احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «وگىز بەن باقا» مىسالى
تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «وگىز بەن باقا» مىسالى
ماقساتى:
1. احمەت بايتۇرسىن ۇلى شىعارماشىلىعىن اباي ولەڭدەرىمەن سالىستىرا وتىرىپ، ەكەۋىنىڭ ءوزارا ۇندەستىگىن، اۋدارماشىلىق شەبەرلىگىن، وزىندىك قولتاڭبالارىن تەرەڭىرەك مەڭگەرتۋ؛
2. ءار وقۋشىنىڭ وزىندىك قيالىنا ەرىك بەرە وتىرىپ، وزىنشە وي تۇيە بىلۋگە باۋلۋ، تاقىرىپتاس شىعارمالاردى سالىستىرا وقىتۋدى جانە شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى تانىم – تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ؛
3. اتالمىش شىعارما ارقىلى وقۋشىلاردى ادامي قاسيەتتەرگە باۋلۋ، كۇنشىلدىك، كورسەقىزارلىق سياقتى جامان قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ جابدىعى: ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ شىعارمالار جيناعى، پورترەتى، وقۋلىق، كونسترۋكسيالىق كارتوچكالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءادىس – تاسىلدەر: «توپتاستىرۋ»، «سايكەستەندىرۋ» ستراتەگيالارى،
توپتىق جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، بيولوگيا، قازاق ءتىلى، بەينەلەۋ.
قولدانىلاتىن قوسىمشا ماتەريالدار:
1. ا. بايتۇرسىنوۆ، «اق جول»، 1991 ج.
2. ا. قۇنانبايەۆ، «سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە»، 1994ج.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ:
ا) وقۋشىلارمەن امانداسۋ
ب) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ۆ) وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن قاداعالاۋ.
ءىى. پسيحولوگيالىق دايىندىق:
- كانە، بالالار ءقازىر ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق جاسايمىز. ول ءۇشىن وقۋشىلاردىڭ بارلىعى «شاتتىق شەڭبەرىنە» تۇرىپ، كوزدەرىن جۇمىپ، قولدارىن كەۋدەلەرىنە قويىپ مىنا سويلەمدەردى قايتالاۋى ءتيىس. «مەن بۇگىنگى ساباقتا ءوز - ءوزىمدى كورسەتە الامىن»، «مەن وزىمە سەنىمدىمىن»، «مەن شىن ىنتالانسام كوزدەگەن ماقساتىما جەتە الامىن». قايتالاپ بولعاننان كەيىن قولدارىن تومەن ءتۇسىرىپ، تەرەڭ دەم الۋى كەرەك.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. كۇنشۋاق ەلىن تۇتقىنعا العان جاۋ ولارعا نە ىستەدى؟
2. ەر - ازاماتتاردى امان الىپ قالۋ ءۇشىن ايەل - انا قانداي تاپقىرلىق جاسادى؟
ءىۇ جاڭا ساباق
- مىناۋ نەنىڭ سۋرەتى؟
ەندەشە، بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «وگىز بەن باقا» مىسالى
قازاق ادەبيەتىندە مىسال جانرى ابايدان باستالادى. احمەت بايتۇرسىن ۇلى،
دونەنتايەۆ سياقتى اقىندار اباي ءداستۇرىن ىلگەرى وزدىردى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى 1873 جىلى بۇرىنعى تورعاي وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. جازىقسىز جالاعا ۇشىراپ، 1938 جىلى اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. مىسالدا جانۋارلار، اڭدار، قۇستار، حايۋاناتتار، وسىمدىكتەر ءىس - ارەكەتى، مىنەزى ارقىلى ادام بويىنداعى ءمىندى، كەمشىلىكتى تۇسپالداپ ءاجۋا، كۇلكى ەتەدى. مىسالدار ولەڭمەن دە، قاراسوزبەن دە جازىلادى. وسىنداي شاعىن كولەمدى، وقيعالى، ادامعا ساباق بولاتىن تاعىلىمدىق شىعارمانى مىسال دەيدى.
مىسالداردا جانۋارلار مەن جاندىكتەر ادام ىستەيتىن ارەكەتتەردى جاسايدى.
قازاق ادەبيەتىندە مىسال جانرىن قالىپتاستىرۋعا ايرىقشا قىزمەت ەتكەن، وزىندىك وي، وزىندىك ورنەك قالدىرعان ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ كرىلوۆتان اۋدارعان «وگىز بەن باقا» مىسالىن العاش رەت ا. قۇنانباي ۇلى اۋدارعان.
1. الدىمەن احمەت بايتۇرسىنوۆ شىعارماشىلىعى قاراستىرىلادى. ول ءۇشىن «احمەت كىم؟
(كەستە كورسەتىلەدى)
«باقا مەن وگىز» - ابايدىڭ 1898 ج. ي. ا. كرىلوۆتان اۋدارعان مىسال ولەڭى. اباي ءتۇپنۇسقاداعى 17 جولدا ايتىلعان مازمۇندى تولىقتىرىپ، وزگەرتىپ، 10 شۋماق ولەڭمەن ەركىن جىرلاعان. نەگىزگى وي ءدال بەرىلگەن. تاۋداي ەگىزدى كورگەن باقا مەن دە سول سياقتى زور بولا الام دەپ كۇشەنىپ، قارنىن قامپيتىپ جارىلىپ ولگەن. مۇڭدا دا بىرەۋدىڭ بولعانىن، تولعانىن كورە المايتىن ءىشى تارلار، سولارداي بولام دەپ ءوزىن - ءوزى قيناپ مەرت بولعاندار مازاقتالعان. مىسالدىڭ ايتار اقىلى:
«تالاسپا، جانىم - اي،
قولىڭنان كەلمەسكە
بولارسىڭ باقاداي
كوپ تۇسسەڭ ەگەسكە».
ءۇ. سوزدىكپەن جۇمىس. (تۇسىنبەگەن سوزدەرىن توپتا تالقىلاپ، داپتەرگە جازۋ.)
سارشى تامىز –.............. (وتە ىستىق)
ماقساتى:
1. احمەت بايتۇرسىن ۇلى شىعارماشىلىعىن اباي ولەڭدەرىمەن سالىستىرا وتىرىپ، ەكەۋىنىڭ ءوزارا ۇندەستىگىن، اۋدارماشىلىق شەبەرلىگىن، وزىندىك قولتاڭبالارىن تەرەڭىرەك مەڭگەرتۋ؛
2. ءار وقۋشىنىڭ وزىندىك قيالىنا ەرىك بەرە وتىرىپ، وزىنشە وي تۇيە بىلۋگە باۋلۋ، تاقىرىپتاس شىعارمالاردى سالىستىرا وقىتۋدى جانە شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى تانىم – تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ؛
3. اتالمىش شىعارما ارقىلى وقۋشىلاردى ادامي قاسيەتتەرگە باۋلۋ، كۇنشىلدىك، كورسەقىزارلىق سياقتى جامان قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ جابدىعى: ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ شىعارمالار جيناعى، پورترەتى، وقۋلىق، كونسترۋكسيالىق كارتوچكالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءادىس – تاسىلدەر: «توپتاستىرۋ»، «سايكەستەندىرۋ» ستراتەگيالارى،
توپتىق جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، بيولوگيا، قازاق ءتىلى، بەينەلەۋ.
قولدانىلاتىن قوسىمشا ماتەريالدار:
1. ا. بايتۇرسىنوۆ، «اق جول»، 1991 ج.
2. ا. قۇنانبايەۆ، «سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە»، 1994ج.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ:
ا) وقۋشىلارمەن امانداسۋ
ب) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ۆ) وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن قاداعالاۋ.
ءىى. پسيحولوگيالىق دايىندىق:
- كانە، بالالار ءقازىر ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق جاسايمىز. ول ءۇشىن وقۋشىلاردىڭ بارلىعى «شاتتىق شەڭبەرىنە» تۇرىپ، كوزدەرىن جۇمىپ، قولدارىن كەۋدەلەرىنە قويىپ مىنا سويلەمدەردى قايتالاۋى ءتيىس. «مەن بۇگىنگى ساباقتا ءوز - ءوزىمدى كورسەتە الامىن»، «مەن وزىمە سەنىمدىمىن»، «مەن شىن ىنتالانسام كوزدەگەن ماقساتىما جەتە الامىن». قايتالاپ بولعاننان كەيىن قولدارىن تومەن ءتۇسىرىپ، تەرەڭ دەم الۋى كەرەك.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. كۇنشۋاق ەلىن تۇتقىنعا العان جاۋ ولارعا نە ىستەدى؟
2. ەر - ازاماتتاردى امان الىپ قالۋ ءۇشىن ايەل - انا قانداي تاپقىرلىق جاسادى؟
ءىۇ جاڭا ساباق
- مىناۋ نەنىڭ سۋرەتى؟
ەندەشە، بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «وگىز بەن باقا» مىسالى
قازاق ادەبيەتىندە مىسال جانرى ابايدان باستالادى. احمەت بايتۇرسىن ۇلى،
دونەنتايەۆ سياقتى اقىندار اباي ءداستۇرىن ىلگەرى وزدىردى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى 1873 جىلى بۇرىنعى تورعاي وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. جازىقسىز جالاعا ۇشىراپ، 1938 جىلى اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. مىسالدا جانۋارلار، اڭدار، قۇستار، حايۋاناتتار، وسىمدىكتەر ءىس - ارەكەتى، مىنەزى ارقىلى ادام بويىنداعى ءمىندى، كەمشىلىكتى تۇسپالداپ ءاجۋا، كۇلكى ەتەدى. مىسالدار ولەڭمەن دە، قاراسوزبەن دە جازىلادى. وسىنداي شاعىن كولەمدى، وقيعالى، ادامعا ساباق بولاتىن تاعىلىمدىق شىعارمانى مىسال دەيدى.
مىسالداردا جانۋارلار مەن جاندىكتەر ادام ىستەيتىن ارەكەتتەردى جاسايدى.
قازاق ادەبيەتىندە مىسال جانرىن قالىپتاستىرۋعا ايرىقشا قىزمەت ەتكەن، وزىندىك وي، وزىندىك ورنەك قالدىرعان ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ كرىلوۆتان اۋدارعان «وگىز بەن باقا» مىسالىن العاش رەت ا. قۇنانباي ۇلى اۋدارعان.
1. الدىمەن احمەت بايتۇرسىنوۆ شىعارماشىلىعى قاراستىرىلادى. ول ءۇشىن «احمەت كىم؟
(كەستە كورسەتىلەدى)
«باقا مەن وگىز» - ابايدىڭ 1898 ج. ي. ا. كرىلوۆتان اۋدارعان مىسال ولەڭى. اباي ءتۇپنۇسقاداعى 17 جولدا ايتىلعان مازمۇندى تولىقتىرىپ، وزگەرتىپ، 10 شۋماق ولەڭمەن ەركىن جىرلاعان. نەگىزگى وي ءدال بەرىلگەن. تاۋداي ەگىزدى كورگەن باقا مەن دە سول سياقتى زور بولا الام دەپ كۇشەنىپ، قارنىن قامپيتىپ جارىلىپ ولگەن. مۇڭدا دا بىرەۋدىڭ بولعانىن، تولعانىن كورە المايتىن ءىشى تارلار، سولارداي بولام دەپ ءوزىن - ءوزى قيناپ مەرت بولعاندار مازاقتالعان. مىسالدىڭ ايتار اقىلى:
«تالاسپا، جانىم - اي،
قولىڭنان كەلمەسكە
بولارسىڭ باقاداي
كوپ تۇسسەڭ ەگەسكە».
ءۇ. سوزدىكپەن جۇمىس. (تۇسىنبەگەن سوزدەرىن توپتا تالقىلاپ، داپتەرگە جازۋ.)
سارشى تامىز –.............. (وتە ىستىق)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
