InfoHub Logo

بارلىق اتا-انا بالاسىن دەنى ساۋ، سانالى ادام ەتىپ ءوسىرۋدى ارماندايدى. امەريكالىق عالىمدار كوپ جىلعى زەرتتەۋلەرگە سۇيەنە وتىرىپ، بالانىڭ ينتەللەكتىسى كوپ جاعدايدا ءبىلىمنىڭ سانى مەن ساپاسىنا ەمەس، دۇرىس تاماقتانۋعا بايلانىستى دەگەن قورىتىندىعا كەلدى.

ەكسپەريمەنتكە تۋعاننان 32 جاسقا دەيىنگى ەرەسەكتەر قاتىسقان. ەرتە جاستان دۇرىس تاماقتانۋدىڭ ارقاسىندا بۇل بالالار ەڭ جاقسى تانىمدىق جانە ينتەللەكتۋالدىق قابىلەتتەرىن كورسەتتى. عالىمدار دۇرىس تاماقتانۋ بالالار ميىنىڭ دامۋىنىڭ بەلگىسى بولىپ تابىلادى دەپ ەسەپتەيدى، دۇرىس تاماقتانۋدى قابىلداعان بالالاردىڭ ينتەللەكتىسى ەرەسەك جاستا جوعارى بولىپ قالادى. ينتەللەكت ادامنىڭ ەرۋديسياسى مەن تاربيەسىندە بايقالادى. ولار شىعارماشىلىققا، جاڭانى جاساۋعا جانە بەلگىسىزدى بىلۋگە قابىلەتتى. 100 جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن عالىمدار ادامنىڭ ينتەللەكتۋالدىق قابىلەتىنىڭ دامۋىنىڭ نەگىزى تۋعاننان ءۇش جاسقا دەيىنگى كەزەڭدە قالاناتىنىن انىقتادى. بۇل كەزەڭدە بالانىڭ ويلاۋ يكەمدىلىگى جوعارى جانە وقۋعا دايىن بولادى. التى اي جاسىندا نارەستەنىڭ ميى ەرەسەك ادامنىڭ قابىلەتىنىڭ 50%-نا جەتەدى. ال ءۇش جاسقا كەلگەندە ميدىڭ دامۋى 70-80% پايىزدى قۇراسا، سەگىز جاسقا كەلگەندە ەرەسەك ادامنىڭ ميىنىڭ قابىلەتىنەن ەش ايىرماشىلىعى جوق. سوندىقتان تۋعاننان ءۇش جاسقا دەيىنگى كەزەڭدە نارەستە ءۇشىن دامىپ كەلە جاتقان ورتانى قۇرۋ جانە دۇرىس تاماقتانۋدى ۇيىمداستىرۋ وتە ماڭىزدى، ال جاڭا بىلىمگە دەگەن ۇمتىلىس وعان تابيعاتىنان ءتان. 

بالا اعزاسىنىڭ دامۋىنا جانە ونىڭ دەنساۋلىعىنا ۇنەمى اسەر ەتەتىن كوپتەگەن ءارتۇرلى فاكتورلاردىڭ ىشىندە ەڭ ماڭىزدى ءرول تاماقتانۋعا جاتادى. دۇرىس تاماقتانۋ دەگەنىمىز نە جانە ول بالاعا قالاي اسەر ەتەدى؟ 

دۇرىس تاماقتانۋ — ادامنىڭ دەنساۋلىعىن، فيزيكالىق جانە رۋحاني كۇش-قۋاتىن نىعايتۋ مەن جاقسارتۋدى، اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋدى جانە ەمدەۋدى قامتاماسىز ەتەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، دۇرىس تاماقتانۋ — دەنساۋلىق كەپىلى. 

بالالاردىڭ دۇرىس تاماقتانۋى ولاردىڭ تولىققاندى ءومىر ءسۇرۋىنىڭ نەگىزىن قالايدى، ولاردىڭ ءوسۋىن، فيزيكالىق جانە پسيحيكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى. سوندىقتان بالانىڭ جاسى مەن قاجەتتىلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ونىڭ تەڭگەرىمدى بولۋى جانە ونىڭ بارلىق قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋى وتە ماڭىزدى. وسى ورايدا مىنا ەرەجەلەردى ۇستانىڭىزدار: 

ءبىرىنشى، اتا-انالارعا بالالرىڭىزبەن بىرگە تاماقتانىڭىز دەگەن كەڭەس بەرۋشى ەدى. سەبەبى، ولار سىزدەردى ۇلگى تۇتادى. كوبىنەسە ءبىز اتا-انامىزعا دەنە ءبىتىمىمىز بويىنشا ۇقساسپىز، ال ەگەر ءسىز دۇرىس جانە پايدالى تاعامدى جەسەڭىز، وندا ءسىزدىڭ بالالارىڭىز «ءسىزدىڭ ىزىڭىزبەن» ءجۇرۋى مۇمكىن. 

ەكىنشى، فاست-فۋدتان اۋلاق بولىڭىز. دەمالىس كۇندەرى نەمەسە دەمالىستا كەيدە گامبۋرگەر نەمەسە كارتوپ جەگىڭىز كەلسە دە، ءوزىڭىزدى دە، بالالارىڭىزدى دا بۇل نارسەدەن اۋلاق ۇستاۋعا تىرىسىڭىز. كەز كەلگەن ۇيدە دايىندالعان تاعام، مەيرامحانادان الدەقايدا ءدامدى ءارى پايدالى بولادى.   

ءۇشىنشى، بالالاردى ۇناتپايتىن نارسەنى جەۋگە ماجبۇرلەمەڭىز. ۇل نەمەسە قىزدى ولارعا ءدامسىز بولىپ كورىنەتىن پايدالى تاعامداردى جەۋگە ماجبۇرلەۋ ارقىلى ءسىز ولاردىڭ ساناسىندا ەرىكسىز اسسوسياسيا جاسايسىز — پايدالى نارسەنىڭ ءبارى ءدامسىز.  

ءتورتىنشى، مەكتەپكە تاماق دايىنداپ بەرىڭىز نەمەسە مەكتەپ اسحاناسىنىڭ مازىرىمەن تانىسىپ شىعىڭىز. 

مىسالى، م.اۋەزوۆ اتىنداعى №2 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبىندە مەكتەپ وقۋشىلارى تەگىن ىستىق تاماقپەن قامتىلىپ وتىر. مەكتەپ اسحاناسىنىڭ تاماعى ءدامدى، ۋاقىتىمەن بەرىلىپ وتىرادى. اسحاناداعى ارىز-تىلەك جۋرنالىنا مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلار پىكىر ءبىلدىرىپ، تاماقتىڭ ۇناعان-ۇناماعاندىعىن جازادى.  

دۇكەن سورەلەرىندە ءارتۇرلى ونىمدەردىڭ بالاعا پايدالى ەكەندىگى قالاي اڭعارامىز؟ بالا ءوزىن جاقسى سەزىنۋى ءۇشىن مىندەتتى تۇردە قۇرامىندا تەمىر، كالسيي، ماگنيي، لەسيتين، مىرىش، ومەگا 3، D دارۋمەنى بار تاعامداردى تاڭداۋ كەرەك. كەيبىر تاعامداردى ديەتاعا قوسۋ كەرەك، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى: بالىق جانە تەڭىز ونىمدەرى. ولاردىڭ قۇرامىندا مىرىش، فوسفور، ومەگا 3 جانە باسقا ميكروەلەمەنتتەر كوپ. ەگەر بالانىڭ راسيونىندا مۇنداي تاعامدار بولسا، ول دۇرىس ءوسۋ مەن دامۋعا كوپ كومەكتەسەدى. ال ەتتىڭ قۇرامىندا اعزادا تۇزىلمەيتىن ماڭىزدى امين قىشقىلدارى بار؛ ولار بۇلشىقەتتەردىڭ ءوسۋى مەن جۇمىسىن قامتاماسىز ەتەدى، ميدىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قاجەت. ەت — اقۋىزدىڭ نەگىزگى كوزى. تابيعي بال دا وتە پايدالى ءونىم، ءبىراق ونى از مولشەردە تۇتىنۋ كەرەك، سەبەبى ول اللەرگيالىق رەاكسيا تۋدىرۋى مۇمكىن. بالدىڭ قۇرامىندا كوپتەگەن پايدالى ميكروەلەمەنتتەر مەن ۆيتاميندەر بار. جانەدە ەڭ باستىسى جەمىستەردى ۇمىتپاۋ قاجەت، سونىڭ ىشىندە سيترۋستىق جەمىستەر مەن كوكونىستەر. بالالار ولاردى جاقسى كورەدى، بۇل ونىمدەردە ۆيتاميندەردىڭ كوپ مولشەرى بار، ونىڭ ىشىندە س دارۋمەنى يممۋنيتەتتى نىعايتادى. 

دەنى ساۋ، ەڭبەكقور ۇرپاق وسىرۋدە بىلىمنەن بۇرىن، دۇرىس تاماقتانۋدىڭ دا ماڭىزىن ۇمىتپاعانىمىز ابزال. قازاق حالقىمىز «دەنى ساۋدىڭ — جانى ساۋ» دەپ بەكەر ايتپاعان بولسا كەرەك. 

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

ۆيتامين قورى

سالاۋاتتى ءومىر سالتى جانە دۇرىس تاماقتانۋ

قوزعالىسسىز ءومىر سالتىندا تۇتىنىلاتىن ونىمدەر

---