بالالار ادەبيەتىنىڭ بايتەرەگى. بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ تۋعانىنا – 95 جىل
تاقىرىبى: بالالار ادەبيەتىنىڭ بايتەرەگى. بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ تۋعانىنا – 95 جىل.
ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا جازۋشى ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرا وتىرىپ، الەمگە تانىلعان ايگىلى شىعارماسى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ؛
3. وقۋشىلاردى تارتىپتىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ. كوركەم شىعارمالاردى وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ءتۇرى: ادەبي كەش.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلم تاسپاسى، «مەنىڭ اتىم - قوجا» فيلمىنەن الىنعان سۋرەتتەر.
جوسپارى:
1. العى ءسوز.
2. «بايتەرەك» ولەڭى – ا. ءزۇبايدىلدا.
3. «سەن بىلەسىڭ بە؟» انيماسيالىق فيلم.
4. جازۋشىنىڭ ءومىربايانى - د. تۋعانبايەۆ.
5. «بەردىبەك اتاعا ارناۋ» ولەڭى – د. قۋات.
6. «مەنىڭ اتىم قوجا» پوۆەستى تۋرالى – ە. نىسانبايەۆ.
7. «قوجانىڭ تەنتەكتىگى» شاعىن كورىنىستەر – 5 سىنىپ وقۋشىلارى.
8. «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلمىنەن ءۇزىندى: «جابىق كەڭەس».
9. قورىتۋ.
- ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ 90 جىلدىعىنا وراي وتكىزىلىپ وتىرعان «بالالار ادەبيەتىنىڭ بايتەرەگى» اتتى ادەبي كەشىمىزگە حوش كەلدىڭىزدەر!
(بەردىبەك سوقپاقبايەۆ تۋرالى سلايد كورسەتىلىپ تۇرادى).
بۇگىنگى كەشىمىزدى وتكىزۋدەگى نەگىزگى ماقساتىمىز: وقۋشىلارعا جازۋشى ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرا وتىرىپ، الەمگە تانىلعان ايگىلى شىعارماسى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
بالالارعا ارناپ شىعارما جازۋ، سول ارقىلى كىشكەنتاي وقىرمانداردىڭ قۇرمەتىنە بولەنۋ، ەرەكشە تالانتتىلىقتى قاجەت ەتەدى. مىنە، ءبىزدىڭ قازاق بالالار ادەبيەتى دە وسىنداي دارىندارعا كەندە ەمەس. ءبىز ىبىراياتامىزدان باستاپ، مۇزافار الىمبايەۆ، ساپارعالي بەگالين، ساكەن ءجۇنىسوۆ، مۇحتار ماعاۋين ت. ب. كوپتەگەن بالالار جازۋشىلارىن بىلەمىز. سولاردىڭ ىشىندە شوقتىعى بيىك، بىرەگەي تالانتتاردىڭ ءبىرى – بەردىبەك سوقپاقبايەۆ. ونىڭ شىعارمالارىن وقىعان كەز كەلگەن بالا ومىربايانىمەن دە تانىسىپ شىعادى. سەبەبى جازۋشىنىڭ شىعارمالارىنىڭ باستى كەيىپكەرى ءوزى بولىپ تابىلادى. بالالىق شاعىنا دەگەن ساعىنىشىن ءوز شىعارمالارىنا ارقاۋ ەتكەن.
بەيسەباي كىرىسپاي ۇلىنىڭ «بايتەرەك» ولەڭى.
بالا شاقتى كەستەلەگەن ءتىلى نىق،
ءبىر بولسا ەگەر - وسى بولار ىرىلىك:
ۇلاندارى وتىزىنشى جىلداردىڭ
قايتا كەلەر كوز الدىڭا ءتىرىلىپ.
«باستان كەشكەن» شىندىق شىمىر ەكشەلىپ،
كىتاپ بولىپ بىزگە جەتتى ەستەلىك.
«چەمپيوننان» بەكەڭ ءوزى باپتاعان
تالاي مىقتى جاتتى قۇلاپ، سەسكەنىپ.
اسپانتاۋدان اق بۇلاقتار اتقىلاپ،
ەكراندا – تۋعان ولكە، ب ا ق، قىرات...
قولىن بۇلعاپ جانار، جانتاس، سۇلتانعا
كەلەدى انە قارا قوجا شاپقىلاپ!
كەيىپكەرمەن بىرگە تۇرىپ، جۇرەسىڭ،
بىرگە جاساپ، بىرگە جىلاپ، كۇلەسىڭ.
«ءسوز ءقادىرىن بىلگەن شەبەر ەكەن!» دەپ،
ءوز ءقادىرىن بەكەڭنىڭ دە بىلەسىڭ.
تۋ ەتىپتى تەكتىلىكتى بۇل اعاي،
ءپىر ەتكەنى قارا شالىڭ - ۇلى اباي!
تىك قالپىندا ماڭگى جاساي بەرەدى
بايتەرەگى بەردى - اعانىڭ قۇلاماي!
- بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ ومىرىنە كەلەتىن بولساق، ونىڭ بالالاق شاعى اۋىر جاعدايدا ءوتتى. جوقشىلىق، جەتىمدىك سياقتى اۋىر جايتتاردى باسىنان وتكەردى. وسى تۋرالى شاعىن انيماسيالىق ءفيلمدى ۇسىنامىز:
«سەن بىلەسىڭ بە؟» انيماسيالىق فيلم.
- جازۋشىنىڭ بالالاىق شاعىنان ءبىراز مالىمەت الدىق، ەندى ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى د. تۋعانبايەۆ بايانداپ بەرەدى.
جازۋشىنىڭ ءومىربايانى - د. تۋعانبايەۆ.
بەردىبەك سوقپاقبايەۆ 1924 جىلى 15 قازاندا الماتى وبلىسىنىڭ نارىنقول اۋىلىندا تۋعان. اباي اتىنداعى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن، كەيىننەن ماسكەۋدە جوعارى ادەبي كۋرستى بىتىرگەن. ءبىراز جىل اۋىل مەكتەبىندە بالا وقىتقان. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە، «بالدىرعان» جۋرنالىندا، ش. ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىندا ىستەگەن. قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا بالالار ادەبيەتى جونىندەگى ادەبي كەڭەسشى بولعان. شىعارماشىلىق جولىن ولەڭمەن باستاپ، 1950 جىلى «بۇلاق» اتتى جىر جيناعىن شىعارعان. كەيىن بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان 20 - دان استام اڭگىمە، پوۆەست، رومان كىتاپتارىن ۇسىندى. «مەنىڭ اتىم قوجا»، «بالالىق شاققا ساياحات»، «بوزتوبەدە ءبىر قىز بار»، «ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى» جانە «قايداسىڭ، گاۋھار» سەكىلدى تۋىندىلارى كسرو حالىقتارىنىڭ جانە شەتەلدەردىڭ كوپتەگەن تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، ساحنالىق، ەكراندىق نۇسقاعا اينالعان. 1967 جىلى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان فيلمدەردىڭ كانن قالاسىندا (فرانسيا) وتكەن حالىقارالىق فەستيۆالىندە «مەنىڭ اتىم قوجا» ءفيلمى (ب. سوقپاقبايەۆتىڭ سەنارييى) ارناۋلى جۇلدەگە يە بولدى. قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالعان.
بالالاردىڭ بال مىنەزىن ىشكى دۇنيەسىمەن جاقسى سەزىنە بىلگەن جازۋشى ءاربىر شىعارماسىندا ءوزى تۋىپ وسكەن نارىنقول تاۋلى ءوڭىر تابيعاتىنىڭ جاندى سۋرەتتەرىن وقىرمانعا ۇلكەن شەبەرلىكپەن جەتكىزە بىلگەن. ب. سوقپاقبايەۆتىڭ اڭگىمە، پوۆەست، روماندارى جانە پەسالارىندا بالعىن شاققا باتىل ساياحاتتار جاساپ، تاڭداندىرىپ، تامسانتىپ، بال داۋرەن اسەرلەرىنىڭ قايماعىن بۇزباي، اقيقاتتان الشاقتاماي، بالاعا ءتان قيالداپ، ءومىردىڭ ءوز بولمىسىن تەبىرەنە تولعايدى. وقىساڭ ەرىكسىز ەزۋ تارتتىرىپ، كەيدە كۇرسىنتىپ تەرەڭ ويعا جەتەلەيدى. لەزدە كەيىپكەرلەرمەن ەتەنە ارالاسىپ، ولار ءوزىڭ كۇندە كورىپ جۇرگەن ادامدارداي بەركەن، قوجا سەكىلدى كەيىپكەرلەرىمەن جادىڭدا جاتتالىپ قالادى...
جامبىل وبلىسى، شۋ اۋدانى، قونايەۆ اۋىلى،
تولە بي اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ماقاشيەۆا نۇرزيا ساعىندىق قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا جازۋشى ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرا وتىرىپ، الەمگە تانىلعان ايگىلى شىعارماسى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ؛
3. وقۋشىلاردى تارتىپتىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ. كوركەم شىعارمالاردى وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ءتۇرى: ادەبي كەش.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلم تاسپاسى، «مەنىڭ اتىم - قوجا» فيلمىنەن الىنعان سۋرەتتەر.
جوسپارى:
1. العى ءسوز.
2. «بايتەرەك» ولەڭى – ا. ءزۇبايدىلدا.
3. «سەن بىلەسىڭ بە؟» انيماسيالىق فيلم.
4. جازۋشىنىڭ ءومىربايانى - د. تۋعانبايەۆ.
5. «بەردىبەك اتاعا ارناۋ» ولەڭى – د. قۋات.
6. «مەنىڭ اتىم قوجا» پوۆەستى تۋرالى – ە. نىسانبايەۆ.
7. «قوجانىڭ تەنتەكتىگى» شاعىن كورىنىستەر – 5 سىنىپ وقۋشىلارى.
8. «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلمىنەن ءۇزىندى: «جابىق كەڭەس».
9. قورىتۋ.
- ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ 90 جىلدىعىنا وراي وتكىزىلىپ وتىرعان «بالالار ادەبيەتىنىڭ بايتەرەگى» اتتى ادەبي كەشىمىزگە حوش كەلدىڭىزدەر!
(بەردىبەك سوقپاقبايەۆ تۋرالى سلايد كورسەتىلىپ تۇرادى).
بۇگىنگى كەشىمىزدى وتكىزۋدەگى نەگىزگى ماقساتىمىز: وقۋشىلارعا جازۋشى ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرا وتىرىپ، الەمگە تانىلعان ايگىلى شىعارماسى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
بالالارعا ارناپ شىعارما جازۋ، سول ارقىلى كىشكەنتاي وقىرمانداردىڭ قۇرمەتىنە بولەنۋ، ەرەكشە تالانتتىلىقتى قاجەت ەتەدى. مىنە، ءبىزدىڭ قازاق بالالار ادەبيەتى دە وسىنداي دارىندارعا كەندە ەمەس. ءبىز ىبىراياتامىزدان باستاپ، مۇزافار الىمبايەۆ، ساپارعالي بەگالين، ساكەن ءجۇنىسوۆ، مۇحتار ماعاۋين ت. ب. كوپتەگەن بالالار جازۋشىلارىن بىلەمىز. سولاردىڭ ىشىندە شوقتىعى بيىك، بىرەگەي تالانتتاردىڭ ءبىرى – بەردىبەك سوقپاقبايەۆ. ونىڭ شىعارمالارىن وقىعان كەز كەلگەن بالا ومىربايانىمەن دە تانىسىپ شىعادى. سەبەبى جازۋشىنىڭ شىعارمالارىنىڭ باستى كەيىپكەرى ءوزى بولىپ تابىلادى. بالالىق شاعىنا دەگەن ساعىنىشىن ءوز شىعارمالارىنا ارقاۋ ەتكەن.
بەيسەباي كىرىسپاي ۇلىنىڭ «بايتەرەك» ولەڭى.
بالا شاقتى كەستەلەگەن ءتىلى نىق،
ءبىر بولسا ەگەر - وسى بولار ىرىلىك:
ۇلاندارى وتىزىنشى جىلداردىڭ
قايتا كەلەر كوز الدىڭا ءتىرىلىپ.
«باستان كەشكەن» شىندىق شىمىر ەكشەلىپ،
كىتاپ بولىپ بىزگە جەتتى ەستەلىك.
«چەمپيوننان» بەكەڭ ءوزى باپتاعان
تالاي مىقتى جاتتى قۇلاپ، سەسكەنىپ.
اسپانتاۋدان اق بۇلاقتار اتقىلاپ،
ەكراندا – تۋعان ولكە، ب ا ق، قىرات...
قولىن بۇلعاپ جانار، جانتاس، سۇلتانعا
كەلەدى انە قارا قوجا شاپقىلاپ!
كەيىپكەرمەن بىرگە تۇرىپ، جۇرەسىڭ،
بىرگە جاساپ، بىرگە جىلاپ، كۇلەسىڭ.
«ءسوز ءقادىرىن بىلگەن شەبەر ەكەن!» دەپ،
ءوز ءقادىرىن بەكەڭنىڭ دە بىلەسىڭ.
تۋ ەتىپتى تەكتىلىكتى بۇل اعاي،
ءپىر ەتكەنى قارا شالىڭ - ۇلى اباي!
تىك قالپىندا ماڭگى جاساي بەرەدى
بايتەرەگى بەردى - اعانىڭ قۇلاماي!
- بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ ومىرىنە كەلەتىن بولساق، ونىڭ بالالاق شاعى اۋىر جاعدايدا ءوتتى. جوقشىلىق، جەتىمدىك سياقتى اۋىر جايتتاردى باسىنان وتكەردى. وسى تۋرالى شاعىن انيماسيالىق ءفيلمدى ۇسىنامىز:
«سەن بىلەسىڭ بە؟» انيماسيالىق فيلم.
- جازۋشىنىڭ بالالاىق شاعىنان ءبىراز مالىمەت الدىق، ەندى ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى د. تۋعانبايەۆ بايانداپ بەرەدى.
جازۋشىنىڭ ءومىربايانى - د. تۋعانبايەۆ.
بەردىبەك سوقپاقبايەۆ 1924 جىلى 15 قازاندا الماتى وبلىسىنىڭ نارىنقول اۋىلىندا تۋعان. اباي اتىنداعى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن، كەيىننەن ماسكەۋدە جوعارى ادەبي كۋرستى بىتىرگەن. ءبىراز جىل اۋىل مەكتەبىندە بالا وقىتقان. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە، «بالدىرعان» جۋرنالىندا، ش. ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىندا ىستەگەن. قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا بالالار ادەبيەتى جونىندەگى ادەبي كەڭەسشى بولعان. شىعارماشىلىق جولىن ولەڭمەن باستاپ، 1950 جىلى «بۇلاق» اتتى جىر جيناعىن شىعارعان. كەيىن بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان 20 - دان استام اڭگىمە، پوۆەست، رومان كىتاپتارىن ۇسىندى. «مەنىڭ اتىم قوجا»، «بالالىق شاققا ساياحات»، «بوزتوبەدە ءبىر قىز بار»، «ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى» جانە «قايداسىڭ، گاۋھار» سەكىلدى تۋىندىلارى كسرو حالىقتارىنىڭ جانە شەتەلدەردىڭ كوپتەگەن تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، ساحنالىق، ەكراندىق نۇسقاعا اينالعان. 1967 جىلى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان فيلمدەردىڭ كانن قالاسىندا (فرانسيا) وتكەن حالىقارالىق فەستيۆالىندە «مەنىڭ اتىم قوجا» ءفيلمى (ب. سوقپاقبايەۆتىڭ سەنارييى) ارناۋلى جۇلدەگە يە بولدى. قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالعان.
بالالاردىڭ بال مىنەزىن ىشكى دۇنيەسىمەن جاقسى سەزىنە بىلگەن جازۋشى ءاربىر شىعارماسىندا ءوزى تۋىپ وسكەن نارىنقول تاۋلى ءوڭىر تابيعاتىنىڭ جاندى سۋرەتتەرىن وقىرمانعا ۇلكەن شەبەرلىكپەن جەتكىزە بىلگەن. ب. سوقپاقبايەۆتىڭ اڭگىمە، پوۆەست، روماندارى جانە پەسالارىندا بالعىن شاققا باتىل ساياحاتتار جاساپ، تاڭداندىرىپ، تامسانتىپ، بال داۋرەن اسەرلەرىنىڭ قايماعىن بۇزباي، اقيقاتتان الشاقتاماي، بالاعا ءتان قيالداپ، ءومىردىڭ ءوز بولمىسىن تەبىرەنە تولعايدى. وقىساڭ ەرىكسىز ەزۋ تارتتىرىپ، كەيدە كۇرسىنتىپ تەرەڭ ويعا جەتەلەيدى. لەزدە كەيىپكەرلەرمەن ەتەنە ارالاسىپ، ولار ءوزىڭ كۇندە كورىپ جۇرگەن ادامدارداي بەركەن، قوجا سەكىلدى كەيىپكەرلەرىمەن جادىڭدا جاتتالىپ قالادى...
جامبىل وبلىسى، شۋ اۋدانى، قونايەۆ اۋىلى،
تولە بي اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ماقاشيەۆا نۇرزيا ساعىندىق قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
- بالالار قانەكەي بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدى باستاماس بۇرىن ءبىر - بىرىمىزگە جىلى لەبىزىمىزدى ءبىلدىرىپ، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇي سىيلايىقشى.
