جەتىم دە جەتەر مۇراتقا
ەربولات مۇراتبەك ەرمۇرات ۇلى (8 - سىنىپ وقۋشىسى)
"جەتىم دە جەتەر مۇراتقا"
("جۋسان ءيىسى"شىعارماسى ىزىمەن)
ەرتەدە ءبىر جەتىم بالا بولىپتى. قامقورلايتىن اكە - شەشە، جاناشىر اعايىنى جوق ول - ونەر ىزدەۋگە، جاقسى ءىس ۇيرەنۋگە ەل ارالاپ شىعادى. ول جولىندا كوپتەگەن قيىندىققا، ءارتۇرلى ادامدارعا كەزىگەدى، ونەرلىدەن - جاقسى ونەر، ونەگەلىدەن - ورەلى ءسوز، قيىندىقتان جول تابۋعا ۇيرەنىپتى. ءبىر كۇنى ول ۇلكەن شاھارعا كەلەدى. تولى حالىق اراسىنان جار سالىپ جۇرگەن حابارشىنىڭ سوزىنە قۇلاق توسادى:
- تىڭداڭىزدار، حالايىق! حان جارلىعىن تىڭداڭدار! ەگەر كىمدە - كىم وسى ەلدىڭ حانىنىڭ بەرەتىن تاپسىرماسىن مۇلتىكسىز ورىنداسا، حان ول ادامعا بۇكىل عۇمىرىنا جەتەتىن بايلىق بەرىپ، ءوزىن باس ءۋازىر ەتەدى، ال ورىنداي الماسا، باسى الىنادى - دەيدى.
بىرەۋلەردىڭ حان الدىنا بارۋعا جىگەرى جەتپەي، بىرەۋلەردىڭ تاپسىرمانى ورىنداي الماسام دەگەن قورقىنىش بيلەپ، حانعا باراتىن ادامدار كوپ بولماپتى. جەتىم بالا بولسا:
- "ارتىما قارايلايتىن مەنى ىزدەر اتا - انا، تۋىس - باۋىرىم دا جوق" دەپ ءوزىنىڭ باعىن سىناماقشى بولىپ حان سارايىنا كەلەدى. حان بالانى جىلى قارسى الىپ، تاپسىرماسىن ايتادى:
- مەن ۇلكەن ءبىر ەلدىڭ حانىمىن، بايلىعىم دا جەتەرلىك، ءبارى بار، ءبىراق تۇندە كوزىمدى جۇمسام بولدى، تۇسىمدە اشىنعان انا، ىزالى اكە، جىلاعان بالانى كورەمىن، تۇندە ۇيقى، كۇندىز كۇلكىدەن ايىرىلدىم، مازام جوق. وسى ءتۇستىڭ سەبەبىن ىزدەپ، ەمىن تاپ!- دەيدى.
جەتىم بالا حاننان ءۇش كۇن مۇرسات سۇراپ، ءوزى وسى ەلدىڭ جايىن بىلۋگە حالىق اراسىنا كەتەدى. ءۇش كۇن وتكەن سوڭ، حانعا كەلىپ:
- حان يەم، سىزگە قويار شارتىم بار، سونى ورىنداساڭ، ءبارىنىڭ شەشىمى دە تابىلادى. شارتىم: ۋازىرلەرىڭ قارا حالىقتان سالىق جيناۋىن ازايتىپ، ءوز ەڭبەكتەرىنىڭ جەمىسىن جەۋىنە جاعداي جاساسىن، جاعدايى تومەندەرگە كيىم - كەشەك، ازىق، ءۇيى جوققا ءۇي بەرۋگە جارلىق بەر - دەيدى.
حان ءسال ويلانىپ، ۋازىرلەرىنە بالانىڭ ايتقان شارتىن ورىنداۋعا بۇيرىق بەرىپتى. ءۇش كۇن وتكەن سوڭ، حان بالانى سارايعا شاقىرتىپتى. حانىڭ ءجۇزى جادىراڭقى، بالاعا ءۇش كۇننەن بەرى تۇندە جاقسى ۇيىقتاپ، ادەمى تۇستەر كورگەنىن، دەنساۋلىعىنىڭ جاقسارعانىڭ ايتىپ بالادان ءجون سۇرايدى.
- حان يەم، "شاش ال دەسە، باس الاتىن" ۋازىرلەرىڭ حالىقتان سالىقتى كوپ جيناپ، بار جيعان - تەرگەنىنەن ايىردى، سالىققا بەرگەننەن قالعانى نە اسقا نە كيىمگە جەتپەي اكە - انا ىزالى، اش قۇرساق بالالاردىڭ ويىن - كۇلكىگە زاۋقى جوق. ولاردىڭ اشىنا ايتقان سوزدەرى، جىلاعان داۋىسى تۇسىڭە ەنىپ، جانىڭا تىنىشتىق بەرمەي، مازاڭدى كەتىردى. ال ەمشى، بالگەر، مەن ءتارىزدى الدىڭا كەلگەندەر باسىنان ايىرىلعىسى كەلمەي: "اقتى اق، قارانى قارا" دەپ ايتا المادى. ال، مىنە سوڭعى ءۇش كۇندە باسى باسپاناعا، اۋىزدارى اسقا جەتىپ، حالقىڭ قۋانىشتى، جۇزدەرىنە كۇلكى ورالدى. ولاردىڭ ايتقان العىس سوزدەرى - جانىڭدى قۋانىشقا بولەپ، تۇندە تىنىش ۇيىقتاپ، دەنساۋلىعىڭ جاقساردى، حان يەم! - دەگەن ەكەن.
حان جەتىم بالاعا ريزا بولىپ، ونى باس ءۋازىرى ەتىپ تاعايىنداپ، عۇمىرىنا جەتەتىن بايلىق بەرىپتى. سودان بەرى جەتىم بالا حاننىڭ اقىلشى، سەنىمدى سەرىگىنە اينالىپ، بۇل حان باسقارعان شاھار حالقى اشتىق - جوقشىلىقتى كورمەپتى. ءسويتىپ جەتىم بالا مۇراتىنا جەتىپتى.
"جەتىم دە جەتەر مۇراتقا"
("جۋسان ءيىسى"شىعارماسى ىزىمەن)
ەرتەدە ءبىر جەتىم بالا بولىپتى. قامقورلايتىن اكە - شەشە، جاناشىر اعايىنى جوق ول - ونەر ىزدەۋگە، جاقسى ءىس ۇيرەنۋگە ەل ارالاپ شىعادى. ول جولىندا كوپتەگەن قيىندىققا، ءارتۇرلى ادامدارعا كەزىگەدى، ونەرلىدەن - جاقسى ونەر، ونەگەلىدەن - ورەلى ءسوز، قيىندىقتان جول تابۋعا ۇيرەنىپتى. ءبىر كۇنى ول ۇلكەن شاھارعا كەلەدى. تولى حالىق اراسىنان جار سالىپ جۇرگەن حابارشىنىڭ سوزىنە قۇلاق توسادى:
- تىڭداڭىزدار، حالايىق! حان جارلىعىن تىڭداڭدار! ەگەر كىمدە - كىم وسى ەلدىڭ حانىنىڭ بەرەتىن تاپسىرماسىن مۇلتىكسىز ورىنداسا، حان ول ادامعا بۇكىل عۇمىرىنا جەتەتىن بايلىق بەرىپ، ءوزىن باس ءۋازىر ەتەدى، ال ورىنداي الماسا، باسى الىنادى - دەيدى.
بىرەۋلەردىڭ حان الدىنا بارۋعا جىگەرى جەتپەي، بىرەۋلەردىڭ تاپسىرمانى ورىنداي الماسام دەگەن قورقىنىش بيلەپ، حانعا باراتىن ادامدار كوپ بولماپتى. جەتىم بالا بولسا:
- "ارتىما قارايلايتىن مەنى ىزدەر اتا - انا، تۋىس - باۋىرىم دا جوق" دەپ ءوزىنىڭ باعىن سىناماقشى بولىپ حان سارايىنا كەلەدى. حان بالانى جىلى قارسى الىپ، تاپسىرماسىن ايتادى:
- مەن ۇلكەن ءبىر ەلدىڭ حانىمىن، بايلىعىم دا جەتەرلىك، ءبارى بار، ءبىراق تۇندە كوزىمدى جۇمسام بولدى، تۇسىمدە اشىنعان انا، ىزالى اكە، جىلاعان بالانى كورەمىن، تۇندە ۇيقى، كۇندىز كۇلكىدەن ايىرىلدىم، مازام جوق. وسى ءتۇستىڭ سەبەبىن ىزدەپ، ەمىن تاپ!- دەيدى.
جەتىم بالا حاننان ءۇش كۇن مۇرسات سۇراپ، ءوزى وسى ەلدىڭ جايىن بىلۋگە حالىق اراسىنا كەتەدى. ءۇش كۇن وتكەن سوڭ، حانعا كەلىپ:
- حان يەم، سىزگە قويار شارتىم بار، سونى ورىنداساڭ، ءبارىنىڭ شەشىمى دە تابىلادى. شارتىم: ۋازىرلەرىڭ قارا حالىقتان سالىق جيناۋىن ازايتىپ، ءوز ەڭبەكتەرىنىڭ جەمىسىن جەۋىنە جاعداي جاساسىن، جاعدايى تومەندەرگە كيىم - كەشەك، ازىق، ءۇيى جوققا ءۇي بەرۋگە جارلىق بەر - دەيدى.
حان ءسال ويلانىپ، ۋازىرلەرىنە بالانىڭ ايتقان شارتىن ورىنداۋعا بۇيرىق بەرىپتى. ءۇش كۇن وتكەن سوڭ، حان بالانى سارايعا شاقىرتىپتى. حانىڭ ءجۇزى جادىراڭقى، بالاعا ءۇش كۇننەن بەرى تۇندە جاقسى ۇيىقتاپ، ادەمى تۇستەر كورگەنىن، دەنساۋلىعىنىڭ جاقسارعانىڭ ايتىپ بالادان ءجون سۇرايدى.
- حان يەم، "شاش ال دەسە، باس الاتىن" ۋازىرلەرىڭ حالىقتان سالىقتى كوپ جيناپ، بار جيعان - تەرگەنىنەن ايىردى، سالىققا بەرگەننەن قالعانى نە اسقا نە كيىمگە جەتپەي اكە - انا ىزالى، اش قۇرساق بالالاردىڭ ويىن - كۇلكىگە زاۋقى جوق. ولاردىڭ اشىنا ايتقان سوزدەرى، جىلاعان داۋىسى تۇسىڭە ەنىپ، جانىڭا تىنىشتىق بەرمەي، مازاڭدى كەتىردى. ال ەمشى، بالگەر، مەن ءتارىزدى الدىڭا كەلگەندەر باسىنان ايىرىلعىسى كەلمەي: "اقتى اق، قارانى قارا" دەپ ايتا المادى. ال، مىنە سوڭعى ءۇش كۇندە باسى باسپاناعا، اۋىزدارى اسقا جەتىپ، حالقىڭ قۋانىشتى، جۇزدەرىنە كۇلكى ورالدى. ولاردىڭ ايتقان العىس سوزدەرى - جانىڭدى قۋانىشقا بولەپ، تۇندە تىنىش ۇيىقتاپ، دەنساۋلىعىڭ جاقساردى، حان يەم! - دەگەن ەكەن.
حان جەتىم بالاعا ريزا بولىپ، ونى باس ءۋازىرى ەتىپ تاعايىنداپ، عۇمىرىنا جەتەتىن بايلىق بەرىپتى. سودان بەرى جەتىم بالا حاننىڭ اقىلشى، سەنىمدى سەرىگىنە اينالىپ، بۇل حان باسقارعان شاھار حالقى اشتىق - جوقشىلىقتى كورمەپتى. ءسويتىپ جەتىم بالا مۇراتىنا جەتىپتى.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «وگىز بەن باقا» مىسالى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءبىر اينىمالىسى بار سىزىقتىق تەڭسىزدىكتەر جۇيەسىن شەشۋ تاقىرىبىنا ەسەپتەر شىعارۋ.
