اتادان قالعان اسىل ءسوز
تاقىرىبى: اتادان قالعان اسىل ءسوز.
ماقساتى: قازاق دالاسىندا ءومىر سۇرگەن، وت اۋىزدى وراق ءتىلدى شەشەندەر سوزدەرىنىڭ ءمانىن وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرۋ جانە اسىل سوزدەرمەن تانىستىرا وتىرىپ، ءسوز ءقادىرىن تۇسىنۋگە، ۇلكەننىڭ اقىلىن تىڭداۋ پارىز ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
ءمۇعالىم. بالالار، ءار ۇلتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى، سالت – ءداستۇرى، ءدىنى، ۇلتتىق ءتىل ەرەكشەلىكتەرى بولاتىنىن سەندەر بىلەسىڭدەر. ءبىزدىڭ دە ۇلتتىق تاربيەمىز انانىڭ ءسۇتى، انانىڭ ءالديى، انانىڭ تىلىنەن باستاۋ الادى. سوندىقتان ءتىلدى قۇرمەتتەۋ پارىزىمىز. ءبىز كوپتەگەن بيلەردىڭ شەشەندىك سوزدەرىن، اقىن – جازۋشىلاردىڭ ولەڭ – جىرلارىن ءبىلىم تۋرالى، ءتىل تۋرالى ماقال – ماتەلدەرىن بىلەمىز. قانە، سولاردى ەسكە تۇسىرەيىك.
– بالالار، انا ءتىلى ساباعىندا ءبىلىم تۋرالى، ءتىل تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر جاتتادىڭدار؟ (بالالار ماقال – ماتەلدەر ايتادى).
1. ءتىل تاس جارادى، تاس جارماسا باس جارادى.
2. انا ءتىلىڭدى ۇمىتقانىڭ،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرتقانىڭ.
3. ونەر الدى – قىزىل ءتىل.
4. ءتىل – كوڭىلدىڭ كىلتى.
5. ءبىلىم – تاۋسىلمايتىن بايلىق.
6. التىن الما، ءبىلىم ال.
7. ادامدى ءبىلىم ساقتايدى.
بالالار، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ەڭ قۇرمەتتى ونەرى – ءسوز ونەرى. سونىڭ ءبىرى – شەشەندىك سوزدەر مەن ونەگەلى سوزدەر.
ءمۇعالىم: بالالار، مەن سەندەرگە شەشەندىك سوزدەرگە بايلانىستى سۇراقتار قويامىن، سوعان جاۋاپ بەرىڭدەر. جەردەن اۋىر نە؟
سۋدان تەرەڭ نە؟
وتتان ىستىق نە؟
كوكتەن بيىك نە؟
1 – وقۋشى. جەردەن اۋىر دەگەنىم – اقىل، ءبىلىم. سۋدان تەرەڭ دەگەنىم – وقۋ، عىلىم.
وتتان ىستىق دەگەنىم – ادامداردىڭ ءومىرى.
كوكتەن بيىك دەگەنىم - تاكاپپاردىڭ كوڭىلى.
ءمۇعالىم: دۇنيەدە نە جەتىم؟
2 – وقۋشى.
جاڭبىر جاۋماسا، جەر جەتىم،
باسشىسى بولماس، ەل جەتىم،
ۇقپاسقا ايتىلعان ءسوز جەتىم.
ءمۇعالىم: دۇنيەدە نە قىمبات؟
3 – وقۋشى.
– ادام قىمبات. – ادامعا نە قىمبات؟
– بالا قىمبات. – جانسىزدا نە قىمبات؟
– گاۋھار قىمبات.
ءمۇعالىم: انا تىلىنەن وقىعان، تانىسقان قانداي اتاقتى بيلەردى بىلەسىڭدەر؟
4 – وقۋشى. قاز داۋىستى قازىبەك بي، تولە بي، ايتەكە بي.
5 – وقۋشى.
قاز داۋىستى قازىبەك بي.
التىن ۇياڭ - وتان قىمبات،
قۇت بەرەكەڭ – اتاڭ قىمبات. ايمالايتىن اناڭ قىمبات،
مەيىرىمدى اپاڭ قىمبات.
كىندىك كەسكەن جەرىڭ قىمبات،
ۇيات پەنەن ارىڭ قىمبات.
6 – وقۋشى. ايتەكە بي.
باي بولساڭ، حالقىڭا پايداڭ،
باتىر بولساڭ، جاۋعا نايزاڭ ءتيسىن.
7 – وقۋشى. تولە بي.
ارعىماقتىڭ قۇيرىعى
ساتسا جىبەك، كەسسە قىل.
جاقسى جىگىت بەلگىسى
تۇزدە مىرزا، ۇيدە قۇل.
تولە ءبيدىڭ العاشقى تورەلىگى تۋرالى كورىنىس.
و، بي اعا 13 - تە وتاۋ يەسى ەمەس پە؟
كىنالىمىن بە كەلىپ قالسام 15 – كە.
ءسوز سويلەدىم بۇيىرا كورمەڭىز ايىپقا.
الا كوز بولۋ اعايىن ادامعا لايىق پا؟
و، يگى اسقار تاۋىمىز،
ءادىل مە وسى داۋىمىز؟
جەر استىندا تۇرعاندا
جاسىرىنىپ جاۋىمىز.
ءمۇعالىم. مىنە، بالالار، وسى كورىنىستە اعا بي جاسى ۇلكەن بولسا دا، تولە ءبيدىڭ تاپقىر، ويشىل شەشەندىگىن مويىنداپ، بيلىكتى تولەگە بەرىپ، سونىڭ شەشىمىنە ءبارى ريزا بولىپ كەلىسىپتى. مىنە، ءبىز بۇدان حالقىمىزدىڭ اتالى ءسوزدى قۇرمەتتەپ، كىشىنىڭ ۇلكەنگە، ۇلكەندەردىڭ كىشىگە ىزەتىن، قۇرمەتىن سەزەمىز. ءبىز تاربيە الاتىن شەشەندىك اسىل سوزدەر كوپ. كەلەشەكتە دە ۇلكەن اتالارىڭ، اجەلەرىڭدى سىيلاپ، ول كىسىلەردىڭ ايتقان وسيەتتەرىن ەستەرىڭە ساقتاڭدار. "استا تۇز، ادامدا دوس ءتاتتى" ەندەشە اسىمىز ءدامدى بوپ، دوستىعىمىز جاراسسىن دەپ كەشىمىزدى اياقتايمىز.
اتادان قالعان اسىل ءسوز جۇكتەۋ
ماقساتى: قازاق دالاسىندا ءومىر سۇرگەن، وت اۋىزدى وراق ءتىلدى شەشەندەر سوزدەرىنىڭ ءمانىن وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرۋ جانە اسىل سوزدەرمەن تانىستىرا وتىرىپ، ءسوز ءقادىرىن تۇسىنۋگە، ۇلكەننىڭ اقىلىن تىڭداۋ پارىز ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
ءمۇعالىم. بالالار، ءار ۇلتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى، سالت – ءداستۇرى، ءدىنى، ۇلتتىق ءتىل ەرەكشەلىكتەرى بولاتىنىن سەندەر بىلەسىڭدەر. ءبىزدىڭ دە ۇلتتىق تاربيەمىز انانىڭ ءسۇتى، انانىڭ ءالديى، انانىڭ تىلىنەن باستاۋ الادى. سوندىقتان ءتىلدى قۇرمەتتەۋ پارىزىمىز. ءبىز كوپتەگەن بيلەردىڭ شەشەندىك سوزدەرىن، اقىن – جازۋشىلاردىڭ ولەڭ – جىرلارىن ءبىلىم تۋرالى، ءتىل تۋرالى ماقال – ماتەلدەرىن بىلەمىز. قانە، سولاردى ەسكە تۇسىرەيىك.
– بالالار، انا ءتىلى ساباعىندا ءبىلىم تۋرالى، ءتىل تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر جاتتادىڭدار؟ (بالالار ماقال – ماتەلدەر ايتادى).
1. ءتىل تاس جارادى، تاس جارماسا باس جارادى.
2. انا ءتىلىڭدى ۇمىتقانىڭ،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرتقانىڭ.
3. ونەر الدى – قىزىل ءتىل.
4. ءتىل – كوڭىلدىڭ كىلتى.
5. ءبىلىم – تاۋسىلمايتىن بايلىق.
6. التىن الما، ءبىلىم ال.
7. ادامدى ءبىلىم ساقتايدى.
بالالار، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ەڭ قۇرمەتتى ونەرى – ءسوز ونەرى. سونىڭ ءبىرى – شەشەندىك سوزدەر مەن ونەگەلى سوزدەر.
ءمۇعالىم: بالالار، مەن سەندەرگە شەشەندىك سوزدەرگە بايلانىستى سۇراقتار قويامىن، سوعان جاۋاپ بەرىڭدەر. جەردەن اۋىر نە؟
سۋدان تەرەڭ نە؟
وتتان ىستىق نە؟
كوكتەن بيىك نە؟
1 – وقۋشى. جەردەن اۋىر دەگەنىم – اقىل، ءبىلىم. سۋدان تەرەڭ دەگەنىم – وقۋ، عىلىم.
وتتان ىستىق دەگەنىم – ادامداردىڭ ءومىرى.
كوكتەن بيىك دەگەنىم - تاكاپپاردىڭ كوڭىلى.
ءمۇعالىم: دۇنيەدە نە جەتىم؟
2 – وقۋشى.
جاڭبىر جاۋماسا، جەر جەتىم،
باسشىسى بولماس، ەل جەتىم،
ۇقپاسقا ايتىلعان ءسوز جەتىم.
ءمۇعالىم: دۇنيەدە نە قىمبات؟
3 – وقۋشى.
– ادام قىمبات. – ادامعا نە قىمبات؟
– بالا قىمبات. – جانسىزدا نە قىمبات؟
– گاۋھار قىمبات.
ءمۇعالىم: انا تىلىنەن وقىعان، تانىسقان قانداي اتاقتى بيلەردى بىلەسىڭدەر؟
4 – وقۋشى. قاز داۋىستى قازىبەك بي، تولە بي، ايتەكە بي.
5 – وقۋشى.
قاز داۋىستى قازىبەك بي.
التىن ۇياڭ - وتان قىمبات،
قۇت بەرەكەڭ – اتاڭ قىمبات. ايمالايتىن اناڭ قىمبات،
مەيىرىمدى اپاڭ قىمبات.
كىندىك كەسكەن جەرىڭ قىمبات،
ۇيات پەنەن ارىڭ قىمبات.
6 – وقۋشى. ايتەكە بي.
باي بولساڭ، حالقىڭا پايداڭ،
باتىر بولساڭ، جاۋعا نايزاڭ ءتيسىن.
7 – وقۋشى. تولە بي.
ارعىماقتىڭ قۇيرىعى
ساتسا جىبەك، كەسسە قىل.
جاقسى جىگىت بەلگىسى
تۇزدە مىرزا، ۇيدە قۇل.
تولە ءبيدىڭ العاشقى تورەلىگى تۋرالى كورىنىس.
و، بي اعا 13 - تە وتاۋ يەسى ەمەس پە؟
كىنالىمىن بە كەلىپ قالسام 15 – كە.
ءسوز سويلەدىم بۇيىرا كورمەڭىز ايىپقا.
الا كوز بولۋ اعايىن ادامعا لايىق پا؟
و، يگى اسقار تاۋىمىز،
ءادىل مە وسى داۋىمىز؟
جەر استىندا تۇرعاندا
جاسىرىنىپ جاۋىمىز.
ءمۇعالىم. مىنە، بالالار، وسى كورىنىستە اعا بي جاسى ۇلكەن بولسا دا، تولە ءبيدىڭ تاپقىر، ويشىل شەشەندىگىن مويىنداپ، بيلىكتى تولەگە بەرىپ، سونىڭ شەشىمىنە ءبارى ريزا بولىپ كەلىسىپتى. مىنە، ءبىز بۇدان حالقىمىزدىڭ اتالى ءسوزدى قۇرمەتتەپ، كىشىنىڭ ۇلكەنگە، ۇلكەندەردىڭ كىشىگە ىزەتىن، قۇرمەتىن سەزەمىز. ءبىز تاربيە الاتىن شەشەندىك اسىل سوزدەر كوپ. كەلەشەكتە دە ۇلكەن اتالارىڭ، اجەلەرىڭدى سىيلاپ، ول كىسىلەردىڭ ايتقان وسيەتتەرىن ەستەرىڭە ساقتاڭدار. "استا تۇز، ادامدا دوس ءتاتتى" ەندەشە اسىمىز ءدامدى بوپ، دوستىعىمىز جاراسسىن دەپ كەشىمىزدى اياقتايمىز.
اتادان قالعان اسىل ءسوز جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: تىك بۇرىشتى پاراللەلەپيپەدتىڭ جانە ونىڭ كولەمى
