باقىت قۇشاعىندا
تاقىرىبى: باقىت قۇشاعىندا
(7 - سىنىپقا ارنالعان «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ساباعىنىڭ جوسپارى)
ساباقتىڭ ماقساتى:
وقۋشىلارعا باقىتتىڭ قۇندىلىق رەتىندەگى ماعىناسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
- وقۋشىلارعا ادام ومىرىندەگى قۋانىشتى ساتتەر، ىستەگەن يگى ىستەردەن راقاتتانۋ، باردى قاناعات تۇتۋ جانە جالپى جانە جالپى ادام باقىتى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ؛
- وقۋشىلاردى رۋحاني ادامگەرشىلىك قاعيدالاردا ءوز باقىتى ءۇشىن دۇرىس قولدانا بىلۋگە، ءومىردى باعالاي الۋعا تاربيەلەۋ
كورنەكتى قۇرالدار: وقۋلىق، داپتەر، سلايد، سۋرەتتەر
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: تىنىشتىق ءساتى. «نۇرعا بولەنۋ»
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
م: جۇمابايەۆتىڭ «سەن سۇلۋ» ولەڭىن مانەرلەپ وقىپ، ولەڭ مازمۇنىنا سايكەس تابيعاتتاعى سۇلۋلىق تۋرالى پىكىرلەرىن جازۋ.
3. دايەكسوز
باقىتتىڭ ءمانى پاراساتتىلىقتا، اركىمنىڭ ءوز الدىنا يگىلىكتى ماقسات قويا بىلۋىندە، ول ماقسات تەك كەزدەيسوق راقات ءۇشىن ەمەس، شىنايى يگىلىك ءۇشىن باعىتتالۋىندا، ادامنىڭ ءوز مىنەز - قۇلقىن، ءىس - ارەكەتىن ەرىكتى تۇردە وزگەرتىپ، ىزگىلىككە باعىتتاپ وتىرۋىندا. (ءال - فارابي)
دايەكسوزدى توپقا ءبولۋ ارقىلى وقيدى، داپتەرلەرىنە جازادى.
دايەكسوزدىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تاڭداي وتىرىپ قورىتىندى جاساۋ.
4. اڭگىمەلەۋ
باقىتقا بارار جول (ق. تولىبايەۆ).
ءبىر قۇجىرعا جينالىپ، اڭگىمەگە كىرىسكەن شاكىرتتەر قىزا كەلە باقىت جايىندا پىكىر تالاستىردى. ءارقايسىسى كوكەيلەرىنە تۇيگەن ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.
- باقىت - بايلىق پەن قازىنا،- دەيدى بىرەۋى. وعان ەكىنشىسى كەلىسپەيدى.
- جوق، باقىت – ويلاعان ماقسات ارقىلى كوكسەگەن مۇراتتى جۇزەگە اسىرۋ.
- ولاي دا ەمەس،- دەيدى ءۇشىنشىسى،
- باقىت - ويلاعان ماقساتىڭدى كۇشتەپ بولسا دا ورىنداپ شىعۋ...
تالاس ۇزاققا سوزىلدى. تياناق تابىلمادى. كەلەسى كۇنگى ساباقتا شاكىرتتەر وسى پىكىرلەرىن ۇستازى ءابۋناسىردىڭ الدىنا جايىپ سالدى.
- ۇستاز، باقىت دەگەن نە؟ سول باقىتقا قالاي جەتۋگە بولادى؟- دەگەن سۇراق قويدى بىرەۋى.
- باقىت – قولعا ۇستاتا سالاتىن زات ەمەس، ول وي مەن قيالدىڭ ماقساتقا جەتكىزەتىن، مۇراتتى ورىنداۋعا جول اشاتىن ءتۇيىنى،- دەدى دە، ۇستاز بۇل كۇنگى ساباقتاعى ۋاعىزىن وسى ماسەلەگە ارناۋدى ۇيعاردى.
- ولاي بولسا، مەن سول باقىت تۋرالى پىكىرلەرىمدى ايتايىن...
باقىت – العا قويعان ماقساتىڭ مەن كوكسەگەن مۇراتىڭنىڭ ورىندالۋى. باقىت نىشانى وي ارقىلى تانىلسا، بويداعى تالپىنتقىش كۇش ارقىلى ىلگەرى قۇلشىنۋىڭ كەرەك. قيالدىڭ جانە سەزىمنىڭ جەبەۋىمەن باقىتقا جەتۋ ءۇشىن سول باقىتتىڭ ءتۇبىن تەرەڭ انىقتاپ العان ءجون. وسى ارەكەتتەر ادامدى تابىندىراتىن كۇش - قۋاتپەن انىقتالاتىن بولسا - ادامداردىڭ بارلىق قيمىلى وزدەرىن جاقسىلىققا كەنەلتەدى. سول جاقسىلىق ¬¬- باقىت.
- بايلىق باقىتقا جەتكىزەدى دەگەنگە قالاي قارايسىز؟ – دەپ سۇرادى تاعى ءبىر شاكىرت.
ءابۋناسىر تاسقىندى ويمەن شيىرشىق اتا تولعاندى:
بايلىق – تىرشىلىك ەتۋگە عانا قاجەتتى قاراجاتتىڭ مولدىعى،- دەپ ءوزىنىڭ پايىمىن تۇسىندىرە باستادى. بايلىق – بايلىق ەمەس. بايلىقتىڭ سيپاتى وگىزدىڭ جەم - شوپكە تويىپ تۇرعانى سەكىلدى عانا قۇبىلىس. ىنساپ پەن ادامدىققا جات نيەتكە تىيىم بولماسا، بايلىقتىڭ ءوزى ادامدى ازدىرادى. پيعىلىن بۇزادى. مۇراتسىز باقىت تا جوق. كوكسەگەن مۇراتىڭ كوپتىڭ مۇددەسىمەن قابىسسا، سول جولداعى ارەكەتىڭ مۇراتىڭنىڭ ورىندالۋىنداعى دىڭگەك بولار. باقىتقا جەتكەنىڭ – مۇراتىڭنىڭ ورىندالعانى. ۇستازدىڭ ۇلاعاتتى ويلارىنان ءتالىم العان شاكىرتتەر بۇل كۇنى ءومىر اعىسىنىڭ تاعى ءبىر ارناسىنان سۋسىندادى.
تالقىلاۋ سۇراقتارى:
1. شاكىرتتەر ۇستازدان نە تۋرالى ايتىپ بەرۋدى ءوتىندى؟
2. باقىت تۋرالى ۇستاز قانداي وي ايتتى؟
3. باقىت دەگەندى وزدەرىڭ قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
4. باقىتقا جەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىڭدار؟
ماتىننەن وقۋشىلار تۇيىندەيدى:
ءار ادام ءوز ءومىرىنىڭ باقىتتى بولۋىن ارمەن ەتەتىنىن، ول ءۇشىن الدىنا ماقسات قويىپ، كوپتەگەن يگىلىكتى ىستەردى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلۋ، سول ارقىلى ءار ءىسىنىڭ ناتيجەسىنە قۋانا بىلگەن ادامنىڭ باعى ارتا تۇسەتىنىن ءتۇسىنىپ، جادىنا تۇيەدى.
5. شىعارماشىلىق جۇمىس.
ءى توپ: «باقىتتى بولعىم كەلەدى» تاقىرىبىندا وي - تولعاۋ جازۋ
ءىى توپ: «باقىت» جايلى ولەڭ جازۋ.
6. توپپەن ءان ايتۋ
«باقىت قۇشاعىندا»
ءسوزى: ت. مولداعالييەۆتىكى
ءانى: ش. قالداياقوۆتىكى
كوزىڭنەن ءبىر ۇشقىن،
ۇشتى ما بىلمەدىم.
ايتەۋىر نۇر قۇشتىم،
ايتەۋىر گۇلدەدىم.
كوكتەمنىڭ بۇلب ۇلى
كەۋدەمە قونادى.
قۇشاققا قىر گ ۇلى
تولعانداي بولادى.
قايىرماسى:
كەل، بيلەيىك، كەتپە مەنىڭ قاسىمنان،
قىزعالداعىم تاڭ نۇرىمەن اشىلعان.
سەزىم شىركىن اق جاڭبىرعا ۇقسايدى،
الماتىدا جاڭا جاۋىپ، جاڭا جاۋىپ باسىلعان.
ءانبىسىڭ توگىلگەن،
جىرىمسىڭ ارمانداي.
ءبىر باقىت كورىنگەن
جاقىنداپ قالعانداي.
جاناردىڭ ۇشقىنى
جۇرەكتە جانادى.
قولىڭنىڭ ىستىعى
قولىمدا قالادى.
قايىرماسى.
مەن بۇگىن بۇلاقپىن
ىلگەرى جۇگىرگەن.
ءبىر نازىك شۋاقپىن
جانىڭا ۇڭىلگەن.
سۇيەمىن مەن كۇندى،
كوڭىلدى، جالىندى.
سەن بيلە ەركىمدى،
الديلە جانىمدى.
قايىرماسى.
7. ءۇي تاپسىرماسى
م. ماقاتايەۆتىڭ «باقىت» دەگەن ولەڭىن جاتتاۋ
8. سوڭعى تىنىشتىق ءساتى
ىڭعايلانىپ وتىرىڭىزدار، كوزدەرىڭدى جۇمىڭدار. بۇگىنگى ساباقتا نە ۇيرەنگەندەرىڭىزدى ىشتەرىڭىزدەن قايتالاڭىزدار جانە وسى ساباقتان ۇيرەنگەن جاقسى قاسيەتتەردى ويىمىزعا ءتۇيىپ، جۇرەگىمىزدە ساقتايىق.
راحمەت.
ساباق اياقتالدى.
ساۋ بولىڭىزدار!
(7 - سىنىپقا ارنالعان «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ساباعىنىڭ جوسپارى)
ساباقتىڭ ماقساتى:
وقۋشىلارعا باقىتتىڭ قۇندىلىق رەتىندەگى ماعىناسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
- وقۋشىلارعا ادام ومىرىندەگى قۋانىشتى ساتتەر، ىستەگەن يگى ىستەردەن راقاتتانۋ، باردى قاناعات تۇتۋ جانە جالپى جانە جالپى ادام باقىتى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ؛
- وقۋشىلاردى رۋحاني ادامگەرشىلىك قاعيدالاردا ءوز باقىتى ءۇشىن دۇرىس قولدانا بىلۋگە، ءومىردى باعالاي الۋعا تاربيەلەۋ
كورنەكتى قۇرالدار: وقۋلىق، داپتەر، سلايد، سۋرەتتەر
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: تىنىشتىق ءساتى. «نۇرعا بولەنۋ»
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
م: جۇمابايەۆتىڭ «سەن سۇلۋ» ولەڭىن مانەرلەپ وقىپ، ولەڭ مازمۇنىنا سايكەس تابيعاتتاعى سۇلۋلىق تۋرالى پىكىرلەرىن جازۋ.
3. دايەكسوز
باقىتتىڭ ءمانى پاراساتتىلىقتا، اركىمنىڭ ءوز الدىنا يگىلىكتى ماقسات قويا بىلۋىندە، ول ماقسات تەك كەزدەيسوق راقات ءۇشىن ەمەس، شىنايى يگىلىك ءۇشىن باعىتتالۋىندا، ادامنىڭ ءوز مىنەز - قۇلقىن، ءىس - ارەكەتىن ەرىكتى تۇردە وزگەرتىپ، ىزگىلىككە باعىتتاپ وتىرۋىندا. (ءال - فارابي)
دايەكسوزدى توپقا ءبولۋ ارقىلى وقيدى، داپتەرلەرىنە جازادى.
دايەكسوزدىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تاڭداي وتىرىپ قورىتىندى جاساۋ.
4. اڭگىمەلەۋ
باقىتقا بارار جول (ق. تولىبايەۆ).
ءبىر قۇجىرعا جينالىپ، اڭگىمەگە كىرىسكەن شاكىرتتەر قىزا كەلە باقىت جايىندا پىكىر تالاستىردى. ءارقايسىسى كوكەيلەرىنە تۇيگەن ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.
- باقىت - بايلىق پەن قازىنا،- دەيدى بىرەۋى. وعان ەكىنشىسى كەلىسپەيدى.
- جوق، باقىت – ويلاعان ماقسات ارقىلى كوكسەگەن مۇراتتى جۇزەگە اسىرۋ.
- ولاي دا ەمەس،- دەيدى ءۇشىنشىسى،
- باقىت - ويلاعان ماقساتىڭدى كۇشتەپ بولسا دا ورىنداپ شىعۋ...
تالاس ۇزاققا سوزىلدى. تياناق تابىلمادى. كەلەسى كۇنگى ساباقتا شاكىرتتەر وسى پىكىرلەرىن ۇستازى ءابۋناسىردىڭ الدىنا جايىپ سالدى.
- ۇستاز، باقىت دەگەن نە؟ سول باقىتقا قالاي جەتۋگە بولادى؟- دەگەن سۇراق قويدى بىرەۋى.
- باقىت – قولعا ۇستاتا سالاتىن زات ەمەس، ول وي مەن قيالدىڭ ماقساتقا جەتكىزەتىن، مۇراتتى ورىنداۋعا جول اشاتىن ءتۇيىنى،- دەدى دە، ۇستاز بۇل كۇنگى ساباقتاعى ۋاعىزىن وسى ماسەلەگە ارناۋدى ۇيعاردى.
- ولاي بولسا، مەن سول باقىت تۋرالى پىكىرلەرىمدى ايتايىن...
باقىت – العا قويعان ماقساتىڭ مەن كوكسەگەن مۇراتىڭنىڭ ورىندالۋى. باقىت نىشانى وي ارقىلى تانىلسا، بويداعى تالپىنتقىش كۇش ارقىلى ىلگەرى قۇلشىنۋىڭ كەرەك. قيالدىڭ جانە سەزىمنىڭ جەبەۋىمەن باقىتقا جەتۋ ءۇشىن سول باقىتتىڭ ءتۇبىن تەرەڭ انىقتاپ العان ءجون. وسى ارەكەتتەر ادامدى تابىندىراتىن كۇش - قۋاتپەن انىقتالاتىن بولسا - ادامداردىڭ بارلىق قيمىلى وزدەرىن جاقسىلىققا كەنەلتەدى. سول جاقسىلىق ¬¬- باقىت.
- بايلىق باقىتقا جەتكىزەدى دەگەنگە قالاي قارايسىز؟ – دەپ سۇرادى تاعى ءبىر شاكىرت.
ءابۋناسىر تاسقىندى ويمەن شيىرشىق اتا تولعاندى:
بايلىق – تىرشىلىك ەتۋگە عانا قاجەتتى قاراجاتتىڭ مولدىعى،- دەپ ءوزىنىڭ پايىمىن تۇسىندىرە باستادى. بايلىق – بايلىق ەمەس. بايلىقتىڭ سيپاتى وگىزدىڭ جەم - شوپكە تويىپ تۇرعانى سەكىلدى عانا قۇبىلىس. ىنساپ پەن ادامدىققا جات نيەتكە تىيىم بولماسا، بايلىقتىڭ ءوزى ادامدى ازدىرادى. پيعىلىن بۇزادى. مۇراتسىز باقىت تا جوق. كوكسەگەن مۇراتىڭ كوپتىڭ مۇددەسىمەن قابىسسا، سول جولداعى ارەكەتىڭ مۇراتىڭنىڭ ورىندالۋىنداعى دىڭگەك بولار. باقىتقا جەتكەنىڭ – مۇراتىڭنىڭ ورىندالعانى. ۇستازدىڭ ۇلاعاتتى ويلارىنان ءتالىم العان شاكىرتتەر بۇل كۇنى ءومىر اعىسىنىڭ تاعى ءبىر ارناسىنان سۋسىندادى.
تالقىلاۋ سۇراقتارى:
1. شاكىرتتەر ۇستازدان نە تۋرالى ايتىپ بەرۋدى ءوتىندى؟
2. باقىت تۋرالى ۇستاز قانداي وي ايتتى؟
3. باقىت دەگەندى وزدەرىڭ قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
4. باقىتقا جەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىڭدار؟
ماتىننەن وقۋشىلار تۇيىندەيدى:
ءار ادام ءوز ءومىرىنىڭ باقىتتى بولۋىن ارمەن ەتەتىنىن، ول ءۇشىن الدىنا ماقسات قويىپ، كوپتەگەن يگىلىكتى ىستەردى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلۋ، سول ارقىلى ءار ءىسىنىڭ ناتيجەسىنە قۋانا بىلگەن ادامنىڭ باعى ارتا تۇسەتىنىن ءتۇسىنىپ، جادىنا تۇيەدى.
5. شىعارماشىلىق جۇمىس.
ءى توپ: «باقىتتى بولعىم كەلەدى» تاقىرىبىندا وي - تولعاۋ جازۋ
ءىى توپ: «باقىت» جايلى ولەڭ جازۋ.
6. توپپەن ءان ايتۋ
«باقىت قۇشاعىندا»
ءسوزى: ت. مولداعالييەۆتىكى
ءانى: ش. قالداياقوۆتىكى
كوزىڭنەن ءبىر ۇشقىن،
ۇشتى ما بىلمەدىم.
ايتەۋىر نۇر قۇشتىم،
ايتەۋىر گۇلدەدىم.
كوكتەمنىڭ بۇلب ۇلى
كەۋدەمە قونادى.
قۇشاققا قىر گ ۇلى
تولعانداي بولادى.
قايىرماسى:
كەل، بيلەيىك، كەتپە مەنىڭ قاسىمنان،
قىزعالداعىم تاڭ نۇرىمەن اشىلعان.
سەزىم شىركىن اق جاڭبىرعا ۇقسايدى،
الماتىدا جاڭا جاۋىپ، جاڭا جاۋىپ باسىلعان.
ءانبىسىڭ توگىلگەن،
جىرىمسىڭ ارمانداي.
ءبىر باقىت كورىنگەن
جاقىنداپ قالعانداي.
جاناردىڭ ۇشقىنى
جۇرەكتە جانادى.
قولىڭنىڭ ىستىعى
قولىمدا قالادى.
قايىرماسى.
مەن بۇگىن بۇلاقپىن
ىلگەرى جۇگىرگەن.
ءبىر نازىك شۋاقپىن
جانىڭا ۇڭىلگەن.
سۇيەمىن مەن كۇندى،
كوڭىلدى، جالىندى.
سەن بيلە ەركىمدى،
الديلە جانىمدى.
قايىرماسى.
7. ءۇي تاپسىرماسى
م. ماقاتايەۆتىڭ «باقىت» دەگەن ولەڭىن جاتتاۋ
8. سوڭعى تىنىشتىق ءساتى
ىڭعايلانىپ وتىرىڭىزدار، كوزدەرىڭدى جۇمىڭدار. بۇگىنگى ساباقتا نە ۇيرەنگەندەرىڭىزدى ىشتەرىڭىزدەن قايتالاڭىزدار جانە وسى ساباقتان ۇيرەنگەن جاقسى قاسيەتتەردى ويىمىزعا ءتۇيىپ، جۇرەگىمىزدە ساقتايىق.
راحمەت.
ساباق اياقتالدى.
ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
