اپپەنديكستىڭ اشىلۋ تاريحى
ءىى. «ءتۇسىنۋ» جۇيەسى (جاڭا ماتەريالداردا بەرىلگەن ءبىلىمدى ءتۇسىنۋ، وزىنشە ءتۇسىندىرۋ، بولجام جاساۋ). توپتىق جۇمىس تۇرلەرى 1. كەستەنى تولتىر
ءىىى. « تالداۋ» جۇيەسى.(جاڭا ءبىلىمدى ناقتى جاعدايدا پايدالانۋ) توپتىق جۇمىس
«مىلقاۋ» سۋرەت: (بەرىلگەن سۋرەتتەن اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن اتا)
1. اۋىز قۋىسى
2. اسقازان
3. باۋىر
ءىۇ. «قولدانۋ»جۇيەسى. جەكە جۇمىس: 1. سۇراقتى سۋرەتتە
ءۇ. «جيناقتاۋ» جۇيەسى. 1. سىزىقتىق ديكتانت
2. تەست جۇمىسى. «وي قوزعاۋ» (وقۋشىنىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنىپ، ارەكەت جاساۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ بارىسىندا پروبلەمالىق سۇراقتار قويىلادى.)
ادام كۇندەلىكتى وسىمدىكتەكتى جانە جانۋارتەكتى تاعامدى پايدالانادى
1. كۇندەلىكتى پايدالاناتىن تاعامىنىڭ قۇرامىندا قانداي كۇردەلى ورگانيكالىق زاتتار بار.؟
سۋرەتتە بەرىلگەن ورگانيكالىق قوسىلىستاردى اجىراتىڭدار.
2. تاعامدىق زاتتاردىڭ قۇرىلىستىق قىزمەتى دەگەنىمىز نە؟
3. تاعامدىق زاتتاردىڭ ەنەرگەتيكالىق قىزمەتىن ءتۇسىندىرىڭىز؟
4. تاعامدىق زاتتاردىڭ قۇرامىندا قانداي قوسىلىستار بولادى؟
5. بۇل زاتتار ۇلپالار مەن جاسۋشالارعا قالاي وتەدى؟
جاۋاپتارى:
1. ءنارۋىزدار، مايلار، كومىرسۋلار
2. تاعامدىق زاتتار ادام اعزاسىنداعى تىرشىلىگىن جويعان جاسۋشا قۇرىلىمدارىنىڭ ورنىن باسادى.
3. تاعام قۇرامىنداعى كۇردەلى ورگانيكالىق زاتتار ىدىراعاندا ەنەرگيا بولىنەدى دە، ەنەرگيانىڭ باسقا تۇرىنە (جىلۋ، مەحانيكالىق جانە ت. ب.) اينالادى.
4. قۇرامىندا دارۋمەندەر، مايلار، ءنارۋىزدار، كومىرسۋلار، سۋ، مينەرالدى تۇزدار جاتادى.
5. جاسۋشا جارعاقشاسى ارقىلى ءوتۋ ءۇشىن قاراپايىم زاتتارعا ىدىراۋ كەرەك.
تاعامدىق زاتتار الدىمەن ەرىتىندى كۇيگە اينالىپ، سودان كەيىن قانعا سىڭىرىلەدى. قان ارقىلى ۇلپالار مەن جاسۋشالارعا جەتكىزىلەدى.
مىنا، جۇمباقتى شەشىپ كورەيىك.
قوس شاۋىپكەلى بار،
ەكى الىپكەلى بار.
قوس جول كورگىشى بار،
ەكى ءۇن سەزگىشى بار.
جالعىز مول اسارى بار،
كەۋدە قاعارى بار.
اۋا سوعارى بار،
قورەك قورابى بار.
تاعى... تاعى..
توقسان جول تورابى بار،
شەشەدى بۇل جۇمباقتى.
تالپىنعان تالابى بار. بۇل كىم؟
جاۋابى: ادام.
جالعىز مول اسارى اۋىز، قورەك قورابى - قارىن.
«ءبىلىم» جۇيەسى.(جاڭا ءبىلىمنىڭ مازمۇندىق جانە ۇيىمداستىرىلۋ ەرەكشەلىكتەرى.
اسقورىتۋ مۇشەلەرى مەن اسقورىتۋ بەزدەرى قوسىلىپ اسقورىتۋ جۇيەسىن قۇرايدى. ادامدا اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى 8 - 10 م. اسقورىتۋ جۇيەسىندە تاعام ءار ءتۇرلى مەحانيكالىق جانە حيميالىق وزگەرىستەرگە ۇشىرايدى. تاعام قۇرامىنداعى ءنارۋىزدار، مايلار، كومىرسۋلار سۋدا ەرىمەيدى. سوندىقتان ولار قان مەن ليمفاعا وتە المايدى. اسقورىتۋ مۇشەلەرىندە تاعامنىڭ شاينالىپ ۇساقتالۋى مەحانيكالىق وڭدەۋ دەلىنەدى. اسقورىتۋ بەزدەرىنەن بولىنگەن ءسولدىڭ اسەرىنەن ىدىراۋى حيميالىق وزگەرىستەرگە جاتادى
اس قورىتۋ جولى:
اۋىز قۋىسى جۇتقىنشاق....... وڭەش...... قارىن....... ۇلتابار.... اش ىشەك... توق ىشەك.. تىك ىشەك.
1. اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قابىرعالارى ءۇش قاباتتان تۇرادى. 1. كىلەگەيلى (ىشكى)
2. ءبىرىڭعاي سالالى ەت 3. ءسىر (سىرتقى)
ءتىل ءۇش بولىككە بولىنەدى: 1. ءتىل ءتۇبىرى (اششىنى سەزەدى)
2. ءتىل ۇشى (ءتاتتىنى سەزەدى)
3. ءتىل ءبۇيىرى ( قىشقىل مەن تۇزدى سەزەدى)
جۇتقىنشاق – ۇزىندىعى 11 - 13 سم بۇلشىقەتتى مۇشە؛ تومەنگى جاعى تارىلىپ وڭەشكە اينالادى.
وڭەش - ۇزىندىعى 25 سم بۇلشىق ەتتى تۇتىك، ءۇش قاباتتان تۇرادى، كىلەگەيلى، ەتتى، دانەكەر ۇلپاسىنان. اسقازان - اس قورىتۋ جولىنىڭ كولەمدى ۇلعايۋى. سىيىمدىلىعى 3 ل، ۇزىندىعى 25 - 30 سم، ەنى 14 سم. اسقازان قابىرعاسىنىڭ ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەتتەرى اسقازاندى قوزعالتاتىن سوپاقشا، قيعاش، ساقينا ءتارىزدى بۇلشىقەتتەردەن تۇراتىن ءۇش قابات تۇزەدى. ساقينا ءتارىزدى بۇلشىقەتتەر سفينكتەر ءتۇزىپ، تاماقتىڭ اسقازاننان ىشەككە ءوتۋىن رەتتەيدى.
اش ىشەك - اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىن بولىگى، ونىڭ ۇزىندىعى 5 - 7 م، جانە ءۇش بولىككە: ۇلتابار، اش ىشەك، مىقىن ىشەككە بولىنەدى. ون ەكى ەلى ىشەك قارىننىڭ پيروليكالىق بولىگىنەن باستالىپ، وڭعا ءيىلىپ، نازىك ىشەككە اۋىسادى. ون ەكى ەلى ىشەكتىڭ ورتا جەرىندە قارىن استى بەزدەرىنىڭ تۇتىگى اشىلادى. بۇل ىشەكتىڭ ۇزىندىعى 27 - 30 سم، ەنى 4 - 5م.
اش ىشەك جانە مىقىن ىشەكتە استىڭ قورىتىلۋى اياقتالادى دا ءسىڭىرىلۋ جۇزەگە اسادى. استىڭ قورىتىلماعان قالدىعى توق ىشەككە وتەدى.
توق ىشەك – ۇزىندىعى 1، 5 - 2 م، باسقى بولىگىنىڭ ديامەترى 8 سم، اياقتالار تۇسى 4 - 5 سم. توق ىشەكتىڭ قابىرعاسى كىلەگەيلى، ەتتى جانە ءسىر قاباتتان تۇرادى. توق ىشەك سوقىرىشەك، جيەك جانە تىك ىشەك بولىپ بولىنەدى. سوقىرىشەكتىڭ قۇرت ءتارىزدى ءوسىندىسى – اپپەنديكس - ۇزىندىعى 8 - 15 سم، يممۋندىق جۇيەنىڭ مۇشەسى بولىپ تابىلادى. سوقىرىشەكتىڭ وسى وسكىنىن اتاقتى سۋرەتشى لەوناردو دا ۆينچي 1942 جىلعى سالعان سۋرەتىندە بەينەلەگەن. ال ءحۇى عاسىردا ادام اناتومياسىنىڭ نەگىزىن سالۋشى اندرەي ۆەزاليي
اپپەنديكستىڭ توپوگرافيالىق اناتومياسىن جازىپ كەتكەن. دەگەنمەن، بۇل اۋرۋعا ات قويۋ امەريكا حيرۋرگى ءفيتستىڭ ۇلەسىنە ءتيدى. لاتىنشا سوقىرىشەكتىڭ قابىنعان وسكىنىن وپەراسيا جاساپ، كەسىپ الىپ تاستاۋدى «اپپەندەكتوميا» دەپ اتايدى. ايگىلى عۇلاما ءابۋ ناسىر ءال - ءفارابيدىڭ وتىراردان كەتۋىنە اۋىرعان دوسىنا جاساعان وپەراسيا سەبەپ بولعان. بۇل تۋرالى دەرەك ق. امانگەلدييەۆتىڭ 1977 باسىلىپ شىققان «ادىرلى اسۋلار» اتتى كىتابىندا باياندالادى. اتاعى ەلگە تانىمال ءابۋ ناسىردى الەپپو شاحارىنىڭ ءامىرشىسى سايفەد - داۋلە ءوز سارايىنا شاقىرىپ، ءوزىنىڭ باس دارىگەرى ەتىپ الادى. سول جىلدارى ونىڭ جداقسى تانىسى اۋىرىپ، ءابۋ - ناسىرعا كەلەدى. باس دارىگەر ونى تەكسەرىپ ەشكىمگە بىلدىرتپەي قۇپيا تۇردە وپەراسيا جاسايدى. جارىلۋعا كەلگەن سوقىرىشەگىنىڭ ءوسىندىسىن كەسىپ الىپ تاستايدى. جارانىڭ ورنىن جىبەك جىپپەن تىگەدى، ءبىراز كۇننەن سوڭ اۋرۋ ايىعىپ كەتەدى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە بۇل حابار ءدىنباسىلارعا جەتىپ، ولار،»ءتىرى ادامنىڭ ءىشىن جارىپ، ىشەگىن كەسىپ الۋ - قۇدايعا كۇپىرشىلىك جاساۋ»-، دەپ ونى جازالاماق بولادى. وسىلايشا ءدىن يەلەرىنەن قىسىم كورگەن ءابۋ ناسىر باعداتقا بارا جاتقان كەرۋەنگە ىلەسىپ، قالادان ءبىر تۇندە كەتىپ قالادى. دەمەك، دۇنيە جۇزىندە تۇڭعىش اپپەندەكتەميا وپەراسياسىن جاساعان ءابۋ ناسىر ءال - فارابي.
ماقساتى: اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ
بىلىمدىلىك: اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ ماڭىزى، قۇرىلىسى مەن قىزمەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، قوسىمشا ماتەريالداردى پايدالانۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: دۇرىس جانە اعزاعا پايدالى تاعامدارمەن قورەكتەنۋ ارقىلى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءدارىس
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - ءيلليۋستراتيۆتى، توپتىق جۇمىس تۇرلەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تىرەك - سىزبالار، وقۋشىعا كومەكشى ماتەريالدار توپتاماسى.
وقىتۋ تەحنولوگياسى: سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ (بلۋم جۇيەسى)
ءپانارالىق بايلانىس:
تاريح (توقشىكتىڭ ءوسىندىسى اپپەنديكستىڭ اشىلۋ تاريحىمەن تانىستىرۋ )
مەديسينامان( اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن مەديسينامەن بايلانىستىرا تالداۋ)
ساباق جوسپارى: ۇيىمداستىرۋ. «وي قوزعاۋ»
ءى. «ءبىلىم»جۇيەسى. 1. اس قورىتۋ مۇشەرەنىڭ قۇرىلىسى جانە قىزمەتى 2. اپپەنديكستىڭ اشىلۋ تاريحى
ءىى. «ءتۇسىنۋ» جۇيەسى (جاڭا ماتەريالداردا بەرىلگەن ءبىلىمدى ءتۇسىنۋ، وزىنشە ءتۇسىندىرۋ، بولجام جاساۋ). توپتىق جۇمىس تۇرلەرى 1. كەستەنى تولتىر
ءىىى. « تالداۋ» جۇيەسى.(جاڭا ءبىلىمدى ناقتى جاعدايدا پايدالانۋ) توپتىق جۇمىس
«مىلقاۋ» سۋرەت: (بەرىلگەن سۋرەتتەن اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن اتا)
1. اۋىز قۋىسى
2. اسقازان
3. باۋىر
ءىۇ. «قولدانۋ»جۇيەسى. جەكە جۇمىس: 1. سۇراقتى سۋرەتتە
ءۇ. «جيناقتاۋ» جۇيەسى. 1. سىزىقتىق ديكتانت
2. تەست جۇمىسى. «وي قوزعاۋ» (وقۋشىنىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنىپ، ارەكەت جاساۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ بارىسىندا پروبلەمالىق سۇراقتار قويىلادى.)
ادام كۇندەلىكتى وسىمدىكتەكتى جانە جانۋارتەكتى تاعامدى پايدالانادى
1. كۇندەلىكتى پايدالاناتىن تاعامىنىڭ قۇرامىندا قانداي كۇردەلى ورگانيكالىق زاتتار بار.؟
سۋرەتتە بەرىلگەن ورگانيكالىق قوسىلىستاردى اجىراتىڭدار.
2. تاعامدىق زاتتاردىڭ قۇرىلىستىق قىزمەتى دەگەنىمىز نە؟
3. تاعامدىق زاتتاردىڭ ەنەرگەتيكالىق قىزمەتىن ءتۇسىندىرىڭىز؟
4. تاعامدىق زاتتاردىڭ قۇرامىندا قانداي قوسىلىستار بولادى؟
5. بۇل زاتتار ۇلپالار مەن جاسۋشالارعا قالاي وتەدى؟
جاۋاپتارى:
1. ءنارۋىزدار، مايلار، كومىرسۋلار
2. تاعامدىق زاتتار ادام اعزاسىنداعى تىرشىلىگىن جويعان جاسۋشا قۇرىلىمدارىنىڭ ورنىن باسادى.
3. تاعام قۇرامىنداعى كۇردەلى ورگانيكالىق زاتتار ىدىراعاندا ەنەرگيا بولىنەدى دە، ەنەرگيانىڭ باسقا تۇرىنە (جىلۋ، مەحانيكالىق جانە ت. ب.) اينالادى.
4. قۇرامىندا دارۋمەندەر، مايلار، ءنارۋىزدار، كومىرسۋلار، سۋ، مينەرالدى تۇزدار جاتادى.
5. جاسۋشا جارعاقشاسى ارقىلى ءوتۋ ءۇشىن قاراپايىم زاتتارعا ىدىراۋ كەرەك.
تاعامدىق زاتتار الدىمەن ەرىتىندى كۇيگە اينالىپ، سودان كەيىن قانعا سىڭىرىلەدى. قان ارقىلى ۇلپالار مەن جاسۋشالارعا جەتكىزىلەدى.
مىنا، جۇمباقتى شەشىپ كورەيىك.
قوس شاۋىپكەلى بار،
ەكى الىپكەلى بار.
قوس جول كورگىشى بار،
ەكى ءۇن سەزگىشى بار.
جالعىز مول اسارى بار،
كەۋدە قاعارى بار.
اۋا سوعارى بار،
قورەك قورابى بار.
تاعى... تاعى..
توقسان جول تورابى بار،
شەشەدى بۇل جۇمباقتى.
تالپىنعان تالابى بار. بۇل كىم؟
جاۋابى: ادام.
جالعىز مول اسارى اۋىز، قورەك قورابى - قارىن.
«ءبىلىم» جۇيەسى.(جاڭا ءبىلىمنىڭ مازمۇندىق جانە ۇيىمداستىرىلۋ ەرەكشەلىكتەرى.
اسقورىتۋ مۇشەلەرى مەن اسقورىتۋ بەزدەرى قوسىلىپ اسقورىتۋ جۇيەسىن قۇرايدى. ادامدا اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى 8 - 10 م. اسقورىتۋ جۇيەسىندە تاعام ءار ءتۇرلى مەحانيكالىق جانە حيميالىق وزگەرىستەرگە ۇشىرايدى. تاعام قۇرامىنداعى ءنارۋىزدار، مايلار، كومىرسۋلار سۋدا ەرىمەيدى. سوندىقتان ولار قان مەن ليمفاعا وتە المايدى. اسقورىتۋ مۇشەلەرىندە تاعامنىڭ شاينالىپ ۇساقتالۋى مەحانيكالىق وڭدەۋ دەلىنەدى. اسقورىتۋ بەزدەرىنەن بولىنگەن ءسولدىڭ اسەرىنەن ىدىراۋى حيميالىق وزگەرىستەرگە جاتادى
اس قورىتۋ جولى:
اۋىز قۋىسى جۇتقىنشاق....... وڭەش...... قارىن....... ۇلتابار.... اش ىشەك... توق ىشەك.. تىك ىشەك.
1. اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قابىرعالارى ءۇش قاباتتان تۇرادى. 1. كىلەگەيلى (ىشكى)
2. ءبىرىڭعاي سالالى ەت 3. ءسىر (سىرتقى)
ءتىل ءۇش بولىككە بولىنەدى: 1. ءتىل ءتۇبىرى (اششىنى سەزەدى)
2. ءتىل ۇشى (ءتاتتىنى سەزەدى)
3. ءتىل ءبۇيىرى ( قىشقىل مەن تۇزدى سەزەدى)
جۇتقىنشاق – ۇزىندىعى 11 - 13 سم بۇلشىقەتتى مۇشە؛ تومەنگى جاعى تارىلىپ وڭەشكە اينالادى.
وڭەش - ۇزىندىعى 25 سم بۇلشىق ەتتى تۇتىك، ءۇش قاباتتان تۇرادى، كىلەگەيلى، ەتتى، دانەكەر ۇلپاسىنان. اسقازان - اس قورىتۋ جولىنىڭ كولەمدى ۇلعايۋى. سىيىمدىلىعى 3 ل، ۇزىندىعى 25 - 30 سم، ەنى 14 سم. اسقازان قابىرعاسىنىڭ ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەتتەرى اسقازاندى قوزعالتاتىن سوپاقشا، قيعاش، ساقينا ءتارىزدى بۇلشىقەتتەردەن تۇراتىن ءۇش قابات تۇزەدى. ساقينا ءتارىزدى بۇلشىقەتتەر سفينكتەر ءتۇزىپ، تاماقتىڭ اسقازاننان ىشەككە ءوتۋىن رەتتەيدى.
اش ىشەك - اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىن بولىگى، ونىڭ ۇزىندىعى 5 - 7 م، جانە ءۇش بولىككە: ۇلتابار، اش ىشەك، مىقىن ىشەككە بولىنەدى. ون ەكى ەلى ىشەك قارىننىڭ پيروليكالىق بولىگىنەن باستالىپ، وڭعا ءيىلىپ، نازىك ىشەككە اۋىسادى. ون ەكى ەلى ىشەكتىڭ ورتا جەرىندە قارىن استى بەزدەرىنىڭ تۇتىگى اشىلادى. بۇل ىشەكتىڭ ۇزىندىعى 27 - 30 سم، ەنى 4 - 5م.
اش ىشەك جانە مىقىن ىشەكتە استىڭ قورىتىلۋى اياقتالادى دا ءسىڭىرىلۋ جۇزەگە اسادى. استىڭ قورىتىلماعان قالدىعى توق ىشەككە وتەدى.
توق ىشەك – ۇزىندىعى 1، 5 - 2 م، باسقى بولىگىنىڭ ديامەترى 8 سم، اياقتالار تۇسى 4 - 5 سم. توق ىشەكتىڭ قابىرعاسى كىلەگەيلى، ەتتى جانە ءسىر قاباتتان تۇرادى. توق ىشەك سوقىرىشەك، جيەك جانە تىك ىشەك بولىپ بولىنەدى. سوقىرىشەكتىڭ قۇرت ءتارىزدى ءوسىندىسى – اپپەنديكس - ۇزىندىعى 8 - 15 سم، يممۋندىق جۇيەنىڭ مۇشەسى بولىپ تابىلادى. سوقىرىشەكتىڭ وسى وسكىنىن اتاقتى سۋرەتشى لەوناردو دا ۆينچي 1942 جىلعى سالعان سۋرەتىندە بەينەلەگەن. ال ءحۇى عاسىردا ادام اناتومياسىنىڭ نەگىزىن سالۋشى اندرەي ۆەزاليي
اپپەنديكستىڭ توپوگرافيالىق اناتومياسىن جازىپ كەتكەن. دەگەنمەن، بۇل اۋرۋعا ات قويۋ امەريكا حيرۋرگى ءفيتستىڭ ۇلەسىنە ءتيدى. لاتىنشا سوقىرىشەكتىڭ قابىنعان وسكىنىن وپەراسيا جاساپ، كەسىپ الىپ تاستاۋدى «اپپەندەكتوميا» دەپ اتايدى. ايگىلى عۇلاما ءابۋ ناسىر ءال - ءفارابيدىڭ وتىراردان كەتۋىنە اۋىرعان دوسىنا جاساعان وپەراسيا سەبەپ بولعان. بۇل تۋرالى دەرەك ق. امانگەلدييەۆتىڭ 1977 باسىلىپ شىققان «ادىرلى اسۋلار» اتتى كىتابىندا باياندالادى. اتاعى ەلگە تانىمال ءابۋ ناسىردى الەپپو شاحارىنىڭ ءامىرشىسى سايفەد - داۋلە ءوز سارايىنا شاقىرىپ، ءوزىنىڭ باس دارىگەرى ەتىپ الادى. سول جىلدارى ونىڭ جداقسى تانىسى اۋىرىپ، ءابۋ - ناسىرعا كەلەدى. باس دارىگەر ونى تەكسەرىپ ەشكىمگە بىلدىرتپەي قۇپيا تۇردە وپەراسيا جاسايدى. جارىلۋعا كەلگەن سوقىرىشەگىنىڭ ءوسىندىسىن كەسىپ الىپ تاستايدى. جارانىڭ ورنىن جىبەك جىپپەن تىگەدى، ءبىراز كۇننەن سوڭ اۋرۋ ايىعىپ كەتەدى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە بۇل حابار ءدىنباسىلارعا جەتىپ، ولار،»ءتىرى ادامنىڭ ءىشىن جارىپ، ىشەگىن كەسىپ الۋ - قۇدايعا كۇپىرشىلىك جاساۋ»-، دەپ ونى جازالاماق بولادى. وسىلايشا ءدىن يەلەرىنەن قىسىم كورگەن ءابۋ ناسىر باعداتقا بارا جاتقان كەرۋەنگە ىلەسىپ، قالادان ءبىر تۇندە كەتىپ قالادى. دەمەك، دۇنيە جۇزىندە تۇڭعىش اپپەندەكتەميا وپەراسياسىن جاساعان ءابۋ ناسىر ءال - فارابي.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«شىنىقساڭ شىمىر بولاسىڭ» حالىقتىق پەداگوگيكا تاربيە قۇرالى.
