InfoHub Logo

ەرتە مە، كەش پە، ءاربىر اتا-انانى «بالانى قاي ۇيىرمەگە بەرۋ كەرەك» دەگەن سۇراق مازالايتىنى انىق. ەگەر بالاڭىزدىڭ سپورتپەن اينالىسۋىن قالاعان بولساڭىز، ەڭ الدىمەن ونىڭ باعىتىن انىقتاپ الۋ كەرەك. بالا ءۇشىن تاڭدالعان سپورت تۇرىندە ەڭ الدىمەن نەگە نازار اۋدارۋ، قاتەلەسىپ كەتپەس ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن وسى جەردەن وقي الاسىز.

ادەتتە، بالا ءۇشىن سپورت تاڭداۋداعى سوڭعى ءسوز اتا-انادا بولادى، سەبەبى ولاردىڭ بالالىق شاعىندا ءوز ارماندارى بولعان. ەگەر اناسىنىڭ ۇلى گيمناستشى بولۋ دەگەن ارمانى ورىندالماي قالسا، ول قىزىن گيمناستيكالىق سەكسياعا بەرۋى بەك مۇمكىن. نەمەسە فۋتبولدى جانى سۇيگەن (نەمەسە سۇيەتىن) اكەسى ۇلىنىڭ الەمدىك فۋتبول جۇلدىزى بولۋىن قالايتىن بولار. ال ەگەر بالاڭىزدىڭ ءسىز قالاعان سپورت تۇرىنە زاۋقى نەمەسە قابىلەتى بولماسا، بۇل نەمەن اياقتالۋى مۇمكىن ەكەنىن ويلاپ كورىپ پە ەدىڭىز؟..

قاتەلىك جىبەرمەۋ ءۇشىن جانە ءدال ءسىزدىڭ بالاڭىزعا قولايلى ساباقتى تاڭداۋ ءۇشىن مىنالار قاجەت:

1. بالانىڭ قىزىعۋشىلىعىن ەسكەرۋ. وعان سپورتتىڭ ءار ءتۇرى تۋرالى، جاتتىعۋدىڭ قالاي جانە قايدا وتەتىنى تۋرالى ايتىپ بەرىڭىز. قانداي دا ءبىر جارىستار بولسىن، جاتتىعۋ پروسەسى نەمەسە جاي عانا اۋلا ويىنى بولسىن ونى بالاڭىزبەن بىرگە تاماشالاڭىز. سوندا بالاڭىزدىڭ بۇل سپورت تۇرىنە قىزىعۋشىلىعىن، نەمەسە بەي-جاي قارايتىندىعىن بىردەن تۇسىنەسىز.

2. بالامەن پەدياترعا بارىڭىز. بالا دارىگەرلەرى بەلگىلى ءبىر جاستا بالانىڭ اعزاسىنىڭ قالاي قالىپتاساتىندىعىن جاقسى بىلەدى. دارىگەر تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، بۇلشىقەتتەردىڭ قانداي توپتارىن نىعايتۋ كەرەك جانە وعان قانداي دەنە شىنىقتىرۋ كومەكتەسەتىنىن ايتىپ بەرەدى.

3. پسيحولوگپەن كەڭەسۋ. كوماندالىق سپورت پەن جەكە نەمەسە جۇپتاسقان سپورت تۇرلەرىندە ۇلكەن ايىرماشىلىق بار. بالانىڭ بەيىمدىلىگىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن پسيحولوگپەن سويلەسۋ كەرەك.

ال ەندى بارلىعىن رەتىمەن سارالايىق:

سپورتتىڭ بالاعا پايداسى

بالالار ۇنەمى قوزعالىستا جۇرەدى، تىنىم تاپپاي جۇگىرۋ، سەكىرۋ — بالالارعا ءتان نارسە. الايدا، دەنە بەلسەندىلىگىنىڭ بەلگىلى ءبىر تۇرىمەن تۇراقتى تۇردە اينالىسۋ مىناداي ارتىقشىلىقتارعا يە:

•  توزىمدىلىگى ارتادى.

•  تۇرمىستىق جاراقاتتادىڭ الدىن-الاتىنداي بۋىندار نىعايتىلادى.

•  مىنەز شىڭدالادى — بالا ۇيىندە اتا-اناسىنا ەركەلەپ، «قالايمىن»، «ىستەمەيمىن» دەپ قىلجاققا سالاتىنى بار، ال كوماندادا ولاي جاساي المايدى. بالا وزىنە جاۋاپكەرشىلىك الۋدى ۇيرەنەدى.

•  ماقساتقا ۇمتىلۋ دەگەن مىنەز ساۋاتتى قۇرىلعان جاتتىعۋلار كەزىندە پايدا بولادى. جاتتىقتىرۋشى بالالاردىڭ الدىنا ماقسات قويىپ، ولارعا قول جەتكىزۋدى ۇيرەتەدى.

•  رەاكسيا جىلدامدىعى بالاعا ءقاۋىپتى جاعدايلاردا دۇرىس باعدار جاساۋىنا كومەكتەسەدى.

•  ەرەسەك ومىرگە دايىندىق. ءتارتىپ پەن قوزعالىس بەلسەندىلىگىنە ۇيرەنگەن بالا ەرەسەك جاستا دا قوزعالىسقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن جانە ماقساتقا جەتۋ قابىلەتىن ساقتايدى.

•  جالپى دەنساۋلىق نىعايادى، قان اينالىم جاقسارادى، وكپە سىيىمدىلىعى ارتادى.

نەگە نازار اۋدارۋ كەرەك

كوپتەگەن جاس اتا-انالار ەڭ الدىمەن بەدەلگە نازار اۋداراتىنى قۇپيا ەمەس. كەيبىر اتا-انالار ماتەريالدىق جاعدايىن نۇسقاپ «مەنىڭ قىزىم ۇلكەن تەننيسپەن اينالىسادى» دەپ جاتادى. بۇل سپورتتىڭ جابدىقتارى مەن جاتتىقتىرۋشىلارىنىڭ اقىسى قىمبات ەكەندىگىن بارلىعى بىلەدى. سول ارقىلى ول اتا-انا باقۋاتتى ءومىر سۇرەتىنىن مەڭزەيدى.

مۇنداي ءتاسىلدىڭ بالانىڭ دەنساۋلىعىنا ەشقانداي قاتىسى جوق. ەندەشە، نازاردى ەڭ اۋەلى نەگە اۋدارۋ كەرەك؟

1. بالانىڭ دەنساۋلىعىنا. قانداي دا ءبىر پاتولوگياسى بار بالاعا سپورت سەكسياسى ەمەس، ەمدىك دەنە شىنىقتىرۋ قاجەت، مۇندا سىزگە ەمدىك دەنە شىنىقتىرۋ دارىگەرى (ەدش) كومەكتەسە الادى.

2. بالانىڭ نەمەسە قىزدىڭ فيزيولوگياسى مەن دامۋىنىڭ پسيحولوگيالىق قىرلارىنا.

3. بالانىڭ قالاۋىنا قۇلاق ءتۇرىڭىز. ول ءوزىنىڭ سۇيىكتى سەكسياسىن بىردەن تاڭداي قويماس، سوندىقتان، بىرنەشە نۇسقالاردى ۇسىنىپ، وعان تاڭداۋ جاساۋعا مۇمكىندىك بەرىڭىز. ويتكەنى سپورتتىق ساباقتاردان العان ءلاززات قوزعالىس جاتتىعۋلارىنا قاراعاندا ەداۋىر پايدا اكەلەتىنىن ەسكەرگەن ءجون.

4. جاتتىعۋ بولمەسى دە مۇندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. زال كەڭ جانە جارىق، ال باسسەين ۇلكەن جانە تازا بولۋى كەرەك.

5. سپورت زالىنا دەيىنگى جولعا دا نازار اۋدارىڭىز. سەكسيانى ۇيگە نەمەسە مەكتەپكە جاقىن جەردەن ىزدەستىرىڭىز. قىزىڭىز نەمەسە ۇلىڭىز  جاتتىعۋعا وزدەرى باراتىن بولسا ىڭعايلى بولماق، ال ەگەر ۇيدەن الشاق جەرگە قاتىناپ جۇرەتىن بولسا بالانىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعى كەمىپ، بار ىنتاسىمەن جاتتىقپايتىن بولادى.

6.  سونداي-اق، جاتتىقتىرۋشىعا دا كوڭىل بولگەن دۇرىس. سەبەبى، سارت كەلبەتى تارتىمدى، سىمباتى كەلىسكەن، ۇنەمى بەلسەندى جۇرەتىن جەتەكشىدەن ساباق العان كىمگە دە بولسىن ۇنايتىن بولار.  

توپتىق نەمەسە جەكە

البەتتە، ءسىز ءوز بالاڭىزدىڭ مىنەز-قۇلقىن جاقسى بىلەسىز. سونىقتان ونىڭ بەيىمدىلىگىنە قاراي وعان سپورتتىق سەكسيانى تاڭداۋ كەرەك.

ەگەر بالاڭىز تۇيىقتاۋ، باسقا بالالارمەن تەز ءتىل تابىسىپ، دوستاسىپ كەتە الماسا، وندا ول ءۇشىن ەڭ جاقسىسى — كوماندالىق سپورت تۇرلەرى، مىسالى: ۆولەيبول، باسكەتبول، فۋتبول، بادمينتون، حوككەي. سەبەبى توپتىق ويىندار كەزىندە بالا كوماندا مۇشەلەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋدى، بىرىگىپ ماقساتقا (جەڭىسكە) قول جەتكىزۋدى ۇيرەنەدى. ونىڭ دوستارى مەن نيەتتەس دوستارى پايدا بولادى.

الايدا مۇندا دا اسا مۇقيات بولۋ كەرەك. بالا فلەگماتيك، ۇيالشاق بولسا، كوماندالىق ترەنينگ ونىڭ كومپلەكستەرىن ءتىپتى قيىنداتىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ويتكەنى، شاپشاڭ نەمەسە ەپتى بالالاردىڭ جانىندا ول ءوزىن ارتتا قالعانداي سەزىنەتىن بولادى. بۇل جاعدايدا وعان جۇپتىق نەمەسە جەكە سپورت تۇرلەرىن تاڭداعان ءجون.

ال «تەنتەك» حولەريكتەر، شىعىس جەكپە-جەكتەرىمەن اينالىسا وتىرىپ، تىنىشتانادى دا، پسيحيكاسىن رەتكە كەلتىرىپ الادى. ءبىراق مۇنىڭ دا كەمشىل تۇستارى جوق ەمەس: جەكە سپورت تۇرلەرىندە، ياعني شىدامدىلىق قاجەت بولعان جەردە (ءجۇزۋ، گيمناستيكا، جەڭىل اتلەتيكا)، بەلسەندى، شاپشاڭ بالا تەز ءىشى پىسىپ، ورتاعا بەيىمدەلۋ قيىنعا سوعاتىن بولادى. سوندىقتان دارىگەردەن عانا ەمەس، پسيحولوگتان دا قانداي سپورت ءتۇرى ۇيلەسەتىنى جايلى كەڭەس الۋ كەرەك.

جەكە سپورت مەلانحوليكتىك تەمپەرامەنتى بار بالالارعا تاماشا ۇيلەسەدى. نىساناعا كوزدەيتىن سپورت تۇرلەرىمەن اينالىسقانى ءتىپتى جاقسى، ماسەلەن: ديسك لاقتىرۋ جانە نىساناعا كوزدەپ اتۋ. ات سپورتى دا وتە جاقسى، ويتكەنى مۇنداي بالالار جانۋارلاردى جاقسى كورەدى.

بالامەن سويلەسۋ

پسيحولوگتار مەن بالا دارىگەرلەرى 3 جاسقا دەيىنگى بالالار ءۇشىن دەنە شىنىقتىرۋ ساباقتارىنىڭ ەڭ جاقسىسى — بۇل اتا-اناسىمەن تابيعاتتا  وينايتىن ءارتۇرلى ويىندارى دەيدى. بالا قوزعالىسقا قۋانۋعا ۇيرەنەدى، سودان كەيىن ونى ۇيىمداستىرىلعان سەكسياعا جىبەرۋ وڭايىراق بولادى.

بالا 5 جاسقا تولعانشا، سپورت تۋرالى ماڭىزدى اڭگىمەنىڭ قاجەتى جوق. بالانى ءار ءتۇرلى سەكسيالارعا اپارىپ، باسقا بالالاردىڭ قالاي اينالىساتىنىن كورسەتۋ كەرەك. بالاڭىزدىڭ قالاۋىنا «ءدوپ» ءتۇسىپ، كەرەكتى سپورت ءتۇرىن بىردەن تاڭداپ الۋى دا بەك مۇمكىن. ءبىراق كەيدە بالا دەنە بەلسەندىلىگىنىڭ بىرنەشە ءتۇرىن سىناپ كورۋ كەرەك. ەگەر ءبىرىنشى ساباقتان كەيىن بالا سپورت ءتۇرى ۇنايتىنىنا قاراماستان، سەكسياعا بارۋدان باس تارتسا، وندا بالانى اڭگىمەگە تارتىپ، اڭگىمە بارىسىندا باسقا بالالاردىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن، جاتتىقتىرۋشى ۇنايتىنىن نەمەسە ۇنامايتىندىعىن سۇراستىرۋ كەرەك.

سونىمەن قاتار فيزيكالىق جۇكتەمەلەر دە بالانىڭ سپورتقا دەگەن قۇلشىنىسىن ازايتۋى مۇمكىن، مىسالى، گيمناستيكا سپورتىندا. كوبىنەسە قىزدار بالا ءۇشىن وتە اۋىر جالپى دەنە جاتتىعۋلارىن ورىندايدى. بۇل جاتتىعۋلار ولاردى سانسىراتاتىنى سونشالىقتى، ادەمى گيمناستيكالىق جاتتىعۋلاردى ورىنداۋعا كۇشتەرى قالماي جاتادى.

كوپتەگەن جاتتىقتىرۋشىلار بالالاردى سپورتتاعى ۇلكەن جەتىستىكتەرگە دايارلايتىنىن ەستە ساقتاۋ كەرەك. ال بۇل دەنساۋلىققا ارنالعان دەنە شىنىقتىرۋ ەمەس، بۇل — كەرى اسەرى بولۋى مۇمكىن وتە اۋىر ەڭبەك. سوندىقتان بالانىڭ جاتتىعۋلاردان العان اسەرلەرىمەن ءبولىسۋى، ول تۋرالى اتا-اناسىنا ايتقانى اسا ماڭىزدى.

بالانىڭ جاسى جانە سپورت

گيمناستيكا

كوركەم گيمناستيكا سەكسياسىندا بالانى 3-4 جاسىنان باستاپ دايىندايدى. وعان ارنايى كوستيۋم، قىزدارعا قوسىمشا — تۇيرەۋىش، سەكىرگىش، دوپ سەكىلدى قۇرالدارى كەرەك. گيمناستيكا يكەمدىلىك، ادەمى ءجۇرۋ، ەپتىلىك سياقتى قاسيەتتەردى دامىتادى. ءوزىن-وزى باعالاۋىن ارتتىرادى، ءمىنسىز  سىمبات قالىپتاستىرادى. جاقىننان كورە الماۋشىلىقتىڭ كەز-كەلگەن دارەجەسىندە اينالىسۋعا تىيىم سالىنادى، وتە اۋىر سپورت دەپ سانالادى.

ءجۇزۋ

ءجۇزۋ — بۇل دا سپورت، وعان بالانى 3 جاستان باستاپ الادى. ونىڭ جابدىقتارى اسا كوپ ەمەس — سۋدا جۇزەتىن كيىم، كوزىلدىرىك جانە باس كيىم. ءجۇزۋ ومىرتقانىڭ پروبلەمالارىنا (سكوليوز)، سونداي-اق سەمىزدىككە شالدىققان بالالارعا پايدالى. ول قان اينالىمىن جاقسارتادى، تىنىس الۋ جۇيەسىن رەتتەيدى. جۇزگىش بالالاردىڭ سۇيەك-بۇلشىق ەت جۇيەسى دۇرىس داميدى. قارسى كورسەتىلىمدەرى دە جوق ەمەس، ولار: تۋبەركۋلەز، كوز اۋرۋلارى، تەرى جانە لور-اۋرۋلارى جانە ويىق جارا اۋرۋى.

حوككەي

حوككەيمەن بالالار 4 جاستان باستاپ اينالىسا الادى. قاجەت قۇرال-جابدىقتارى: كونكي، دۋلىعا، مايكا، رەيتۋز، كليۋشكا، كەۋدەگە جانە اياققا ارنالعان قالقاندار. بۇل ويىننان بالالار جيناقى، ءارى ەپتى بولادى. اعزانىڭ ماڭىزدى جۇيەلەرى — تىنىس الۋ، جۇرەك- قان تامىر، سۇيەك-بۇلشىقەت، سونداي-اق جۇيكە جۇيەسى نىعايادى. حوككەيمەن جاقىننان كورە الماۋشىلىقپەن اۋىراتىن جانە جۇرەك اقاۋى بار بالالارعا اينالىسۋعا بولمايدى. بالا مۇمكىندىگىنشە كۇندەلىكتى جاتتىعۋى قاجەت.

كوركەم سىرعاناۋ

بۇل سپورتقا دا بالانى 4 جاسىنان بەرگەن دۇرىس. كەرەك-جاراقتارى از بولعانىمەن، ەگەر شىنداپ اينالىسسا، بۇل ەڭ قىمبات سپورت تۇرلەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك.  اتا-انا جاتتىقتىرۋشىنىڭ جۇمىسى ءۇشىن، كوستيۋمدەر، سونداي-اق كوپتەگەن باسقا دا شىعىنداردى تولەيدى. بۇل سپورت شىدامدىلىقتى ارتتىرادى، قوزعالىس ۇيلەسىمىن، قان تامىرلارى مەن جۇرەكتىڭ جۇمىسىن جاقسارتادى. بايلانىس جانە ۆەستيبۋليارلىق اپپاراتتى نىعايتادى. ەپتىلىك پەن كۇش پايدا بولادى. بالالارعا ميوپيامەن، اياق مايماقتىعى جانە ۆەستيبۋليارلىق اپپاراتپەن پروبلەمالار بولعان جاعدايدا اينالىسۋعا بولمايدى.

اتقا ءمىنۋ

اتقا ءمىنۋ سەكسياسىنا بالالاردى 4 جاستان باستاپ الادى. بۇرىننان-اق جىلقى جانۋارى بالالارمەن، ءتىپتى ناۋقاستارمەن (اسىرەسە تىرەك-قيمىل اپپاراتىنىڭ اۋرۋى كەزىندە) جۇمىس ىستەۋگە تارتىلادى. وسى ۇلكەن ءارى مەيىرىمدى جانۋارلارمەن قارىم-قاتىناس پسيحيكاعا جاقسى اسەر ەتەدى. ات سپورتى دەنە ءمۇسىندى تىك ۇستاۋعا، تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋعا ۇيرەتەدى، مىنەزدى شىڭدايدى. وكۋليست پەن پەدياتردىڭ  انىقتاماسى قاجەت. اۋەل باستا بالالار ادەتتەگى سپورتتىق كوستيۋمدەرمەن قاتىسا بەرەدى، كەيىنرەك تاجىريبە جيناعانىنا قاراي  ونەر كورسەتۋ ءۇشىن ارنايى قۇرال-جابدىقتار قولدانۋى قاجەت.

فۋتبول، باسكەتبول، ۆولەيبول

5-6 جاسىنان باستاپ بالالاردى فۋتبول، باسكەتبول جانە ۆولەيبول ساباقتارىنا شاقىرادى. بۇل سپورت تۇرلەرى كوماندادا ۇيلەسىمدى جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتەدى، كوز ولشەگىشتىگى مەن ەپتىلىكتى، جىلدامدىقتى دامىتادى. ويىن بارىسىندا بالادا مىقتى ەرىك-جىگەر قالىپتاسادى، ال بۇل وعان  بولاشاقتا تەك سپورت الاڭىندا عانا ەمەس، كۇندەلىكتى ومىردە دە كومەكتەسەدى.  قولدانۋعا بولمايتىن جاعدايلار: كوز اۋرۋلارى، جالپاق تاباندىلىق، مويىن ومىرتقالارىنىڭ تۇراقسىزدىعى، اعزاداعى جارا پروسەستەرى، برونح دەمىكپەسى. كيىم-كەشەك ەڭ قاراپايىم: شورتى، مايكا جانە سپورتتىق اياق كيىم (كروسسوۆكي).

دزيۋدو

بالانى دزيۋدوعا 5 جاستان باستاپ جازۋعا بولادى. وندا جاتتىقتىرۋشىلار بالالارعا دۇرىس دەم الۋدى، دەنەنىڭ تەپە-تەڭدىگى مەن يكەمدىلىگىن ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتادى. دزيۋدومەن كىمدەرگە اينالىسۋعا بولمايدى: بۇيرەك، كوز، جۇرەك جانە تىرەك-قيمىل اپپاراتى اۋرۋلارىمەن اۋىراتىن بالالارعا قاتىسۋ تىيىم سالىنادى. ال «كيىم-كەشەكتەن» دزيۋدوعا ارنالعان ماقتادان تىگىلگەن كوستيۋم  — كەڭ كۇرتەشە مەن كەڭ شالبار الۋ كەرەك.

تەننيس

ۇستەل تەننيسى جانە ۇلكەن تەننيس 5 جاستان باستاپ بارۋعا بولادى. ۇلكەن تەننيس — وتە اۋىر سپورت، سوندىقتان مويىن ومىرتقالارىنىڭ تۇراقسىزدىعى، جاقىننان كورمەۋشىلىك جانە جالپاق تاباندىلىعى بار بالالارعا قارسى كورسەتىلىمى بار.

قۇرمەتتى اتا-انالار! ەستەرىڭىزدە بولسىن، دەنە شىنىقتىرۋمەن اينالىسۋ ءسىزدىڭ بالاڭىزعا اۋاداي قاجەت. بۇل ولارعا بولاشاقتا دەنساۋلىقتى ساقتاۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار رۋحتىڭ بەرىكتىگى، الدىنا ماقسات قويا ءبىلۋ، ءارى سوعان جەتۋىنە كومەكتەسەدى. كەز-كەلگەن قيىن جاعدايعا   شىدامدى، قارسى توتەپ بەرە الاتىن سيپاتتى دامىتۋعا كومەكتەسەدى. ءبىراق بارلىق ساباقتار بالا ءۇشىن شاتتى بولۋى كەرەك ەكەنىن ۇمىتپاڭىز!

---