كونسەرتتىك شىعارماشىلىق
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى،
ايتەكە بي كەنتى، بالالار اۋەز مەكتەبىنىڭ
دومبىرا سىنىبىنىڭ ءمۇعالىمى
بايداۋلەتوۆا مەيرامكۇل
بايانداما تاقىرىبى: كونسەرتتىك شىعارماشىلىق
قانداي دا بولماسىن دومبىرا ۇيرەتۋ دەڭگەيىندە كوپشىلىك الدىنا شىقپايتىن ورىنداۋشى كەزدەسپەيدى.
ونەرلىنىڭ ءورىسى كەڭ – كوپشىلىكتەن ارتىق تۇراتىندىعى سوندىقتان. كەيبىرەۋلەرى وسسىدان شابىت الىپ ءارى قاراي جالعاستىرادى، ونەر جولىنا تۇسەدى. مۋزىكا مەكتەپتەرى، كوللەدج، مۋزىكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا كوپشىلىك الدىندا ونەر كورسەتۋ تەحنيكالىق، اكادەميالىق سىناق، ەمتيحانداردان باستالادى. مۇندا باعدارلاما بويىنشا ارنايى بەرىلگەن مىندەتتەمەنى ورىندايدى. بۇل شاعىن كونسەرتتىك باعدارلاما. وسى باسپالداقتان شاكىرتتىڭ ورىنداعان شىعارماسىنا ەسەپ بەرۋى، ءوزىن - ءوزى ۇستاۋى قالىپتاسادى. ەڭ قيىنى ماماندار الدىندا ونەر كورسەتۋ. وقۋشىنىڭ ساحنا تورىندە ءبىردى، ەكىلى كۇيمەن شىقسا دا العاشقى قادامى ءساتتى باستالۋ ءۇشىن ۇستازعا جداعاتتى دايىنداۋ مىندەتى تۇرادى. ءاربىر ساحناعا شىعۋ ساتىنەن ءلاززات الۋ – ۇمتىلماس مەرەكە كەزەڭدەرگە اينالۋى ءتيىس. ول ءۇشىن تولقۋ بولماۋى كەرەك. تولقۋ نەدەن تىڭدايدى؟ وزىنە سەنىمسىزدىكتەن، وتىرىسى، قول قويىلىمىنىڭ كەمشىلىگىنەن، شىعارمانىڭ شيكىلىگىنەن، ءتىپتى كەيدە الدىمەن تەكسەرىپ كورمەيدى دە، كيگەن كيىمىنەن بولادى. بەلگىلى ورىنداۋشىلار ساحناعا ءار شىققان سايىن تولقۋ بولاتىنىن العا تارتادى. مۇنىڭ ءجونى باسقا – ول شىعارماشىلىق، وعان بەرىلۋ تىڭدارمانعا جەتكىزۋ ادىسىندەگى تولقۋ. ەندى عانا بۇل ۇردىسكە بەت بۇرعان ورىنداۋشىدا شىعارماشىلىق تولقۋ بىرتىندەپ قالىپتاسادى.
بالانى جاستايىنان، ياعني مۋزىكا مەكتەبىندە وقىپ جۇرگەن كەزىندە - اق ودان ورىنداۋشىلىق قاعيدالارىن ءتۇسىندىرىپ، حالىق الدىنا شىعۋعا سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن ارتتىرۋ كەرەك.
حالىق الدىنا شىعۋ - بۇل وتە جاۋاپتى ءىس. وقۋشى ساحناعا شىعار الدىندا شىعارمانىڭ، اۆتورىنىڭ، ءوز - ءوزىنىڭ، ۇستازىنىڭ الدىندا جاۋاپتى ەكەندىگىن، مۇنىمەن قوسا بۇل ول ءۇشىن – مەيرام، ءومىرىنىڭ وتە ءبىر شارتتى كەزەڭى ەكەندىگىن دە ءاردايىم ءتۇسىندىرىپ وتىرعان ءجون.
ءاربىر ورىنداۋشى ساحناعا شىعار الدىندا ءجۇرىس - تۇرىسىنا، شىعارمانى ورىنداۋداعى وزىندىك سەزىمىنە، كوپشىلىكپەن قاتىناسىن قالىپتاستىرىپ، ءوزىن جاتتىقتىرۋى قاجەت. ۇنەمى دايىندىقتا بولىپ، كونسەرتتىك شىعارما ءپىسۋى كەرەك. كونسەرت بولاتىن كۇنى تىڭعىلىقتى تياناقتى تۇردە بىرنەشە ۋاقىت دايىندالۋ، ءاربىر قيىن بولشەكتەرىن جەكە ورىنداۋ، بۇل وتە جاقسى كومەكتەسەدى.
تەك شىعارمانى باستان اياق قايتالاۋ جاقسى ناتيجە بەرمەيدى. كونسەرتتە ورىندايتىن شىعارمانىڭ بىرەۋىن عانا قايتالاپ، قالعاندارىنا شولۋ جاساسا دا دۇرىس بولادى. كەيبىر ورىنداۋشىلار كونسەرت الدىندا كوپ دايىندالسا، ول ساحنادا كۇندەگىدەن ناشار كورسەتەدى. ءقايسىبىرى كونسەرت الدىندا، ياعني بولاتىن كۇنى تەك كىشكەنە قول جۇگىرتىپ، دايىندالىپ، سونان سوڭ دەمالىپ، سەرۋەندەپ، باسقا مۋزىكاعا قاتىسى جوق ىستەرمەن اينالىسىپ، سونان سوڭ كونسەرتكە شىعادى.
بىرەۋلەرى كونسەرت بولاتىن كۇنى 1، 5 – 2 ساعات دايىندالىپ، ال كەيدە شىعارمانى ءجاي قاراپ، تەكسەرىپ، ءبىراق سونشالىقتى بەرىلىپ وينامايدى ەكەن. كوبى كونسەرت الدىندا كونسەرتكە وينايتىن شىعارمالارىن ەمەس، كەرىسىنشە باسقا شىعارمالارىندا قايتالايدى. قول جۇگىرتەدى، ويشا تۇراقتانادى. كونسەرتكە شىعار الدىندا ورىندالاتىن شىعارمالاردى، بىرىنەن كەيىن ءبىرىن باعدارلاما بويىنشا تۇتاس قاراپ، ۋاقىتى، باستاۋ، اياقتاۋعا دا جاتتىقتىرۋ كەرەك. ءتىپتى، ءبىر كۇن بولسا دا كەيبىر ۇستازداردىڭ كلاستارىندا ءبىر - ەكى شىعارمالار «شيكى» اياقتالماعان بولادى دا، وقۋشى قالعان شىعارماعا قىزىقپايدى جانە وتە ناشار ورىندايدى. مۇنداي جولداردان قۇتىلۋ ءۇشىن الدىن الا باعدارلاماعا جوسپار قۇرۋ كەرەك، ەڭ قيىن ءنومىرى الدىن الا دايىن بولعانى ابزال.
شىعارمانى باسىنان اياعىنا دەيىن بەلگىلى دارەجەدە ورىنداۋ ءۇشىن تۇراقتى تالپىنىس كەرەك. بۇل ءۇشىن جالىقپاي ىشكى مۋزىكالىق جۇيەنىڭ وسۋىنە بەيىمدەۋ قاجەت. كونسەرت الدىندا كونسەرتتىك باعدارلامانى دوستارىنىڭ، تانىستارىنىڭ، اتا - انا، تۋىستارىنىڭ الدىندا ويناپ بەرۋ دە پايدالى. سونىمەن قاتار ءوزىن ماگنيتوفونعا جازىپ، ۇستازبەن بىرگە تىڭداپ، جەتىستىكتەرىن سارالاۋ دا پايدالى. ال ۇستاز بولسا بولاشاق ورىنداۋشىنى شىعارمانىڭ قىر - سىرىن تولىق قامتۋعا ۇيرەتۋى قاجەت. ونىڭ فورماسىن بىرىكتىرىپ، شىعارماداعى تۇتاستىقتى سەزىندىرۋى قاجەت.
ساحناعا شىعار الدىندا وقۋشىنىڭ نازارىن كوپتەگەن ەسكەرتۋلەرمەن ەلىتە بەرمەۋ كەرەك، ويتكەنى كوپ جاعدايدا وسىنداي ەسكەرتۋلەر ساحنادا ورىنداۋ كەزىندە ەسىنە ءتۇسىپ، كەسىرى تيەدى. ساحناعا شىعۋ الدىنداعى سوڭعى ەسكەرتۋ بۇل ەڭ جەتىسپەيتىن جەردەگى ويىنعا باعىتتالعانى دۇرىس، ءبىراق بۇل دا جەتىستىك اپەرمەيدى.
وقۋشىنىڭ بويىندا ءوز - وزىنە دەگەن سەنىمدىلىككە تاربيەلەۋ، سونان سوڭ كونسەرتكە تولىق دايىنسىڭ دەپ ىنتالاندىرۋ دا العا جەتەلەيدى. بۇل دەگەن سەنىمدىلىك سەزىمىن تۋىنداتادى. ەگەر تاجىريبەلى دەگەن ورىنداۋشى كونسەرت الدىندا بىرنەشە ساعات دايىندالاتىن بولسا، بۇل كەيبىر وقۋشىلاردىڭ مۇمكىندىگىنە ساي كەلە بەرمەيدى. سوندىقتان كونسەرت الدىندا ءوزىن - ءوزى شارشاتىپ الماۋ ءۇشىن اسپاپتا كوپ ويناماۋعا، ەشقانداي كۇش تۇسىرەتىن، كەدەرگى كەلتىرەتىن نارسەلەر بولماۋى كەرەك. ەگەر كونسەرت كەشكە بولسا، وندا وعان دەيىن كىشكەنە دەمالىپ، كۇندەلىكتى ەرەجەسىن بۇزباي، جۇيكەگە كەسىرىن تيگىزبەۋى ءتيىس.
وقۋشىنىڭ سەنىمدىلىگى ءۇشىن كونسەرتكە سەنىمسىز شىعارمامەن جىبەرمەۋ وتە ماڭىزدى.
ساحنادا كەزىندە توقتاپ قالۋ تۋرالى وي ول ۇرەي تۋعىزادى، سوندىقتان نازارىن تولقىتۋعا اۋدارۋ وتە زيان. كەيدە وقۋشىلاردىڭ ساحناعا شىعۋ الدىندا كەيبىر مۇعالىمدەر «تولقىپ تۇرعان جوقسىڭ با؟»، «قورقىپ تۇرعان جوقسىڭ با؟» - دەگەن سۇراقتاردىڭ استىنا الادى. مۇنداي سۇراقتار وقۋشىنىڭ ساحنادا ءوزىن ەركىن ۇستاۋىنا قاتتى كەدەرگى كەلتىرەدى. كەرىسىنشە ءاربىر وقىتۋشى وقۋشىعا جىگەر بەرۋى كەرەك. ءتىپتى تاجىريبەلى دەگەن ورىنداۋشىلار ساحنا ونەرىندەگى كوپ ۇزىلىستەن كەيىن تولقيدى. سونىمەن قاتار ۇستازعا وقۋشىلاردىڭ ورىنداۋشىلىق مۇمكىنشىلىگىن ءوسىرۋ ءۇشىن كلاستا تەك سول كەزدەگى شىعارمالارىن دايىنداپ قانا قويماي، بۇرىنعى وتىلگەن شىعارمامەن باستاعانى دا پايدالى بولادى.
ۇلى اعارتۋشى ى. التىنسارين ايتقانداي «قايتالاۋ – وقۋ اناسى» ەكەنىن ءاربىر ۇستاز ۇمىتپاعانى ءجون.
قورىتا كەلگەندە وقۋشىلاردى حالىق الدىنا كوپ شىعارۋ مۇمكىنشىلىگىن جاساۋ كەرەك. ارينە ولارعا مۋزىكالىق وقۋ ورنىندا ەمەس، جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردەگى كەشتەردە، تاعى باسقا دا جيىنداردى ونەر كورسەتۋگە بولادى. وقۋشىنى ساحنا ونەرىنە شىڭداۋعا سايىستاردىڭ دا اتقاراتىن ماڭىزى زور.
سونداي - اق وقۋشىنىڭ ساحناداعى ورىنداۋشىلىق شەبەرلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءۇن - بەينە تاسپالاردى تىڭداپ، پايدالانۋ دا كوپ كومەگىن تيگىزەدى. وسى ورايدا كوشىرۋ، ەلىكتەۋ ءجون ەمەس، ودان دا ءاربىر ورىنداۋشىنىڭ جەكە تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ – باستى مىندەت.
ايتەكە بي كەنتى، بالالار اۋەز مەكتەبىنىڭ
دومبىرا سىنىبىنىڭ ءمۇعالىمى
بايداۋلەتوۆا مەيرامكۇل
بايانداما تاقىرىبى: كونسەرتتىك شىعارماشىلىق
قانداي دا بولماسىن دومبىرا ۇيرەتۋ دەڭگەيىندە كوپشىلىك الدىنا شىقپايتىن ورىنداۋشى كەزدەسپەيدى.
ونەرلىنىڭ ءورىسى كەڭ – كوپشىلىكتەن ارتىق تۇراتىندىعى سوندىقتان. كەيبىرەۋلەرى وسسىدان شابىت الىپ ءارى قاراي جالعاستىرادى، ونەر جولىنا تۇسەدى. مۋزىكا مەكتەپتەرى، كوللەدج، مۋزىكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا كوپشىلىك الدىندا ونەر كورسەتۋ تەحنيكالىق، اكادەميالىق سىناق، ەمتيحانداردان باستالادى. مۇندا باعدارلاما بويىنشا ارنايى بەرىلگەن مىندەتتەمەنى ورىندايدى. بۇل شاعىن كونسەرتتىك باعدارلاما. وسى باسپالداقتان شاكىرتتىڭ ورىنداعان شىعارماسىنا ەسەپ بەرۋى، ءوزىن - ءوزى ۇستاۋى قالىپتاسادى. ەڭ قيىنى ماماندار الدىندا ونەر كورسەتۋ. وقۋشىنىڭ ساحنا تورىندە ءبىردى، ەكىلى كۇيمەن شىقسا دا العاشقى قادامى ءساتتى باستالۋ ءۇشىن ۇستازعا جداعاتتى دايىنداۋ مىندەتى تۇرادى. ءاربىر ساحناعا شىعۋ ساتىنەن ءلاززات الۋ – ۇمتىلماس مەرەكە كەزەڭدەرگە اينالۋى ءتيىس. ول ءۇشىن تولقۋ بولماۋى كەرەك. تولقۋ نەدەن تىڭدايدى؟ وزىنە سەنىمسىزدىكتەن، وتىرىسى، قول قويىلىمىنىڭ كەمشىلىگىنەن، شىعارمانىڭ شيكىلىگىنەن، ءتىپتى كەيدە الدىمەن تەكسەرىپ كورمەيدى دە، كيگەن كيىمىنەن بولادى. بەلگىلى ورىنداۋشىلار ساحناعا ءار شىققان سايىن تولقۋ بولاتىنىن العا تارتادى. مۇنىڭ ءجونى باسقا – ول شىعارماشىلىق، وعان بەرىلۋ تىڭدارمانعا جەتكىزۋ ادىسىندەگى تولقۋ. ەندى عانا بۇل ۇردىسكە بەت بۇرعان ورىنداۋشىدا شىعارماشىلىق تولقۋ بىرتىندەپ قالىپتاسادى.
بالانى جاستايىنان، ياعني مۋزىكا مەكتەبىندە وقىپ جۇرگەن كەزىندە - اق ودان ورىنداۋشىلىق قاعيدالارىن ءتۇسىندىرىپ، حالىق الدىنا شىعۋعا سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن ارتتىرۋ كەرەك.
حالىق الدىنا شىعۋ - بۇل وتە جاۋاپتى ءىس. وقۋشى ساحناعا شىعار الدىندا شىعارمانىڭ، اۆتورىنىڭ، ءوز - ءوزىنىڭ، ۇستازىنىڭ الدىندا جاۋاپتى ەكەندىگىن، مۇنىمەن قوسا بۇل ول ءۇشىن – مەيرام، ءومىرىنىڭ وتە ءبىر شارتتى كەزەڭى ەكەندىگىن دە ءاردايىم ءتۇسىندىرىپ وتىرعان ءجون.
ءاربىر ورىنداۋشى ساحناعا شىعار الدىندا ءجۇرىس - تۇرىسىنا، شىعارمانى ورىنداۋداعى وزىندىك سەزىمىنە، كوپشىلىكپەن قاتىناسىن قالىپتاستىرىپ، ءوزىن جاتتىقتىرۋى قاجەت. ۇنەمى دايىندىقتا بولىپ، كونسەرتتىك شىعارما ءپىسۋى كەرەك. كونسەرت بولاتىن كۇنى تىڭعىلىقتى تياناقتى تۇردە بىرنەشە ۋاقىت دايىندالۋ، ءاربىر قيىن بولشەكتەرىن جەكە ورىنداۋ، بۇل وتە جاقسى كومەكتەسەدى.
تەك شىعارمانى باستان اياق قايتالاۋ جاقسى ناتيجە بەرمەيدى. كونسەرتتە ورىندايتىن شىعارمانىڭ بىرەۋىن عانا قايتالاپ، قالعاندارىنا شولۋ جاساسا دا دۇرىس بولادى. كەيبىر ورىنداۋشىلار كونسەرت الدىندا كوپ دايىندالسا، ول ساحنادا كۇندەگىدەن ناشار كورسەتەدى. ءقايسىبىرى كونسەرت الدىندا، ياعني بولاتىن كۇنى تەك كىشكەنە قول جۇگىرتىپ، دايىندالىپ، سونان سوڭ دەمالىپ، سەرۋەندەپ، باسقا مۋزىكاعا قاتىسى جوق ىستەرمەن اينالىسىپ، سونان سوڭ كونسەرتكە شىعادى.
بىرەۋلەرى كونسەرت بولاتىن كۇنى 1، 5 – 2 ساعات دايىندالىپ، ال كەيدە شىعارمانى ءجاي قاراپ، تەكسەرىپ، ءبىراق سونشالىقتى بەرىلىپ وينامايدى ەكەن. كوبى كونسەرت الدىندا كونسەرتكە وينايتىن شىعارمالارىن ەمەس، كەرىسىنشە باسقا شىعارمالارىندا قايتالايدى. قول جۇگىرتەدى، ويشا تۇراقتانادى. كونسەرتكە شىعار الدىندا ورىندالاتىن شىعارمالاردى، بىرىنەن كەيىن ءبىرىن باعدارلاما بويىنشا تۇتاس قاراپ، ۋاقىتى، باستاۋ، اياقتاۋعا دا جاتتىقتىرۋ كەرەك. ءتىپتى، ءبىر كۇن بولسا دا كەيبىر ۇستازداردىڭ كلاستارىندا ءبىر - ەكى شىعارمالار «شيكى» اياقتالماعان بولادى دا، وقۋشى قالعان شىعارماعا قىزىقپايدى جانە وتە ناشار ورىندايدى. مۇنداي جولداردان قۇتىلۋ ءۇشىن الدىن الا باعدارلاماعا جوسپار قۇرۋ كەرەك، ەڭ قيىن ءنومىرى الدىن الا دايىن بولعانى ابزال.
شىعارمانى باسىنان اياعىنا دەيىن بەلگىلى دارەجەدە ورىنداۋ ءۇشىن تۇراقتى تالپىنىس كەرەك. بۇل ءۇشىن جالىقپاي ىشكى مۋزىكالىق جۇيەنىڭ وسۋىنە بەيىمدەۋ قاجەت. كونسەرت الدىندا كونسەرتتىك باعدارلامانى دوستارىنىڭ، تانىستارىنىڭ، اتا - انا، تۋىستارىنىڭ الدىندا ويناپ بەرۋ دە پايدالى. سونىمەن قاتار ءوزىن ماگنيتوفونعا جازىپ، ۇستازبەن بىرگە تىڭداپ، جەتىستىكتەرىن سارالاۋ دا پايدالى. ال ۇستاز بولسا بولاشاق ورىنداۋشىنى شىعارمانىڭ قىر - سىرىن تولىق قامتۋعا ۇيرەتۋى قاجەت. ونىڭ فورماسىن بىرىكتىرىپ، شىعارماداعى تۇتاستىقتى سەزىندىرۋى قاجەت.
ساحناعا شىعار الدىندا وقۋشىنىڭ نازارىن كوپتەگەن ەسكەرتۋلەرمەن ەلىتە بەرمەۋ كەرەك، ويتكەنى كوپ جاعدايدا وسىنداي ەسكەرتۋلەر ساحنادا ورىنداۋ كەزىندە ەسىنە ءتۇسىپ، كەسىرى تيەدى. ساحناعا شىعۋ الدىنداعى سوڭعى ەسكەرتۋ بۇل ەڭ جەتىسپەيتىن جەردەگى ويىنعا باعىتتالعانى دۇرىس، ءبىراق بۇل دا جەتىستىك اپەرمەيدى.
وقۋشىنىڭ بويىندا ءوز - وزىنە دەگەن سەنىمدىلىككە تاربيەلەۋ، سونان سوڭ كونسەرتكە تولىق دايىنسىڭ دەپ ىنتالاندىرۋ دا العا جەتەلەيدى. بۇل دەگەن سەنىمدىلىك سەزىمىن تۋىنداتادى. ەگەر تاجىريبەلى دەگەن ورىنداۋشى كونسەرت الدىندا بىرنەشە ساعات دايىندالاتىن بولسا، بۇل كەيبىر وقۋشىلاردىڭ مۇمكىندىگىنە ساي كەلە بەرمەيدى. سوندىقتان كونسەرت الدىندا ءوزىن - ءوزى شارشاتىپ الماۋ ءۇشىن اسپاپتا كوپ ويناماۋعا، ەشقانداي كۇش تۇسىرەتىن، كەدەرگى كەلتىرەتىن نارسەلەر بولماۋى كەرەك. ەگەر كونسەرت كەشكە بولسا، وندا وعان دەيىن كىشكەنە دەمالىپ، كۇندەلىكتى ەرەجەسىن بۇزباي، جۇيكەگە كەسىرىن تيگىزبەۋى ءتيىس.
وقۋشىنىڭ سەنىمدىلىگى ءۇشىن كونسەرتكە سەنىمسىز شىعارمامەن جىبەرمەۋ وتە ماڭىزدى.
ساحنادا كەزىندە توقتاپ قالۋ تۋرالى وي ول ۇرەي تۋعىزادى، سوندىقتان نازارىن تولقىتۋعا اۋدارۋ وتە زيان. كەيدە وقۋشىلاردىڭ ساحناعا شىعۋ الدىندا كەيبىر مۇعالىمدەر «تولقىپ تۇرعان جوقسىڭ با؟»، «قورقىپ تۇرعان جوقسىڭ با؟» - دەگەن سۇراقتاردىڭ استىنا الادى. مۇنداي سۇراقتار وقۋشىنىڭ ساحنادا ءوزىن ەركىن ۇستاۋىنا قاتتى كەدەرگى كەلتىرەدى. كەرىسىنشە ءاربىر وقىتۋشى وقۋشىعا جىگەر بەرۋى كەرەك. ءتىپتى تاجىريبەلى دەگەن ورىنداۋشىلار ساحنا ونەرىندەگى كوپ ۇزىلىستەن كەيىن تولقيدى. سونىمەن قاتار ۇستازعا وقۋشىلاردىڭ ورىنداۋشىلىق مۇمكىنشىلىگىن ءوسىرۋ ءۇشىن كلاستا تەك سول كەزدەگى شىعارمالارىن دايىنداپ قانا قويماي، بۇرىنعى وتىلگەن شىعارمامەن باستاعانى دا پايدالى بولادى.
ۇلى اعارتۋشى ى. التىنسارين ايتقانداي «قايتالاۋ – وقۋ اناسى» ەكەنىن ءاربىر ۇستاز ۇمىتپاعانى ءجون.
قورىتا كەلگەندە وقۋشىلاردى حالىق الدىنا كوپ شىعارۋ مۇمكىنشىلىگىن جاساۋ كەرەك. ارينە ولارعا مۋزىكالىق وقۋ ورنىندا ەمەس، جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردەگى كەشتەردە، تاعى باسقا دا جيىنداردى ونەر كورسەتۋگە بولادى. وقۋشىنى ساحنا ونەرىنە شىڭداۋعا سايىستاردىڭ دا اتقاراتىن ماڭىزى زور.
سونداي - اق وقۋشىنىڭ ساحناداعى ورىنداۋشىلىق شەبەرلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءۇن - بەينە تاسپالاردى تىڭداپ، پايدالانۋ دا كوپ كومەگىن تيگىزەدى. وسى ورايدا كوشىرۋ، ەلىكتەۋ ءجون ەمەس، ودان دا ءاربىر ورىنداۋشىنىڭ جەكە تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ – باستى مىندەت.
You Might Also Like
