ايسۇلۋ مەن ەرجۇرەك باتىر ەرتەگىسى اشىق ساباق
تاقىرىبى: «ايسۇلۋ مەن ەرجۇرەك باتىر» ەرتەگىسى
اشىق ساباق
ءتۇرى: /ساياحات ساباق/
ماقساتى: بالالارعا دوستارىنا ۇلكەندەر مەن كىشكەنتايلار كومەك كورسەتۋ ارقىلى مەيىرىمدىلىك پەن ادالدىققا تاربيەلەۋ، ادەپتىلىك سوزدەرىن ءجيى ايتىپ جۇرۋلەرىن قاداعالاۋ، توپ بولىپ جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى قوناقتار! مەكتەپالدى دايارلىق «قۋانىش» توبىندا دايىنداعان «ايسۇلۋ مەن ەرجۇرەك باتىر» اتتى ەرتەگىنى قابىل الىڭىزدار.
ءمۇعالىم: بالالار سەندەرگە بۇگىن دوستىق، ەرلىك تۋرالى ەرتەگى ايتىپ بەرەيىن. ەرتەگى ىشىندە سەندەردىڭ كومەكتەرىن ماعان قاجەت بولادى. سەندەر ماعان كومەكتەسەسىڭدەر مە؟
بالالار: جارايدى، كومەككە ءارقاشان دايىنبىز.
ءمۇعالىم: ولاي بولسا ەرتەگىمىزدى باستايىق. ەرتەگى « ايسۇلۋ مەن ەرجۇرەك باتىر» دەپ اتالادى. سەندەر ەرتەگىنى مۇقيات، زەيىن قويىپ تىڭداڭدار.
ماتىنمەن جۇمىس. (ساياحاتقا شىعۋ)
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى كەلتەدە، ءبىر سۇلۋ قىز بولىپتى. ونىڭ اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى بار ەكەن.. سودان ەكەۋى ءبىر – بىرىنەن ايىرىلماستاي دوس بولىپتى. ءبىر كۇنى الا - دۇلەي جەل تۇرىپ، جاڭبىر جاۋىپتى. ەلدىڭ ەسى شىعىپ جاتقان مەزگىلدە، اۋىل ىشىنە اداسىپ، جالماۋىز كەمپىر كەلىپتى. جالعىز وتىرعان باتىر كەلىپ ايداي سۇلۋ ايسۇلۋدى ىزدەپ ونى تابا الماپتى. سۇراستىرا وتىرىپ، ايسۇلۋدى جالماۋىز كەمپىر ۇرلاپ الىپ كەتكەنىن ءبىلىپتى. سول مەزەتتە جولعا شىعۋعا، سۇلۋ قىزدى جالماۋىزدان قۇتقارىپ اكەلۋگە بەل بايلاپتى. ءبىراق ول جالعىز عوي.«جالعىز اعاش ورمان ەمەس»، - دەيدى دانا حالقىمىز. بالالار، باتىردى قالاي ءوزىن جىبەرمەكپىز سوناۋ الىس ورمانعا؟ ءبىز دە وعان كومەكتەسىپ، بىرگە جولعا شىعايىق. كومەكتەسۋگە قالاي قارايسىڭدار؟
بالالار قۋانا كەلىسەدى
ءمۇعالىم: ءبارىمىز بىرگە جولعا شىعامىز. الدا قانداي جول كۇتىپ تۇر، قۋانامىز با، شارشايمىز با؟ سوندىقتان جولعا شىعار الدىندا دەنەمىزدى سەرگىتىپ الايىقشى.(دوڭگەلەك ۇستەلدە وتىرعان بالالار ءبىر – ءبىرىنىڭ ارقاسىنا قاراپ، بۇرىلىپ وتىرىپ دايىندالادى).
ءمۇعالىم: اسپانعا جارقىراپ كۇن شىقتى.(بالالار ساۋساعىمەن ءبىر – ءبىرىنىڭ ارقاسىنا كۇن سالادى). ءبىرازدان سوڭ بۇلت تورلاپ، كۇننىڭ بەتىن جاپتى(ارقالارىنا بۇلتتى ساۋساق قيمىلىمەن سالادى). الاي - دۇلەي جەل سوقتى (بەس ساۋساقتى ارى – بەرى جىلجىتۋ ارقىلى جاسايدى). ەندى جاڭبىر باستالدى(ساۋساق ۇشىمەن جاڭبىرشا قيمىلداتادى). جاڭبىر باسىلعان سوڭ، كەمپىرقوساق شىقتى اسپانعا (جەتى سىزىق سىزادى ارقاعا جانە سانايمىز) جارايسىڭدار بالالار، دەنەمىز قۋات الىپ، بويىمىزعا كۇش تاراپ، جولعا دايىن بولدىق. جولعا شىعىپ كەلە جاتىپ، الدىمىزدان ءبىر دىبىس شىقتى.
ءمۇعالىم: بالالار مىنا شىققان نەنىڭ دىبىسى تىڭداپ كورىڭدەرشى؟ (ديسكىدەن اعىپ جاتقان سۋدىڭ دىبىسى قوسىلادى). بالالار تىڭداپ بولعان سوڭ جاۋابىن ايتادى. ءمۇعالىم كەلە جاتقان جولدا تەرىس قاراپ، ءىلىپ قويىلعان سۋرەتتى، وڭ قاراتادى. بالالاردىڭ جاۋابى مەن سۋرەتتىڭ جاۋابى ءبىر ەكەن. ءمۇعالىم: جارايسىڭدار بالالار، جولىمىزدا اعىپ جاتقان وزەن بار ەكەن. كانە وزەننەن جول كورسەتۋىن سۇراپ كورەيىك. وزەنگە كەلىپ امانداسىپ جول سۇرايدى.
وزەن: سالەم بالالار، سەندەر جاقسى جولداس ەكەنسىڭدەر. قورىقپاي جولعا شىعىپسىڭدار، ولاي بولسا ماعان دا كومەك كورسەتىڭدەر. مەن وسى جەردە اعىپ جاتىپ ادەپتىلىك دەگەندى ۇمىتىپ قالىپپىن. ماعان ەسكە تۇسىرۋگە قالاي قارايسىڭدار؟
بالار قۋانا كەلىسەدى دە كەزەكتەسە ايتادى.
ويىن – جاتتىعۋ:
ەربولات: قۇر بەكەرگە قىلتيما،
بولماشىعا بۇرتيما
ساۋساعىڭدى سورماعىن،
سالدىر سالاق بولماعىن.
بەكجان: سالما اۋزىنا ينەنى،
جۇلما ءۇزىپ تۇيمەنى.
سىيلاپ ۇلكەن كىسىنى،
قامقورلىققا ال كىشىنى.
امانگۇل: تۇرىپ ەرتە كۇن كوزىن،
توسەگىڭدى جينا ءوزىڭ.
ءدانار: ءوزىڭ جاساپ ءىسىڭدى،
تازالاپ ءجۇر ءتىسىڭدى!
اشۋلانباي دولدانىپ،
جاۋاپ بەرگىن ويلانىپ.
«دالدەپ كور» ويىنىڭ ويناپ جىبەرەيىك.
وزەن: جارايسىڭدار بالالار سەندەر ناعىز اقىلدى دا، ادال دوستار ەكەنسىڭدەر – دەپ ارى قاراي جولدى سىلتەپ جىبەرەدى. بالالار وزەنگە راحمەت ايتىپ، قوشتاسادى. كەلە جاتىپ تاعى ءبىر دىبىسقا كوڭىلدەرى اۋادى.(ديسكتەن جاڭبىردىڭ، كۇننىڭ كۇركىرەۋى دىبىسىن قوسىلادى.) ءمۇعالىم: بالالار بۇل نەنىڭ دىبىسى ەكەن؟
بالالار: «جاڭبىردىڭ دىبىسى»- دەپ ونى دا تابادى. ءمۇعالىم كەلەسى كەدەرگى سۋرەتتى وڭ قاراتىپ، جاڭبىردىڭ سۋرەتىن كورسەتەدى. بالالار جاڭبىرمەن دە امانداسىپ، كەلگەن جايدى ايتىپ، ودان دا جول سۇرايدى. جاڭبىر: بالالار، ەرجۇرەك ەكەنسىڭدەر، ورمانعا قورىقپاي كەلىپسىڭدەر، ولاي بولسا، ماعان قازاقتىڭ ماقال – ماتەلدەرىڭ ۇيرەتىپ كەتسەڭدەر تاماشا بولار ەدى. بالالار ماقال جارىسىن باستاپ جىبەرەدى.
1. اققۋدى اتپا،
دوسىڭدى ساتپا.
اقتىلەۋ
2. دوس – دوسسىز ءومىر بوس.
3. دوسى كوپتى جاۋ المايدى، اقىلى كوپتى داۋ المايدى. جاراس
4. جاڭادان دوس تاپساڭ دا، ەسكى دوستى ۇمىتپا.
5. اۋىلىم – التىن بەسىگىم.
6. ىرىس الدى – ىنتىماق
7. وقى دا ءبىل، ءنارال
وينا دا كۇل
8. وقۋ ءتۇبى توقۋ
9. نە ەكسەڭ سونى وراسىڭ مارجان
10. ەل جاۋسىز بولماس،
جەر تاۋسىز بولماس
جاڭبىر دا بالالارعا العىسىن ايتىپ، جول كورسەتىپ جىبەرەدى. بالالار جاڭبىرمەن قوشتاسىپ، ارى قاراي جۇرەدى. جولدا تاعى دا دىبىس ەستىلەدى. جولدا كەلە جاتىپ بالالار ايسۇلۋدىڭ قۋانىپ، كۇلىمدەپ ولەڭ ايتقان داۋىسىن ەستيدى( ديسكىدەن قازاقشا ايتىلعان قىزدىڭ ولەڭىن ەستيدى).
ءمۇعالىم: بالالار كىمنىڭ داۋىسى ەكەنىڭ تانىدىڭدار ما!
بالالار: «ايسۇلۋدىڭ داۋىسى» - دەيدى ءبىر اۋىزدان.
ءمۇعالىم: سوڭعى كەدەرگى سۋرەتتى اشىپ، وندا ورمان ىشىندەگى جالماۋىز كەمپىردىڭ ءۇيىن كورسەتەدى. بالالار ۇيگە جاقىنداعاندا، ۇيدەن جالماۋىز كەمپىر شىعىپ: بالالار سەڭدەر ادال دوستار ەكەنسىڭدەر، سونشا جول ءجۇرىپ، اداسپاي كەزدەسكەن كەيىپكەرلەرگە دە كومەكتەسىپ، ءبىلىم ۇيرەتىپسىڭدەر، راحمەت سەڭدەرگە. مەنىڭ كوڭىلىمدى كوتەرىپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى «ارقان تارتۋ» ويىنىڭ ويناپ كورەلىك. مەن سەندەرگە ايداي سۇلۋ ايسۇلۋدى قايتارىپ بەرەمىن،- دەيدى.
ءمۇعالىم: راحمەت سەندەرگە بالالار، سەندەر باتىرعا جانە ايسۇلۋعا جاساعان كومەكتەرىنىڭ ارقاسىندا دوستار ءبىر - ءبىرىن تاۋىپ ايىرىلماستاي ادال دوستار ەكەندەرىڭدى كورسەتتىڭدەر..
قورتىندى: ساباق سوڭىندا بالالار وزدەرىنىڭ قانداي ەرلىك جاساعاندارىن، دوستارىنا قانداي كومەك كورسەتكەندەرىن ەسكە الىپ، وزدەرىنە راحمەت ايتادى.
حور: ريزامىز ءبىز بۇگىنگە،
ريزامىز ءبىز قازىرگە.
اقىلدى دا كەرەمەت.
دوستار ءۇشىن ايانباي،
شىن پەيىلمەن كومەككە.
الماتى وبلىسى، اقسۋ اۋدانى،
قىزىلاعاش اۋىلى، نۇرشۋاق بالاباقشاسىنىڭ ادىسكەر - پسيحولوگى
مۋكۋشيەۆا ماحاببات جۋماشيەۆنا
اشىق ساباق
ءتۇرى: /ساياحات ساباق/
ماقساتى: بالالارعا دوستارىنا ۇلكەندەر مەن كىشكەنتايلار كومەك كورسەتۋ ارقىلى مەيىرىمدىلىك پەن ادالدىققا تاربيەلەۋ، ادەپتىلىك سوزدەرىن ءجيى ايتىپ جۇرۋلەرىن قاداعالاۋ، توپ بولىپ جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى قوناقتار! مەكتەپالدى دايارلىق «قۋانىش» توبىندا دايىنداعان «ايسۇلۋ مەن ەرجۇرەك باتىر» اتتى ەرتەگىنى قابىل الىڭىزدار.
ءمۇعالىم: بالالار سەندەرگە بۇگىن دوستىق، ەرلىك تۋرالى ەرتەگى ايتىپ بەرەيىن. ەرتەگى ىشىندە سەندەردىڭ كومەكتەرىن ماعان قاجەت بولادى. سەندەر ماعان كومەكتەسەسىڭدەر مە؟
بالالار: جارايدى، كومەككە ءارقاشان دايىنبىز.
ءمۇعالىم: ولاي بولسا ەرتەگىمىزدى باستايىق. ەرتەگى « ايسۇلۋ مەن ەرجۇرەك باتىر» دەپ اتالادى. سەندەر ەرتەگىنى مۇقيات، زەيىن قويىپ تىڭداڭدار.
ماتىنمەن جۇمىس. (ساياحاتقا شىعۋ)
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى كەلتەدە، ءبىر سۇلۋ قىز بولىپتى. ونىڭ اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى بار ەكەن.. سودان ەكەۋى ءبىر – بىرىنەن ايىرىلماستاي دوس بولىپتى. ءبىر كۇنى الا - دۇلەي جەل تۇرىپ، جاڭبىر جاۋىپتى. ەلدىڭ ەسى شىعىپ جاتقان مەزگىلدە، اۋىل ىشىنە اداسىپ، جالماۋىز كەمپىر كەلىپتى. جالعىز وتىرعان باتىر كەلىپ ايداي سۇلۋ ايسۇلۋدى ىزدەپ ونى تابا الماپتى. سۇراستىرا وتىرىپ، ايسۇلۋدى جالماۋىز كەمپىر ۇرلاپ الىپ كەتكەنىن ءبىلىپتى. سول مەزەتتە جولعا شىعۋعا، سۇلۋ قىزدى جالماۋىزدان قۇتقارىپ اكەلۋگە بەل بايلاپتى. ءبىراق ول جالعىز عوي.«جالعىز اعاش ورمان ەمەس»، - دەيدى دانا حالقىمىز. بالالار، باتىردى قالاي ءوزىن جىبەرمەكپىز سوناۋ الىس ورمانعا؟ ءبىز دە وعان كومەكتەسىپ، بىرگە جولعا شىعايىق. كومەكتەسۋگە قالاي قارايسىڭدار؟
بالالار قۋانا كەلىسەدى
ءمۇعالىم: ءبارىمىز بىرگە جولعا شىعامىز. الدا قانداي جول كۇتىپ تۇر، قۋانامىز با، شارشايمىز با؟ سوندىقتان جولعا شىعار الدىندا دەنەمىزدى سەرگىتىپ الايىقشى.(دوڭگەلەك ۇستەلدە وتىرعان بالالار ءبىر – ءبىرىنىڭ ارقاسىنا قاراپ، بۇرىلىپ وتىرىپ دايىندالادى).
ءمۇعالىم: اسپانعا جارقىراپ كۇن شىقتى.(بالالار ساۋساعىمەن ءبىر – ءبىرىنىڭ ارقاسىنا كۇن سالادى). ءبىرازدان سوڭ بۇلت تورلاپ، كۇننىڭ بەتىن جاپتى(ارقالارىنا بۇلتتى ساۋساق قيمىلىمەن سالادى). الاي - دۇلەي جەل سوقتى (بەس ساۋساقتى ارى – بەرى جىلجىتۋ ارقىلى جاسايدى). ەندى جاڭبىر باستالدى(ساۋساق ۇشىمەن جاڭبىرشا قيمىلداتادى). جاڭبىر باسىلعان سوڭ، كەمپىرقوساق شىقتى اسپانعا (جەتى سىزىق سىزادى ارقاعا جانە سانايمىز) جارايسىڭدار بالالار، دەنەمىز قۋات الىپ، بويىمىزعا كۇش تاراپ، جولعا دايىن بولدىق. جولعا شىعىپ كەلە جاتىپ، الدىمىزدان ءبىر دىبىس شىقتى.
ءمۇعالىم: بالالار مىنا شىققان نەنىڭ دىبىسى تىڭداپ كورىڭدەرشى؟ (ديسكىدەن اعىپ جاتقان سۋدىڭ دىبىسى قوسىلادى). بالالار تىڭداپ بولعان سوڭ جاۋابىن ايتادى. ءمۇعالىم كەلە جاتقان جولدا تەرىس قاراپ، ءىلىپ قويىلعان سۋرەتتى، وڭ قاراتادى. بالالاردىڭ جاۋابى مەن سۋرەتتىڭ جاۋابى ءبىر ەكەن. ءمۇعالىم: جارايسىڭدار بالالار، جولىمىزدا اعىپ جاتقان وزەن بار ەكەن. كانە وزەننەن جول كورسەتۋىن سۇراپ كورەيىك. وزەنگە كەلىپ امانداسىپ جول سۇرايدى.
وزەن: سالەم بالالار، سەندەر جاقسى جولداس ەكەنسىڭدەر. قورىقپاي جولعا شىعىپسىڭدار، ولاي بولسا ماعان دا كومەك كورسەتىڭدەر. مەن وسى جەردە اعىپ جاتىپ ادەپتىلىك دەگەندى ۇمىتىپ قالىپپىن. ماعان ەسكە تۇسىرۋگە قالاي قارايسىڭدار؟
بالار قۋانا كەلىسەدى دە كەزەكتەسە ايتادى.
ويىن – جاتتىعۋ:
ەربولات: قۇر بەكەرگە قىلتيما،
بولماشىعا بۇرتيما
ساۋساعىڭدى سورماعىن،
سالدىر سالاق بولماعىن.
بەكجان: سالما اۋزىنا ينەنى،
جۇلما ءۇزىپ تۇيمەنى.
سىيلاپ ۇلكەن كىسىنى،
قامقورلىققا ال كىشىنى.
امانگۇل: تۇرىپ ەرتە كۇن كوزىن،
توسەگىڭدى جينا ءوزىڭ.
ءدانار: ءوزىڭ جاساپ ءىسىڭدى،
تازالاپ ءجۇر ءتىسىڭدى!
اشۋلانباي دولدانىپ،
جاۋاپ بەرگىن ويلانىپ.
«دالدەپ كور» ويىنىڭ ويناپ جىبەرەيىك.
وزەن: جارايسىڭدار بالالار سەندەر ناعىز اقىلدى دا، ادال دوستار ەكەنسىڭدەر – دەپ ارى قاراي جولدى سىلتەپ جىبەرەدى. بالالار وزەنگە راحمەت ايتىپ، قوشتاسادى. كەلە جاتىپ تاعى ءبىر دىبىسقا كوڭىلدەرى اۋادى.(ديسكتەن جاڭبىردىڭ، كۇننىڭ كۇركىرەۋى دىبىسىن قوسىلادى.) ءمۇعالىم: بالالار بۇل نەنىڭ دىبىسى ەكەن؟
بالالار: «جاڭبىردىڭ دىبىسى»- دەپ ونى دا تابادى. ءمۇعالىم كەلەسى كەدەرگى سۋرەتتى وڭ قاراتىپ، جاڭبىردىڭ سۋرەتىن كورسەتەدى. بالالار جاڭبىرمەن دە امانداسىپ، كەلگەن جايدى ايتىپ، ودان دا جول سۇرايدى. جاڭبىر: بالالار، ەرجۇرەك ەكەنسىڭدەر، ورمانعا قورىقپاي كەلىپسىڭدەر، ولاي بولسا، ماعان قازاقتىڭ ماقال – ماتەلدەرىڭ ۇيرەتىپ كەتسەڭدەر تاماشا بولار ەدى. بالالار ماقال جارىسىن باستاپ جىبەرەدى.
1. اققۋدى اتپا،
دوسىڭدى ساتپا.
اقتىلەۋ
2. دوس – دوسسىز ءومىر بوس.
3. دوسى كوپتى جاۋ المايدى، اقىلى كوپتى داۋ المايدى. جاراس
4. جاڭادان دوس تاپساڭ دا، ەسكى دوستى ۇمىتپا.
5. اۋىلىم – التىن بەسىگىم.
6. ىرىس الدى – ىنتىماق
7. وقى دا ءبىل، ءنارال
وينا دا كۇل
8. وقۋ ءتۇبى توقۋ
9. نە ەكسەڭ سونى وراسىڭ مارجان
10. ەل جاۋسىز بولماس،
جەر تاۋسىز بولماس
جاڭبىر دا بالالارعا العىسىن ايتىپ، جول كورسەتىپ جىبەرەدى. بالالار جاڭبىرمەن قوشتاسىپ، ارى قاراي جۇرەدى. جولدا تاعى دا دىبىس ەستىلەدى. جولدا كەلە جاتىپ بالالار ايسۇلۋدىڭ قۋانىپ، كۇلىمدەپ ولەڭ ايتقان داۋىسىن ەستيدى( ديسكىدەن قازاقشا ايتىلعان قىزدىڭ ولەڭىن ەستيدى).
ءمۇعالىم: بالالار كىمنىڭ داۋىسى ەكەنىڭ تانىدىڭدار ما!
بالالار: «ايسۇلۋدىڭ داۋىسى» - دەيدى ءبىر اۋىزدان.
ءمۇعالىم: سوڭعى كەدەرگى سۋرەتتى اشىپ، وندا ورمان ىشىندەگى جالماۋىز كەمپىردىڭ ءۇيىن كورسەتەدى. بالالار ۇيگە جاقىنداعاندا، ۇيدەن جالماۋىز كەمپىر شىعىپ: بالالار سەڭدەر ادال دوستار ەكەنسىڭدەر، سونشا جول ءجۇرىپ، اداسپاي كەزدەسكەن كەيىپكەرلەرگە دە كومەكتەسىپ، ءبىلىم ۇيرەتىپسىڭدەر، راحمەت سەڭدەرگە. مەنىڭ كوڭىلىمدى كوتەرىپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى «ارقان تارتۋ» ويىنىڭ ويناپ كورەلىك. مەن سەندەرگە ايداي سۇلۋ ايسۇلۋدى قايتارىپ بەرەمىن،- دەيدى.
ءمۇعالىم: راحمەت سەندەرگە بالالار، سەندەر باتىرعا جانە ايسۇلۋعا جاساعان كومەكتەرىنىڭ ارقاسىندا دوستار ءبىر - ءبىرىن تاۋىپ ايىرىلماستاي ادال دوستار ەكەندەرىڭدى كورسەتتىڭدەر..
قورتىندى: ساباق سوڭىندا بالالار وزدەرىنىڭ قانداي ەرلىك جاساعاندارىن، دوستارىنا قانداي كومەك كورسەتكەندەرىن ەسكە الىپ، وزدەرىنە راحمەت ايتادى.
حور: ريزامىز ءبىز بۇگىنگە،
ريزامىز ءبىز قازىرگە.
اقىلدى دا كەرەمەت.
دوستار ءۇشىن ايانباي،
شىن پەيىلمەن كومەككە.
الماتى وبلىسى، اقسۋ اۋدانى،
قىزىلاعاش اۋىلى، نۇرشۋاق بالاباقشاسىنىڭ ادىسكەر - پسيحولوگى
مۋكۋشيەۆا ماحاببات جۋماشيەۆنا
You Might Also Like
