اتا-انالار جينالىسىن تارتىمدى وتكىزۋ جولدارى
اتا – انالار جينالىسىن تارتىمدى وتكىزۋ جولدارى
سىنىپ جەتەكشىسى – بىركەلكى جاڭا جانە كونە ماماندىق. ارينە، كوپ نارسەلەردى ۇستازدار وزدەرى جيناقتايدى، ءبىراق، پسيحولوگيالىق جاعىنان ولارعا كومەك قاجەت. مىسالى، مۇعالىمدەردى جينالىستا اتا - انالارمەن دۇرىس قارىم – قاتىناس جاساۋعا باعىتتاۋ.
نەگە كەدەرگىلەر پايدا بولادى؟
اتا – انالار جينالىسىندا سىنىپ جەتەكشىسى قانداي رولدە بولۋى كەرەك؟ جينالىس كەزىندە سىنىپ جەتەكشىسى بەلگىلى ءبىر اقپاراتپەن جۇمىس ىستەۋى قاجەت جانە ءوزىن سول اقپاراتتى بەرۋشى رولىندە ۇستاۋى مىندەتتى. پەداگوگقا بۇل داعدىلى جاعداي. ءبىراق، وقىتۋ جانە اقپارات بەرۋدە ءتۇرلى ادىستەردى قولدانۋعا تۋرا كەلەدى، دەگەنمەن اقپاراتتىڭ كومەگىمەن اتا – انالاردى وقىتۋ دا تىڭداۋشى قاۋىمدى جالىقتىرىپ الارى ءسوزسىز. اقپارات ناتيجەسى تۇسىنىكسىز بولعاندىقتان، تىڭداۋشىلار جاعىنان كەدەرگىلەر تۋىندايدى.
وسىعان وراي پسيحولوگيالىق ادەبيەتتەردە ترەنەر جۇمىسىنا، ترەنينگ جۇرگىزۋشىگە ارنالعان باي جانە وتە پايدالى ماتەريالدار جيناقتالعان.
پەداگوگ فاسيليتاتور رولىندە
تاعى ءبىر اتا – انالار جينالىسىن جۇرگىزەتىن پەداگوگ ءرولى – فاسيليتاتور. فاسيليتاتور – ەكى جانە ودان دا كوپ ادامداردىڭ قارىم – قاتىناسىن جەڭىلدەتەتىن، قاتىسۋشىلار ديسكۋسسيا تاپسىرماسىن شەشۋدە جانە مازمۇنىن تالداۋدا، زەيىنىن شوعىرلاندىرۋدا كەزدەسۋدى باقىلايتىن ادام. پەداگوگ – فاسيليتاتور جينالىستا قويىلعان سۇراقتاردىڭ شەشىمىن تابۋدا اتا – انالارمەن قارىم – قاتىناستى ۇيىمداستىرادى. فاسيليتاتور رولىندە پەداگوگ توپتىق ۇردىسكە ءوز پىكىرىن كىرگىزبەيدى. اتا – انالار جينالىسىن وتكىزگەندە سىنىپ جەتەكشىلەرگە ارنالعان تومەندەگىدەي پايدالى ۇسىنىستار بەرىلەدى.
قانداي بولماسىن اقپارات بەرۋشىنىڭ ەڭ باستى ماقساتى – تىڭداۋشىنى وزىنە قاراتا ءبىلۋ. وسى تاپسىرمانى شەشۋگە كوپتەگەن ادىستەر باعىتتالعان.
اڭگىمەنىڭ باسى:
ەڭ باستى تالاپ - اڭگىمە باسى قىسقا جانە مازمۇنى بويىنشا ناقتى بولۋى كەرەك. بىرنەشە كەڭەستەر:
1 پاراق قاعازعا جاقسىلاپ ويلانىپ، ءسوزىڭىزدىڭ باستاپقى 2 - 3 سويلەمىن جازىڭىز. ءسىز الاڭداپ تۇرساڭىز دا سويلەمدەرىڭىز بايلانىسقان بولۋى كەرەك.
ءبىرىنشى كەزدەسۋىڭىز بولسا دا، قىسقاشا دۇرىستاپ تانىسىڭىز. اتا – انالار الدىنداعى بەدەلىڭىز بەن بالالارمەن قارىم – قاتىناستاعى ءرولىڭىزدى دۇرىس كورسەتە بىلگەن ءجون.
كەزدەسۋدىڭ باستالۋى سوزىلىپ كەتكەننىڭ وزىندە جينالىستى ەشقاشان كەشىرىمنەن باستاماڭىز. تەك قانا كەزدەسۋدىڭ جوسپارلانعاننان باسقاشا وتكەنىن ايتىپ ءوتىڭىز. كەشىرىم سۇراۋ ءسىزدى «تومەن» باعىتقا قويادى جانە تىڭداۋشىلار الدىندا ءسىزدىڭ اقپاراتىڭىزدىڭ ماعىناسىن جويادى.
اڭگىمەنى باستاماس بۇرىن اتا – انالار مەن وقۋشىلاردى تىنىشتاندىرىپ، وزىڭىزگە نازار اۋدارتۋعا كوپتەپ تىرىسىڭىز. ءسىزدىڭ ءتاسىلىڭىز ساباقتى ەلەستەتپەيتىندەي، ستاندارتتى ەمەس بولۋى كەرەك. ءارقاشان وزىڭىزگە سەنىمدى تۇرىڭىز. مىسالى: اڭگىمەنى قۇمىراداعى گۇلدى ۇستەلدىڭ شەتىنە قويىپ باستاڭىز...
العاشقى ءسوزدى كەزدەسۋ مازمۇنى مەن كەزەڭدەرىنەن باستاعان جاقسى. «الدىمەن ءبىز سىزدەرمەن…»، «سودان كەيىن ءبىز… قاتىستىرامىز»، «اڭگىمە سوڭىندا ءبىز سىزدەرمەن…» دەگەن سياقتى سۇراقتى اقپارات بەرۋ كەزىندە قويعان دۇرىس ەكەنىن ايتىپ ءوتىڭىز. نەمەسە، اتا – انالاردى الدىمەن تىڭداپ الىپ، سوڭىرا سۇراقتارىن قويۋىن ءوتىنىڭىز.
ەگەر ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىن ايتقاننان كەيىن ءسىز تىڭداۋشىلار باعىتىن وزگەرتسەڭىز، ولار وتە ەركىن جانە ءاربىر شاراعا قوسىلىپ وتىرادى. بۇل ءۇشىن مەكتەپ نەمەسە سىنىپ ومىرىنەن جاقىندا بولعان وقيعانى قىسقا سوزبەن كەلتىرىڭىز، بالالار جاساعان قىزىقتى، كۇلكىلى نارسەنى ايتىپ ءوتىڭىز. ەگەر اتا – انالار ءبىر – بىرىمەن تانىس بولماسا، ولاردى مىندەتتى تۇردە تانىستىرىڭىز.
اقپاراتتى بەرۋ
ءسوز سويلەگەن كەزدە قالاي جانە قايدا تۇرۋ كەرەك؟ ەگەر سىنىپ كىشكەنتاي نەمەسە تىڭداۋشىلار از بولسا، جالپى شەڭبەردە نەمەسە ۇستەلىڭىزدى قىرىنداپ وتىرعان دۇرىس. ەشۋاقىتتا ۇستەل باسىندا وتىرماڭىز. ول پەداگوگ پەن تىڭداۋشىلاردا ناقتى بايلانىستار مەن ءجۇرىس – تۇرىس ستەرەوتيپتەرىن وياتادى. ەگەر سىنىپ ۇلكەن بولسا، ۇستەل جانىندا تۇرىپ سويلەۋ قاجەت. تاقتا الدىنداعى كەڭىستىك تىڭداۋشىلار نازارىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەگەر ءسىز وتە ماڭىزدى نارسەلەر ايتىپ تۇرساڭىز، پارتا نەمەسە ورىندىق قاتارلارىنان كىشكەنە الدىعا قاراي شىعىپ سويلەڭىز. قورىتىندىلاۋ كەزىندە تىڭداۋشىلارعا ويلانۋعا، تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن تاقتا جانىندا تۇرىڭىز.
داۋىستى اقپارات كومەگىمەن قاتارلاستىرىڭىز. سىزگە ساباق كەزىندە قولداناتىن بىرنەشە داعدىلار قاجەت: سوڭعى سوزدەردى قايتالاۋ، ينتوناسيامەن سويلەۋ جانە ۇزىلىستەر بولسىن. ءسىز بەلسەندى بالالارمەن ەمەس، ۇلكەندەرمەن قارىم – قاتىناستا ەكەنىڭىزدى ۇمىتپاعايسىز. ولار ويلايدى، ءۇزىلىس كەزىندە تىپتەپ جاقسى ويلانۋعا بولادى.
ءسىز اقپارات بەرۋدە ۆەربالدى ەمەس جەست، دەنە قيمىلى، ميميكانى جەتىك باقىلاڭىز.
مازاسىزدانعاندا ميميكانى باسقارۋ قيىن، سوندا دا ول بەرىلگەن اقپارات مازمۇنىنا سايكەس جانە سوعان قاراي وزگەرۋى قاجەت. دەنە قيمىلى مەن جەستتەردى، قازىرگى كوپتەگەن تانىس پەداگوگيكالىق تاسىلدەردى پايدالانا وتىرىپ، جاعىمدى قولدانعان دۇرىس.
اتا – انالاردىڭ ءبارى تولىق تىڭداپ وتىر ەكەن دەپ، بارلىق ەموسيا، اقپاراتتاردى ايتىپ سالۋعا جاعدايدى پايدالانباڭىز. ەسكەرتەتىن جاي: اڭگىمە بارىسىندا باسقا جاققا كەتىپ قالماڭىز. تاقىرىپتى ناقتى انىقتاپ، ول باعىتتان اۋىتقىماڭىز.
ءسوز اراسىندا ازداپ اتا – انالاردى قىزىقتىرۋعا بولادى: «ءبىز مىناۋ تۋرالى دا اڭگىمەلەيتىن دە بولامىز...»، «بۇل سۇراق بويىنشا سىزدەرگە ايتاتىنىم بار...» دەگەن سەكىلدى. كەلەسى كەزدەسۋ وتە ماڭىزدى جانە قىزىقتى بولاتىنىنا قاراي ودان قالماۋعا تىرىساتىن بولسىن.
اتا - انالار جينالىسىن تارتىمدى وتكىزۋ جولدارى. جۇكتەۋ
سىنىپ جەتەكشىسى – بىركەلكى جاڭا جانە كونە ماماندىق. ارينە، كوپ نارسەلەردى ۇستازدار وزدەرى جيناقتايدى، ءبىراق، پسيحولوگيالىق جاعىنان ولارعا كومەك قاجەت. مىسالى، مۇعالىمدەردى جينالىستا اتا - انالارمەن دۇرىس قارىم – قاتىناس جاساۋعا باعىتتاۋ.
نەگە كەدەرگىلەر پايدا بولادى؟
اتا – انالار جينالىسىندا سىنىپ جەتەكشىسى قانداي رولدە بولۋى كەرەك؟ جينالىس كەزىندە سىنىپ جەتەكشىسى بەلگىلى ءبىر اقپاراتپەن جۇمىس ىستەۋى قاجەت جانە ءوزىن سول اقپاراتتى بەرۋشى رولىندە ۇستاۋى مىندەتتى. پەداگوگقا بۇل داعدىلى جاعداي. ءبىراق، وقىتۋ جانە اقپارات بەرۋدە ءتۇرلى ادىستەردى قولدانۋعا تۋرا كەلەدى، دەگەنمەن اقپاراتتىڭ كومەگىمەن اتا – انالاردى وقىتۋ دا تىڭداۋشى قاۋىمدى جالىقتىرىپ الارى ءسوزسىز. اقپارات ناتيجەسى تۇسىنىكسىز بولعاندىقتان، تىڭداۋشىلار جاعىنان كەدەرگىلەر تۋىندايدى.
وسىعان وراي پسيحولوگيالىق ادەبيەتتەردە ترەنەر جۇمىسىنا، ترەنينگ جۇرگىزۋشىگە ارنالعان باي جانە وتە پايدالى ماتەريالدار جيناقتالعان.
پەداگوگ فاسيليتاتور رولىندە
تاعى ءبىر اتا – انالار جينالىسىن جۇرگىزەتىن پەداگوگ ءرولى – فاسيليتاتور. فاسيليتاتور – ەكى جانە ودان دا كوپ ادامداردىڭ قارىم – قاتىناسىن جەڭىلدەتەتىن، قاتىسۋشىلار ديسكۋسسيا تاپسىرماسىن شەشۋدە جانە مازمۇنىن تالداۋدا، زەيىنىن شوعىرلاندىرۋدا كەزدەسۋدى باقىلايتىن ادام. پەداگوگ – فاسيليتاتور جينالىستا قويىلعان سۇراقتاردىڭ شەشىمىن تابۋدا اتا – انالارمەن قارىم – قاتىناستى ۇيىمداستىرادى. فاسيليتاتور رولىندە پەداگوگ توپتىق ۇردىسكە ءوز پىكىرىن كىرگىزبەيدى. اتا – انالار جينالىسىن وتكىزگەندە سىنىپ جەتەكشىلەرگە ارنالعان تومەندەگىدەي پايدالى ۇسىنىستار بەرىلەدى.
قانداي بولماسىن اقپارات بەرۋشىنىڭ ەڭ باستى ماقساتى – تىڭداۋشىنى وزىنە قاراتا ءبىلۋ. وسى تاپسىرمانى شەشۋگە كوپتەگەن ادىستەر باعىتتالعان.
اڭگىمەنىڭ باسى:
ەڭ باستى تالاپ - اڭگىمە باسى قىسقا جانە مازمۇنى بويىنشا ناقتى بولۋى كەرەك. بىرنەشە كەڭەستەر:
1 پاراق قاعازعا جاقسىلاپ ويلانىپ، ءسوزىڭىزدىڭ باستاپقى 2 - 3 سويلەمىن جازىڭىز. ءسىز الاڭداپ تۇرساڭىز دا سويلەمدەرىڭىز بايلانىسقان بولۋى كەرەك.
ءبىرىنشى كەزدەسۋىڭىز بولسا دا، قىسقاشا دۇرىستاپ تانىسىڭىز. اتا – انالار الدىنداعى بەدەلىڭىز بەن بالالارمەن قارىم – قاتىناستاعى ءرولىڭىزدى دۇرىس كورسەتە بىلگەن ءجون.
كەزدەسۋدىڭ باستالۋى سوزىلىپ كەتكەننىڭ وزىندە جينالىستى ەشقاشان كەشىرىمنەن باستاماڭىز. تەك قانا كەزدەسۋدىڭ جوسپارلانعاننان باسقاشا وتكەنىن ايتىپ ءوتىڭىز. كەشىرىم سۇراۋ ءسىزدى «تومەن» باعىتقا قويادى جانە تىڭداۋشىلار الدىندا ءسىزدىڭ اقپاراتىڭىزدىڭ ماعىناسىن جويادى.
اڭگىمەنى باستاماس بۇرىن اتا – انالار مەن وقۋشىلاردى تىنىشتاندىرىپ، وزىڭىزگە نازار اۋدارتۋعا كوپتەپ تىرىسىڭىز. ءسىزدىڭ ءتاسىلىڭىز ساباقتى ەلەستەتپەيتىندەي، ستاندارتتى ەمەس بولۋى كەرەك. ءارقاشان وزىڭىزگە سەنىمدى تۇرىڭىز. مىسالى: اڭگىمەنى قۇمىراداعى گۇلدى ۇستەلدىڭ شەتىنە قويىپ باستاڭىز...
العاشقى ءسوزدى كەزدەسۋ مازمۇنى مەن كەزەڭدەرىنەن باستاعان جاقسى. «الدىمەن ءبىز سىزدەرمەن…»، «سودان كەيىن ءبىز… قاتىستىرامىز»، «اڭگىمە سوڭىندا ءبىز سىزدەرمەن…» دەگەن سياقتى سۇراقتى اقپارات بەرۋ كەزىندە قويعان دۇرىس ەكەنىن ايتىپ ءوتىڭىز. نەمەسە، اتا – انالاردى الدىمەن تىڭداپ الىپ، سوڭىرا سۇراقتارىن قويۋىن ءوتىنىڭىز.
ەگەر ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىن ايتقاننان كەيىن ءسىز تىڭداۋشىلار باعىتىن وزگەرتسەڭىز، ولار وتە ەركىن جانە ءاربىر شاراعا قوسىلىپ وتىرادى. بۇل ءۇشىن مەكتەپ نەمەسە سىنىپ ومىرىنەن جاقىندا بولعان وقيعانى قىسقا سوزبەن كەلتىرىڭىز، بالالار جاساعان قىزىقتى، كۇلكىلى نارسەنى ايتىپ ءوتىڭىز. ەگەر اتا – انالار ءبىر – بىرىمەن تانىس بولماسا، ولاردى مىندەتتى تۇردە تانىستىرىڭىز.
اقپاراتتى بەرۋ
ءسوز سويلەگەن كەزدە قالاي جانە قايدا تۇرۋ كەرەك؟ ەگەر سىنىپ كىشكەنتاي نەمەسە تىڭداۋشىلار از بولسا، جالپى شەڭبەردە نەمەسە ۇستەلىڭىزدى قىرىنداپ وتىرعان دۇرىس. ەشۋاقىتتا ۇستەل باسىندا وتىرماڭىز. ول پەداگوگ پەن تىڭداۋشىلاردا ناقتى بايلانىستار مەن ءجۇرىس – تۇرىس ستەرەوتيپتەرىن وياتادى. ەگەر سىنىپ ۇلكەن بولسا، ۇستەل جانىندا تۇرىپ سويلەۋ قاجەت. تاقتا الدىنداعى كەڭىستىك تىڭداۋشىلار نازارىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەگەر ءسىز وتە ماڭىزدى نارسەلەر ايتىپ تۇرساڭىز، پارتا نەمەسە ورىندىق قاتارلارىنان كىشكەنە الدىعا قاراي شىعىپ سويلەڭىز. قورىتىندىلاۋ كەزىندە تىڭداۋشىلارعا ويلانۋعا، تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن تاقتا جانىندا تۇرىڭىز.
داۋىستى اقپارات كومەگىمەن قاتارلاستىرىڭىز. سىزگە ساباق كەزىندە قولداناتىن بىرنەشە داعدىلار قاجەت: سوڭعى سوزدەردى قايتالاۋ، ينتوناسيامەن سويلەۋ جانە ۇزىلىستەر بولسىن. ءسىز بەلسەندى بالالارمەن ەمەس، ۇلكەندەرمەن قارىم – قاتىناستا ەكەنىڭىزدى ۇمىتپاعايسىز. ولار ويلايدى، ءۇزىلىس كەزىندە تىپتەپ جاقسى ويلانۋعا بولادى.
ءسىز اقپارات بەرۋدە ۆەربالدى ەمەس جەست، دەنە قيمىلى، ميميكانى جەتىك باقىلاڭىز.
مازاسىزدانعاندا ميميكانى باسقارۋ قيىن، سوندا دا ول بەرىلگەن اقپارات مازمۇنىنا سايكەس جانە سوعان قاراي وزگەرۋى قاجەت. دەنە قيمىلى مەن جەستتەردى، قازىرگى كوپتەگەن تانىس پەداگوگيكالىق تاسىلدەردى پايدالانا وتىرىپ، جاعىمدى قولدانعان دۇرىس.
اتا – انالاردىڭ ءبارى تولىق تىڭداپ وتىر ەكەن دەپ، بارلىق ەموسيا، اقپاراتتاردى ايتىپ سالۋعا جاعدايدى پايدالانباڭىز. ەسكەرتەتىن جاي: اڭگىمە بارىسىندا باسقا جاققا كەتىپ قالماڭىز. تاقىرىپتى ناقتى انىقتاپ، ول باعىتتان اۋىتقىماڭىز.
ءسوز اراسىندا ازداپ اتا – انالاردى قىزىقتىرۋعا بولادى: «ءبىز مىناۋ تۋرالى دا اڭگىمەلەيتىن دە بولامىز...»، «بۇل سۇراق بويىنشا سىزدەرگە ايتاتىنىم بار...» دەگەن سەكىلدى. كەلەسى كەزدەسۋ وتە ماڭىزدى جانە قىزىقتى بولاتىنىنا قاراي ودان قالماۋعا تىرىساتىن بولسىن.
اتا - انالار جينالىسىن تارتىمدى وتكىزۋ جولدارى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
