بالدىرلار. ءبىرجاسۋشالى جانە كوپجاسۋشالى بالدىرلارعا سيپاتتاما
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 32. بالدىرلار. ءبىرجاسۋشالى جانە كوپجاسۋشالى بالدىرلارعا سيپاتتاما.
بيولوگيا 6 - سىنىپ.
ساباقتىڭ ماقساتى: بالدىرلار، ولاردىڭ ارتۇرلىلىگى، ءبىرجاسۋشالى جانە كوپجاسۋشالى بالدىرلاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتى جونىندە تۇسىنىك بەرۋ.
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىكتىلىگىن سۇراق ارقىلى انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلارعا قوسىمشا ماتەريالداردى پايدالانۋعا داعدىلاندىرۋ. سوزدىك قورىن وي – ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: تابيعاتتى سۇيۋگە، ونىڭ بايلىعى مەن بەرەكەلى تىرشىلىگىن قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، پلاكاتتار، كارتوچكالار.
باسقا عىلىممەن بايلانىستىلىعى: گەوگرافيا، مەديسينا، حيميا.
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا ساباق، سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن ەسكە ءتۇسىرۋ، تەكسەرۋ
III. جاڭا ساباق.
تەڭىزدە ءوسىپ تۇعان ول ءبىر ورمان،
جەل سوقسا تەڭىز ءۇشىن بولعان قورعان.
ريزويدى ارقىلى بەكىنەدى،
ەرتەدەن حالىق بۇدان يود العان.
بۇل نە؟- (بالدىر)
بالدىرلار تومەنگى ساتىداعى وسىمدىكتەر. ولاردىڭ ءبىرجاسۋشالى، كوپجاسۋشالى تۇرلەرى بولادى. كوپجاسۋشالى وسىمدىكتەردىڭ دەنەسىن تاللوم دەپ اتايدى. بالدىرلاردىڭ جاسۋشاسى كوبىنە ءبىر يادرولى، سيتوپلازمادا ورگانويدتارى مەن ۆاكۋولى جانە ءتۇسى ءارتۇرلى بولاتىن حروماتوفورلارى بولادى. بالدىرلار ءوسىمدى، جىنىسسىز جانە جىنىستى جولدارمەن كوبەيەدى. ءبىر جاسۋشالى جاسىل بالدىر حلاميدومونادا جىنىسسىز كوبەيگەندە جاسۋشاسى برنەشە رەت ەكىگە ءبولىنىپ، زووسپورا تۇزەدى. حلاميدومونادا مىسالىمەن جىنىستىق ۇدەرىستى العاش 1875 ج ورىس الگولوگى ن. ن. گوروجانكين دالەلدەدى. بۇل كەزدە سيتوپلازما بىرنەشەگە ءبولىنىپ، گامەتالار پايدا بولادى. گامەتانىڭ قوسىلۋىنان پايدا بولعان زيگوتا بۇيىعىپ، زووسپورا تۇزەدى. حلورەللانىڭ ەكى تالشىعى مەن قىزىل كوزشەسى بولمايدى. سونىمەن قاتار، تەك سپورالار ءتۇزىپ، جىنىسسىز كوبەيەدى. ءبىرجاسۋشالى بالدىردىڭ كوپشىلىگى فيتوپلانكتون قۇراسا، كوپجاسۋشالى جاسىل بالدىردىڭ وكىلدەرى سپيروگيرا مەن ۋلوتريكس اعىن سۋلاردىڭ فيتوبەنتوسىن تۇزەدى. دياتومدى بالدىرلاردىڭ دا ءبىرجاسۋشالى تۇرلەرى بار. كوپجاسۋشالى قىزىل جانە قوڭىر بالدىرلار تەڭىزدەردە وسەدى. تاعام ونەركاسىبىندە پايدالانىلاتىن لاميناريا سياقتى وكىلدەرى سۋ تۇبىندە ريزويدتارىمەن بەكىنەدى. بالدىرلار سونىمەن قاتار، مەديسينا مەن ءتۇرلى ونەركاسىپ سالالارىندا دا قولدانىلادى.
حلاميدومونادا توقتاۋ سۋلاردا تىرشىلىك ەتەدى. جاسۋشا قابىرعاسى جاسۋنىقتان (سەلليۋلوزادان) تۇرادى. حروماتوفورى استاۋ ءتارىزدى ەكى تالشىعى، جيىرلىعىش ۆاكۋولى قىزىل كوزشەسى بولادى. وتتەگىمەن تىنىس الادى. كوبەيۋى جىنىستى جانە جىنىسسىز. جىنىسسىز كوبەيۋ 2 - گە، 4، 16، 32 - گە ءبولىنىپ، ءارقايسىسى سونشا ەسە كىشىرەيگەن حلاميدوموناداعا اينالادى. ولاردى زووسپورالار دەپ اتالادى. جىنىستى كوبەيۋدە جاسۋشاداعى سيتوپلازما بىرنەشەگە بولىنەدى.
حلورەللا حروماتوفورى جازىق استاۋ ءتارىزدى. تالشىعى جانە قىزىل كوزشەسى بولمايدى. جىنىسسىز كوبەيەدى. حلورەللا بىرنەشە رەت عارىشتا بولىپ قايتتى. تاجىريبەلەر جۇرگىزىلدى.
1. حلورەللا سۋدا وسەدى. وعان سۋ قاجەت. عارىش كەمەسىن اۋىرلاتادى.
2. حلورەللا وسەتىن ىدىس گەرمەتيكالىق بولۋ كەرەك.
3. 100گ حلورەللانى كۇنىنە ۇشمەزگىل تاماققا قوسىپ بەرگەندە، 1 اپتا وتكەن سوڭ ادامدار مازاسىزدانا باستادى. حلورەللانىڭ جاسۋىقتى جاسۋشا قابىقشاسىن ادامنىڭ اسقورىتۋ مۇشەلەرى قورتا الماعان. جاپونيادا حلورەللادان ءنارۋىز بەن ۆيتاميندەر الىندى.
حلوروكوكك توپىراقتا، اعاشتىڭ دىڭدەرىندە وسەدى. قۇرىلىسى حلوميدوموناداعا ۇقساس. حلوروكوكك توپىراق تۇزۋگە قاتىسادى.
كوپجاسۋشالى جاسىل بالدىر - سپيروگيرا. تۇششى سۋقويمالارىندا، تەڭىز سۋلارىندا كەزدەسەدى. تابيعاتتا 13 مىڭ ءتۇرى بار. تاسپا ءپىشىندى حروماتوفورى ورالما ءتارىزدى. ءوسىمدى جانە جىنىستى جولمەن كوبەيەدى. ۋلوتريكس ءجىپ ءتارىزدى جاسىل بالدىر. حروماتوفورى جالپاق بىلەزىك ءتارىزدى بولىپ كەلەدى. جىنىستى جانە جىنىسسىز كوبەيەدى.
بالدىرلار. ءبىرجاسۋشالى جانە كوپجاسۋشالى بالدىرلارعا سيپاتتاما. جۇكتەۋ
بيولوگيا 6 - سىنىپ.
ساباقتىڭ ماقساتى: بالدىرلار، ولاردىڭ ارتۇرلىلىگى، ءبىرجاسۋشالى جانە كوپجاسۋشالى بالدىرلاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتى جونىندە تۇسىنىك بەرۋ.
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىكتىلىگىن سۇراق ارقىلى انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلارعا قوسىمشا ماتەريالداردى پايدالانۋعا داعدىلاندىرۋ. سوزدىك قورىن وي – ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: تابيعاتتى سۇيۋگە، ونىڭ بايلىعى مەن بەرەكەلى تىرشىلىگىن قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، پلاكاتتار، كارتوچكالار.
باسقا عىلىممەن بايلانىستىلىعى: گەوگرافيا، مەديسينا، حيميا.
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا ساباق، سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن ەسكە ءتۇسىرۋ، تەكسەرۋ
III. جاڭا ساباق.
تەڭىزدە ءوسىپ تۇعان ول ءبىر ورمان،
جەل سوقسا تەڭىز ءۇشىن بولعان قورعان.
ريزويدى ارقىلى بەكىنەدى،
ەرتەدەن حالىق بۇدان يود العان.
بۇل نە؟- (بالدىر)
بالدىرلار تومەنگى ساتىداعى وسىمدىكتەر. ولاردىڭ ءبىرجاسۋشالى، كوپجاسۋشالى تۇرلەرى بولادى. كوپجاسۋشالى وسىمدىكتەردىڭ دەنەسىن تاللوم دەپ اتايدى. بالدىرلاردىڭ جاسۋشاسى كوبىنە ءبىر يادرولى، سيتوپلازمادا ورگانويدتارى مەن ۆاكۋولى جانە ءتۇسى ءارتۇرلى بولاتىن حروماتوفورلارى بولادى. بالدىرلار ءوسىمدى، جىنىسسىز جانە جىنىستى جولدارمەن كوبەيەدى. ءبىر جاسۋشالى جاسىل بالدىر حلاميدومونادا جىنىسسىز كوبەيگەندە جاسۋشاسى برنەشە رەت ەكىگە ءبولىنىپ، زووسپورا تۇزەدى. حلاميدومونادا مىسالىمەن جىنىستىق ۇدەرىستى العاش 1875 ج ورىس الگولوگى ن. ن. گوروجانكين دالەلدەدى. بۇل كەزدە سيتوپلازما بىرنەشەگە ءبولىنىپ، گامەتالار پايدا بولادى. گامەتانىڭ قوسىلۋىنان پايدا بولعان زيگوتا بۇيىعىپ، زووسپورا تۇزەدى. حلورەللانىڭ ەكى تالشىعى مەن قىزىل كوزشەسى بولمايدى. سونىمەن قاتار، تەك سپورالار ءتۇزىپ، جىنىسسىز كوبەيەدى. ءبىرجاسۋشالى بالدىردىڭ كوپشىلىگى فيتوپلانكتون قۇراسا، كوپجاسۋشالى جاسىل بالدىردىڭ وكىلدەرى سپيروگيرا مەن ۋلوتريكس اعىن سۋلاردىڭ فيتوبەنتوسىن تۇزەدى. دياتومدى بالدىرلاردىڭ دا ءبىرجاسۋشالى تۇرلەرى بار. كوپجاسۋشالى قىزىل جانە قوڭىر بالدىرلار تەڭىزدەردە وسەدى. تاعام ونەركاسىبىندە پايدالانىلاتىن لاميناريا سياقتى وكىلدەرى سۋ تۇبىندە ريزويدتارىمەن بەكىنەدى. بالدىرلار سونىمەن قاتار، مەديسينا مەن ءتۇرلى ونەركاسىپ سالالارىندا دا قولدانىلادى.
حلاميدومونادا توقتاۋ سۋلاردا تىرشىلىك ەتەدى. جاسۋشا قابىرعاسى جاسۋنىقتان (سەلليۋلوزادان) تۇرادى. حروماتوفورى استاۋ ءتارىزدى ەكى تالشىعى، جيىرلىعىش ۆاكۋولى قىزىل كوزشەسى بولادى. وتتەگىمەن تىنىس الادى. كوبەيۋى جىنىستى جانە جىنىسسىز. جىنىسسىز كوبەيۋ 2 - گە، 4، 16، 32 - گە ءبولىنىپ، ءارقايسىسى سونشا ەسە كىشىرەيگەن حلاميدوموناداعا اينالادى. ولاردى زووسپورالار دەپ اتالادى. جىنىستى كوبەيۋدە جاسۋشاداعى سيتوپلازما بىرنەشەگە بولىنەدى.
حلورەللا حروماتوفورى جازىق استاۋ ءتارىزدى. تالشىعى جانە قىزىل كوزشەسى بولمايدى. جىنىسسىز كوبەيەدى. حلورەللا بىرنەشە رەت عارىشتا بولىپ قايتتى. تاجىريبەلەر جۇرگىزىلدى.
1. حلورەللا سۋدا وسەدى. وعان سۋ قاجەت. عارىش كەمەسىن اۋىرلاتادى.
2. حلورەللا وسەتىن ىدىس گەرمەتيكالىق بولۋ كەرەك.
3. 100گ حلورەللانى كۇنىنە ۇشمەزگىل تاماققا قوسىپ بەرگەندە، 1 اپتا وتكەن سوڭ ادامدار مازاسىزدانا باستادى. حلورەللانىڭ جاسۋىقتى جاسۋشا قابىقشاسىن ادامنىڭ اسقورىتۋ مۇشەلەرى قورتا الماعان. جاپونيادا حلورەللادان ءنارۋىز بەن ۆيتاميندەر الىندى.
حلوروكوكك توپىراقتا، اعاشتىڭ دىڭدەرىندە وسەدى. قۇرىلىسى حلوميدوموناداعا ۇقساس. حلوروكوكك توپىراق تۇزۋگە قاتىسادى.
كوپجاسۋشالى جاسىل بالدىر - سپيروگيرا. تۇششى سۋقويمالارىندا، تەڭىز سۋلارىندا كەزدەسەدى. تابيعاتتا 13 مىڭ ءتۇرى بار. تاسپا ءپىشىندى حروماتوفورى ورالما ءتارىزدى. ءوسىمدى جانە جىنىستى جولمەن كوبەيەدى. ۋلوتريكس ءجىپ ءتارىزدى جاسىل بالدىر. حروماتوفورى جالپاق بىلەزىك ءتارىزدى بولىپ كەلەدى. جىنىستى جانە جىنىسسىز كوبەيەدى.
بالدىرلار. ءبىرجاسۋشالى جانە كوپجاسۋشالى بالدىرلارعا سيپاتتاما. جۇكتەۋ
You Might Also Like
