اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ، ابايدى وقى، ەرىنبە!
تاقىرىبى: «اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،
ابايدى وقى، ەرىنبە»
(اباي قۇنانبايەۆ شىعارماشىلىعىن قايتالاۋ. قورىتىندى ساباق).
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1.بىلىمدىلىك: حالقىمىزدىڭ ۇلى اقىنى، عۇلاما ويشىلى، سازگەر اباي قۇنانبايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن قالاي مەڭگەرگەندىگىن باقىلاپ، پىسىقتاۋ،ولەڭدەرىن جاتقا ايتۋ.
2.دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە اسەر ەتۋ، شەبەرلىگىن، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ. وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ءتىلىن دامىتۋ.
3.تاربيەلىك: بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ اباي مۇراسىنا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، وقىپ - بىلۋگە، تاني تۇسۋىنە ىنتالاندىرۋ. ادامگەرشىلىك، ەستەتيكالىق تاربيە بەرىپ، تۋعان ەلىن، وتانىن ءسۇيۋ، قۇرمەتتەۋ سەزىمدەرىنە اسەر ەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: «تاڭعاجايىپ الاڭ» ويىنى تۇرىندە وتكىزۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: 1. ابايدىڭ پورترەتى
2. لوزۋنگتەر
3. كىتاپ كورمەسى
4. ماگنيتتىك تاقتا
5. ويىن تابلوسى.
بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. وقۋشىلاردىڭ ويىنعا ازىرلىكتەرىن تەكسەرۋ.
ءىىى. «تاڭعاجايىپ الاڭ» ويىنىن جۇرگىزۋ.
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
«الەمنىڭ ابايى» ولەڭىنەن ءۇزىندى وقۋ.
اباي ءبىزدىڭ –كەمەڭگەر،
تەڭدەسى جوق اسقار بيىك شىڭىمىز،
اق نيەتتى، ادىلەتشىل شىڭىمىز،
اسىل قازىنا، اشىلماعان سىرىمىز.
تاۋسىلمايتىن ماڭگى باقي جىرىمىز!
پاراساتتى بولىپ تۋعان،
شىڭعىستاۋدىڭ ابايى
ءان مەن جىرىن مۇرا قىلعان،
سارىارقانىڭ ابايى،
ناقىلمەنەن سانا قۇيعان،
قازاعىمنىڭ ابايى،
اقىلمەنەن دانا بولعان
بۇكىل ەلدىڭ ابايى.
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ ەپيگرافى: «ءولدى دەۋگە سيا ما، ويلاڭدارشى، ولمەي تۇعىن ارتىندا ءسوز قالدىرعان،»- دەپ تورەلىگىن ءوزى شەشكەن اباي بۇگىن جارقىن بەينەسىمەن دە، جالىندى جىرىمەن دە، بىزبەن بىرگە جاساسىپ كەلەدى.
ۇلى اتامىزدىڭ بىزگە بەرگەن ەكىنشىسى، قالدىرعان اماناتى – اسىل سوزدەرى. ءبىز ونى ارداقتايمىز. از ءومىر ءسۇرىپ، ازاپپەن وتكەن اباي بۇگىن بىزبەن ماڭگى جاساماق.
ءى. ويىننىڭ العاشقى ۇشتىگىن شاقىرامىن.
(3 وقۋشى تابلوعا كەلەدى)
سۇراق: اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،
ابايدى وقى، ەرىنبە،
ادالدىقتى كوزدەسەڭ،
جاتتاپ توقى كوڭىلگە
(س.تورايعىروۆ)
دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعى.
ءىى. ەكىنشى ۇشتىكتى شاقىرامىن.
سۇراق: 1909 جىلى سانكت-پەتەربۋرگككە العاشقى ولەڭدەر جيناعى جارىق كوردى كىمنىڭ كومەگىمەن؟ (كاكىتاي ىسقاقوۆ)
ءىىى. ويىننىڭ ءۇشىنشى ۇشتىگىن شاقىرامىن.
سۇراق: «ورىسشا وقۋ كەرەك،- دەيدى ول، حيكمەتت تە، مال دا، ونەر دە، عىلىم دا، - ءبارى ورىستا زور. زالالىنان قاشىق بولۋ، پايداسىنا ورتاق بولۋعا ءتىلىن، وقۋىن، عىلىمىن بىلمەلى كەرەك... سەن ونىڭ ءتىلىن بىلسەڭ، كوكىرەك كوزىڭ اشىلادى. ورىستىڭ عىلىمى، ونەرى - دۇنيەنىڭ كىلتى،»- دەپ، «مەن ايتقان جول - مال ايار جول ەمەس» دەگەن تاقىرىبىن بەرگەن. بۇل ابايدىڭ قاي قارا سوزىنەن الىنعان ءۇزىندى؟
(«جيىرما بەسىنشى ءسوزى»)
دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعى.
كورەرمەندەرگە سۇراق: زالداعى كورەرمەندەرمەن ويىن.
1-سۇراق: اباي اندەرىنىڭ ءبىرازى وكىنىشكە، كۇرسىنىسكە، وكپەگە تولى. جاقسىسىنا قۋانادى، قايعىسىنا ورتاقتاسادى، جامانىنا رەنجيدى، ۇقپاعانىنا وكىنەدى. اباي جۇرەگىنەن «اينالاسى جۇپ جۇمىر كەلگەن» ءان بوپ توگىلەدى دە
«قاينايدى قانىم،
اشيدى جانىم
مىنەزدەرىن كورگەندە،» - دەپ حالىقتان بىرلىك كەتكەنىن، ەل ىرگەسى توزىپ بارا جاتقانىن اششى وكىنىشپەن ايتا كەلىپ، وسىنىڭ سەبەبىن ىزدەيدى دە،
ول: «اۋىرماي ءتانىم،
اۋىردى جانىم
قاڭعىرتتى قىستا باسىمدى،» - دەپ ىشتەگى زاپىرانىن انمەن توگىپ – توگىپ الدى.
وسى ولەڭ جولدارى ابايدىڭ قاي انىنەن الىنعان؟
(«سەگىز اياق»)
2-سۇراق: پوەمانىڭ تاقىرىبى ادىلدىك پەن جاۋىزدىقتان قۇرىلعان. عۇلاما عالىم ارقىلى جاۋىزدىعىن وزىنە مويىنداتىپ، قان توگۋدەن باس تارتقىزعان اباي پوەماسىن اتا؟
(ەسكەندىر)
3ء-شى سۇراق:اباي اۋدارماسىنان ءبىر سۇراق بەرەمىن.
ابايدىڭ «قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ» ءانى كىمنەن اۋدارىلعان؟ (لەرمونتوۆ)
دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعى.
ءۇ. قورىتىندى ويىن:
سۇراق: «جاس بالا دا انادان تۋعاندا ەكى ءتۇرلى مىنەزبەن تۋادى: بىرەۋى-ىشسەم، جەسەم، ۇيىقتاسام دەپ تۇرادى، بۇلار – ءتاننىڭ قۇمارى، ەكىنشىسى – بىلسەم، كورسەم، ۇيرەنسەم ەكەن دەيدى، بۇل – جان قۇمارى...»
وسى ءۇزىندى ابايدىڭ نەشىنشى قارا سوزىنەن الىنعان؟ («جەتىنشى»)
ءۇى. شەشۋشى ويىن:
سۇراق: «قازاقتىڭ كلاسسيك ادەبيەتىنىڭ اتاسى، قازاق پوەزياسىنىڭ كۇن شۋاقتى اسقار بيىگى،» - دەپ اسا كورنەكتى جازۋشى باعا بەرگەن. ول كىم؟ (اۋەزوۆ)
جەڭگەن ويىنشىلارعا دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعىن تابىس ەتۋ.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى:
مىنە، بالالار وزدەرىڭ وتكەن اباي شىعارماشىلىعىنان العان بىلىمدەرىڭدى كورسەتتىڭدەر. حالقىمىزدىڭ مادەني تاريحىندا ابايدىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە.
وسىعان بايلانىستى ءاربىر ساباق بارىسىندا وزدەرىڭ جاتتاعان ولەڭدەرىنەن جاتقا ولەڭ وقىتامىن.
«الەمنىڭ ابايى» (اۆتورى جۇماعازى ايانبايەۆ)
«عىلىم تاپپاي ماقتانبا» 1886 ج جازىلعان.
وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ابايدىڭ 2 ولەڭىن جاتتاپ كەلۋ.
ابايدى وقى، ەرىنبە»
(اباي قۇنانبايەۆ شىعارماشىلىعىن قايتالاۋ. قورىتىندى ساباق).
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1.بىلىمدىلىك: حالقىمىزدىڭ ۇلى اقىنى، عۇلاما ويشىلى، سازگەر اباي قۇنانبايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن قالاي مەڭگەرگەندىگىن باقىلاپ، پىسىقتاۋ،ولەڭدەرىن جاتقا ايتۋ.
2.دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە اسەر ەتۋ، شەبەرلىگىن، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ. وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ءتىلىن دامىتۋ.
3.تاربيەلىك: بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ اباي مۇراسىنا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، وقىپ - بىلۋگە، تاني تۇسۋىنە ىنتالاندىرۋ. ادامگەرشىلىك، ەستەتيكالىق تاربيە بەرىپ، تۋعان ەلىن، وتانىن ءسۇيۋ، قۇرمەتتەۋ سەزىمدەرىنە اسەر ەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: «تاڭعاجايىپ الاڭ» ويىنى تۇرىندە وتكىزۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: 1. ابايدىڭ پورترەتى
2. لوزۋنگتەر
3. كىتاپ كورمەسى
4. ماگنيتتىك تاقتا
5. ويىن تابلوسى.
بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. وقۋشىلاردىڭ ويىنعا ازىرلىكتەرىن تەكسەرۋ.
ءىىى. «تاڭعاجايىپ الاڭ» ويىنىن جۇرگىزۋ.
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
«الەمنىڭ ابايى» ولەڭىنەن ءۇزىندى وقۋ.
اباي ءبىزدىڭ –كەمەڭگەر،
تەڭدەسى جوق اسقار بيىك شىڭىمىز،
اق نيەتتى، ادىلەتشىل شىڭىمىز،
اسىل قازىنا، اشىلماعان سىرىمىز.
تاۋسىلمايتىن ماڭگى باقي جىرىمىز!
پاراساتتى بولىپ تۋعان،
شىڭعىستاۋدىڭ ابايى
ءان مەن جىرىن مۇرا قىلعان،
سارىارقانىڭ ابايى،
ناقىلمەنەن سانا قۇيعان،
قازاعىمنىڭ ابايى،
اقىلمەنەن دانا بولعان
بۇكىل ەلدىڭ ابايى.
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ ەپيگرافى: «ءولدى دەۋگە سيا ما، ويلاڭدارشى، ولمەي تۇعىن ارتىندا ءسوز قالدىرعان،»- دەپ تورەلىگىن ءوزى شەشكەن اباي بۇگىن جارقىن بەينەسىمەن دە، جالىندى جىرىمەن دە، بىزبەن بىرگە جاساسىپ كەلەدى.
ۇلى اتامىزدىڭ بىزگە بەرگەن ەكىنشىسى، قالدىرعان اماناتى – اسىل سوزدەرى. ءبىز ونى ارداقتايمىز. از ءومىر ءسۇرىپ، ازاپپەن وتكەن اباي بۇگىن بىزبەن ماڭگى جاساماق.
ءى. ويىننىڭ العاشقى ۇشتىگىن شاقىرامىن.
(3 وقۋشى تابلوعا كەلەدى)
سۇراق: اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،
ابايدى وقى، ەرىنبە،
ادالدىقتى كوزدەسەڭ،
جاتتاپ توقى كوڭىلگە
(س.تورايعىروۆ)
دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعى.
ءىى. ەكىنشى ۇشتىكتى شاقىرامىن.
سۇراق: 1909 جىلى سانكت-پەتەربۋرگككە العاشقى ولەڭدەر جيناعى جارىق كوردى كىمنىڭ كومەگىمەن؟ (كاكىتاي ىسقاقوۆ)
ءىىى. ويىننىڭ ءۇشىنشى ۇشتىگىن شاقىرامىن.
سۇراق: «ورىسشا وقۋ كەرەك،- دەيدى ول، حيكمەتت تە، مال دا، ونەر دە، عىلىم دا، - ءبارى ورىستا زور. زالالىنان قاشىق بولۋ، پايداسىنا ورتاق بولۋعا ءتىلىن، وقۋىن، عىلىمىن بىلمەلى كەرەك... سەن ونىڭ ءتىلىن بىلسەڭ، كوكىرەك كوزىڭ اشىلادى. ورىستىڭ عىلىمى، ونەرى - دۇنيەنىڭ كىلتى،»- دەپ، «مەن ايتقان جول - مال ايار جول ەمەس» دەگەن تاقىرىبىن بەرگەن. بۇل ابايدىڭ قاي قارا سوزىنەن الىنعان ءۇزىندى؟
(«جيىرما بەسىنشى ءسوزى»)
دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعى.
كورەرمەندەرگە سۇراق: زالداعى كورەرمەندەرمەن ويىن.
1-سۇراق: اباي اندەرىنىڭ ءبىرازى وكىنىشكە، كۇرسىنىسكە، وكپەگە تولى. جاقسىسىنا قۋانادى، قايعىسىنا ورتاقتاسادى، جامانىنا رەنجيدى، ۇقپاعانىنا وكىنەدى. اباي جۇرەگىنەن «اينالاسى جۇپ جۇمىر كەلگەن» ءان بوپ توگىلەدى دە
«قاينايدى قانىم،
اشيدى جانىم
مىنەزدەرىن كورگەندە،» - دەپ حالىقتان بىرلىك كەتكەنىن، ەل ىرگەسى توزىپ بارا جاتقانىن اششى وكىنىشپەن ايتا كەلىپ، وسىنىڭ سەبەبىن ىزدەيدى دە،
ول: «اۋىرماي ءتانىم،
اۋىردى جانىم
قاڭعىرتتى قىستا باسىمدى،» - دەپ ىشتەگى زاپىرانىن انمەن توگىپ – توگىپ الدى.
وسى ولەڭ جولدارى ابايدىڭ قاي انىنەن الىنعان؟
(«سەگىز اياق»)
2-سۇراق: پوەمانىڭ تاقىرىبى ادىلدىك پەن جاۋىزدىقتان قۇرىلعان. عۇلاما عالىم ارقىلى جاۋىزدىعىن وزىنە مويىنداتىپ، قان توگۋدەن باس تارتقىزعان اباي پوەماسىن اتا؟
(ەسكەندىر)
3ء-شى سۇراق:اباي اۋدارماسىنان ءبىر سۇراق بەرەمىن.
ابايدىڭ «قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ» ءانى كىمنەن اۋدارىلعان؟ (لەرمونتوۆ)
دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعى.
ءۇ. قورىتىندى ويىن:
سۇراق: «جاس بالا دا انادان تۋعاندا ەكى ءتۇرلى مىنەزبەن تۋادى: بىرەۋى-ىشسەم، جەسەم، ۇيىقتاسام دەپ تۇرادى، بۇلار – ءتاننىڭ قۇمارى، ەكىنشىسى – بىلسەم، كورسەم، ۇيرەنسەم ەكەن دەيدى، بۇل – جان قۇمارى...»
وسى ءۇزىندى ابايدىڭ نەشىنشى قارا سوزىنەن الىنعان؟ («جەتىنشى»)
ءۇى. شەشۋشى ويىن:
سۇراق: «قازاقتىڭ كلاسسيك ادەبيەتىنىڭ اتاسى، قازاق پوەزياسىنىڭ كۇن شۋاقتى اسقار بيىگى،» - دەپ اسا كورنەكتى جازۋشى باعا بەرگەن. ول كىم؟ (اۋەزوۆ)
جەڭگەن ويىنشىلارعا دەمەۋشىلەردىڭ سىيلىعىن تابىس ەتۋ.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى:
مىنە، بالالار وزدەرىڭ وتكەن اباي شىعارماشىلىعىنان العان بىلىمدەرىڭدى كورسەتتىڭدەر. حالقىمىزدىڭ مادەني تاريحىندا ابايدىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە.
وسىعان بايلانىستى ءاربىر ساباق بارىسىندا وزدەرىڭ جاتتاعان ولەڭدەرىنەن جاتقا ولەڭ وقىتامىن.
«الەمنىڭ ابايى» (اۆتورى جۇماعازى ايانبايەۆ)
«عىلىم تاپپاي ماقتانبا» 1886 ج جازىلعان.
وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ابايدىڭ 2 ولەڭىن جاتتاپ كەلۋ.
You Might Also Like
