ايەل جىلۋى
بۇگىنگى سيۆيليزاسيا عاسىرىنىڭ تەحنيكالىق كۇشتەر دامىعان، تابيعاتتىڭ عاجايىپ ۇيلەسىمىن ءوز ىرعاعىمەن كومىپ، جاساندىلىق جايلاپ بارا جاتقان اتومدى زاماندا ادام بالاسىنىڭ جۇيكەسىنە تۇسەر پسيحولوگيالىق سالماق مول. بۇل سالماق و باستان تابيعات ەنشىلەگەن نازىك جاندى، جىڭىشكە جۇيكەلى ايەل زاتىنا اۋىر تيەدى. ايەل تەڭدىگى دەگەن ماسەلەگە قول جەتىپ، ەر-ازاماتپەن بىردەي ەڭبەك ەتۋ، عىلىم مەن تەحنيكا سالاسىندا جاڭالىقتار اشۋ، مال باعىپ، ەگىن سالۋ — بۇنىڭ ءبارى ايەل زاتىن وشاعىنىڭ جىلۋىن وشىرمەي، ۇرپاق ءوربىتىپ، وعان قوسا نازىكتىكتى داراقىلىق باسىپ بارا جاتقان كەزەڭدە سول باياعى سىپايىلىق پەن سىندارلىلىقتىڭ بەلگىسىندەي جان سۇلۋلىعن بويىندا ساقتاۋ قاسيەتتەرىنەن الشاقتاۋعا ءماجبۇر ەتەدى.
ءبىز:
ويمەن شولسام تاريحتىڭ اسۋلارىن،
قۇلاعىما كەلگەندەي اشىنعان ءۇن.
قازاق قىزى كۇڭىرەنىپ كۇرسىنگەندە،
تۇنەك زامان جۇرەكتىڭ جاسىردى ءانىن.
زامان وڭسا، ايەل دە زور باعالى،
قوعامنىڭ دا جانادى سوندا باعى.
كامشات بولىپ سويلەيدى ول سەزدەردە،
زامان جايلى، ەل جايلى تولعانادى.
ءار جۇرەككە جانىمەن جاقىن ادام —
ەل ارداقتاپ شالقيدى باتىر انام.
ساندۋعاشتاي سايرايدى باقىت ءانىن
بيبىگۇلدەر الەمدىك ساحنادان، —
دەپ جىرلادىق.
ءبىر جاقسىلىق ءبىر جاماندىقپەن استاسىپ جاتادى. ايەل زاتىنىڭ قوعامدىق، ساياسي، رۋحاني ەركىندىككە جەتۋى ونىڭ كوتەرەر جۇگىن دە سالماقتاندىرىپ جىبەرەدى. بۇل — ادامزاتتىڭ، تاريحتىڭ ءوسۋ زاڭدىلىعى.
دەگەنمەن، ايەل زاتى وسى سالماقتىڭ ءبارىن ارقالاپ ءجۇرىپ، ءوز تىرلىگىنىڭ ومىردەگى ءمان-ماڭىزىن تۇسىنە ءجۇرىپ، ايتەۋىر ماڭايىنا مەيىرىم شاشۋعا، كوڭىل كەڭدىگىنە، پاراساتتىلىققا باۋلاۋعا ۇمتىلادى. قوعامعا قىزمەت ەتەدى. بالا وسىرەدى. اتا-انا، جار كۇتەدى. ايەل جانىنىڭ جىلۋى دۇنيەنىڭ قاساڭدىعىن، قالىڭ مۇزدارى مەن سىزدارىن جىبىتەدى.
جارقىراعان نۇر جامال —
ون تورتىنەن تۋعان اي.
جانى — تۇنعان سىرلى ارال
گۇل وسەتىن قۋراماي.
قۇرالاي كوز — ءتۇڭعيىق،
جىلۋ دا بار، مۇڭ دا بار،
جاقسى كورسە، نۇر قۇيىپ،
جاقتىرماسا — بۇلدانار.
جانىنداعى ءسابي دە
سەزىم سوققان ءبىر ءمۇسىن.
مۇنداي ارۋ ءار ۇيگە
ۇيالاتار كۇندى شىن!
ايەل بەينەسىن پوەزيا تىلىمەن وسىلاي مۇسىندەۋگە تىرىسامىز.
جىل سايىن جىل قۇسىنداي ءبىر ورالاتىن 8-ناۋرىز ايەلدەردىڭ ەنشى مەيرامى كەلدى. تاعى دا، بۇكىل وتانىمىزدىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى سەكىلدى، قازاق ايەلدەرى دە ءوزىنىڭ بەينەتى مەن رۋحاني راحاتى بىردەي كۇندەلىكتى تىرلىگىمەن بيىل دا ءوز مەرەكەلەرىن قارسى الىپ وتىر. ولار جىل سايىن ومىردەن جاقسىلىق كۇتەدى، بەينەتتەرى ازايىپ، تۇرمىس-تىرشىلىكتەرىنىڭ جەڭىلدەۋىن كۇتەدى. بالالارىنىڭ قايعى-مۇڭسىز ءوسۋىن، سوعىس دەگەن ءسوزدىڭ ەستىلمەۋىن كۇتەدى. ادىلەت سالتاناتىن ارماندايدى. زۇلىمدىقتىڭ ءىرى-ۇساعى بولمايتىنى سەكىلدى، ادىلەت دەگەن ۇلكەن ءبىر مەملەكەتتىك دارەجەلى ماسەلەلەردە عانا ەمەس، اركىمنىڭ كۇندەلىكتى تىرلىگىنەن، ەڭبەك ورتاسىنان كورىنەدى. ادامزات قوعامىنداعى ۇلكەن مەن كىشىگە، ايەل مەن ەر-ازاماتقا دەگەن قامقورلىق، مەيىرىم ەڭ الدىمەن ۇي-ىشىنەن، ەڭبەك ۇجىمىنان باستالادى.
مەيىرىمنىڭ قاينارى — انا جانى.
سول ارقىلى تىرشىلىك جاڭارادى.
كۇن نۇرىنداي ايەلدىڭ جان جىلۋى
مەيىرىم بوپ دۇنيەگە تارالادى.
ءار ادامنىڭ العاشقى جاقسى كورۋ سەزىمى ءوز اناسىنا دەگەن ماحابباتتان باستالادى. قىز بالا ءوز اناسىنداي بولۋعا تالپىنادى.
ەر بالا ايەل زاتىنىڭ بويىنان ءوز اناسىنىڭ بيىك بەينەسىن، تەرەڭ سەزىمىن ىزدەيدى.
بۇل — ءبىزدىڭ حالقىمىزدا اتا-بابادان كەلە جاتقان، قالىپتاسقان ءداستۇر.
جوعارى قىردا انانىڭ باعاسى بەك،
الدىنا باسىن يگەن داناسى كەپ.
دالادا ءوسىرىپتى قىزدى ارداقتاپ،
بولاشاق رۋلى ەلدىڭ اناسى دەپ.
ايەلمەن قالىڭ حالىق — ورمان باپتى
ەكەنىن اتا-بابام سوندا اڭداپتى.
قالانى، رۋدى ايەل ەسىمىمەن
اتاۋعا اتا-قازاق قورلانباپتى.
ەرلىكتىڭ نىشانى ەمەس اس پەن كۇشى،
ەل قورعاۋ — ەر جىگىتتىڭ قاستەرلى ءىسى.
جاقسى ايەل، جۇيرىك ات پەن الماس قىلىش —
قازاقتا باتىرلىقتىڭ باس بەلگىسى.
بۇگىنگى كۇننىڭ ايەل جۇرەگىنە تۇسىرەر سالماعى اۋىر بولعانمەن، تالابى ۇلكەن بولعانمەن، ول ءبارىبىر وسى دۇنيەنى، بۇكىل تىرشىلىكتى ءوز مەيىرىمىمەن، ءوز جىلۋىمەن ۇستاپ تۇر. ايەل زاتىنىڭ بويىنداعى سول جىلىلىق — مەيىرىم مەن جاناشىرلىق جىلىلعى ادامزات قوعامدارىن اپاتتاردان الىپ قالار. زۇلىمدىقتىڭ، قاراۋلىقتىڭ سەمسەرى ايەل جانىنىڭ نازىكتىگىنەن، ونىڭ جانارىنداعى مۇڭنان سەسكەنەر.
حالقىمىزدىڭ ەرتەگىسى مەن باتىرلار جىرلارىنداعى اتا بابامىز مۇسىندەپ كەتكەن قازاق ايەلىنىڭ قادىر-قاسيەتىن جەر بەتىندە جالعاستىرا بەرەر قىز-كەلىنشەكتەر، انالار مەن ايەلدەر كولدەنەڭ ۋايىم-قايعىدان امان بولعاي!
قازاق حالقى ىقىلىم زامانداردان قىزدارىن قادىرلەپ، اقىل يەسى انالاردى ەلدىك ماسەلە شەشەتىن جيىندارعا قاتىستىرىپ، اقىل-كەڭەسىنە قۇلاق اسىپ وتىرعان عوي.
وسى ءداستۇر ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ كەلەدى. بۇل كۇندە قازاق ايەلدەرى بىلىمگە قولى جەتىپ، ەرلەرمەن قاتار ەڭبەك ەتىپ، ەل باسقارۋ، كىتاپ جازۋ، ان-كۇي شىعارۋ سەكىلدى كۇردەلى ىستەرگە ارالاسىپ كەلەدى. بۇل — ايەل زاتىنا ءبىر جاعىنان وڭاي دا ەمەس، ولاي دەيتىنىم — ايەلدىڭ جاراتىلىسىنان ەڭ باستى پارىزى انا بولۋ، ۇرپاق ءوربىتۋ، شاڭىراقتىڭ التىن بوساعاسىنا اينالىپ، وشاقتىڭ وتىن وشىرمەۋ.
قانداي زامان، قانداي قوعام بولسا دا، ايەلدى بۇل تاعدىرىنان ەشكىم اجىراتا المايدى.
عىلىم مەن مادەنيەت، تەحنيكا دامىپ، ادام بالاسىنىڭ ساناسى وسكەن زاماندا وسى ەكى بىردەي تىزگىندى الىپ ءجۇرۋدىڭ تابيعاتتىڭ نازىك پەرزەنتى ايەل اتاۋلىعا ۇلكەن جۇك ارقالاتاتىنى سوندىقتان.
قازاق حالقىنىڭ بولاشاق ۇرپاقتارىن تاربيەلەيتىن بۇگىنگى قىزدارىمىزعا، اق شاشتى اجەلەرىمىزگە، قۇربى-زامانداس كەلىنشەكتەرگە بۇگىنگى ۇلىستىڭ ء ۇلى كۇنىندە قانشاما جاقسى تىلەكتەر ايتساق تا، ارتىق ەمەس.
مەن ولارعا: مەيىرىمدى بولىڭدار، ادالدىق پەن پاراساتتىلىقتى سەرىك ەتىڭدەر دەگەن تىلەك ايتقىم كەلەدى.
1983.
You Might Also Like
