اتى التىنمەن اپتالىپ تاريحقا ەنگەن، قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى اتىندا مەكتەبىم!
اشىق تاربيە ساعاتى: "اتى التىنمەن اپتالىپ تاريحقا ەنگەن، قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى اتىندا مەكتەبىم!"
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قازاقستاننىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى، كەڭەس وداعىنىڭ اقىرعى (72 - ءشى) عارىشكەرى، قازاقستانداعى عارىشتىق زەرتتەۋلەردىڭ نەگىزىن قالاۋعا، وتاندىق قارۋلى كۇشتەردىڭ اسكەري دايارلىعىن جەتىلدىرۋگە، اسكەري - پاتريوتتىق تاربيە جۇمىستارىن جولعا قويۋعا بەلسەنە ارالاسقان توقتار اۋباكىروۆتىڭ ءومىر جولى، تۋىپ - وسكەن، وقىپ ءبىلىم العان ورتاسى، قىزمەت ەتكەن ورىندارى تۋرالى رۋحاني ءبىلىم بەرۋ. قازاق عارىش مەكتەبىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ەكەنىنە كوزدەرىن جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: ت. اۋباكىروۆتىڭ ونەگەلى ءومىر جولى مەن ەرلىگىن ناسيحاتتاۋ ارقىلى شىعارماشىلىق داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك: ومىردە كەزدەسكەن قيىندىقتاردى جەڭىپ، ءوزى ارمانداعان ماماندىعىنا جەتكەن ازامات رەتىندە شاكىرت جۇرەگىندە سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن وياتۋ، ۇلگى الۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سلايدتار كورسەتۋ، سۋرەتتەر.
بارىسى: ءى. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
ەپيگراف: «ءبىز بولاشاعىمىزدى عارىشپەن تىكەلەي بايلانىستىرىپ وتىرعان ەلمىز. بىلەسىڭ بە، بايقوڭىردان وسىناۋ وتىز جىلدىڭ ىشىندە عارىشقا كىمدەر ۇشپادى؟ ال سول جەردىڭ يەسى — قازاقتار، ءبىزدىڭ عارىشكەرلەر قاشان شىعادى دەپ ارمانداۋمەن كەلەدى. ءوزىڭدى تۋعان سول حالىقتىڭ، ەگەمەندى قازاقستاننىڭ ارمانىن ورىنداۋدان نەگە باس تارتپاقسىڭ؟! ونىڭ ۇستىنە سەن بارلىق جاعىنان دايىن تۇرسىڭ... كەرەك دەسە، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىڭ!.. قالاي دا وسى ءقازىر ۇشۋعا ءتيىسسىڭ!» ن. ءا. نازاربايەۆ.
1 - وقۋشى: توقتار وڭعارباي ۇلى اۋباكىروۆ 1946 جىلى 27 شىلدەدە قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانى، 1 - ءشى ماي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدى. ول كەز سوعىس جاڭا ءبىتىپ، باتىرلىقتى، ەرلىكتى ۋاعىزداعان ۋاقىت بولاتىن. اكەسى وڭعارباي مەن شەشەسى قاميا كوزگە كورىنىپ، كوز جۇمعان 9 ۇلدان كەيىنگى پەرزەنتىنە «ەندى وسى جامانىمىز امان بولسىنشى» دەگەن نيەتپەن ازان شاقىرىپ، توقتار ەسىمىن بەرىپتى. اتا - اناسى ەرتە دۇنيە سالدى. كىشكەنتايىنان اتا - اناسىنان ايىرىلعاننان با، توقتار بۇيىعى، وقشاۋ ءوستى. ول اپاسى بيكەن مەن جەزدەسى نىعمەتتىڭ تاربيەسىندە بولدى.
2 - وقۋشى: قاناتىم! قاراعايىم! ءوزىڭ ەدىڭ!
ءبىر قۋانىش، شاتتىقتى سەزىنەمىن:
ۇشقىش بولساڭ، جايلاپ ۇش، تەك اقىرىن،
سوندا تىنىش كوز ىلەمىن.
اناسىنىڭ تىلەگى اپپاق ەدى،
پەيىلى سارى ماي مەن ماقتا ەدى.
قارقارالى توپىراعى تەبىرەنىپ،
ۇلىنا «اق جول» تىلەپ جاتقان ەدى...
3 - وقۋشى: 1962 - 1965 جج. تەمىرتاۋ قۇيما مەحانيكالىق زاۋىتىندا توكار بولدى. ەسىمى وبلىستىق قۇرمەت كىتابىنا التىن ارىپپەن جازىلدى.
1965 جىلى قاراعاندى وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنىڭ جولداماسىمەن رسفسر - دىڭ كراسنودار ولكەسىندەگى ارماۆير قالاسىنداعى ۇشقىشتار دايارلايتىن جوعارى اسكەري ۋچيليششەگە جول تارتقان. بۇدان كەيىنگى ءوسۋ، ەرجەتۋ كەزىندە زەڭگىر اسپاندا «ميگ»ۇشاعىمەن ءمىنسىز ۇشۋ، جاپپاي تۇرماي جاتتىعۋ، تاجىريبە جيناقتاۋ مىندەتى ەداۋىر ۋاقىتىن العان. 1965 — 1969 جىلدارى — ارماۆير اۋە قورعانىسى ۇشقىشتارىنىڭ جوعارى اسكەري وقۋ ورنىندا وقىدى، ۇشقىش - ينجەنەر.
4 - وقۋشى: 1969 جىلى كسرو اسكەري اۋە كۇشتەرىندە.
رەسەي فەدەراسياسىنداعى ارماۆير جوعارى اسكەري ۇشقىشتار ۋچيليششەسىن بىتىرگەن (1969 ج). 1969 - 1975 جج. كەڭەس وداعى اسكەري - اۋە كۇشتەرىنىڭ قيىر شىعىس اسكەري وكرۋگىندە ۇشقىش، زۆەنو كومانديرى، ەسكادريليا كومانديرىنىڭ ورىنباسارى. 1976 جىلى ا. ي. ميكويان اتىنداعى اۆياكونسترۋكتورلار بيۋروسىنا قىزمەتكە قابىلدانىپ، عۇمىرىنىڭ ەڭ قيىن ساتتەرىن باستان كەشىردى. بۇل تۇستا توقتار ءۇشىن ءومىر مەن ءولىم ىلعي قاتار بەتتەسىپ وتىرىپتى.
5 - وقۋشى: 1976 اۆياسيا ونەركاسىبى مينييسترلىگىنىڭ سىناۋشى ۇشقىش مەكتەبى، سىناۋشى ۇشقىش.
ماسكەۋ ۇشقىش سىناقشىلار مەكتەبىن (1976 ج.)، ماسكەۋ اۆياسيا ينستيتۋتىن بىتىرگەن (1979 ج.). ماسكەۋدەگى ا. ي. ميكويان اتىنداعى تاجىريبەلىك - كونcترۋكتورلىق بيۋرونىڭ ۇشقىش - سىناقشىسى. ت. اۋباكىروۆ 1988 جىلى كەڭەس وداعىندا تۇڭعىش رەت اۋەدە قونباي ۇشاققا 2 رەت جانارماي قۇيدىرۋ ارقىلى سولتۇستىك پوليۋسكە ۇشۋ ساپارىن ەرلىكپەن ورىندادى. 1989 جىلى ءبىرىنشى بولىپ اۆياتاسۋشى كرەيسەردىڭ الاڭقايشاسىنا «ميگ - 29ك» رەاكتيۆتى ۇشاعىن ۇلكەن شەبەرلىكپەن ءدال قوندىردى. سونداي - اق، ول رەاكتيۆتى ۇشاقتىڭ 50 - دەن اسا جاڭا ءتۇرىن سىناقتان وتكىزدى. 1990 جىلى عارىشكەرلەر قۇرامىنا الىندى.
6 - وقۋشى: ارمان قۋىپ جاسىنان،
كوكتەن كوزىن الماعان
ۇشقىش بولدى جاس ۇلان،
اسپاندا ەركىن سامعاعان.
باباسىناداي اساۋعا
سالعان قۇرىق – بۇعالىق.
ۇشاقتاردى سىناۋعا
ارتقان ەدى قۇمارلىق.
سامعاپ ۇشۋ اسپاندا
ءقاۋىپتى ەدى، قاتال - دى.
ەرلىگى ەلدەن اسقاندا،
ول عارىشكەر اتاندى.
تالاي ىستە عاجاپ، تىڭ،
تۋعان ۇلى قازاقتىڭ،
تۇڭعىش ۇشتى عارىشقا.
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قازاقستاننىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى، كەڭەس وداعىنىڭ اقىرعى (72 - ءشى) عارىشكەرى، قازاقستانداعى عارىشتىق زەرتتەۋلەردىڭ نەگىزىن قالاۋعا، وتاندىق قارۋلى كۇشتەردىڭ اسكەري دايارلىعىن جەتىلدىرۋگە، اسكەري - پاتريوتتىق تاربيە جۇمىستارىن جولعا قويۋعا بەلسەنە ارالاسقان توقتار اۋباكىروۆتىڭ ءومىر جولى، تۋىپ - وسكەن، وقىپ ءبىلىم العان ورتاسى، قىزمەت ەتكەن ورىندارى تۋرالى رۋحاني ءبىلىم بەرۋ. قازاق عارىش مەكتەبىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ەكەنىنە كوزدەرىن جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: ت. اۋباكىروۆتىڭ ونەگەلى ءومىر جولى مەن ەرلىگىن ناسيحاتتاۋ ارقىلى شىعارماشىلىق داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك: ومىردە كەزدەسكەن قيىندىقتاردى جەڭىپ، ءوزى ارمانداعان ماماندىعىنا جەتكەن ازامات رەتىندە شاكىرت جۇرەگىندە سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن وياتۋ، ۇلگى الۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سلايدتار كورسەتۋ، سۋرەتتەر.
بارىسى: ءى. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
ەپيگراف: «ءبىز بولاشاعىمىزدى عارىشپەن تىكەلەي بايلانىستىرىپ وتىرعان ەلمىز. بىلەسىڭ بە، بايقوڭىردان وسىناۋ وتىز جىلدىڭ ىشىندە عارىشقا كىمدەر ۇشپادى؟ ال سول جەردىڭ يەسى — قازاقتار، ءبىزدىڭ عارىشكەرلەر قاشان شىعادى دەپ ارمانداۋمەن كەلەدى. ءوزىڭدى تۋعان سول حالىقتىڭ، ەگەمەندى قازاقستاننىڭ ارمانىن ورىنداۋدان نەگە باس تارتپاقسىڭ؟! ونىڭ ۇستىنە سەن بارلىق جاعىنان دايىن تۇرسىڭ... كەرەك دەسە، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىڭ!.. قالاي دا وسى ءقازىر ۇشۋعا ءتيىسسىڭ!» ن. ءا. نازاربايەۆ.
1 - وقۋشى: توقتار وڭعارباي ۇلى اۋباكىروۆ 1946 جىلى 27 شىلدەدە قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانى، 1 - ءشى ماي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدى. ول كەز سوعىس جاڭا ءبىتىپ، باتىرلىقتى، ەرلىكتى ۋاعىزداعان ۋاقىت بولاتىن. اكەسى وڭعارباي مەن شەشەسى قاميا كوزگە كورىنىپ، كوز جۇمعان 9 ۇلدان كەيىنگى پەرزەنتىنە «ەندى وسى جامانىمىز امان بولسىنشى» دەگەن نيەتپەن ازان شاقىرىپ، توقتار ەسىمىن بەرىپتى. اتا - اناسى ەرتە دۇنيە سالدى. كىشكەنتايىنان اتا - اناسىنان ايىرىلعاننان با، توقتار بۇيىعى، وقشاۋ ءوستى. ول اپاسى بيكەن مەن جەزدەسى نىعمەتتىڭ تاربيەسىندە بولدى.
2 - وقۋشى: قاناتىم! قاراعايىم! ءوزىڭ ەدىڭ!
ءبىر قۋانىش، شاتتىقتى سەزىنەمىن:
ۇشقىش بولساڭ، جايلاپ ۇش، تەك اقىرىن،
سوندا تىنىش كوز ىلەمىن.
اناسىنىڭ تىلەگى اپپاق ەدى،
پەيىلى سارى ماي مەن ماقتا ەدى.
قارقارالى توپىراعى تەبىرەنىپ،
ۇلىنا «اق جول» تىلەپ جاتقان ەدى...
3 - وقۋشى: 1962 - 1965 جج. تەمىرتاۋ قۇيما مەحانيكالىق زاۋىتىندا توكار بولدى. ەسىمى وبلىستىق قۇرمەت كىتابىنا التىن ارىپپەن جازىلدى.
1965 جىلى قاراعاندى وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنىڭ جولداماسىمەن رسفسر - دىڭ كراسنودار ولكەسىندەگى ارماۆير قالاسىنداعى ۇشقىشتار دايارلايتىن جوعارى اسكەري ۋچيليششەگە جول تارتقان. بۇدان كەيىنگى ءوسۋ، ەرجەتۋ كەزىندە زەڭگىر اسپاندا «ميگ»ۇشاعىمەن ءمىنسىز ۇشۋ، جاپپاي تۇرماي جاتتىعۋ، تاجىريبە جيناقتاۋ مىندەتى ەداۋىر ۋاقىتىن العان. 1965 — 1969 جىلدارى — ارماۆير اۋە قورعانىسى ۇشقىشتارىنىڭ جوعارى اسكەري وقۋ ورنىندا وقىدى، ۇشقىش - ينجەنەر.
4 - وقۋشى: 1969 جىلى كسرو اسكەري اۋە كۇشتەرىندە.
رەسەي فەدەراسياسىنداعى ارماۆير جوعارى اسكەري ۇشقىشتار ۋچيليششەسىن بىتىرگەن (1969 ج). 1969 - 1975 جج. كەڭەس وداعى اسكەري - اۋە كۇشتەرىنىڭ قيىر شىعىس اسكەري وكرۋگىندە ۇشقىش، زۆەنو كومانديرى، ەسكادريليا كومانديرىنىڭ ورىنباسارى. 1976 جىلى ا. ي. ميكويان اتىنداعى اۆياكونسترۋكتورلار بيۋروسىنا قىزمەتكە قابىلدانىپ، عۇمىرىنىڭ ەڭ قيىن ساتتەرىن باستان كەشىردى. بۇل تۇستا توقتار ءۇشىن ءومىر مەن ءولىم ىلعي قاتار بەتتەسىپ وتىرىپتى.
5 - وقۋشى: 1976 اۆياسيا ونەركاسىبى مينييسترلىگىنىڭ سىناۋشى ۇشقىش مەكتەبى، سىناۋشى ۇشقىش.
ماسكەۋ ۇشقىش سىناقشىلار مەكتەبىن (1976 ج.)، ماسكەۋ اۆياسيا ينستيتۋتىن بىتىرگەن (1979 ج.). ماسكەۋدەگى ا. ي. ميكويان اتىنداعى تاجىريبەلىك - كونcترۋكتورلىق بيۋرونىڭ ۇشقىش - سىناقشىسى. ت. اۋباكىروۆ 1988 جىلى كەڭەس وداعىندا تۇڭعىش رەت اۋەدە قونباي ۇشاققا 2 رەت جانارماي قۇيدىرۋ ارقىلى سولتۇستىك پوليۋسكە ۇشۋ ساپارىن ەرلىكپەن ورىندادى. 1989 جىلى ءبىرىنشى بولىپ اۆياتاسۋشى كرەيسەردىڭ الاڭقايشاسىنا «ميگ - 29ك» رەاكتيۆتى ۇشاعىن ۇلكەن شەبەرلىكپەن ءدال قوندىردى. سونداي - اق، ول رەاكتيۆتى ۇشاقتىڭ 50 - دەن اسا جاڭا ءتۇرىن سىناقتان وتكىزدى. 1990 جىلى عارىشكەرلەر قۇرامىنا الىندى.
6 - وقۋشى: ارمان قۋىپ جاسىنان،
كوكتەن كوزىن الماعان
ۇشقىش بولدى جاس ۇلان،
اسپاندا ەركىن سامعاعان.
باباسىناداي اساۋعا
سالعان قۇرىق – بۇعالىق.
ۇشاقتاردى سىناۋعا
ارتقان ەدى قۇمارلىق.
سامعاپ ۇشۋ اسپاندا
ءقاۋىپتى ەدى، قاتال - دى.
ەرلىگى ەلدەن اسقاندا،
ول عارىشكەر اتاندى.
تالاي ىستە عاجاپ، تىڭ،
تۋعان ۇلى قازاقتىڭ،
تۇڭعىش ۇشتى عارىشقا.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
