پەداگوگتىڭ ءسوز مادەنيەتى
پەداگوگتىڭ ءسوز مادەنيەتى
ءسوزدىڭ مانەرلىگى دەگەنىمىز - سويلەۋشىنىڭ نەمەسە جازۋشىنىڭ تىڭدارمانىن نەمەسە وقىرمانىن قىزىقتىرا ءبىلۋ، ءسوزىن ۇعىندىرا الۋ قاجەت!
مۇنداي جاعىمدى قاسيەت كوپشىلىك الدىندا لەكسيا وقيتىن وقۋشىلاردىڭ، بايانداماشىلاردىڭ، جازۋشىنىڭ قوعام قايراتكەرلەرى سوزدەرىندە، باسپا ءسوز بەتتەردەن ماتەريالداردا مىندەتتى تۇردە بولۋى كەرەك. ءسوزدىڭ مانەرلىگى قاسيەتتىڭ بويىنا سىڭىرە بىلگەن ادام شەشەندىك ونەردىڭ وكىلى دەپ سانالۋعا لايىق. كلاسسيكتەر مەن كورنەكتى جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن وقىعاندا، ەستەتيكالىق ءلاززات الۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى ءسوز مانەرلىگىن اۆتورلاردىڭ قيسىندى پايدالانۋىندا جاتىر.
پروفەسسور ب. گولوۆين ءسوزدىڭ مانەرلىگىنىڭ بىرنەشە شارتىن سەنىمدى دالەلدەپ كورسەتەدى. وسى شارتتار ورىندالعاندا، ويدى بارىنشا شەشەن جەتۋدىڭ مۇمكىندىگى تۋادى. ول شارتتار مىنالار: ويلاۋدىڭ، سانا قىزمەتىنىڭ دەربەستىگى، نە تۋرالى ايتىپ تۇرعانىنا جانە ول ءسوزدىڭ مانەرلىگى كىمگە باعىتتالىپ، ارنالىپ تۇرعانىنا نازار اۋدارۋ، ءسوزدىڭ مانەرلىلىك قۇرالدارىن جاقسى ءبىلۋ، تىلدەگى فۋنكسيونالدىق ستيلدەردى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا ءبىلۋ، تىلدىك داعدىلاردا قولدانۋدا تاجىريبە جاساپ وتىرۋ، جاتتىعۋ ءىسى، مانەرلىلىكتى ساقتاۋ پسيحولوگيالىق قاجەتتى جاعدايلاردى جاساۋ، وسى شارتتاردىڭ بارلىعى ءبىر جەردەن شىعىپ، بىرىككەندە عانا، ءسوزدىڭ مانەرلىگىنىڭ كۇش - قۋاتى، قولدانىلۋىنىڭ قولايلىعىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى،
ءسوزدىڭ مانەرلى بولۋى كوپ جاعدايدا ويلاۋعا جانە سول ويلاۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى. سويلەۋشى الدىن - الا نە جايىندا سويلەمەك ەكەنىن جانە كىمدەرگە ارناپ سويلەيتىنىن مۇقيات ويلاستىرۋى قاجەت جانە ءماتىن دە سوعان لايىقتى قۇراستىرىلادى.
سول سياقتى ايتەۋىر، مىندەتتەن قۇتىلۋدى ماقسات ەتىپ، دايىن ءماتىندى وقىپ شىعۋ نەمەسە الدىن - الا جاتتاپ العان ءماتىندى قايتالاپ بەرۋمەن ءتىلدىڭ مانەرلىگىنە قول جەتكىزۋ قيىن.
تىلدەگى مانەرلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن فۋنكسيونالدىق، ستيلدەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەستە ۇستاۋ وتە قاجەت، ويتكەنى ءار ستيلدە مانەرلىكتى تۋدىرۋدىڭ تاسىلدەرى ءار ءتۇرلى.
ەڭبەك ەتۋدىڭ قاجەتتىلىگى ادام ءومىرىنىڭ قاي سالاسىندا دا سەزىلىپ وتىرادى. دەمەك ءسوزدىڭ مانەرلى بولۋىن قاداعالاعان ادام ەرىنبەي ەڭبەكتەنىپ، ىزدەنۋى كەرەك. بۇل جانە از كۇندىك ەمەس، داعدىعا اينالعان ەڭبەك بولۋى ءتيىس. دالىرەك ايتقاندا، ءسوزىنىڭ مانەرلى بولۋىن ماقسات ەتكەن ءار ادام كوركەم، ساياسي ادەبيەتتى، باسپا ءسوز ماتەريالدارىن ۇزبەي وقىپ، راديو جانە تەلەحابارلاردى ۇزدىكسىز تىڭداپ وتىرماعى ءلازىم.
مانەرلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن اۆتوردىڭ پسيحولوگيالىق جاي - كۇي قالىپتى - سالماقتى نەمەسە ءبىرشاما كوتەرىڭكى بولعانى ءجون. دەگەنمەن دە، ءسوزدىڭ تارتىمدى شىعۋى ءۇشىن پسيحولوگيالىق جاي - كۇيدىڭ اتقارار قىزمەتى از ەمەس.
مانەرلىكتىڭ سوڭعى شارتى بويىنشا سويلەۋشىنىڭ نەمەسە جازۋشىنىڭ ءوز مۇمكىندىگى ەسكەرىلۋى كەرەك، ياعني كوپ الدىندا سويلەيتىن نەمەسە كوپشىلىككە ارناپ جازاتىن ادامنىڭ ءوزىنىڭ مانەرلىگىن ءتۇسىنىپ باعالايتىن قاسيەتى بولۋى كەرەك.
قورىتا ايتقاندا: مامانداردىڭ كوپتەگەن كەمشىلىك بايقاۋى ماسەلەن: جاس ماماننىڭ ءوز ويىن دۇرىس جەتكىزە ءبىلۋى ونىڭ باستى سەبەبى. ەمتيحان تەست تۇرىندە وتكىزىلۋى ياعني قارىم - قاتىناس تۇسپەۋى. ءتىل دامىماۋى. وسى ماسەلەنى شەشۋى ءۇشىن سەميناردى كونفەرەنسيا، بايانداما سياقتى وتكىزۋى كەرەك. سونداي شارالار سياقتى قارىم - قاتىناسقا ءتۇسىپ مادەنيەتتى ارتىپ ءتىلدى جان - جاقتى دامىتادى.
ءسوزدىڭ مانەرلىگى دەگەنىمىز - سويلەۋشىنىڭ نەمەسە جازۋشىنىڭ تىڭدارمانىن نەمەسە وقىرمانىن قىزىقتىرا ءبىلۋ، ءسوزىن ۇعىندىرا الۋ قاجەت!
مۇنداي جاعىمدى قاسيەت كوپشىلىك الدىندا لەكسيا وقيتىن وقۋشىلاردىڭ، بايانداماشىلاردىڭ، جازۋشىنىڭ قوعام قايراتكەرلەرى سوزدەرىندە، باسپا ءسوز بەتتەردەن ماتەريالداردا مىندەتتى تۇردە بولۋى كەرەك. ءسوزدىڭ مانەرلىگى قاسيەتتىڭ بويىنا سىڭىرە بىلگەن ادام شەشەندىك ونەردىڭ وكىلى دەپ سانالۋعا لايىق. كلاسسيكتەر مەن كورنەكتى جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن وقىعاندا، ەستەتيكالىق ءلاززات الۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى ءسوز مانەرلىگىن اۆتورلاردىڭ قيسىندى پايدالانۋىندا جاتىر.
پروفەسسور ب. گولوۆين ءسوزدىڭ مانەرلىگىنىڭ بىرنەشە شارتىن سەنىمدى دالەلدەپ كورسەتەدى. وسى شارتتار ورىندالعاندا، ويدى بارىنشا شەشەن جەتۋدىڭ مۇمكىندىگى تۋادى. ول شارتتار مىنالار: ويلاۋدىڭ، سانا قىزمەتىنىڭ دەربەستىگى، نە تۋرالى ايتىپ تۇرعانىنا جانە ول ءسوزدىڭ مانەرلىگى كىمگە باعىتتالىپ، ارنالىپ تۇرعانىنا نازار اۋدارۋ، ءسوزدىڭ مانەرلىلىك قۇرالدارىن جاقسى ءبىلۋ، تىلدەگى فۋنكسيونالدىق ستيلدەردى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا ءبىلۋ، تىلدىك داعدىلاردا قولدانۋدا تاجىريبە جاساپ وتىرۋ، جاتتىعۋ ءىسى، مانەرلىلىكتى ساقتاۋ پسيحولوگيالىق قاجەتتى جاعدايلاردى جاساۋ، وسى شارتتاردىڭ بارلىعى ءبىر جەردەن شىعىپ، بىرىككەندە عانا، ءسوزدىڭ مانەرلىگىنىڭ كۇش - قۋاتى، قولدانىلۋىنىڭ قولايلىعىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى،
ءسوزدىڭ مانەرلى بولۋى كوپ جاعدايدا ويلاۋعا جانە سول ويلاۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى. سويلەۋشى الدىن - الا نە جايىندا سويلەمەك ەكەنىن جانە كىمدەرگە ارناپ سويلەيتىنىن مۇقيات ويلاستىرۋى قاجەت جانە ءماتىن دە سوعان لايىقتى قۇراستىرىلادى.
سول سياقتى ايتەۋىر، مىندەتتەن قۇتىلۋدى ماقسات ەتىپ، دايىن ءماتىندى وقىپ شىعۋ نەمەسە الدىن - الا جاتتاپ العان ءماتىندى قايتالاپ بەرۋمەن ءتىلدىڭ مانەرلىگىنە قول جەتكىزۋ قيىن.
تىلدەگى مانەرلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن فۋنكسيونالدىق، ستيلدەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەستە ۇستاۋ وتە قاجەت، ويتكەنى ءار ستيلدە مانەرلىكتى تۋدىرۋدىڭ تاسىلدەرى ءار ءتۇرلى.
ەڭبەك ەتۋدىڭ قاجەتتىلىگى ادام ءومىرىنىڭ قاي سالاسىندا دا سەزىلىپ وتىرادى. دەمەك ءسوزدىڭ مانەرلى بولۋىن قاداعالاعان ادام ەرىنبەي ەڭبەكتەنىپ، ىزدەنۋى كەرەك. بۇل جانە از كۇندىك ەمەس، داعدىعا اينالعان ەڭبەك بولۋى ءتيىس. دالىرەك ايتقاندا، ءسوزىنىڭ مانەرلى بولۋىن ماقسات ەتكەن ءار ادام كوركەم، ساياسي ادەبيەتتى، باسپا ءسوز ماتەريالدارىن ۇزبەي وقىپ، راديو جانە تەلەحابارلاردى ۇزدىكسىز تىڭداپ وتىرماعى ءلازىم.
مانەرلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن اۆتوردىڭ پسيحولوگيالىق جاي - كۇي قالىپتى - سالماقتى نەمەسە ءبىرشاما كوتەرىڭكى بولعانى ءجون. دەگەنمەن دە، ءسوزدىڭ تارتىمدى شىعۋى ءۇشىن پسيحولوگيالىق جاي - كۇيدىڭ اتقارار قىزمەتى از ەمەس.
مانەرلىكتىڭ سوڭعى شارتى بويىنشا سويلەۋشىنىڭ نەمەسە جازۋشىنىڭ ءوز مۇمكىندىگى ەسكەرىلۋى كەرەك، ياعني كوپ الدىندا سويلەيتىن نەمەسە كوپشىلىككە ارناپ جازاتىن ادامنىڭ ءوزىنىڭ مانەرلىگىن ءتۇسىنىپ باعالايتىن قاسيەتى بولۋى كەرەك.
قورىتا ايتقاندا: مامانداردىڭ كوپتەگەن كەمشىلىك بايقاۋى ماسەلەن: جاس ماماننىڭ ءوز ويىن دۇرىس جەتكىزە ءبىلۋى ونىڭ باستى سەبەبى. ەمتيحان تەست تۇرىندە وتكىزىلۋى ياعني قارىم - قاتىناس تۇسپەۋى. ءتىل دامىماۋى. وسى ماسەلەنى شەشۋى ءۇشىن سەميناردى كونفەرەنسيا، بايانداما سياقتى وتكىزۋى كەرەك. سونداي شارالار سياقتى قارىم - قاتىناسقا ءتۇسىپ مادەنيەتتى ارتىپ ءتىلدى جان - جاقتى دامىتادى.
You Might Also Like
