بالا ساۋساعىن ويناتا وتىرىپ، ءتىلىن دامىتايىق
بالا ساۋساعىن ويناتا وتىرىپ، ءتىلىن دامىتايىق
ساۋساق ويىنى — بۇل ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىن تاۋىپ كەلە جاتقان، ءارى ۇلكەن ءمانى بار مادەني شىعارماشىلىق.
ساۋساق ويىنى — ساۋساقتاردىڭ كومەگىمەن قانداي دا بولماسىن ەرتەگىنى نەمەسە ولەڭ - تاقپاق شۋماعىن ساحنالاۋ بولىپ تابىلادى.
ساۋساق ويىنى ارقىلى بالانىڭ سويلەۋگە دەگەن تالپىنىسى، قابىلەتى دامىپ، ىنتاسى ارتادى جانە شىعارماشىلىق ارەكەتىنە جول اشىلادى. ساۋساق ويىنىن ويناي وتىرىپ، بالالار قورشاعان ورتاداعى زاتتار مەن قۇبىلىستاردى، جان - جانۋارلاردى، قۇستاردى جانە اعاشتاردى بەينەلەي الادى. ساۋساقتارىنىڭ قوزعالىس - قيمىلىنا قاراپ، بالا قۋانادى شاتتانادى، ءسوزدى ايتۋعا تىرىسادى جانە ولەڭدەگى ۇيرەنگەن ءسوز شۋماقتارىن قايتالاپ ايتا وتىرىپ، ەسىندە ساقتايتىن بولادى. سونىمەن قاتار بالالار ەكى قولىن قيمىلداتا وتىرىپ، وڭ، سول، جوعارى، تومەن ت. ب. تۇسىنىكتەردى باعدارلاي الۋدى ۇيرەنەدى.
ال ءتىل كەمىستىگى كەزدەسەتىن بالالاردىڭ جالپى قيمىلدارى، سونىڭ ىشىندە ساۋساق بۇلشىق ەتىنىڭ قيمىلدارى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دامىمايدى.
سويلەۋ ءتىلى مۇشەلەرى ارەكەتىنىڭ قوزعالۋلارىنىڭ دامۋى قول ساۋساقتارىنىڭ نازىك، قيمىلدارىنىڭ دامۋىمەن تىعىز بايلانىستا بولعاندىقتان، بالا قولىنىڭ ەپتىلىگىن تولىق جەتىلدىرۋ، تۋزەتۋ — تاربيە جۇمىسىن جۇيەلى جۇرگىزۋدى قالايدى.
ساۋساق ويىنىن بالاباقشادا جانە ءۇي جاعدايىندا اسەرلى، كوڭىلدى تۇردە ۇيىمداستىرۋعا بولادى. الدىمەن بالالارعا ساۋساق ويىنى تۇسىندىرىلەدى، ءار قيمىلى كورسەتىلەدى.
مىسالى، «ساۋساقتار سالەمدەسەدى» ويىنىن الايىق. مۇندا باس بارماق ۇشى ءار ساۋساقتىڭ ۇشىمەن كەزەكپەن تۇيىسەدى. «ادامدار كەلەدى». وڭ قولدىڭ سۇق ساۋساعى مەن ورتاڭعى ساۋساقتارىن جۇگىرگەن ءتارىزدى ەتىپ قيمىلداتادى، سونىمەن بىرگە حالىق اراسىندا كەڭىنەن تاراپ جۇرگەن «قۋىرماش» ويىنى دا ساۋساقتاردىڭ نازىك قيمىلىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان.
بالالار وسىنداي ساۋساق ويىنىن ويناي وتىرىپ، ولەڭ شۋماعىن قىزىعا ايتادى.
مىسالى، «مونشاق».
قىزىل - سارى كوك مونشاق،
مەن جاسايمىن كوپ مونشاق.
مۇندا قاتار ەكى قولدىڭ باس بارماعىمەن ساۋساقتارىنىڭ ۇشىن تۇيىستىرە وتىرىپ، مونشاق ءتارىزدى بەينەلەيدى، ءارى ولاردى تىزبەكتەپ قاتارعا تىزە باستايدى. قيمىلمەن مونشاق ءپىشىنىن جاسايدى. ەكى قولمەن قاتار جاساي وتىرىپ، ساۋساقتاردى تىزبەكتەيدى.
سونىمەن كاتار قول ساۋساقتارى قيمىلىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ۇساق تاياقشالاردان، جەمىستەردىڭ داندەرىنەن، تۇيمەلەردەن ءارتۇرلى بەينەلەردى تىزبەكتەپ جاساۋ بالالار ءۇشىن وتە قىزىقتى ارەكەت، ءارى قول بۇلشىق ەتىن دامىتۋعا ۇلكەن كومەگىن تيگىزەدى.
سونىمەن ساۋساق ويىندارىن جۇرگىزۋ ارقىلى بالالاردىڭ ساۋساقتارىنىڭ نازىك قيمىلدارى مەن بۇلشىق ەتتەرىنىڭ جەتىلۋىمەن بىرگە، ولاردىڭ سويلەۋ ءتىلى مەن ويلاۋ قابىلەتتەرى داميتىن بولادى جانە كەيىن جازۋ شەبەرلىگىن ويداعىداي مەڭگەرۋىنە دايىندايدى.
تومەندەگى كورسەتىلىپ وتىرىلعان ساۋساق ويىندارىن بالالار اقىندارىنىڭ ولەڭ - تاقپاقتارىمەن بايلانىستىرىپ، ۇسىنۋعا بولادى.
دوبىم
دوبىم، دوبىم دومالاق،
توقتامايسىڭ دومالاپ.
ۇستەل ءۇستىن ءبۇلدىردىڭ،
تارەلكەنى سىندىردىڭ،
تەنتەك بولىپ كەتتىڭ دەپ،
تۇرمىن سەنى تەپكىم كەپ.
ەشكى
كۇندە ءتارتىپ بۇزىپتى،
بالالاردى ءسۇزىپتى.
جەمىستەردى ءۇزىپتى،
مۇيىزىنە ءتىزىپتى.
مىنە، وسىنداي الىپتى.
اتام كورىپ قالىپتى.
مازانى الا بەردىڭ دەپ -،
ءمۇيىزىن قاعىپ الىپتى.
مىسىق
پەش ۇستىندە مىسىق وتىر،
ازداپ كوزىن قىسىپ وتىر.
تىشقان ەتىن جەگىسى كەپ،
ءتىسى ونىڭ قىشىپ وتىر.
قويان
ۇزىن قۇلاق سۇر قويان،
ەستىپ قالىپ سىبدىردى.
ويلى - قىرلى جەرلەرمەن،
ىتقىپ - ىتقىپ جۇگىردى.
قاراپ ەدى ارتىنا،
قيىعىن سالىپ كوزىنىڭ.
كەلە جاتقان تومپاڭداپ،
كوجەگى ەكەن ءوزىنىڭ.
اتەش
ادەمى اتەش،
تاڭ اتپاي تۇرىپتى.
ويقاستاپ ءجۇرىپتى.
جان - جاققا قاراپتى.
ايدارىن تاراپتى.
قازىم
قازىم، قازىم قاڭقىلدا،
كولدە ءجۇزىپ سالقىندا.
جەم شاشايىن جەيسىڭ بە؟
كامپيت بەرشى دەيسىڭ بە؟
جوق، جوق، جوق
كامپيت ءتاتتى بولمايدى اس،
ارپامەنەن بيداي شاش.
اق تاۋىق
اق تاۋىق - اۋ، اق تاۋىق،
اق تاۋىق نەدەن قاقساۋىق
ەرتەمەنەن قىت - قىتتايدى،
اۋلامىزدان شىقپايدى.
شەپ - شەپ دەسەم كەلمەيدى،
بەرگەن جەمدى جەمەيدى.
اۋرۋى قانداي ءقاۋىپتى،
دەپ ايايمىن تاۋىقتى.
دەپ جۇرسەم تاۋىعىم،
اق جۇمىرتقا تاۋىپتى.
قۇلىپ
ورماندا ءبىر ءۇي تۇر،
ەسىگىندە قۇلىپ تۇر.
ايتىڭدارشى بالالار،
قۇلىپتى كىم اشادى؟
تورعاي
تورعاي، تورعاي، تورعايسىڭ،
جاقىن كەلىپ قونعايسىڭ.
جەم شاشايىن تويىپ ال،
سوندا تورعاي توڭبايسىڭ.
قايىق
ءقانىق سۋدا جۇزەدى،
ساقيناسىن تىزەدى.
«التىن ساقا» ويىنى
بۇل ويىن ساباقتى بالالاردىڭ ءبىلىمىن قورىتىندىلاۋ ءۇشىن وتكىزۋگە بولادى.
اسىق، تاقتا، سۇراقتار جازىلعان كارتوچكالار، سۋرەتتەر، ويىنشىقتار،
جەڭىمپازدارعا ارنالعان سىيلىق كورنەكى قۇرالدار ەتىپ پايدالانىلادى. ويىننىڭ شارتى بويىنشا 5 - 6 اسىقتىڭ اراسىنان التىن ساقانى تاڭداپ الىپ، ساقانى سۇراقتار جاتقان تاقتاعا تاستاۋ كەرەك. سۇراقتى وقىپ، جاۋاپ بەرۋ قاجەت.
ويىندا قولدانىلاتىن سۇراقتار:
• ءۇي جانۋارلارىن اتا،
• بالاباقشادا قانداي ويىنشىقتار بار؟
• ءوز وتباسى تۋرالى اڭگىمە
• بالاباقشادا كىم جۇمىس ىستەيدى؟
• جۇمباقتى جاسىرۋ
• قانداي قۇستاردى بىلەسىڭ؟
• جاقسى كورەتىن تاقپاعىڭدى ايتىپ بەر
• ءوز سۋرەتىمدى سالامىن /دەنە مۇشەلەردى اتاپ بەر/
• ساناماقتى قولدانىپ ويىن ويناتۋ.
دۇرىس جاۋاپ بەرگەن بالاعا اسىق بەرىلەدى.
ويىننىڭ اياعىندا كىم كوپ اسىق الدى، سول جەڭدى. /نە بولماسا قاي كوماڭدا كوپ اسىق الدى - سول جەڭدى/.
بالا ساۋساعىن ويناتا وتىرىپ، ءتىلىن دامىتايىق. جۇكتەۋ
ساۋساق ويىنى — بۇل ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىن تاۋىپ كەلە جاتقان، ءارى ۇلكەن ءمانى بار مادەني شىعارماشىلىق.
ساۋساق ويىنى — ساۋساقتاردىڭ كومەگىمەن قانداي دا بولماسىن ەرتەگىنى نەمەسە ولەڭ - تاقپاق شۋماعىن ساحنالاۋ بولىپ تابىلادى.
ساۋساق ويىنى ارقىلى بالانىڭ سويلەۋگە دەگەن تالپىنىسى، قابىلەتى دامىپ، ىنتاسى ارتادى جانە شىعارماشىلىق ارەكەتىنە جول اشىلادى. ساۋساق ويىنىن ويناي وتىرىپ، بالالار قورشاعان ورتاداعى زاتتار مەن قۇبىلىستاردى، جان - جانۋارلاردى، قۇستاردى جانە اعاشتاردى بەينەلەي الادى. ساۋساقتارىنىڭ قوزعالىس - قيمىلىنا قاراپ، بالا قۋانادى شاتتانادى، ءسوزدى ايتۋعا تىرىسادى جانە ولەڭدەگى ۇيرەنگەن ءسوز شۋماقتارىن قايتالاپ ايتا وتىرىپ، ەسىندە ساقتايتىن بولادى. سونىمەن قاتار بالالار ەكى قولىن قيمىلداتا وتىرىپ، وڭ، سول، جوعارى، تومەن ت. ب. تۇسىنىكتەردى باعدارلاي الۋدى ۇيرەنەدى.
ال ءتىل كەمىستىگى كەزدەسەتىن بالالاردىڭ جالپى قيمىلدارى، سونىڭ ىشىندە ساۋساق بۇلشىق ەتىنىڭ قيمىلدارى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دامىمايدى.
سويلەۋ ءتىلى مۇشەلەرى ارەكەتىنىڭ قوزعالۋلارىنىڭ دامۋى قول ساۋساقتارىنىڭ نازىك، قيمىلدارىنىڭ دامۋىمەن تىعىز بايلانىستا بولعاندىقتان، بالا قولىنىڭ ەپتىلىگىن تولىق جەتىلدىرۋ، تۋزەتۋ — تاربيە جۇمىسىن جۇيەلى جۇرگىزۋدى قالايدى.
ساۋساق ويىنىن بالاباقشادا جانە ءۇي جاعدايىندا اسەرلى، كوڭىلدى تۇردە ۇيىمداستىرۋعا بولادى. الدىمەن بالالارعا ساۋساق ويىنى تۇسىندىرىلەدى، ءار قيمىلى كورسەتىلەدى.
مىسالى، «ساۋساقتار سالەمدەسەدى» ويىنىن الايىق. مۇندا باس بارماق ۇشى ءار ساۋساقتىڭ ۇشىمەن كەزەكپەن تۇيىسەدى. «ادامدار كەلەدى». وڭ قولدىڭ سۇق ساۋساعى مەن ورتاڭعى ساۋساقتارىن جۇگىرگەن ءتارىزدى ەتىپ قيمىلداتادى، سونىمەن بىرگە حالىق اراسىندا كەڭىنەن تاراپ جۇرگەن «قۋىرماش» ويىنى دا ساۋساقتاردىڭ نازىك قيمىلىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان.
بالالار وسىنداي ساۋساق ويىنىن ويناي وتىرىپ، ولەڭ شۋماعىن قىزىعا ايتادى.
مىسالى، «مونشاق».
قىزىل - سارى كوك مونشاق،
مەن جاسايمىن كوپ مونشاق.
مۇندا قاتار ەكى قولدىڭ باس بارماعىمەن ساۋساقتارىنىڭ ۇشىن تۇيىستىرە وتىرىپ، مونشاق ءتارىزدى بەينەلەيدى، ءارى ولاردى تىزبەكتەپ قاتارعا تىزە باستايدى. قيمىلمەن مونشاق ءپىشىنىن جاسايدى. ەكى قولمەن قاتار جاساي وتىرىپ، ساۋساقتاردى تىزبەكتەيدى.
سونىمەن كاتار قول ساۋساقتارى قيمىلىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ۇساق تاياقشالاردان، جەمىستەردىڭ داندەرىنەن، تۇيمەلەردەن ءارتۇرلى بەينەلەردى تىزبەكتەپ جاساۋ بالالار ءۇشىن وتە قىزىقتى ارەكەت، ءارى قول بۇلشىق ەتىن دامىتۋعا ۇلكەن كومەگىن تيگىزەدى.
سونىمەن ساۋساق ويىندارىن جۇرگىزۋ ارقىلى بالالاردىڭ ساۋساقتارىنىڭ نازىك قيمىلدارى مەن بۇلشىق ەتتەرىنىڭ جەتىلۋىمەن بىرگە، ولاردىڭ سويلەۋ ءتىلى مەن ويلاۋ قابىلەتتەرى داميتىن بولادى جانە كەيىن جازۋ شەبەرلىگىن ويداعىداي مەڭگەرۋىنە دايىندايدى.
تومەندەگى كورسەتىلىپ وتىرىلعان ساۋساق ويىندارىن بالالار اقىندارىنىڭ ولەڭ - تاقپاقتارىمەن بايلانىستىرىپ، ۇسىنۋعا بولادى.
دوبىم
دوبىم، دوبىم دومالاق،
توقتامايسىڭ دومالاپ.
ۇستەل ءۇستىن ءبۇلدىردىڭ،
تارەلكەنى سىندىردىڭ،
تەنتەك بولىپ كەتتىڭ دەپ،
تۇرمىن سەنى تەپكىم كەپ.
ەشكى
كۇندە ءتارتىپ بۇزىپتى،
بالالاردى ءسۇزىپتى.
جەمىستەردى ءۇزىپتى،
مۇيىزىنە ءتىزىپتى.
مىنە، وسىنداي الىپتى.
اتام كورىپ قالىپتى.
مازانى الا بەردىڭ دەپ -،
ءمۇيىزىن قاعىپ الىپتى.
مىسىق
پەش ۇستىندە مىسىق وتىر،
ازداپ كوزىن قىسىپ وتىر.
تىشقان ەتىن جەگىسى كەپ،
ءتىسى ونىڭ قىشىپ وتىر.
قويان
ۇزىن قۇلاق سۇر قويان،
ەستىپ قالىپ سىبدىردى.
ويلى - قىرلى جەرلەرمەن،
ىتقىپ - ىتقىپ جۇگىردى.
قاراپ ەدى ارتىنا،
قيىعىن سالىپ كوزىنىڭ.
كەلە جاتقان تومپاڭداپ،
كوجەگى ەكەن ءوزىنىڭ.
اتەش
ادەمى اتەش،
تاڭ اتپاي تۇرىپتى.
ويقاستاپ ءجۇرىپتى.
جان - جاققا قاراپتى.
ايدارىن تاراپتى.
قازىم
قازىم، قازىم قاڭقىلدا،
كولدە ءجۇزىپ سالقىندا.
جەم شاشايىن جەيسىڭ بە؟
كامپيت بەرشى دەيسىڭ بە؟
جوق، جوق، جوق
كامپيت ءتاتتى بولمايدى اس،
ارپامەنەن بيداي شاش.
اق تاۋىق
اق تاۋىق - اۋ، اق تاۋىق،
اق تاۋىق نەدەن قاقساۋىق
ەرتەمەنەن قىت - قىتتايدى،
اۋلامىزدان شىقپايدى.
شەپ - شەپ دەسەم كەلمەيدى،
بەرگەن جەمدى جەمەيدى.
اۋرۋى قانداي ءقاۋىپتى،
دەپ ايايمىن تاۋىقتى.
دەپ جۇرسەم تاۋىعىم،
اق جۇمىرتقا تاۋىپتى.
قۇلىپ
ورماندا ءبىر ءۇي تۇر،
ەسىگىندە قۇلىپ تۇر.
ايتىڭدارشى بالالار،
قۇلىپتى كىم اشادى؟
تورعاي
تورعاي، تورعاي، تورعايسىڭ،
جاقىن كەلىپ قونعايسىڭ.
جەم شاشايىن تويىپ ال،
سوندا تورعاي توڭبايسىڭ.
قايىق
ءقانىق سۋدا جۇزەدى،
ساقيناسىن تىزەدى.
«التىن ساقا» ويىنى
بۇل ويىن ساباقتى بالالاردىڭ ءبىلىمىن قورىتىندىلاۋ ءۇشىن وتكىزۋگە بولادى.
اسىق، تاقتا، سۇراقتار جازىلعان كارتوچكالار، سۋرەتتەر، ويىنشىقتار،
جەڭىمپازدارعا ارنالعان سىيلىق كورنەكى قۇرالدار ەتىپ پايدالانىلادى. ويىننىڭ شارتى بويىنشا 5 - 6 اسىقتىڭ اراسىنان التىن ساقانى تاڭداپ الىپ، ساقانى سۇراقتار جاتقان تاقتاعا تاستاۋ كەرەك. سۇراقتى وقىپ، جاۋاپ بەرۋ قاجەت.
ويىندا قولدانىلاتىن سۇراقتار:
• ءۇي جانۋارلارىن اتا،
• بالاباقشادا قانداي ويىنشىقتار بار؟
• ءوز وتباسى تۋرالى اڭگىمە
• بالاباقشادا كىم جۇمىس ىستەيدى؟
• جۇمباقتى جاسىرۋ
• قانداي قۇستاردى بىلەسىڭ؟
• جاقسى كورەتىن تاقپاعىڭدى ايتىپ بەر
• ءوز سۋرەتىمدى سالامىن /دەنە مۇشەلەردى اتاپ بەر/
• ساناماقتى قولدانىپ ويىن ويناتۋ.
دۇرىس جاۋاپ بەرگەن بالاعا اسىق بەرىلەدى.
ويىننىڭ اياعىندا كىم كوپ اسىق الدى، سول جەڭدى. /نە بولماسا قاي كوماڭدا كوپ اسىق الدى - سول جەڭدى/.
بالا ساۋساعىن ويناتا وتىرىپ، ءتىلىن دامىتايىق. جۇكتەۋ
You Might Also Like
