سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 4 كۇن بۇرىن)
بالا ءتىلىن دامىتۋدا ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق قۇرىلىمىنىڭ ماڭىزى
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى،
ايتەكە بي كەنتى، مكقك №2 «ايگولەك»
بالاباقشاسىنىڭ تاربيەشىسى
اميرايەۆا ايگۇل جالعاۋ قىزى

تاقىرىبى: «بالا ءتىلىن دامىتۋدا ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق قۇرىلىمىنىڭ ماڭىزى»
جوسپارى:
ءى كىرىسپە
«بالاباقشادا بالا ءتىلىن دامىتۋدىڭ ماڭىزى»
ءىى
1.»بالا ءتىلىن دامىتۋدا ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق قۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋ»
2. ءىس - تاجىريبەمنەن
ءىىى. قورىتىندى

ءتىل – تابيعاتتىڭ ۇلكەن سىيى.
ءتىل ارقىلى ادامزات تىلدەسۋدىڭ ۇلكەن مۇمكىندىكتەرىنە قول جەتكىزەدى، قارىم - قاتىناسىن بىرىكتىرەدى، جانە كوزقاراستارىن قالىپتاستىرادى. دۇنيەنىڭ قىر - سىرىن تانىپ بىلۋگە جول اشادى.
سوندىقتان، ءتىلدىڭ دامۋىنا، اسىرەسە مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالا ءتىلىنىڭ دۇرىس قالىپتاسۋىنا ەرتە باستان ەرەكشە ءمان بەرگەن ءجون.

بالاباقشادا تاربيەلەنىپ جۇرگەن بالانىڭ ءتىلى دە، وي - ءورىسى دە ۇيدە جالعىز ءجۇرىپ وسكەن بالادان اناعۇرلىم جاقسى داميدى. وندا بالانىڭ ءتىلىن جاتتىقتىرىپ، وي - ءورىسىن دامىتۋعا كوپ كوڭىل بولىنەدى. اسىرەسە، بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي ايتىلاتىن قىزىقتى تارتىمدى ولەڭدەر، تاقپاقتار، جاڭىلتپاشتار بالا ۇعىمىن كەڭەيتۋمەن بىرگە، دىبىستاردى دۇرىس ايتىپ ۇيرەتۋگە باۋليدى، سوزدىك قورىن بايىتادى.

سوندىقتان دا، بالاعا اينالاداعى ءومىر تىرشىلىگىن تانىتىپ، باعدارلاي، قابىلداي بىلۋگە ۇيرەتۋ ارقىلى، انا بالانىڭ سوزدىك قورىن مولايتۋعا بولادى. وسى ماسەلەلەردى ەسكەرە وتىرىپ، بالانىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋ، ءىس - ارەكەتتەردى بىلدىرەتىن ءسوز تىركەستەرىن ايتۋعا جاتتىقتىرۋ جانە ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق قۇرىلىسىن مەڭگەرتۋ، سوزدەردى بايلانىستىرىپ ايتۋعا، سويلەۋگە ۇيرەتۋدى باستى نازاردا ۇستاۋ كەرەك.

ءتىل – ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە پىكىر الىسىپ، قارىم - قاتىناس جاسايتىن قۇرالى بولعاندىقتان ءتىلدىڭ قوعامدىق، تاربيەلىك قىزمەتى ەرەكشە.
ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق سويلەۋ مادەنيەتىن يگەرۋدە بالانىڭ ءسابي شاعىنان باستالىپ، بىرتىندەپ جەتىلەتىن كەزەڭ. سوندىقتان بالانى بالاباقشادا وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ باعدارلاماسىندا بەلگىلەنگەن وقۋ ءىس - ارەكەتتىڭ كوپ ۋاقىتى بالالاردىڭ تىلدەرىنىڭ دامۋىنا، كوركەم ءسوز ونەرىنە باۋلۋعا، مانەرلەپ سويلەۋگە، ءتىل مادەنيەتىنە جۇمسالادى.

بالاباقشادا وتكىزىلەتىن وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىنىڭ بارلىعى وسى سالاعا ساباقتاسىپ جاتادى. بالاباقشاداعى وقىتۋ - تاربيەلەۋ جۇمىسىندا بالالاردىڭ ءتىلىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، اۋىزشا سويلەۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، ۇيرەنگەن سوزدەرىن كۇندەلىكتى ومىردە ەركىن قولدانۋ.

مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارمەن سوزدىك جۇمىسىن جۇرگىزۋ – ءتىل دامىتۋدىڭ نەگىزگى مىندەتى بولىپ تابىلادى. بالاباقشادا 5 ءبىلىم بەرۋ سالاسى بويىنشا جۇمىس جاسايمىز. سونىڭ ىشىندە، «قاتىناس» ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا بالالاردىڭ ەلەستەتۋ، ەستە ساقتاۋ، ويلاۋلارىن، قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزۋىن قورشاعان ورتا مەن اينالاسىنداعى ادامدارمەن ەركىن قارىم - قاتىناسقا ءتۇسۋ، سويلەۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
بالالاردىڭ ءتىلىن دامىتۋداعى ماقساتتار:
• بالالاردىڭ ويلاۋ، دۇرىس سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، سويلەم قۇراپ ءوز ويلارىن جەتكىزە بىلۋگە، قازاق تىلىنە ءتان ەرەكشە دىبىستاردى دۇرىس ايتۋعا ۇيرەتۋ.
• ءسوزدىڭ جالپى ۇعىم بەرەتىن جاعىن مەڭگەرتۋگە كوڭىل ءبولىپ، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزۋىن، سويلەۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
• ەرتەگىلەردى اڭگىمەلەۋگە، ولەڭ، تاقپاق، ماقال ماتەلدەر، جاڭىلتپاشتاردى ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ

وسى ماقساتتى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندەگى مىندەتتەرى:

• بالا ءتىلىن دىبىستاۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ
• سوزدەگى گرامماتيكالىق داعدىلاردى قالىپتاستىرۋ
• سوزدىك قورىن مولايتۋ
• بايلانىستىرىپ سويلەۋىن قالىپتاستىرۋ
• بالالاردىڭ اقىل - ويىن دامىتىپ، ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋ

ءتىلدى دامىتۋدىڭ ماڭىزى:
• ءتىلدىڭ دىبىستالۋ مادەنيەتى
• سوزدىك جۇمىسى
• ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق قۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋ
• بايلانىستىرىپ سويلەۋ
• شىعارماشىلىق سويلەۋ ارەكەتى

ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق قۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋ.
1. سوزدەردى سەپتىك، كوپشە، جەكەشە تۇرلەرىن دۇرىس ۇيلەستىرە بىلۋگە ۇيرەتۋدى جالعاستىرۋ
2. سوزدەردىڭ كەيبىر كۇردەلى تۇرلەرىنىڭ جاسالۋىن ۇيرەتۋ. مىس: ىلىك سەپتىگىندەگى زات ەسىمنىڭ كوپشە ءتۇرى (ويىنشىقتاردىڭ، ادامداردىڭ، بوتالاردىڭ)، ەتىستىكتىڭ تۇرلەرى (جاتۋ، ءجۇرۋ، جۇگىرۋ)
3. جان - جانۋارلاردى، ولاردىڭ تولدەرىن زات ەسىمنىڭ جەكەشە، كوپشە تۇرىندە ايتۋ بىلىكتىلىگىن دامىتۋ
4. سالالاس قۇرمالاس جانە ساباقتاس قۇرمالاس سويلەمدەردى قولدانۋعا مۇمكىندىك تۋعىزۋ جانە جاي سويلەمنىڭ قۇرىلىمىن جەتىلدىرۋ.
5. سان ەسىمدەر

مەن جۇمىس جاسايتىن «اقبوتا» ورتاڭعى توبىندا بالانى ەڭ الدىمەن ءوز انا تىلىندە ەركىن سويلەۋ، بالانىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋ جانە سۇراق - جاۋاپ ارقىلى اڭگىمەلەۋ، ءادىس - تاسىلدەردى قولدانۋدى باسشىلىققا الا وتىرامىن. بالاباقشادا وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىمدى «ءتاي - ءتاي» تەحنولوگياسى بويىنشا جۇرگىزەمىن.
ءتىل دامىتۋ وقۋ ءىس - ارەكەتىمدە «ايگەرىم قۋىرشاق داستارحان ازىرلەپ جاتىر» دەگەن تاقىرىپتا اشىق وقۋ ءىس - ارەكەتىن وتكىزدىم.
بالالار 3 ورتالىقتا جۇمىس جاسادى. بالالاردى ورتالىققا بولمەس بۇرىن اشىق الاڭدا وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ مازمۇنىن اشتىم. ورتالىقتارداعى جۇمىستار ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن اتقارىلادى. ءار ورتالىقتا 7 - 8 بالامەن جۇمىس جاسالادى.
ادەبيەت ورتالىعىندا ىدىستار تۋرالى اڭگىمەلەپ، ديداكتيكالىق ويىن ويناتىلدى.
ونەر ورتالىعىندا ايگەرىمگە قوناقتارىنا قويۋعا مايلىقتاردىڭ شەتىنە ويۋ - ورنەكتەر جاپسىردى.
جەلىلى - ءرولدى ويىن ورتالىعىندا «اسحانا» ويىنى وينالدى. بالالار ايگەرىمنىڭ قوناقتارىنا ارناپ، قامىردان دومالاقتاپ باۋىرساق جاسادى.
ورتالىقتاردا ءاربىر بەلگىلى ۋاقىت مولشەرىندەگى جۇمىستان كەيىن بالالار الماسىپ، باسقا ورتالىقتارعا الماسادى. اۋىسۋدىڭ الدىندا جۇمىستارىن اياقتايدى. اۋىسۋ قوڭىراۋ سىلدىرىمەن بىلدىرىلەدى. «ءتاي - ءتاي» تەحنولوگياسى ءبىزدىڭ توپتا كەڭىنەن قولدانىلادى.
بالانىڭ ءتىلىن دامىتۋ دەگەنىمىز – بالانىڭ جالپى ويىن دامىتۋ دەگەن ءسوز. ال، بالالاردىڭ اۋىزەكى سويلەۋ ءتىلىن، ءتىل مادەنيەتىن ارتتىرۋ مەن دامىتۋ بۇگىنگى تاڭدا ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
قورشاعان ورتامەن، تابيعاتتى باقىلاپ ءتۇسىندىرىپ، ءاردايىم جاڭا سوزدەرمەن سوزدىك قورىن تولىقتىرىپ وتىرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. جوعارىداعى ايتىلعان مۇمكىندىتەرگە ساي بالالاردىڭ سويلەۋ قابىلەتىن تەرەڭدەتىپ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋدا ايتقان اڭگىمەسىنە، ءوزى قۇراستىرعان قىسقا اڭگىمەلەرىنە باعىت - باعدار بەرە وتىرىپ، ءتىل بايلىعىن، سوزدىك قورىن دامىتۋدى باستى نازاردا ۇستاۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:
1. مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋ ستاندارتى. استانا
2. ءتىل دامىتۋ ادىستەمەسى
3. وتباسى جانە بالاباقشا جۋرنالى №2 2012 ج

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما