بالالىق شاعىڭ - پاتشالىق تاعىڭ
ماقساتى: اتا - انالاردىڭ ەموسيونالدىق كوڭىل - كۇيلەرىن كوتەرۋگە، بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋ جۇيەسىن ءارى قاراي دامىتۋ. قازىرگى كەزدەگى بالانىڭ دامۋىنا، جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا، ادامگەرشىلىك رۋحاني تاربيەنىڭ وتباسىنداعى ءادىس - تاسىلدەرىن جەتىلدىرە وتىرىپ، قارىم – قاتىناس ورناتۋ جانە ۇلتتىق سانانى بويىنا ءسىڭىرۋ.
مىندەتى:
ءوزىنىڭ جانە وزگەنىڭ دارالىعىن باعالاۋ، ءوزىن قۇرمەتتەۋ:
كوڭىل - كۇيدى كوتەرۋ، سەزىم مەن ەموسيانى رەتتەۋ:
اتا - انانىڭ بالاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن بايقاۋ.
كورنەكى قۇرالدار: پلاكات، ءتۇرلى - ءتۇستى قاعاز، جەلىم، قايشى.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
سالەمەتسىزدەر مە، قادىرمەندى اتا - انالار، ارىپتەستەر. قوش كەلدىڭىزدەر!
بايانداما:
بۇگىنگى ۇل ەرتەڭگى اكە، ول اكەگە قاراپ وسەدى. بۇگىنگى قىز ەرتەڭگى انا ول شەشەگە قاراپ، بوي تۇزەيدى.
اتا - انانىڭ ەڭ ارداقتى مىندەتى: بالا بويىنا ەڭ ارداقتى قاسيەتتەردى سىڭىرە بەرۋ، كۇن سايىن ەمەس، ساعات سايىن بالا وقۋىن، ەڭبەگىن، ويىنىن جولداستارىمەن قارىم-قاتىناسىن ۇنەمى شارشاماي، ەرىنبەي باقىلاپ، جاقسىلىققا جول سىلتەۋ. ال بالاعا ءبىلىم، تاربيە بەرۋدە باستى تۇلعا ۇستاز بولسا، ونى جالعاستىرۋشى، دەمەۋشى اتا-انا.
قازاق حالقى قاي ۋاقىتتا بولماسىن، ۇرپاق تاربيەسىن ۇلتتىڭ تاعدىرى، ۇلتتىڭ بولاشاعى دەپ بىلگەن.
وسكەلەڭ ۇرپاققا اينالاداعى ءومىر شىندىعىنىڭ اسەرى مول. اينالاسىنداعى ۇلكەندەردىڭ، وزىنەن ەرەسەك بالالاردىڭ بىر-بىرىمەن قارىم-قاتىناسى، كوڭىل-كۇي ەرەكشەلىكتەرى، ءجۇرىس-تۇرىسى، ەڭبەك ارەكەتى ءبارى دە بالاعا ۇلگى ونەگە. بۇگىنگى بالالار تەز جەتىلىپ كەلەدى. ولار اينالاسىنداعى بولىپ جاتقان بارلىق وقيعالاردى بىلگىسى كەلەدى. م. جۇمابايەۆتىڭ مىناداي ايتقان ءسوزى بار: «اتا-انالار بالانى تاربيەلەگەندە ءدال وزىندەي ەتىپ تاربيەلەۋگە تىرىسپاۋ كەرەك، ولار بالانى وزىنەن كۇشتى ەتىپ تاربيەلەۋى ءتيىس. ويتكەنى ولاردىڭ زامانى اتا-انالارىنىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان زامانىنا قاراعاندا اناعۇرلىم كۇردەلى، تالابى جوعارى بولاتىنىن ۇمىتپاعان ءجون»
بۇل ورايدا بالا تاربيەسىندەگى بالاباقشانىڭ ورنى ەرەكشە. سەبەبى، بالاباقشاعا باراتىن بالا قوعامدا ءوز ويىن اشىق ايتۋعا ۇيرەنەدى. سونىمەن قاتار جان-جاقتى جەتىلەدى. بالاباقشادا باستالىپ، مەكتەپتە جالعاسىن تاباتىن «ءوزىن-وزى تانۋ» - ءپانىنىڭ وزىندىك ورنى ەرەكشە. بالاعا ادامگەرشىلىك رۋحاني تاربيەنىڭ كىشى جاستان باستاپ بەرىلۋى بالا تاربيەسىنە ءوز ۇلەسىن قوسارى ءسوزسىز. سوندىقتان تاربيە ماسەلەسىنە كوڭىل ءبولىپ، وعان ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەردى قولدانىپ، قاراستىرۋ ءاربىر ۇجىمنىڭ تاپقىرلىعى مەن ىسكەرلىگىن، ىزدەنىمپازدىعى مەن شىعارماشىلىعىن تالاپ ەتەدى.
بالانىڭ ومىرگە قادام باسارداعى العاشقى قيمىل ارەكەتى ويىن. سوندىقتان ونىڭ ءمانى ەرەكشە. قازاق حالقىنىڭ ۇلى ويشىلى اباي قۇنانبايەۆ «ويىن ويناپ، ءان سالماي، وسەر بالا بولار ما؟»- دەپ ايتقانداي، ويىن بالانىڭ ومىرىندە ەرەكشە ورىن الادى. سوندىقتان بالانىڭ ويىن ارقىلى دۇنيەتانىمىنىڭ وسەتىنى بەلگىلى.
بريتاندىق جازۋشى بەرنارد شوۋ بىلاي دەگەن ەكەن:
«ءبىز قارتايعاندىقتان ويىن ويناۋدى توقتاتىپ قويعان جوقپىز، ويىن ويناماعاندىقتان قارتايامىز» - دەپتى. ولاي بولسا نە تۇرىس، وينايىق، كۇلەيىك، قارتايمايىق. بالالىق شاعىمىزدى ەسكە ءتۇسىرىپ، بالامىزبەن ءبىر مەزەت بىرگە وينايىق. بۇل ومىرگە بالا كوزىمەن دە قاراپ كورەلىك.
بۇگىنگى «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ءپانى بويىنشا وتكىزىلگەلى وتىرعان «بالالىق شاعىڭ - پاتشالىق تاعىڭ» اتتى كەشىمىزگە حوش كەلدىڭىزدەر.
مىندەتى:
ءوزىنىڭ جانە وزگەنىڭ دارالىعىن باعالاۋ، ءوزىن قۇرمەتتەۋ:
كوڭىل - كۇيدى كوتەرۋ، سەزىم مەن ەموسيانى رەتتەۋ:
اتا - انانىڭ بالاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن بايقاۋ.
كورنەكى قۇرالدار: پلاكات، ءتۇرلى - ءتۇستى قاعاز، جەلىم، قايشى.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
سالەمەتسىزدەر مە، قادىرمەندى اتا - انالار، ارىپتەستەر. قوش كەلدىڭىزدەر!
بايانداما:
بۇگىنگى ۇل ەرتەڭگى اكە، ول اكەگە قاراپ وسەدى. بۇگىنگى قىز ەرتەڭگى انا ول شەشەگە قاراپ، بوي تۇزەيدى.
اتا - انانىڭ ەڭ ارداقتى مىندەتى: بالا بويىنا ەڭ ارداقتى قاسيەتتەردى سىڭىرە بەرۋ، كۇن سايىن ەمەس، ساعات سايىن بالا وقۋىن، ەڭبەگىن، ويىنىن جولداستارىمەن قارىم-قاتىناسىن ۇنەمى شارشاماي، ەرىنبەي باقىلاپ، جاقسىلىققا جول سىلتەۋ. ال بالاعا ءبىلىم، تاربيە بەرۋدە باستى تۇلعا ۇستاز بولسا، ونى جالعاستىرۋشى، دەمەۋشى اتا-انا.
قازاق حالقى قاي ۋاقىتتا بولماسىن، ۇرپاق تاربيەسىن ۇلتتىڭ تاعدىرى، ۇلتتىڭ بولاشاعى دەپ بىلگەن.
وسكەلەڭ ۇرپاققا اينالاداعى ءومىر شىندىعىنىڭ اسەرى مول. اينالاسىنداعى ۇلكەندەردىڭ، وزىنەن ەرەسەك بالالاردىڭ بىر-بىرىمەن قارىم-قاتىناسى، كوڭىل-كۇي ەرەكشەلىكتەرى، ءجۇرىس-تۇرىسى، ەڭبەك ارەكەتى ءبارى دە بالاعا ۇلگى ونەگە. بۇگىنگى بالالار تەز جەتىلىپ كەلەدى. ولار اينالاسىنداعى بولىپ جاتقان بارلىق وقيعالاردى بىلگىسى كەلەدى. م. جۇمابايەۆتىڭ مىناداي ايتقان ءسوزى بار: «اتا-انالار بالانى تاربيەلەگەندە ءدال وزىندەي ەتىپ تاربيەلەۋگە تىرىسپاۋ كەرەك، ولار بالانى وزىنەن كۇشتى ەتىپ تاربيەلەۋى ءتيىس. ويتكەنى ولاردىڭ زامانى اتا-انالارىنىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان زامانىنا قاراعاندا اناعۇرلىم كۇردەلى، تالابى جوعارى بولاتىنىن ۇمىتپاعان ءجون»
بۇل ورايدا بالا تاربيەسىندەگى بالاباقشانىڭ ورنى ەرەكشە. سەبەبى، بالاباقشاعا باراتىن بالا قوعامدا ءوز ويىن اشىق ايتۋعا ۇيرەنەدى. سونىمەن قاتار جان-جاقتى جەتىلەدى. بالاباقشادا باستالىپ، مەكتەپتە جالعاسىن تاباتىن «ءوزىن-وزى تانۋ» - ءپانىنىڭ وزىندىك ورنى ەرەكشە. بالاعا ادامگەرشىلىك رۋحاني تاربيەنىڭ كىشى جاستان باستاپ بەرىلۋى بالا تاربيەسىنە ءوز ۇلەسىن قوسارى ءسوزسىز. سوندىقتان تاربيە ماسەلەسىنە كوڭىل ءبولىپ، وعان ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەردى قولدانىپ، قاراستىرۋ ءاربىر ۇجىمنىڭ تاپقىرلىعى مەن ىسكەرلىگىن، ىزدەنىمپازدىعى مەن شىعارماشىلىعىن تالاپ ەتەدى.
بالانىڭ ومىرگە قادام باسارداعى العاشقى قيمىل ارەكەتى ويىن. سوندىقتان ونىڭ ءمانى ەرەكشە. قازاق حالقىنىڭ ۇلى ويشىلى اباي قۇنانبايەۆ «ويىن ويناپ، ءان سالماي، وسەر بالا بولار ما؟»- دەپ ايتقانداي، ويىن بالانىڭ ومىرىندە ەرەكشە ورىن الادى. سوندىقتان بالانىڭ ويىن ارقىلى دۇنيەتانىمىنىڭ وسەتىنى بەلگىلى.
بريتاندىق جازۋشى بەرنارد شوۋ بىلاي دەگەن ەكەن:
«ءبىز قارتايعاندىقتان ويىن ويناۋدى توقتاتىپ قويعان جوقپىز، ويىن ويناماعاندىقتان قارتايامىز» - دەپتى. ولاي بولسا نە تۇرىس، وينايىق، كۇلەيىك، قارتايمايىق. بالالىق شاعىمىزدى ەسكە ءتۇسىرىپ، بالامىزبەن ءبىر مەزەت بىرگە وينايىق. بۇل ومىرگە بالا كوزىمەن دە قاراپ كورەلىك.
بۇگىنگى «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ءپانى بويىنشا وتكىزىلگەلى وتىرعان «بالالىق شاعىڭ - پاتشالىق تاعىڭ» اتتى كەشىمىزگە حوش كەلدىڭىزدەر.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
پەرسپەكتيۆا ءپانى بويىنشا تاقىرىپتىق كۇنتىزبەلىك جوسپارارنايى سىزۋ ءپانى بويىنشا تاقىرىپتىق كۇنتىزبەلىك جوسپار1 - ءبولىم. ارنايى سىزۋمەن تانىستىرۋ جانە ونى يگەرۋ2 - ءبولىم. گەومەتريالىق قۇرىلىمدار مەن ...
-
تاقىرىپ: «ۇرپاققا وشپەيتىن ءىز قالدىرعان ۇلى تۇلعا»
