اسپاپتاردىڭ اتاسى قوبىز. قورقىت
مۋزىكا 1 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اسپاپتاردىڭ اتاسى قوبىز. قورقىت
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءۇىىى - ءىح عاسىرداعى قورقىت بابامىزدىڭ ومىرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، قوبىز اسپابىنىڭ شىعۋ تاريحىمەن جانە كۇيلەرىمەن تانىسۋ. جاڭا ءان ۇيرەنۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەستۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلارعا ادال بولۋعا، قورقىت بابامىزدىڭ ءومىرىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، باتىلدىققا، ادىلدىككە، ونەرلى بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ءوز بەتىمەن جۇمىس، ءان ايتۋ
كورنەكىلىگى: قوبىز اسپابى، ءۇن تاسپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، بايان، كۇيشىلەر
پورترەتتەرى ت. ب
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
1. سالەمدەسۋ.
ءسا - لە - مەت - ءسىز - بە ءسوزىن دو - مي - سول - مي - دو نوتالارى ارقىلى مۋزىكامەن امانداسۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. جەتىگەن اسپابىنىڭ شىعۋى، قۇرىلىسى
2. ب. عيزاتوۆ «الىپپە» ءانىن جاتقا اۋەنىمەن قايتالاۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق
جوسپارى:
1. قوبىز اسپابىمەن تانىسۋ.
2. قوبىز اسپابىندا ورىندالاتىن كۇيلەردى تىڭداۋ.
3. قوبىز اسپابىنىڭ شىعۋ تاريحى
4. قورقىت ءومىرى
5. قورقىتتىڭ كۇيلەرى
6. قورقىتتىڭ كۇيلەرىنىڭ شىعۋ تاريحى.
3 - سلايد. قوبىز تۇرلەرىنىڭ سۋرەتتەرى
ونەر – قاي حالىقتىڭ بولماسىن تاريحىمەن بىرگە جاساسىپ، بىتە قايناسىپ كەلە جاتقان ۇلى قۇبىلىس. ەجەلدەن ونەر سۇيگەن، تابيعاتىنان انگە اۋەس، كۇيگە قۇمار حالقىمىزدىڭ رۋحاني قازىناسى وتە باي.
سول مۇرالار ۇنىنە قۇلاق تۇرسەك اتا - بابالارىمىز باسىنان وتكەرگەن قيلى - قيلى زاماندارمەن سان عاسىرلاردان شەجىرە بوپ سىر شەرتەدى.
قوبىز اسپابىنىڭ دىبىسىن تىڭداي وتىرىپ قانداي اسپا ەكەنىن تابۋ. قوبىز اسپابىنىڭ تۇرلەرى وتە كوپ. پريما قوبىز، قىل قوبىز، باس قوبىز، كونترا باس قوبىز ت. ب. قوبىز اسپابىنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ. قوبىز اسپابىنا ارنالعان كۇيلەردى تىڭداۋ. قورقىتتىڭ «قوڭىر» كۇيىن تىڭداي وتىرىپ وقۋشىلارعا قوبىز اسپابىنىڭ قۇدىرەتىمەن تانىستىرۋ.
قوبىز اسپابىن ويلاپ تاپقان كۇيشىمىزدىڭ ءبىرى قورقىت بابا.
ەجەلگى زاماننان بەرى ۇرپاقتان - ۇرپاققا ميراس بولىپ كەلە جاتقان اسىل مۇرانىڭ ءبىرى، اتى اڭىزعا اينالعان قورقىت بابا جانە ونىڭ كۇيلەرى، حالقىمىزدىڭ اتادان بالاعا تاراعان شەجىرەسى بويىنشا قازاق توپىراعىندا مۋزىكا ونەرىنىڭ تۋۋى قورقىت ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى.
قورقىت بابا 8 - 9 ع - دا سىر بويىنداعى جانكەنت قالاسىندا ءومىر سۇرگەن.(قازىرگى قىزىلوردا قالاسى). قورقىت وعىز - قىپشاق تايپاسىنان شىققان اسقان ساۋەگەي، باقسى بالگەر، ويشىل جىراۋلىق، كۇيشىلىك ونەردىڭ اتاسى.
2 - سلايد. توپتاستىرۋ
قورقىت
↓
كۇيشى
جىرشى
باقسى، بالگەر
اسقان ساۋەگەي
ءارى كورىپكەل
3 - سلايد. قورقىت بابانىڭ بەينەسى.
قورقىت دۇنيەگە كەلەردە كۇن كۇركىرەپ، نايزاعاي ويناپ، قاتتى داۋىل تۇرادى. جەر دۇنيەنى قاراڭعى تۇنەك باسىپ، جۇرتتىڭ ۇرەيىن ۇشىراتادى. بالا اناسىنان تۋا ءتىل ءبىتىپ سويلەي باستايدى. العاشىندا بۇل ءبىر جەتى باستى جالماۋىز بولار دەپ قورىققان جۇرت، ونىڭ ادام ءناسىلى ەكەنىن كورگەنەن كەيىن عانا كوڭىلدەرى جايلانادى. بۇل ەرەكشە قاسيەتتى بولىپ ومىرگە كەلۋى ارقىلى ءبارىمىزدى قورقىتتى عوي، سوندىقتان دا اتىن «قورقىت» دەپ قويايىق دەپ نارەستەنىڭ ەسىمىن قورقىت قويادى. قورقىت وتە سەزىمتال، ونەرلى بالا بولىپ وسەدى. ول كوپتەگەن كۇيلەر شىعارادى. ول حالقى مەن ەلىنىڭ تاعدىرى، بولاشاعىن ويلاپ، كوكىرەگى قارس ايىرىلادى، ادامداردىڭ قايعى - قاسىرەتىنە ورتاقتاسىپ، مۇڭ - شەرىن بولىسەدى.
قورقىتتىڭ ومىرگە كەلۋى دە كەتۋى دە بىزگە دەيىن اڭىز تۇرىندە جەتكىزىلىپ كەلەدى. ءىح - ءحى عاسىردا تۇرعىزىلعان قورقىت اتامىزدىڭ مازارى قازىرگى قىزىلوردا وبل. قورقىت تەمىرجول ستانسياسىنان 3 شاقىرىم جەردە بولعان. سىرداريانىڭ تاسقىن سۋىنان مازار 1960 ج قۇلاپ قالادى. 1980 ج زيراتقا جاقىن جەرگە ارحيتەكتور ب. ىبىرايەۆ پەن س. يساتايەۆتىڭ جوباسى بويىنشا 8 مەتر، 4 تاراپقا قاراتىلىپ تۇرعىزىلعان قوبىز بەينەسىندەگى جاسالعان ەسكەرتكىش ورناتادى. جەل سوققاندا قوبىز سارىنداس ءۇن شىعارادى. ال قورقىت اتا ەسكەرتكىشىنىڭ ىشكى جاعىندا «تۇيەتابان» ورنەكتەرىمەن ناقىشتالعان. ول قازاقستانداعى ۇزدىك تاريحي ەسكەرتكىشتەردىڭ ءبىرى.
قورقىت اتانىڭ كىتابى تۇركى حالىقتارىنا ورتاق مۇرا. بۇل كىتاپ ءحۇ عاس - دا جازىلعان.
قورقىتتىڭ قوبىز اسپابىن ويلاپ تابۋى. اڭىز كۇيىندە باياندالادى.
قورقىت وعىز - قىپشاق ورتاسىنداعى ساياسي الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋدە جول كورسەتۋشى باس تۇلعا. ول ەل ىشىندەگى ءجون جورالعىنى، سالت - ءداستۇردى رەتتەۋشى باتاگوي دانا. قورقىت ەڭ قيىن دەگەن ماسەلەلەردى شەشكەن.
قانداي عانا ءىس بولماسىن قورقىتتىڭ كەڭەسىن الماي، ەل ەشبىر جۇمىسقا قول ۇرماعان. ەل ونىڭ بارلىق وسيەتىن ورىنداعان.
قورقىت كۇيلەرىندە تەرەڭ فيلوسوفيالىق تەبىرەنىس، ەلەگيالىق كوڭىل كۇي، مايدا قوڭىر ليريزم ءتان. كۇيشى ءوز كۇيلەرىندە تاعدىردىڭ قايعى قاسىرەتىن، مۇڭىن شەرتىپ بوتاداي بوزداتسا، بىردە ماڭگىلىك ومىرمەن سۇلۋلىق جىرىن توگىپ، اققۋداي سىزىلا سۇڭقىلداتادى.
قورقىتتىڭ كوپتەگەن كۇيلەرى بار. ونىڭ 11 - ءى تاسپاعا ەنگەن. ولار: «قورقىت»، «ۇشاردىڭ ۇلۋى»، «ەلىم - اي»، «حالقىم - اي»، «ءاۋىپپاي»، «باشپاي»، «جەلمايا»، «تارعىل تانا» ت. ب قورقىتتىڭ كۇيلەرى شىعۋ تاريحى اڭىز تۇرىندە بەلگىلى.
مىسالى: «ءاۋىپپاي» كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحىنا توقتالاتىن بولسام.
قورقىت قاسيەتتى كىلەمىن توسەپ، سۋ بەتىندە وتىرعاندا سىرداريانىڭ جاعاسىنا بالا كوتەرىپ ءبىر انا كەلەدى. بالا جىلاي بەرەدى. قورقىت بالاسىن «ءاۋىپپاي، ءاۋىپپاي» دەپ جۇباتىپ تۇرعان اناعا ارناپ وسى كۇيىن شىعارعان.
وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ. الدا قانداي ۇلكەن مەرەكە كەلە جاتىر؟
جاۋابى: جاڭا جىل مەرەكەسى.
جاڭا جىل مەرەكەسىنە وراي اندەر ۇيرەنەمىز. سونداي اندەردىڭ ءبىرى ك. قۋاتبايەۆ «اقشا قار» دەگەن ءانىن ۇيرەنەمىز.
ءان ايتۋ ءبولىمى.
ءاندى تىڭداپ ءاننىڭ اۋەنىن سەزىنە بىلۋگە، ءان مازمۇنىن اڭگىمەلەپ ايتۋعا داعدىلاندىرۋ، دىبىس بيىكتىگى، دىبىس ىرعاقتارىن كەلتىرىپ ايتۋعا ۇيرەتۋ.
ءىۇ. قورىتىندىلاۋ
1. وقۋشىلار قوبىز اسپابىنىڭ قۇرىلىسىن بولشەكتەپ سونى قايتادان ورىن - ورىنىنا قويىپ قۇراستىرۋ كەرەك.
2. توپتاستىرۋ
وقۋشىلار ءار ءتۇرلى ءتۇستى تاڭداي وتىرىپ قورقىت كىم؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما
قورقىت تۋرالى وقۋ.«اقشا قار» ءانىن جاتتاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اسپاپتاردىڭ اتاسى قوبىز. قورقىت
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءۇىىى - ءىح عاسىرداعى قورقىت بابامىزدىڭ ومىرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، قوبىز اسپابىنىڭ شىعۋ تاريحىمەن جانە كۇيلەرىمەن تانىسۋ. جاڭا ءان ۇيرەنۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەستۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلارعا ادال بولۋعا، قورقىت بابامىزدىڭ ءومىرىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، باتىلدىققا، ادىلدىككە، ونەرلى بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ءوز بەتىمەن جۇمىس، ءان ايتۋ
كورنەكىلىگى: قوبىز اسپابى، ءۇن تاسپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، بايان، كۇيشىلەر
پورترەتتەرى ت. ب
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
1. سالەمدەسۋ.
ءسا - لە - مەت - ءسىز - بە ءسوزىن دو - مي - سول - مي - دو نوتالارى ارقىلى مۋزىكامەن امانداسۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. جەتىگەن اسپابىنىڭ شىعۋى، قۇرىلىسى
2. ب. عيزاتوۆ «الىپپە» ءانىن جاتقا اۋەنىمەن قايتالاۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق
جوسپارى:
1. قوبىز اسپابىمەن تانىسۋ.
2. قوبىز اسپابىندا ورىندالاتىن كۇيلەردى تىڭداۋ.
3. قوبىز اسپابىنىڭ شىعۋ تاريحى
4. قورقىت ءومىرى
5. قورقىتتىڭ كۇيلەرى
6. قورقىتتىڭ كۇيلەرىنىڭ شىعۋ تاريحى.
3 - سلايد. قوبىز تۇرلەرىنىڭ سۋرەتتەرى
ونەر – قاي حالىقتىڭ بولماسىن تاريحىمەن بىرگە جاساسىپ، بىتە قايناسىپ كەلە جاتقان ۇلى قۇبىلىس. ەجەلدەن ونەر سۇيگەن، تابيعاتىنان انگە اۋەس، كۇيگە قۇمار حالقىمىزدىڭ رۋحاني قازىناسى وتە باي.
سول مۇرالار ۇنىنە قۇلاق تۇرسەك اتا - بابالارىمىز باسىنان وتكەرگەن قيلى - قيلى زاماندارمەن سان عاسىرلاردان شەجىرە بوپ سىر شەرتەدى.
قوبىز اسپابىنىڭ دىبىسىن تىڭداي وتىرىپ قانداي اسپا ەكەنىن تابۋ. قوبىز اسپابىنىڭ تۇرلەرى وتە كوپ. پريما قوبىز، قىل قوبىز، باس قوبىز، كونترا باس قوبىز ت. ب. قوبىز اسپابىنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ. قوبىز اسپابىنا ارنالعان كۇيلەردى تىڭداۋ. قورقىتتىڭ «قوڭىر» كۇيىن تىڭداي وتىرىپ وقۋشىلارعا قوبىز اسپابىنىڭ قۇدىرەتىمەن تانىستىرۋ.
قوبىز اسپابىن ويلاپ تاپقان كۇيشىمىزدىڭ ءبىرى قورقىت بابا.
ەجەلگى زاماننان بەرى ۇرپاقتان - ۇرپاققا ميراس بولىپ كەلە جاتقان اسىل مۇرانىڭ ءبىرى، اتى اڭىزعا اينالعان قورقىت بابا جانە ونىڭ كۇيلەرى، حالقىمىزدىڭ اتادان بالاعا تاراعان شەجىرەسى بويىنشا قازاق توپىراعىندا مۋزىكا ونەرىنىڭ تۋۋى قورقىت ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى.
قورقىت بابا 8 - 9 ع - دا سىر بويىنداعى جانكەنت قالاسىندا ءومىر سۇرگەن.(قازىرگى قىزىلوردا قالاسى). قورقىت وعىز - قىپشاق تايپاسىنان شىققان اسقان ساۋەگەي، باقسى بالگەر، ويشىل جىراۋلىق، كۇيشىلىك ونەردىڭ اتاسى.
2 - سلايد. توپتاستىرۋ
قورقىت
↓
كۇيشى
جىرشى
باقسى، بالگەر
اسقان ساۋەگەي
ءارى كورىپكەل
3 - سلايد. قورقىت بابانىڭ بەينەسى.
قورقىت دۇنيەگە كەلەردە كۇن كۇركىرەپ، نايزاعاي ويناپ، قاتتى داۋىل تۇرادى. جەر دۇنيەنى قاراڭعى تۇنەك باسىپ، جۇرتتىڭ ۇرەيىن ۇشىراتادى. بالا اناسىنان تۋا ءتىل ءبىتىپ سويلەي باستايدى. العاشىندا بۇل ءبىر جەتى باستى جالماۋىز بولار دەپ قورىققان جۇرت، ونىڭ ادام ءناسىلى ەكەنىن كورگەنەن كەيىن عانا كوڭىلدەرى جايلانادى. بۇل ەرەكشە قاسيەتتى بولىپ ومىرگە كەلۋى ارقىلى ءبارىمىزدى قورقىتتى عوي، سوندىقتان دا اتىن «قورقىت» دەپ قويايىق دەپ نارەستەنىڭ ەسىمىن قورقىت قويادى. قورقىت وتە سەزىمتال، ونەرلى بالا بولىپ وسەدى. ول كوپتەگەن كۇيلەر شىعارادى. ول حالقى مەن ەلىنىڭ تاعدىرى، بولاشاعىن ويلاپ، كوكىرەگى قارس ايىرىلادى، ادامداردىڭ قايعى - قاسىرەتىنە ورتاقتاسىپ، مۇڭ - شەرىن بولىسەدى.
قورقىتتىڭ ومىرگە كەلۋى دە كەتۋى دە بىزگە دەيىن اڭىز تۇرىندە جەتكىزىلىپ كەلەدى. ءىح - ءحى عاسىردا تۇرعىزىلعان قورقىت اتامىزدىڭ مازارى قازىرگى قىزىلوردا وبل. قورقىت تەمىرجول ستانسياسىنان 3 شاقىرىم جەردە بولعان. سىرداريانىڭ تاسقىن سۋىنان مازار 1960 ج قۇلاپ قالادى. 1980 ج زيراتقا جاقىن جەرگە ارحيتەكتور ب. ىبىرايەۆ پەن س. يساتايەۆتىڭ جوباسى بويىنشا 8 مەتر، 4 تاراپقا قاراتىلىپ تۇرعىزىلعان قوبىز بەينەسىندەگى جاسالعان ەسكەرتكىش ورناتادى. جەل سوققاندا قوبىز سارىنداس ءۇن شىعارادى. ال قورقىت اتا ەسكەرتكىشىنىڭ ىشكى جاعىندا «تۇيەتابان» ورنەكتەرىمەن ناقىشتالعان. ول قازاقستانداعى ۇزدىك تاريحي ەسكەرتكىشتەردىڭ ءبىرى.
قورقىت اتانىڭ كىتابى تۇركى حالىقتارىنا ورتاق مۇرا. بۇل كىتاپ ءحۇ عاس - دا جازىلعان.
قورقىتتىڭ قوبىز اسپابىن ويلاپ تابۋى. اڭىز كۇيىندە باياندالادى.
قورقىت وعىز - قىپشاق ورتاسىنداعى ساياسي الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋدە جول كورسەتۋشى باس تۇلعا. ول ەل ىشىندەگى ءجون جورالعىنى، سالت - ءداستۇردى رەتتەۋشى باتاگوي دانا. قورقىت ەڭ قيىن دەگەن ماسەلەلەردى شەشكەن.
قانداي عانا ءىس بولماسىن قورقىتتىڭ كەڭەسىن الماي، ەل ەشبىر جۇمىسقا قول ۇرماعان. ەل ونىڭ بارلىق وسيەتىن ورىنداعان.
قورقىت كۇيلەرىندە تەرەڭ فيلوسوفيالىق تەبىرەنىس، ەلەگيالىق كوڭىل كۇي، مايدا قوڭىر ليريزم ءتان. كۇيشى ءوز كۇيلەرىندە تاعدىردىڭ قايعى قاسىرەتىن، مۇڭىن شەرتىپ بوتاداي بوزداتسا، بىردە ماڭگىلىك ومىرمەن سۇلۋلىق جىرىن توگىپ، اققۋداي سىزىلا سۇڭقىلداتادى.
قورقىتتىڭ كوپتەگەن كۇيلەرى بار. ونىڭ 11 - ءى تاسپاعا ەنگەن. ولار: «قورقىت»، «ۇشاردىڭ ۇلۋى»، «ەلىم - اي»، «حالقىم - اي»، «ءاۋىپپاي»، «باشپاي»، «جەلمايا»، «تارعىل تانا» ت. ب قورقىتتىڭ كۇيلەرى شىعۋ تاريحى اڭىز تۇرىندە بەلگىلى.
مىسالى: «ءاۋىپپاي» كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحىنا توقتالاتىن بولسام.
قورقىت قاسيەتتى كىلەمىن توسەپ، سۋ بەتىندە وتىرعاندا سىرداريانىڭ جاعاسىنا بالا كوتەرىپ ءبىر انا كەلەدى. بالا جىلاي بەرەدى. قورقىت بالاسىن «ءاۋىپپاي، ءاۋىپپاي» دەپ جۇباتىپ تۇرعان اناعا ارناپ وسى كۇيىن شىعارعان.
وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ. الدا قانداي ۇلكەن مەرەكە كەلە جاتىر؟
جاۋابى: جاڭا جىل مەرەكەسى.
جاڭا جىل مەرەكەسىنە وراي اندەر ۇيرەنەمىز. سونداي اندەردىڭ ءبىرى ك. قۋاتبايەۆ «اقشا قار» دەگەن ءانىن ۇيرەنەمىز.
ءان ايتۋ ءبولىمى.
ءاندى تىڭداپ ءاننىڭ اۋەنىن سەزىنە بىلۋگە، ءان مازمۇنىن اڭگىمەلەپ ايتۋعا داعدىلاندىرۋ، دىبىس بيىكتىگى، دىبىس ىرعاقتارىن كەلتىرىپ ايتۋعا ۇيرەتۋ.
ءىۇ. قورىتىندىلاۋ
1. وقۋشىلار قوبىز اسپابىنىڭ قۇرىلىسىن بولشەكتەپ سونى قايتادان ورىن - ورىنىنا قويىپ قۇراستىرۋ كەرەك.
2. توپتاستىرۋ
وقۋشىلار ءار ءتۇرلى ءتۇستى تاڭداي وتىرىپ قورقىت كىم؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما
قورقىت تۋرالى وقۋ.«اقشا قار» ءانىن جاتتاۋ.
You Might Also Like
