احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اققۋ، شورتان ءھام شايان» (كرىلوۆتان)
«بالقاش قالاسىنىڭ №15 مەكتەپ - ليسەيى» كمم
بستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى مىرزانبەك ب. ق.
ادەبيەتتىك وقۋ 4 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اققۋ، شورتان ءھام شايان» (كرىلوۆتان)
ماقساتى:
وقۋشىلاردى مىسال جانرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، مىسالدى باسقا شىعارما تۇرلەرىنەن اجىراتا ءبىلۋ، مىسالدىڭ نەگىزگى يدەياسىن انىقتاي ءبىلۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە: مىسال جانرىمەن تانىسادى، مىسالدىڭ ەرەكشەلىگىن بىلەدى، نەگىزگى ويدى انىقتاي الادى، ءوز پىكىرىمەن بولىسەدى
تابىس كريتەرييلەرى: مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشادى؛
مىسالدى باسقا شىعارما تۇرلەرىنەن اجىراتا بىلەدى؛
مىسالعا سايكەس ماقال - ماتەل تاڭداي بىلەدى؛
مىسال كەيىپكەرلەرىنىڭ ءىس - ارەكەتىن بۇگىنگى ومىرمەن بايلانىستىرا الادى.
وقۋلىق: ادەبيەتتىك وقۋ. س. راحمەتوۆا، ت. ابدىكارىم، ر. بازاربەكوۆا2015 اتامۇرا
ساباقتىڭ بارىسى
ىنتىماقتاستىق ورتا قۇرۋ
امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن، نازارىن پسيحولوگيالىق جاتتىعۋلار ورىنداۋ ارقىلى ساباققا اۋدارۋ. «ادامنىڭ كۇلكىسى – الەمدەگى ەڭ عاجايىپ قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى. ادام كۇلكىنىڭ كومەگىمەن تانىسا دا، قوشتاسا دا الادى. جىميىس ءبىزدىڭ سەزىمىمىزدىڭ ساراسىنىڭ اشىلۋىنا جول اشادى. كۇلكى ارقىلى كوڭىل كۇيلەرىڭدى ءبىلدىرىلىپ كورىڭدەر. ءبىر - بىرىڭە جىميىڭدار، كۇلكىلەرىڭدى سىيلاڭدار. راحمەت! ەندەشە ساباعىمىزدى باستايىق»
«ىنتىماق» «بىرلىك» «تاتۋلىق» «دوستىق»
كوشباسشىنى انىقتاۋ
باعالاۋ فورماسىن ءتۇسىندىرۋ
«جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» ۇرانىمەن ساباعىمىزدى باستايمىز
ءۇي تاپسىرماسىن بويىنشا جۇمىس «كونۆەرت - سۇراق»
كونۆەرتكە جازىلعان سۇراقتاردى جۇپ بولىپ تالقىلاپ، جاۋاپ بەرەدى
1. قاربىز بەن قاۋىن قانداي شەشىمگە كەلدى؟
2. قاۋىندى كىم تاۋىپ الدى؟
3. قارت قاۋىننىڭ ءدانىن نە ىستەدى؟
4. قاربىزدىڭ جاعدايى نە بولدى؟
5. بۇل ەرتەگىدەن نەنى ءتۇسىندىڭ؟
6. ەرتەگى قالاي باستالادى؟
7. ءدان – قاۋىننىڭ جۇرەگى. ول ولمەسە ماڭگى جاسايدى دەگەندى ءتۇسىندىرىپ بەر.
8. «قاربىز جاپادان – جالعىز قالادى. نە ىستەرىن بىلمەيدى. بۇرىن ءتۇن ىشىندە ءبىر اۋىق دانمەن سىر شەرتىسسە، ەندى ول دا جوق. كوڭىل كۇيى بولماعان سوڭ، بۇتا تۇبىندە جاتادى دا قويادى. كۇندىز دە، تۇندە دە ءبىر ورنىنان قوزعالمايدى.» قاربىزدىڭ جاعدايىن وقىعاندا قانداي سەزىمدە بولدىڭ؟
«ىستىق ورىندىق»
ەرتەگى مازمۇنى بويىنشا سۇراق - جاۋاپ
«التىن ەرەجە»
ماعىنانى تانۋ جاڭا تاپسىرمالاردى قالىپتاستىرۋ:
اي استىندا اق مامىق
جاتىر سۋدى جاستانىپ. (اققۋ )
قوماعايلىق جاسايدى،
شاباقتاردى اسايدى.(شورتان )
ءبىر ماقۇلىق موينى جۋان، تىرەگى ۇزىن،
تىكپەسە ءوزى ەتىك ساقتار ءبىزىن.
تاعىدا ىسكە ىڭعايلى قايشىسى بار.
ءىس تىگىپ كورگەن دە ەمەس ەش قىزىعىپ. (شايان ).
ساباق تاقىرىبىن وقىپ كورىڭدەر
«اققۋ، شورتان ءھام شايان» مىسالىن احمەت بايتۇرسىن ۇلى ورىستىڭ بەلگىلى مىسالشى يۆان كرىلوۆتان اۋدارعان
توپتىق جۇمىس
بەرىلگەن اقپارات ىشىنەن قىسقاشا ماعلۇمات الىپ كورىڭدەر
احمەت بايتۇرسىن ۇلى
يۆان كرىلوۆ
مىسال
مىسالدا ادام بويىنداعى كەمشىلىكتەردى سىناپ، جاقسى قاسيەتتەردى ماداقتاپ جازاتىن شىعارما. مۇنداي شىعارمادا جانۋارلار، اڭدار مەن قۇستار كەيىپكەر رەتىندە الىنادى.
ادەبي ەرتەگى مەن ەرتەگىنى «ۆەنن» دياگرامماسىنا سالۋ
سەرگىتۋ ءساتى
مىسال تۋرالى «بەينەبايان» كورۋ
مىسالدى وقۋ
سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ، پىكىرلەسۋ
- مىسال قانداي جانر تۇرىندە جازىلعان؟ (ولەڭ تۇرىندە)
- العاشقى شۋماعىن وقيىق
- كرىلوۆ مىسالدا قانداي وقيعانى تىلگە تيەك ەتەدى؟ تاۋىپ وقى
(جۇك الدى شايان، شورتان، اققۋ ءبىر كۇن
نەگە ولاردىڭ ارەكەتىنەن تۇك شىقپادى، ولار تىرىسىپ كوردى عوي؟
تانىس ەمەس سوزدەر بار ما، مىسالدا؟
اۆتور بۇل ۇشەۋىن نەگە مىسالىنا كەيىپكەر رەتىندە الدى دەپ ويلايسىڭ، كەزدەيسوق پا؟
(ولار سۋدا مەكەن ەتەدى)
- ءار كەيىپكەر ارەكەتىن مىسالدان تاۋىپ وقى
ولاردىڭ ءىس - ارەكەتىن بەينەلەيتىن سوزدەرگە ءمان بەر
اققۋ – «كوككە تارتادى» (جىلدام، تالاپتى، بىربەتكەي)
شايان – «كەيىن تارتادى» (قىڭىر، تەك ءوز جولىن كورەدى)
شورتان – «سۋعا جۇلقيدى» (ءوز ءىسىن جاسايدى، العان بەتىنەن قايتپايدى)
- وسى كەيىپكەرلەرگە قانداي باعا بەرەر ەدىڭ؟ (ولار ءوز جۇمىسىن سانالى تۇردە جاساپ جاتىر)
ءىى شۋماعىن وقۋ
- ولاردىڭ تىرىسىپ جاتقانىن قانداي سوزدەرمەن بەينەلەيدى؟ («تارتسا دا بار كۇشتەرىن اياماي - اق»)
- قالاي ويلايسىڭدار، جۇك نەگە ورنىنان قوزعالمادى؟ مۇمكىن ول وتە اۋىر بولعان شىعار؟ (جوق، ءار كەيىپكەر وزىنشە ارەكەت جاساعىسى كەلەدى)
ءىىى شۋماعىن وقۋ
- مىسالدان جۇكتى الىپ كەتۋ ءۇشىن قانداي ارەكەت جاساۋ كەرەك ەدى دەيدى؟ (ءبىرىڭعاي تارتپاعان سوڭ ءبارى تەگىس)
- ولاردى جولداس دەۋگە بولادى ما؟ (جوق)
- دوس بولۋعا بولا ما ولارعا؟ (ءيا)
- ەڭ باستى نەنى ولار جاسامادى؟ (ءوزارا كەلىسپەدى)
- بىرىكسە، كەلىسسە نە ىستەر ەدى، جۇكتى قالاي قاراي قوزعاي الار ەدى؟
- كەيىپكەرلەرگە دەگەن كوزقاراسىڭ قانداي؟ (ولاردى ايايمىن، تاتۋ ەمەس، نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەيدى)
اۆتور بۇل كەيىپكەرلەر ارقىلى قانداي ادامداردى بەينەلەپ وتىر؟ ومىردەگى قانداي ءىس - ارەكەتپەن بايلانىستىرۋعا بولادى؟
-(ادامدار ورتاق ىستە ءتىل تابىسا الماسا، ولاردىڭ ىسىنەن ەش نارسە ونبەيدى)
اۆتوردىڭ ءتۇيىندى، ياعني نەگىزگى ويىن تابۋ.
ءىV شۋماعىن وقۋ
مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانى – بالالاردى بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرۋ.
قورىتىندى: مىسالدا نەگىزگى وي شىعارمانىڭ باسىندا نەمەسە اياعىندا بەرىلەدى. مىسالدىڭ مىندەتتى تۇردە تاربيەلىك ءمانى بولادى. ول ءتۇيىندى وي ارقىلى اشىلىپ، ايقىندالادى
توپتىق جۇمىس
1-توپ: ادام بويىنداعى جاعىمدى مىنەزدەر
2-توپ: ادام بويىنداعى جاعىمسىز مىنەزدەر
3-توپ: «بىرلىك»، «ىنتىماق» تاقىرىبىندا ماقالدار جازۋ ماعىناسىن اشۋ
4-توپ: سىنىپ اراسىنداعى جاعىمدى قاسيەتتەر؟
بستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى مىرزانبەك ب. ق.
ادەبيەتتىك وقۋ 4 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اققۋ، شورتان ءھام شايان» (كرىلوۆتان)
ماقساتى:
وقۋشىلاردى مىسال جانرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، مىسالدى باسقا شىعارما تۇرلەرىنەن اجىراتا ءبىلۋ، مىسالدىڭ نەگىزگى يدەياسىن انىقتاي ءبىلۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە: مىسال جانرىمەن تانىسادى، مىسالدىڭ ەرەكشەلىگىن بىلەدى، نەگىزگى ويدى انىقتاي الادى، ءوز پىكىرىمەن بولىسەدى
تابىس كريتەرييلەرى: مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشادى؛
مىسالدى باسقا شىعارما تۇرلەرىنەن اجىراتا بىلەدى؛
مىسالعا سايكەس ماقال - ماتەل تاڭداي بىلەدى؛
مىسال كەيىپكەرلەرىنىڭ ءىس - ارەكەتىن بۇگىنگى ومىرمەن بايلانىستىرا الادى.
وقۋلىق: ادەبيەتتىك وقۋ. س. راحمەتوۆا، ت. ابدىكارىم، ر. بازاربەكوۆا2015 اتامۇرا
ساباقتىڭ بارىسى
ىنتىماقتاستىق ورتا قۇرۋ
امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن، نازارىن پسيحولوگيالىق جاتتىعۋلار ورىنداۋ ارقىلى ساباققا اۋدارۋ. «ادامنىڭ كۇلكىسى – الەمدەگى ەڭ عاجايىپ قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى. ادام كۇلكىنىڭ كومەگىمەن تانىسا دا، قوشتاسا دا الادى. جىميىس ءبىزدىڭ سەزىمىمىزدىڭ ساراسىنىڭ اشىلۋىنا جول اشادى. كۇلكى ارقىلى كوڭىل كۇيلەرىڭدى ءبىلدىرىلىپ كورىڭدەر. ءبىر - بىرىڭە جىميىڭدار، كۇلكىلەرىڭدى سىيلاڭدار. راحمەت! ەندەشە ساباعىمىزدى باستايىق»
«ىنتىماق» «بىرلىك» «تاتۋلىق» «دوستىق»
كوشباسشىنى انىقتاۋ
باعالاۋ فورماسىن ءتۇسىندىرۋ
«جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» ۇرانىمەن ساباعىمىزدى باستايمىز
ءۇي تاپسىرماسىن بويىنشا جۇمىس «كونۆەرت - سۇراق»
كونۆەرتكە جازىلعان سۇراقتاردى جۇپ بولىپ تالقىلاپ، جاۋاپ بەرەدى
1. قاربىز بەن قاۋىن قانداي شەشىمگە كەلدى؟
2. قاۋىندى كىم تاۋىپ الدى؟
3. قارت قاۋىننىڭ ءدانىن نە ىستەدى؟
4. قاربىزدىڭ جاعدايى نە بولدى؟
5. بۇل ەرتەگىدەن نەنى ءتۇسىندىڭ؟
6. ەرتەگى قالاي باستالادى؟
7. ءدان – قاۋىننىڭ جۇرەگى. ول ولمەسە ماڭگى جاسايدى دەگەندى ءتۇسىندىرىپ بەر.
8. «قاربىز جاپادان – جالعىز قالادى. نە ىستەرىن بىلمەيدى. بۇرىن ءتۇن ىشىندە ءبىر اۋىق دانمەن سىر شەرتىسسە، ەندى ول دا جوق. كوڭىل كۇيى بولماعان سوڭ، بۇتا تۇبىندە جاتادى دا قويادى. كۇندىز دە، تۇندە دە ءبىر ورنىنان قوزعالمايدى.» قاربىزدىڭ جاعدايىن وقىعاندا قانداي سەزىمدە بولدىڭ؟
«ىستىق ورىندىق»
ەرتەگى مازمۇنى بويىنشا سۇراق - جاۋاپ
«التىن ەرەجە»
ماعىنانى تانۋ جاڭا تاپسىرمالاردى قالىپتاستىرۋ:
اي استىندا اق مامىق
جاتىر سۋدى جاستانىپ. (اققۋ )
قوماعايلىق جاسايدى،
شاباقتاردى اسايدى.(شورتان )
ءبىر ماقۇلىق موينى جۋان، تىرەگى ۇزىن،
تىكپەسە ءوزى ەتىك ساقتار ءبىزىن.
تاعىدا ىسكە ىڭعايلى قايشىسى بار.
ءىس تىگىپ كورگەن دە ەمەس ەش قىزىعىپ. (شايان ).
ساباق تاقىرىبىن وقىپ كورىڭدەر
«اققۋ، شورتان ءھام شايان» مىسالىن احمەت بايتۇرسىن ۇلى ورىستىڭ بەلگىلى مىسالشى يۆان كرىلوۆتان اۋدارعان
توپتىق جۇمىس
بەرىلگەن اقپارات ىشىنەن قىسقاشا ماعلۇمات الىپ كورىڭدەر
احمەت بايتۇرسىن ۇلى
يۆان كرىلوۆ
مىسال
مىسالدا ادام بويىنداعى كەمشىلىكتەردى سىناپ، جاقسى قاسيەتتەردى ماداقتاپ جازاتىن شىعارما. مۇنداي شىعارمادا جانۋارلار، اڭدار مەن قۇستار كەيىپكەر رەتىندە الىنادى.
ادەبي ەرتەگى مەن ەرتەگىنى «ۆەنن» دياگرامماسىنا سالۋ
سەرگىتۋ ءساتى
مىسال تۋرالى «بەينەبايان» كورۋ
مىسالدى وقۋ
سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ، پىكىرلەسۋ
- مىسال قانداي جانر تۇرىندە جازىلعان؟ (ولەڭ تۇرىندە)
- العاشقى شۋماعىن وقيىق
- كرىلوۆ مىسالدا قانداي وقيعانى تىلگە تيەك ەتەدى؟ تاۋىپ وقى
(جۇك الدى شايان، شورتان، اققۋ ءبىر كۇن
نەگە ولاردىڭ ارەكەتىنەن تۇك شىقپادى، ولار تىرىسىپ كوردى عوي؟
تانىس ەمەس سوزدەر بار ما، مىسالدا؟
اۆتور بۇل ۇشەۋىن نەگە مىسالىنا كەيىپكەر رەتىندە الدى دەپ ويلايسىڭ، كەزدەيسوق پا؟
(ولار سۋدا مەكەن ەتەدى)
- ءار كەيىپكەر ارەكەتىن مىسالدان تاۋىپ وقى
ولاردىڭ ءىس - ارەكەتىن بەينەلەيتىن سوزدەرگە ءمان بەر
اققۋ – «كوككە تارتادى» (جىلدام، تالاپتى، بىربەتكەي)
شايان – «كەيىن تارتادى» (قىڭىر، تەك ءوز جولىن كورەدى)
شورتان – «سۋعا جۇلقيدى» (ءوز ءىسىن جاسايدى، العان بەتىنەن قايتپايدى)
- وسى كەيىپكەرلەرگە قانداي باعا بەرەر ەدىڭ؟ (ولار ءوز جۇمىسىن سانالى تۇردە جاساپ جاتىر)
ءىى شۋماعىن وقۋ
- ولاردىڭ تىرىسىپ جاتقانىن قانداي سوزدەرمەن بەينەلەيدى؟ («تارتسا دا بار كۇشتەرىن اياماي - اق»)
- قالاي ويلايسىڭدار، جۇك نەگە ورنىنان قوزعالمادى؟ مۇمكىن ول وتە اۋىر بولعان شىعار؟ (جوق، ءار كەيىپكەر وزىنشە ارەكەت جاساعىسى كەلەدى)
ءىىى شۋماعىن وقۋ
- مىسالدان جۇكتى الىپ كەتۋ ءۇشىن قانداي ارەكەت جاساۋ كەرەك ەدى دەيدى؟ (ءبىرىڭعاي تارتپاعان سوڭ ءبارى تەگىس)
- ولاردى جولداس دەۋگە بولادى ما؟ (جوق)
- دوس بولۋعا بولا ما ولارعا؟ (ءيا)
- ەڭ باستى نەنى ولار جاسامادى؟ (ءوزارا كەلىسپەدى)
- بىرىكسە، كەلىسسە نە ىستەر ەدى، جۇكتى قالاي قاراي قوزعاي الار ەدى؟
- كەيىپكەرلەرگە دەگەن كوزقاراسىڭ قانداي؟ (ولاردى ايايمىن، تاتۋ ەمەس، نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەيدى)
اۆتور بۇل كەيىپكەرلەر ارقىلى قانداي ادامداردى بەينەلەپ وتىر؟ ومىردەگى قانداي ءىس - ارەكەتپەن بايلانىستىرۋعا بولادى؟
-(ادامدار ورتاق ىستە ءتىل تابىسا الماسا، ولاردىڭ ىسىنەن ەش نارسە ونبەيدى)
اۆتوردىڭ ءتۇيىندى، ياعني نەگىزگى ويىن تابۋ.
ءىV شۋماعىن وقۋ
مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانى – بالالاردى بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرۋ.
قورىتىندى: مىسالدا نەگىزگى وي شىعارمانىڭ باسىندا نەمەسە اياعىندا بەرىلەدى. مىسالدىڭ مىندەتتى تۇردە تاربيەلىك ءمانى بولادى. ول ءتۇيىندى وي ارقىلى اشىلىپ، ايقىندالادى
توپتىق جۇمىس
1-توپ: ادام بويىنداعى جاعىمدى مىنەزدەر
2-توپ: ادام بويىنداعى جاعىمسىز مىنەزدەر
3-توپ: «بىرلىك»، «ىنتىماق» تاقىرىبىندا ماقالدار جازۋ ماعىناسىن اشۋ
4-توپ: سىنىپ اراسىنداعى جاعىمدى قاسيەتتەر؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
