اياققاپتى دايىنداۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اياققاپتى دايىنداۋ.
ساباقتىڭ ءبىلىم بەرۋ ماقساتى: اياققاپ تۋرالى، ونىڭ نەگىزىن، ويۋىن دايىنداۋ تۋرالى، وعان قولدانىلاتىن تىگىس تۇرلەرىنىڭ قىر - سىرىن، وعان دايىندالاتىن باۋ تۇرلەرىن ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: حالىق مۇراسى اياققاپ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ونىڭ تۇرلەرىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردى ۇلتتىق سالت - داستۇرلەرىمىزدى ساقتاۋعا جانە ساندىككە، شەبەرلىككە، جۇيەلىلىككە، بىلىمدەرىن شەبەرلىكپەن پايدالانا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تالپىنىسىن ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن اياققاپقا قاجەتتى ويۋلاردى ءوز بەتىنشە سىزىپ ويۋعا باعىت بەرىپ، تىگۋ ادىسىنە يكەمدىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: دراپ جانە بارقىت ماتا، قاتتى قاعاز، قالام، وشىرگىش، قايشى، ينە، ءجىپ، مۋلينە جىپتەرى، سابىن، فلوماستەر، شاشاق، جۇننەن يىرىلگەن ەكى ءتۇرلى ءجىپ.
ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەر: اياققاپ (دايىن بۇيىم)، بۋكلەتتەر، «اياققاپ»، «ويۋ - ورنەك تۇرلەرى»، «ويۋ - ورنەكتى دايىنداۋ جولدارى»، «كوركەمدىك تىگىس تۇرلەرى»، «ىلمەكپەن توقۋ»، قوسىمشا م. مۋكانوۆ «كازاحسكايا يۋرتا».
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىستەر: اڭگىمەلەسۋ، ءتۇسىندىرۋ، اۋىزشا بايانداۋ، گرافيكالىق ءادىس، كورنەكىلىك كورسەتۋ، پراكتيكالىق جۇمىس.
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: تاريح، قازاق ءتىلى، سۋرەت، سىزۋ، ماتەماتيكا.
ساباق بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
III. جاڭا ماتەريالدى ءمۇعالىمنىڭ بايانداۋى.
IV. پراكتيكالىق جۇمىس.
V. جۇمىستارىن باعالاۋ.
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) ساباقتاعى وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ؛
ءا) ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
II. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراۋ، وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ، تەست تاپسىرمالارىنا جاۋاپ بەرۋ.
تەست سۇراقتارى:
1. قازاق حالقىنىڭ قانداي قولونەر بۇيىمدارىن بىلەسىڭدەر؟
ا) كىلەم، الاشا، تەكەمەت، سىرماق، اياققاپ، كەرمە.
ب) ماكرامە، كرەسلو، ديۆان.
2. كەستەلى ءتۇپ كيىز نەشە بولىكتەن تۇرادى؟
ا) 2 بولىكتەن: نەگىزى، ويۋى.
ب) 3 بولىكتەن: نەگىزى، ويۋى، استارى.
3. تۇپكيىزدىڭ نەگىزى، ويۋى، استارى قانداي ماتەريالدان دايىندالادى، نە ءۇشىن؟
ا) نەگىزىنە دراپ، ويۋىنا بارقىت، استارىنا شىت. دراپ بولۋ سەبەبى، ونىڭ سۋ سىڭىرگىشتىك قاسيەتى بار، بارقىت بولۋ سەبەبى، ونىڭ كوكتەۋ، كەستەلەۋ كەزىندە تايمايدى، ءارى زات باعالى كورىنەدى.
ب) نەگىزىنە بارقىت، ويۋىنا شايى، استارىنا شيفون. بارقىت بولۋ سەبەبى، ول قالىڭداۋ، شايى بولۋ سەبەبى، ول جارقىراپ، سۋسىلداپ ادەمى كورىنەدى.
4. تۇپكيىزدىڭ قىزمەتى قانداي؟
ا) شاينەك، قازان استىنا ىستىق وتپەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
ب) ورىندىقتىڭ بەتىنە توسەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
III. جاڭا ماتەريالدى ءمۇعالىمنىڭ بايانداۋى.
اياققاپ – قازاق حالقىنىڭ تۇرمىسىندا ىدىس - اياق سالۋ ءۇشىن ارنالعان قاپشىق. اياققاپتىڭ ءپىشىنى ەكى ءتۇرلى بولادى. ءبىرىنشىسى – تىك ءتورتبۇرىشتى، ەكىنشىسى – اۋىز جاعى تىك ءتورتبۇرىشتى، ءتۇبى دوڭگەلەك، دوعال بولىپ كەلەدى.
اياققاپتى بۇرىن كىلەم، تەكەمەتتىڭ ورنەكتى تۇستارىنان قىرقىپ، كيىزدەن شاشاقتاپ دايىنداي بەرگەن. قاجەتتى ولشەمدە ءپىشىلىپ، ەكى بولەك ءبىر - بىرىنە
بەتتەستىرىلىپ (قاقپاعىنان باسقا بولىگى)، ولاردىڭ قوسپاسى شۋدا جىپپەن جورمەپ (قيعاش تىگىس) تىگىلگەن. تىگىلگەن بولىگىنە شاشاق تىگىلىپ جيەگى كومكەرىلگەن.
اياققاپتىڭ بەتى كەستەلەنگەن ماتامەن قاپتالىپ، كەيدە جىبەك جىپپەن ورنەك سالىنعان. قاقپاعى مىندەتتى تۇردە بولعان، سەبەبى ىدىس - اياق شاڭ بولماۋ ءۇشىن. اياققاپتىڭ باۋى دا شاشاقتالىپ تىگىلگەن.
اياققاپتى اسەمدەۋ ءۇشىن ويۋ - ورنەكتەر، شاشاقتار، كەستەلەر، تاسپالار قولدانىلادى. قازاق حالقىنىڭ ويۋ - ورنەكتەرىنىڭ اتاۋلارى كوپ، ونىڭ 200 - دەي ءتۇرى تاراعان، اياققاپتا كوپ قولدانىلاتىن ءمۇيىز تەكتەس ويۋ - ورنەكتەرمەن تانىسامىز. بارلىق جاڭا بۋىندارعا، ويۋلارعا جاڭا اتاۋلار بەرگەن. مىسالى، ءقوشقارمۇيىز، ءقىڭىرمۇيىز، ءارقارمۇيىز، تۇيە تابان، ءسىنىقمۇيىز، ءسىڭارمۇيىز جانە ت. ب. ويۋ - ورنەكتىڭ نەگىزگى ارقاۋى.
قازاق ويۋ - ورنەكتەرى ءتورت تۇرگە بولىنەدى:
ەندى ويۋ - ورنەكتىڭ كەڭ تاراعان ءبىراز تۇرىنە سيپاتتاما بەرىپ وتەيىك.
• جۇلدىز ورنەگى – اسپانداعى جۇلدىز كورىنىسىنە ۇقسايدى. ول كوبىنەسە كىلەمدەردە ءجيى قولدانىلادى.
• ءقوشقارمۇيىز – قوشقاردىڭ ەكى شەكەسىنە ءيىرىلىپ كەتكەن قوس مۇيىزىنە ۇقسايدى. ول ۇلتتىق كيىمدەردە جانە تەكەمەت، سىرماق، اياققاپ، ت. ب. كيىز بۇيىمدارىندا كەزدەسەدى.
• ءسىنىقمۇيىز – سىنىق جاساپ بارىپ ءمۇيىزدى بەينەلەيتىن ورنەك. ول كوبىنشە شىم شيدە، تەرمە باۋدا، الاشادا ءجيى قولدانىلادى.
• بالتا – اتىنا ساي بالتاعا ۇقساس نەمەسە باسپا “گ” ءارپى تارىزدەس ورنەك. كەستەدە ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى.
• تۇيەتابان – تۇيەنىڭ تابانىنا ۇقساس ويۋ. ول كيىمدەردە، بۇيىمداردا كەزدەسەدى.
• اي ورنەگى – ايعا ۇقساس ويۋ. ول مازاردا، مەشىتتەردە كەزدەسەدى.
• گۇل، قۇسقانات – ويۋلارى قىز بالانىڭ كيىمدەرىندە كەزدەسەدى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ءبىلىم بەرۋ ماقساتى: اياققاپ تۋرالى، ونىڭ نەگىزىن، ويۋىن دايىنداۋ تۋرالى، وعان قولدانىلاتىن تىگىس تۇرلەرىنىڭ قىر - سىرىن، وعان دايىندالاتىن باۋ تۇرلەرىن ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: حالىق مۇراسى اياققاپ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ونىڭ تۇرلەرىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردى ۇلتتىق سالت - داستۇرلەرىمىزدى ساقتاۋعا جانە ساندىككە، شەبەرلىككە، جۇيەلىلىككە، بىلىمدەرىن شەبەرلىكپەن پايدالانا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تالپىنىسىن ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن اياققاپقا قاجەتتى ويۋلاردى ءوز بەتىنشە سىزىپ ويۋعا باعىت بەرىپ، تىگۋ ادىسىنە يكەمدىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: دراپ جانە بارقىت ماتا، قاتتى قاعاز، قالام، وشىرگىش، قايشى، ينە، ءجىپ، مۋلينە جىپتەرى، سابىن، فلوماستەر، شاشاق، جۇننەن يىرىلگەن ەكى ءتۇرلى ءجىپ.
ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەر: اياققاپ (دايىن بۇيىم)، بۋكلەتتەر، «اياققاپ»، «ويۋ - ورنەك تۇرلەرى»، «ويۋ - ورنەكتى دايىنداۋ جولدارى»، «كوركەمدىك تىگىس تۇرلەرى»، «ىلمەكپەن توقۋ»، قوسىمشا م. مۋكانوۆ «كازاحسكايا يۋرتا».
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىستەر: اڭگىمەلەسۋ، ءتۇسىندىرۋ، اۋىزشا بايانداۋ، گرافيكالىق ءادىس، كورنەكىلىك كورسەتۋ، پراكتيكالىق جۇمىس.
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: تاريح، قازاق ءتىلى، سۋرەت، سىزۋ، ماتەماتيكا.
ساباق بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
III. جاڭا ماتەريالدى ءمۇعالىمنىڭ بايانداۋى.
IV. پراكتيكالىق جۇمىس.
V. جۇمىستارىن باعالاۋ.
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) ساباقتاعى وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ؛
ءا) ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
II. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراۋ، وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ، تەست تاپسىرمالارىنا جاۋاپ بەرۋ.
تەست سۇراقتارى:
1. قازاق حالقىنىڭ قانداي قولونەر بۇيىمدارىن بىلەسىڭدەر؟
ا) كىلەم، الاشا، تەكەمەت، سىرماق، اياققاپ، كەرمە.
ب) ماكرامە، كرەسلو، ديۆان.
2. كەستەلى ءتۇپ كيىز نەشە بولىكتەن تۇرادى؟
ا) 2 بولىكتەن: نەگىزى، ويۋى.
ب) 3 بولىكتەن: نەگىزى، ويۋى، استارى.
3. تۇپكيىزدىڭ نەگىزى، ويۋى، استارى قانداي ماتەريالدان دايىندالادى، نە ءۇشىن؟
ا) نەگىزىنە دراپ، ويۋىنا بارقىت، استارىنا شىت. دراپ بولۋ سەبەبى، ونىڭ سۋ سىڭىرگىشتىك قاسيەتى بار، بارقىت بولۋ سەبەبى، ونىڭ كوكتەۋ، كەستەلەۋ كەزىندە تايمايدى، ءارى زات باعالى كورىنەدى.
ب) نەگىزىنە بارقىت، ويۋىنا شايى، استارىنا شيفون. بارقىت بولۋ سەبەبى، ول قالىڭداۋ، شايى بولۋ سەبەبى، ول جارقىراپ، سۋسىلداپ ادەمى كورىنەدى.
4. تۇپكيىزدىڭ قىزمەتى قانداي؟
ا) شاينەك، قازان استىنا ىستىق وتپەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
ب) ورىندىقتىڭ بەتىنە توسەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
III. جاڭا ماتەريالدى ءمۇعالىمنىڭ بايانداۋى.
اياققاپ – قازاق حالقىنىڭ تۇرمىسىندا ىدىس - اياق سالۋ ءۇشىن ارنالعان قاپشىق. اياققاپتىڭ ءپىشىنى ەكى ءتۇرلى بولادى. ءبىرىنشىسى – تىك ءتورتبۇرىشتى، ەكىنشىسى – اۋىز جاعى تىك ءتورتبۇرىشتى، ءتۇبى دوڭگەلەك، دوعال بولىپ كەلەدى.
اياققاپتى بۇرىن كىلەم، تەكەمەتتىڭ ورنەكتى تۇستارىنان قىرقىپ، كيىزدەن شاشاقتاپ دايىنداي بەرگەن. قاجەتتى ولشەمدە ءپىشىلىپ، ەكى بولەك ءبىر - بىرىنە
بەتتەستىرىلىپ (قاقپاعىنان باسقا بولىگى)، ولاردىڭ قوسپاسى شۋدا جىپپەن جورمەپ (قيعاش تىگىس) تىگىلگەن. تىگىلگەن بولىگىنە شاشاق تىگىلىپ جيەگى كومكەرىلگەن.
اياققاپتىڭ بەتى كەستەلەنگەن ماتامەن قاپتالىپ، كەيدە جىبەك جىپپەن ورنەك سالىنعان. قاقپاعى مىندەتتى تۇردە بولعان، سەبەبى ىدىس - اياق شاڭ بولماۋ ءۇشىن. اياققاپتىڭ باۋى دا شاشاقتالىپ تىگىلگەن.
اياققاپتى اسەمدەۋ ءۇشىن ويۋ - ورنەكتەر، شاشاقتار، كەستەلەر، تاسپالار قولدانىلادى. قازاق حالقىنىڭ ويۋ - ورنەكتەرىنىڭ اتاۋلارى كوپ، ونىڭ 200 - دەي ءتۇرى تاراعان، اياققاپتا كوپ قولدانىلاتىن ءمۇيىز تەكتەس ويۋ - ورنەكتەرمەن تانىسامىز. بارلىق جاڭا بۋىندارعا، ويۋلارعا جاڭا اتاۋلار بەرگەن. مىسالى، ءقوشقارمۇيىز، ءقىڭىرمۇيىز، ءارقارمۇيىز، تۇيە تابان، ءسىنىقمۇيىز، ءسىڭارمۇيىز جانە ت. ب. ويۋ - ورنەكتىڭ نەگىزگى ارقاۋى.
قازاق ويۋ - ورنەكتەرى ءتورت تۇرگە بولىنەدى:
ەندى ويۋ - ورنەكتىڭ كەڭ تاراعان ءبىراز تۇرىنە سيپاتتاما بەرىپ وتەيىك.
• جۇلدىز ورنەگى – اسپانداعى جۇلدىز كورىنىسىنە ۇقسايدى. ول كوبىنەسە كىلەمدەردە ءجيى قولدانىلادى.
• ءقوشقارمۇيىز – قوشقاردىڭ ەكى شەكەسىنە ءيىرىلىپ كەتكەن قوس مۇيىزىنە ۇقسايدى. ول ۇلتتىق كيىمدەردە جانە تەكەمەت، سىرماق، اياققاپ، ت. ب. كيىز بۇيىمدارىندا كەزدەسەدى.
• ءسىنىقمۇيىز – سىنىق جاساپ بارىپ ءمۇيىزدى بەينەلەيتىن ورنەك. ول كوبىنشە شىم شيدە، تەرمە باۋدا، الاشادا ءجيى قولدانىلادى.
• بالتا – اتىنا ساي بالتاعا ۇقساس نەمەسە باسپا “گ” ءارپى تارىزدەس ورنەك. كەستەدە ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى.
• تۇيەتابان – تۇيەنىڭ تابانىنا ۇقساس ويۋ. ول كيىمدەردە، بۇيىمداردا كەزدەسەدى.
• اي ورنەگى – ايعا ۇقساس ويۋ. ول مازاردا، مەشىتتەردە كەزدەسەدى.
• گۇل، قۇسقانات – ويۋلارى قىز بالانىڭ كيىمدەرىندە كەزدەسەدى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىپتار:1. دوپتى ويىنعا قوسۋ2. فۋتبول ويىنى3. دەنە شىنىقتىرۋ ساباعىندا قولدانىلىتىن قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇرەكتىڭ قۇرىلىسى. جۇرەكشەلەر مەن قارىنشالاردىڭ ءرولى. جۇرەك قاقپاقشالارى. جۇرەك جۇمىسىنىڭ كەزەڭدەرى. قان تامىرلارى: ارتەريالار، كاپيلليارلار، ۆەنالار. ۆەنالىق قاقپاقشالار.
