ءۇي جانۋارلارى
تاقىرىبى: «ءۇي جانۋارلارى» اشىق وقۋ قىزمەتى
ماقساتى: بالالارعا ءۇي جانۋارلارى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ، ولاردىڭ پايداسى ماڭىزى، تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ولاردىڭ تۇرلەرىن ءبىر – بىرىنەن اجىراتۋعا،
ايتقانداي زەيىن قويىپ تىڭداۋعا ۇيرەتۋ كوزدەلىپ ءۇي جانۋارلارىنا بايلانىستى تاقپاقتار مەن ماقال ماتەلدەر ايتقىزۋ. سۇراق – جاۋاپ، جۇمباق شەشۋ ارقىلى ءتىل بايلىقتارىن دامىتۋمەن بىرگە ولاردىڭ بىزگە تيگىزەر پايداسىن ايتىپ، ۇلتتىق تاربيە نەگىزىن ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ قاراستىرىلادى.
تاربيەلىك: ءۇي جانۋارلارىنا قامقورلىق جاساۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، كورسەتۋ
كورنەكىلىك: ءۇي جانۋارلارىنىڭ سۋرەتتەرى، سلايد
ءمۇعالىم:
بالالار، «امانداسۋ - ادامگەرشىلىكتىڭ، ادەپتىلىكتىڭ باسپالداعى»
سوندىقتان دا، الدىمەن قوناقتارمەن امانداسىپ الايىق.
سالەمەتسىزدەر مە!، زدراۆستۆۋيتە
شاتتىق شەڭبەرى.
بىلەر قازاق بالاسى
سالەم ءسوزدىڭ اناسى
كوپ تانىستى كورەمىز
الدىمىزدان كەزىككەن
بارىنە دە ىزەتپەن
ءيىلىپ سالەم بەرەمىز
- بالالار، ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- قىس مەزگىلىندە نەشە اي بار؟
- قىس مەزگىلىندە قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
«قار جيناۋ» ويىنى
- وتە جاقسى. جارايسىڭدار!
- بالالار، تىڭداڭدارشى، نەلەردىڭ داۋسى؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار، وسى سيىر، قويدى ءۇي جانۋارلارى دەپ اتايدى. ءۇي جانۋارلارىنا سونىمەن بىرگە جىلقى، تۇيە، ەشكى جاتادى.
- بالالار، سەندەردى اتا - اجەلەرىڭ قانداي سوزدەرمەن ەركەلەتەدى؟
- بالالار: بوتاقانىم، قوزىم، قۇلىنىم، ەركەم، كىشكەنتاي لاعىم، قوشاقانىم.
سەندەردى اتا - اجەلەرىڭ جاقسى كورىپ، سۇيكىمدى جانۋارلاردىڭ اتتارىمەن ەركەلەتەدى ەكەن، قانداي تاماشا!
ءمۇعالىم: بالالار، وسى سۇيكىمدى جانۋارلار ءتورت تۇلىككە جاتادى. ولار: تۇيە، جىلقى، سيىر، قوي، ەشكى. تۇيەنىڭ بالاسى - بوتا، سيىردىڭ بالاسى - بۇزاۋ، قويدىڭ بالاسى - قوزى، ەشكىنىڭ بالاسى - لاق، جىلقىنىڭ بالاسى - قۇلىنشاق. حالقىمىزدىڭ بايلىعى دا، بەرەكەسى دە وسى مالدار. ادامعا پايداسى وتە كوپ. ءسۇتىن ىشەمىز، ەتىن جەيمىز، كيىم قىلامىز. سيىردىڭ، قويدىڭ، سۇتىنەن ماي، قۇرت، ايران، ىرىمشىك جاسايدى. ادامدار دا ولارعا قامقورلىق كورسەتەدى. باعادى، ءشوپ، جەم، سۋ بەرەدى، ساۋادى، كوپتەگەن كۇتىم جاسايدى. ءۇي جانۋارلارى وزدەرى كۇن كورە المايدى. اتا بابامىزدان كەلە جاتقان قاسيەتتى جانۋارلاردى وتە جاقسى كورگەن، كۇتىپ، قاسيەتتەپ قاراعان.
جارايدى، بالالار ەندەشە مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرايىن شەشۋىن كىم تابادى ەكەن؟
كىشكەنە عانا بويى بار
اينالدىرىپ كيگەن تونى بار.
(قوي)
قانە، بالالار ەندەشە قويدىڭ دىبىسىن سالىڭدارشى.
بالالار: قوي - ءما - ءما ماڭىرايدى
وي، بارەكەلدى بالالار جارايسىڭدار!
ەكى ايناسى بار
ەكى نايزاسى بار
ءتورت جىلتىرماعى بار
ءبىر شىپىرتقىسى بار
(سيىر) سيىر - ءمو - ءمو موڭىرەيدى
ەكەۋى ەلەڭدەپ كەلەدى
تورتەۋى توبەلەسىپ كەلەدى
(جىلقى) جىلقى - ە - ە - ە كىسىنەيدى
(سلايدتان كورسەتۋ) دىبىستارىن تىڭداتۋ.
دىبىس ەستەيدى: «عاجايىپ ءسات»
باقتاشى اتا: امانسىڭدار ما، بالالار، عافۋ ەتىڭدەر.
- بۇل قاي جەر ەكەن؟
- بالاباقشا.
- قانداي بالاباقشا؟
-«نۇرشۋاق» بالاباقشاسى.
- ەستىلمەيدى قانداي بالاباقشا؟
-«نۇرشۋاق» بالاباقشاسى.
- مەن، شىعىپ كەتكەن تولدەرىمدى ىزدەپ ءجۇر ەدىم، وسى بالاباقشانىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتىر دەپ ەدى. تاۋىپ بەرسەڭدەر سىيلىعىم بار. كورمەدىڭدەر مە؟
بالالار:- جوق
ءمۇعالىم: كەلىپ قالعان ەكەنسىز. اتا تورلەتىڭىز! بۇگىنگى وقۋ ۇيىمداستىلىرعان
ءىس - ارەكەتىندە ءۇي جانۋارلارى تۋرالى ايتىپ جاتىر ەدىك.
باقتاشى اتا: جارايدى، بالالار ەندەشە مەن سەندەرمەن بىرگە ويىن ويناپ جىبەرەيىك، كەلىسەسىڭدەر مە؟
بالالار: جارايدى
ويىندى ەكى توپقا ءبولىنىپ ويناپ كورەيىك.
1 - توپپەن «جانۋارلاردىڭ تولدەرىن تاپ» ويىنى
2 – توپپەن «كىم جىلدام» ويىنى
ءمۇعالىم: جارايسىڭدار، اتا ۋايىمداماڭىز، تولدەرىڭىز تابىلادى شارشاعان شىعارسىز ءبارىمىز بىرگە سەرگىتۋ ءساتىن ورىنداپ جىبەرەيىك، بالالار بويىمىزدى سەرگىتىپ الايىق.
سەرگىتۋ ءساتى:
تىكتەپ تيتتەي قۇلاعىڭ
بوتام بىلاي جۇرەدى
سىرتىلداتىپ تۇياعىن
بۇزاۋ بىلاي جۇرەدى.
العا سوزىپ مويىنىن
ويناقتايدى بوتاقان
كوككە قاراي مۇرىنىن
شۇيىرەدى بۇزاۋقان.
باقتاشى اتا: جارايسىڭدار بالالار! كوڭىلىم كوتەرىلىپ سەرگىپ قالدىم.
ءمۇعالىم: ەندەشە باقتاشى اتامىزعا تاقپاقتار ايتىپ بەرەيىك!
جانسايا: اق بۇزاۋىم ۇنايدى
«ءمو - ءمو» دەپ ءسۇت سۇرايدى
كەلەدى ءوسىپ كۇن سايىن
تۇمسىعىن سوزىپ قارايدى
تىلىمەن مۇرنىن جالايدى
الينا: كىپ - كىشكەنە موماقان
قوشاقاندى ۇناتام
سۇيەدى اپام قوزىم دەپ
قوشاقانىم ءوزىم دەپ.
بالالارمەن قوزىنىڭ سۋرەتىن جاپسىرتۋ جۇمىسى.
ءمۇعالىم: قانە، بالالار باقتاشى اتامىزبەن بىرگە «داۋىسىن اينىتپاي سال»
ويىنىڭ وينايىق.
(ءتورت تۇلىكتىڭ داۋسى ەستىلەدى)
ءمۇعالىم: بالالار تىڭدايىقشى ءبىر تولدەردىڭ دىبىسى ەستىلەتىن سياقتى
باقتاشى اتا: وي، بالالار مەنىڭ تولدەرىمنىڭ داۋسىنا ۇقسايدى.
بالا: ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى اتا ءسىزدىڭ قوزىڭىزدى تاۋىپ الدىم
باقتاشى اتا: راحمەت، بالام وركەنىڭ ءوسسىن! ءسۇيىنشىڭدى الا عوي. بالالار، مەنىڭ قوزىم قانە، بالالار ۇستاپ كورىڭدەرشى. قانداي ەكەن؟
بالالار: سۇيكىمدى، ادەمى، كىشكەنتاي.
باقتاشى اتا: مەن سەندەرگە سىيلىعىمدى بەرىپ كەتەيىن، مۇنى اۋىلدان اجەلەرىڭ بەرىپ ءجىبىردى ءدام تاتىڭدار بالالار. جاقسى ساۋ بولىڭدار!
ءمۇعالىم: راحمەت، باقتاشى اتا ءسىز كەلىپ، ءبىزدىڭ كوڭىلىمىز كوتەرىلىپ قالدى. جولىڭىز بولسىن! سوۋ بولىڭىز!
- بالالار، سونىمەن ءۇي جانۋارلارىنا نەلەر جاتادى؟
- ءۇي جانۋارلارىنىڭ تولدەرىن نە دەپ اتايمىز؟
- جىلقى مالى قانداي ءونىم بەرەدى ەكەن؟
- سيىر بىزگە كانداي ونىمدەر بەرەدى ەكەن؟
- مالدىڭ دىبىستالعانىن قالاي اتايدى؟
جىلقى - كىسىنەيدى
سيىر - موڭىرەيدى
قوي، ەشكى - ماڭىرايدى
تۇيە - بوزدايدى.
قانە، بالالار ورنىمىزدان تۇرىپ كەلگەن قوناقتارمەن قوشتاسايىق
ءبىز اقىلدى بالامىز
ايتقان ءتىلدى الامىز
بۇگىنگى كەلگەن قوناققا
ساۋ بولىڭىز دەپ، ايتامىز.
ماقساتى: بالالارعا ءۇي جانۋارلارى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ، ولاردىڭ پايداسى ماڭىزى، تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ولاردىڭ تۇرلەرىن ءبىر – بىرىنەن اجىراتۋعا،
ايتقانداي زەيىن قويىپ تىڭداۋعا ۇيرەتۋ كوزدەلىپ ءۇي جانۋارلارىنا بايلانىستى تاقپاقتار مەن ماقال ماتەلدەر ايتقىزۋ. سۇراق – جاۋاپ، جۇمباق شەشۋ ارقىلى ءتىل بايلىقتارىن دامىتۋمەن بىرگە ولاردىڭ بىزگە تيگىزەر پايداسىن ايتىپ، ۇلتتىق تاربيە نەگىزىن ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ قاراستىرىلادى.
تاربيەلىك: ءۇي جانۋارلارىنا قامقورلىق جاساۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، كورسەتۋ
كورنەكىلىك: ءۇي جانۋارلارىنىڭ سۋرەتتەرى، سلايد
ءمۇعالىم:
بالالار، «امانداسۋ - ادامگەرشىلىكتىڭ، ادەپتىلىكتىڭ باسپالداعى»
سوندىقتان دا، الدىمەن قوناقتارمەن امانداسىپ الايىق.
سالەمەتسىزدەر مە!، زدراۆستۆۋيتە
شاتتىق شەڭبەرى.
بىلەر قازاق بالاسى
سالەم ءسوزدىڭ اناسى
كوپ تانىستى كورەمىز
الدىمىزدان كەزىككەن
بارىنە دە ىزەتپەن
ءيىلىپ سالەم بەرەمىز
- بالالار، ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- قىس مەزگىلىندە نەشە اي بار؟
- قىس مەزگىلىندە قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
«قار جيناۋ» ويىنى
- وتە جاقسى. جارايسىڭدار!
- بالالار، تىڭداڭدارشى، نەلەردىڭ داۋسى؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار، وسى سيىر، قويدى ءۇي جانۋارلارى دەپ اتايدى. ءۇي جانۋارلارىنا سونىمەن بىرگە جىلقى، تۇيە، ەشكى جاتادى.
- بالالار، سەندەردى اتا - اجەلەرىڭ قانداي سوزدەرمەن ەركەلەتەدى؟
- بالالار: بوتاقانىم، قوزىم، قۇلىنىم، ەركەم، كىشكەنتاي لاعىم، قوشاقانىم.
سەندەردى اتا - اجەلەرىڭ جاقسى كورىپ، سۇيكىمدى جانۋارلاردىڭ اتتارىمەن ەركەلەتەدى ەكەن، قانداي تاماشا!
ءمۇعالىم: بالالار، وسى سۇيكىمدى جانۋارلار ءتورت تۇلىككە جاتادى. ولار: تۇيە، جىلقى، سيىر، قوي، ەشكى. تۇيەنىڭ بالاسى - بوتا، سيىردىڭ بالاسى - بۇزاۋ، قويدىڭ بالاسى - قوزى، ەشكىنىڭ بالاسى - لاق، جىلقىنىڭ بالاسى - قۇلىنشاق. حالقىمىزدىڭ بايلىعى دا، بەرەكەسى دە وسى مالدار. ادامعا پايداسى وتە كوپ. ءسۇتىن ىشەمىز، ەتىن جەيمىز، كيىم قىلامىز. سيىردىڭ، قويدىڭ، سۇتىنەن ماي، قۇرت، ايران، ىرىمشىك جاسايدى. ادامدار دا ولارعا قامقورلىق كورسەتەدى. باعادى، ءشوپ، جەم، سۋ بەرەدى، ساۋادى، كوپتەگەن كۇتىم جاسايدى. ءۇي جانۋارلارى وزدەرى كۇن كورە المايدى. اتا بابامىزدان كەلە جاتقان قاسيەتتى جانۋارلاردى وتە جاقسى كورگەن، كۇتىپ، قاسيەتتەپ قاراعان.
جارايدى، بالالار ەندەشە مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرايىن شەشۋىن كىم تابادى ەكەن؟
كىشكەنە عانا بويى بار
اينالدىرىپ كيگەن تونى بار.
(قوي)
قانە، بالالار ەندەشە قويدىڭ دىبىسىن سالىڭدارشى.
بالالار: قوي - ءما - ءما ماڭىرايدى
وي، بارەكەلدى بالالار جارايسىڭدار!
ەكى ايناسى بار
ەكى نايزاسى بار
ءتورت جىلتىرماعى بار
ءبىر شىپىرتقىسى بار
(سيىر) سيىر - ءمو - ءمو موڭىرەيدى
ەكەۋى ەلەڭدەپ كەلەدى
تورتەۋى توبەلەسىپ كەلەدى
(جىلقى) جىلقى - ە - ە - ە كىسىنەيدى
(سلايدتان كورسەتۋ) دىبىستارىن تىڭداتۋ.
دىبىس ەستەيدى: «عاجايىپ ءسات»
باقتاشى اتا: امانسىڭدار ما، بالالار، عافۋ ەتىڭدەر.
- بۇل قاي جەر ەكەن؟
- بالاباقشا.
- قانداي بالاباقشا؟
-«نۇرشۋاق» بالاباقشاسى.
- ەستىلمەيدى قانداي بالاباقشا؟
-«نۇرشۋاق» بالاباقشاسى.
- مەن، شىعىپ كەتكەن تولدەرىمدى ىزدەپ ءجۇر ەدىم، وسى بالاباقشانىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتىر دەپ ەدى. تاۋىپ بەرسەڭدەر سىيلىعىم بار. كورمەدىڭدەر مە؟
بالالار:- جوق
ءمۇعالىم: كەلىپ قالعان ەكەنسىز. اتا تورلەتىڭىز! بۇگىنگى وقۋ ۇيىمداستىلىرعان
ءىس - ارەكەتىندە ءۇي جانۋارلارى تۋرالى ايتىپ جاتىر ەدىك.
باقتاشى اتا: جارايدى، بالالار ەندەشە مەن سەندەرمەن بىرگە ويىن ويناپ جىبەرەيىك، كەلىسەسىڭدەر مە؟
بالالار: جارايدى
ويىندى ەكى توپقا ءبولىنىپ ويناپ كورەيىك.
1 - توپپەن «جانۋارلاردىڭ تولدەرىن تاپ» ويىنى
2 – توپپەن «كىم جىلدام» ويىنى
ءمۇعالىم: جارايسىڭدار، اتا ۋايىمداماڭىز، تولدەرىڭىز تابىلادى شارشاعان شىعارسىز ءبارىمىز بىرگە سەرگىتۋ ءساتىن ورىنداپ جىبەرەيىك، بالالار بويىمىزدى سەرگىتىپ الايىق.
سەرگىتۋ ءساتى:
تىكتەپ تيتتەي قۇلاعىڭ
بوتام بىلاي جۇرەدى
سىرتىلداتىپ تۇياعىن
بۇزاۋ بىلاي جۇرەدى.
العا سوزىپ مويىنىن
ويناقتايدى بوتاقان
كوككە قاراي مۇرىنىن
شۇيىرەدى بۇزاۋقان.
باقتاشى اتا: جارايسىڭدار بالالار! كوڭىلىم كوتەرىلىپ سەرگىپ قالدىم.
ءمۇعالىم: ەندەشە باقتاشى اتامىزعا تاقپاقتار ايتىپ بەرەيىك!
جانسايا: اق بۇزاۋىم ۇنايدى
«ءمو - ءمو» دەپ ءسۇت سۇرايدى
كەلەدى ءوسىپ كۇن سايىن
تۇمسىعىن سوزىپ قارايدى
تىلىمەن مۇرنىن جالايدى
الينا: كىپ - كىشكەنە موماقان
قوشاقاندى ۇناتام
سۇيەدى اپام قوزىم دەپ
قوشاقانىم ءوزىم دەپ.
بالالارمەن قوزىنىڭ سۋرەتىن جاپسىرتۋ جۇمىسى.
ءمۇعالىم: قانە، بالالار باقتاشى اتامىزبەن بىرگە «داۋىسىن اينىتپاي سال»
ويىنىڭ وينايىق.
(ءتورت تۇلىكتىڭ داۋسى ەستىلەدى)
ءمۇعالىم: بالالار تىڭدايىقشى ءبىر تولدەردىڭ دىبىسى ەستىلەتىن سياقتى
باقتاشى اتا: وي، بالالار مەنىڭ تولدەرىمنىڭ داۋسىنا ۇقسايدى.
بالا: ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى اتا ءسىزدىڭ قوزىڭىزدى تاۋىپ الدىم
باقتاشى اتا: راحمەت، بالام وركەنىڭ ءوسسىن! ءسۇيىنشىڭدى الا عوي. بالالار، مەنىڭ قوزىم قانە، بالالار ۇستاپ كورىڭدەرشى. قانداي ەكەن؟
بالالار: سۇيكىمدى، ادەمى، كىشكەنتاي.
باقتاشى اتا: مەن سەندەرگە سىيلىعىمدى بەرىپ كەتەيىن، مۇنى اۋىلدان اجەلەرىڭ بەرىپ ءجىبىردى ءدام تاتىڭدار بالالار. جاقسى ساۋ بولىڭدار!
ءمۇعالىم: راحمەت، باقتاشى اتا ءسىز كەلىپ، ءبىزدىڭ كوڭىلىمىز كوتەرىلىپ قالدى. جولىڭىز بولسىن! سوۋ بولىڭىز!
- بالالار، سونىمەن ءۇي جانۋارلارىنا نەلەر جاتادى؟
- ءۇي جانۋارلارىنىڭ تولدەرىن نە دەپ اتايمىز؟
- جىلقى مالى قانداي ءونىم بەرەدى ەكەن؟
- سيىر بىزگە كانداي ونىمدەر بەرەدى ەكەن؟
- مالدىڭ دىبىستالعانىن قالاي اتايدى؟
جىلقى - كىسىنەيدى
سيىر - موڭىرەيدى
قوي، ەشكى - ماڭىرايدى
تۇيە - بوزدايدى.
قانە، بالالار ورنىمىزدان تۇرىپ كەلگەن قوناقتارمەن قوشتاسايىق
ءبىز اقىلدى بالامىز
ايتقان ءتىلدى الامىز
بۇگىنگى كەلگەن قوناققا
ساۋ بولىڭىز دەپ، ايتامىز.
You Might Also Like
-
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: دەنساۋلىق، تانىم
