باستاۋىش سىنىپتاردا شەشەندىك سوزدەردى وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىگى
تاقىرىبى: باستاۋىش سىنىپتاردا شەشەندىك سوزدەردى وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىگى
باستاۋىش سىنىپتاردا شەشەندىك سوزدەردى وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىگى.
ەجەلدەن وي ۇشقىرلىعىن، زەرەكتىگىن باعالاعان حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى جيىپ، كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلگەن اسىل مۇراسى - ءسوز ونەرى ۇلتىمىزدىڭ ءورىسى، مارتەبەسى، تۇرمىس - سالتى مەن مىنەز - قۇلقىنىڭ كورىنىسى ىسپەتتەس. جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق سانا - سەزىم رۋحىندا تاربيەلەۋدە انا الديىمەن داريتىن انا ءتىلىن دامىتۋدا، اۋىزەكى شەشەن سويلەۋگە ۇيرەتۋدە، ءسوز ونەرىنە باۋلۋدا - ءسوزدىڭ الار ورنى زور. «ءسوز ءقادىرىم، ءوز ءقادىرىم» - دەپ، كەڭدىگىن دە، ەلدىگىن دە ءبىر سوزگە سىيعىزا بىلگەن حالقىمىزدىڭ اسىل قازىناسىنىڭ ءبىرى، ءقادىرلى - ءىنجۋ مارجانى - شەشەندىك سوزدەر.
انا ءتىلىن ارداقتاۋ، ءتىلدى قۇرمەت تۇتۋ، ونى تالعامپازدىقپەن جۇمساۋ، ۇزدىكسىز ۇيرەنىپ وتىرۋ، تىلدىك امال - تاسىلدەردى قارىم - قاتىناس ماقساتىنا ساي قولدانا ءبىلۋ - جالپى مادەنيەتكە قويىلاتىن اسا قاجەتتى شارالار. وسى شارتتارعا جاۋاپ بەرەتىن ءسوز – شەشەندىككە ۇلاسادى. تەگىندە ءسوز ونەرىنىڭ شەبەرلەرى قوعامدىق ومىردە بولىپ جاتاتىن ءار تاراپتى وزگەرىستەردى، قۇبىلىستاردى، ادامداردىڭ مىنەز ارەكەتىندەگى جاعىمدى - جاعىمسىز كورىنىستەردى، ەلدىڭ تۇرمىسىندا ۇشىراساتىن جاعدايلاردى كەزىندە كورەگەندىكپەن بايقاپ شەشەندىك سوزبەن جاقسىلىق پەن تاتۋلىققا مەڭزەۋگە، قايىرىمدىلىققا، ادامگەرشىلىككە ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋگە ىقپال جاساعان. شەشەن بيلەر ءسوز ونەرى ارقىلى دارىندى، تالانتتى جاستاردى ءسوز ونەرىنە ىنتالاندىرىپ باۋلىپ وتىرعان.
شەشەندىك سوزدەر ادامزات وركەنيەتى تۋدىرعان رۋحاني - مادەني قۇندىلىقتاردىڭ بىرەگەيى.
شەشەندىك ونەردى مەڭگەرتۋدىڭ باستى ءبىر ءادىسى - وقۋشىلار الدىندا ءتۇرلى پروبلەمالىق جاعدايلار قويىپ، سونىڭ شەشىمىن تاپقىزۋ، ءتىل ارقىلى ءبىلدىرۋ، وندا دا ءتىلىن اسەرلى دە دۇرىس، ءدال، ورىندى بولۋىن قاجەت ەتۋ. سوندىقتان دا ادىستەر جۇيەسىن ىرىكتەۋدە پروبلەما - لىق ادىستەر جۇيەسىن تانىمدىق، ىزدەنىمپازدىق تۇرعىدان قالىپتاستىرىپ، دامىتاتىن ادىستەر رەتىندە قاراستىرۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە. پروبلەمالىق جاعدايدى شەشۋ كەزىندە وقۋشىلار وزىنە سەنىمدى بولادى، قىزىعۋشىلىعى ارتادى، بىلىمگە دەگەن كوزقاراسى وزگەشە سيپات الادى. ساباقتا شەشەندىك سوزدەردىڭ استارىن تالداۋ، داۋدى شەشۋ، شەشەندىك سوزدەردى ارى قاراي جالعاستىرۋ، وبرازعا ەنۋ، مانەرلەپ ايتۋ، شەشەندىك سوزدەردى تولىقتىرۋ، توپتا تالقىلاۋ، پىكىر ايتۋ، وي قورىتۋ تاعى باسقا ءادىس - تاسىلدەردى پروبلەما قويا وتىرىپ ءتيىمدى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعىۋشىلىعىن ارتتىرادى.
وقۋشىلاردى شەشەندىك ونەرگە بەيىمدەۋدە مونولوگ ءادىسى، پايىمداۋ ءادىسى، ەۆريستيكالىق ءادىس، رەپرودۋكتيۆتى ءادىس، ديالوگ ادىستەرى كەڭىنەن قولدانىلادى. وسىنداي ءادىس - تاسىلدەردىڭ ارقاسىندا وقۋشىنىڭ بويىندا بەلسەندى وقۋ ارەكەتتەرى قالىپتاسادى، وقۋشىنىڭ جەكە ىزدەنىس قابىلەتى داميدى، وقۋشىنىڭ ءوزىنىڭ شەشەندىك تاجىريبەسىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىگى قالىپتاسادى، ناتيجەسىندە سوزدىك قورى مولايادى، ياعني ءداستۇرلى ساباقپەن سالىستىرعاندا مەڭگەرىلەتىن جاڭا سوزدەر ەكى ەسەگە ارتادى. وقۋشىنىڭ جەكە دارا قابىلەتى داميدى.
بۇگىنگى شاكىرتتەرىمىز – ەرتەڭگى مامان، ەل بيلەيتىن، حالىققا قىزمەت ەتەتىن، ءار الۋان-الۋان مامان يەلەرى. ول ءوز تىلىندە ەركىن سويلەي الاتىن، ءوز وي - پىكىرىن جۇرتشىلىققا اۋىزشا جانە جازباشا تۇردە ساۋاتتى جەتكىزە ءبىلۋى كەرەك. مىنە، وقۋشىنىڭ انا تىلىندە سويلەۋ مادەنيەتىن، ءتىل شەبەرلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن شەشەندىك سوزدەردى ساباقتا قولدانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، ەستەتيكالىق تالعامدارىن، تۇلعالىق سەزىم مادەنيەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. سوندىقتان ولاردىڭ الدىندا سويلەگەن سوزدەرى شەبەر دە كوركەم بولۋعا ءتيىس.
تاريحتان بەلگىلى بيلەر مەن شەشەندەر، اقىن - جىراۋلار شىعارماشىلىعى ءتىل يگەرۋدىڭ ۇلكەن مەكتەبى ەكەنى سويلەۋ ءتىلىنىڭ شەبەرلىگىنە قاراي باعالاۋ، سوعان بايلانىستى حالىقتىڭ نەمەسە ەلدىڭ تاعدىرىن شەشۋ سيقتى ءۇردىستىڭ ماڭىزدىلىعى دا بابالار ءداستۇرىنىڭ نەگىزى. ارينە شەشەندىككە قويىلاتىن تالاپ قوعامنىڭ دامۋىنا بايلانىستى جاڭاشا سيپات الادى. بۇل ۇلتتىق وزىق ءداستۇرىمىزدى الەمدىك وركەنيەتتىلىكپەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، شاكىرت بويىنا قالىپتاستىرۋ - ءبىزدىڭ پارىزىمىز بولماق.. ول ماقساتتى ورىنداۋدا وقۋشىنىڭ بويىندا تانىمدىق جانە پراكتيكالىق باعىتتاعى بىرنەشە مىندەتتەر قويىلادى.
تانىمدىق باعىت بويىنشا:
- قارىم - قاتىناس جاساۋدا سويلەۋ ادەبىن ۇيرەنۋ؛
- شەشەن سويلەۋدىڭ تالاپتارى مەن شارتتارىن ۇعىندىرۋ؛
- اۋىزەكى سويلەۋدە شەشەن سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ؛
پراكتيكالىق باعىت بويىنشا:
- اۋىزەكى سويلەۋ، جازۋ، تىڭداۋ؛
- ءتىل مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ؛
- سوزدىكپەن جۇمىس، ءماتىندى تالداۋ؛
- تىرەك سوزدەر ارقىلى ءماتىن قۇراستىرۋ؛
- سويلەۋ تالاپتارىنا ساي داعدىلاردى جەتىلدىرۋ؛
سوڭعى جىلدارى ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان كەيىن شەشەندىك ونەردىڭ قاجەتتىلىگى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. قورىتا كەلگەندە بۇل كۇندە شەشەندىك ءسوزدىڭ ءرولىن كوتەرۋ - ءتىل مادەنيەتىن كوتەرۋدىڭ ءبىر شارتى.
«ءبىلىم نەگىزى - باستاۋىشتا» دەگەن قاناتتى سوزدە ۇلكەن شىندىق پەن جاۋاپكەرشىلىك جاتىر.
بولاشاق ۇرپاقتىڭ جاعدايىن بۇگىننەن ويلاپ، ولاردىڭ تۇلعالىق قاسيەتتەرىنىڭ جاستايىنان دۇرىس دامۋىن قاراستىرۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن تۇلعاعا باعىتتالعان وقىتۋدىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشا ءتۇسۋىمىز كەرەك. باستاۋىش مەكتەپ بالانى وقۋعا ۇيرەتۋ مەن تاربيەلەۋ، ونىڭ تۇلعا رەتىندە ءوزىن - ءوزى اشۋعا، جالپى دامۋىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاسايتىنى نەگىزگى ساتى. باستاۋىش مەكتەپتەگى تىڭ وزگەرىستەر الەمدىك ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەلەرىن زەردەلەي وتىرىپ، جەكە تۇلعاعا باعدارلاي وقىتۋ، تۇلعانىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ ارقىلى ونىڭ جان - جاقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى وقۋ، جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناتيجەسىندە كورىنىپ وتىر.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 2015 جىلعا دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى» ءوز بەتىمەن ءبىلىم الا الاتىن جانە العان ءبىلىمىن ءومىردىڭ ءتۇرلى جاعدايلارىندا قولدانا بىلەتىن جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن وقىتۋدىڭ جاڭارعان تەحنولوگيالارىنا كوشۋ تالابىن قويىپ وتىر. وسى ورايدا ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاعىن ويلى دا ىسكەر، جىگەرلى دە باتىل، وزىنە - ءوزى سەنىمدى، ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيى بيىك، دۇنيەتانىمى دۇرىس قالىپتاسقان ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ - ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىرام
باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلارعا تەك ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، حالىقتىق پەداگوگيكا ارقىلى بالانىڭ بويىندا ۇلتتىق مىنەز - قۇلىق، كىشىپەيىلدىلىك، سىپايىلىق، رۋحاني - ادامگەرشىلىك سياقتى ىزگى قاسيەتتەردى دارىتۋ قاجەت.
مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان جاس بالا ەرتەڭگى ەل تۇتقاسى دەسەك، ولاردى پاراساتتى، سانالى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ – ءاربىر ۇستازدىڭ بورىشى.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الىپ، دەربەس مەملەكەت بولدى. وسى تۇستا شەشەندىك ونەردىڭ قاجەتتىگى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى وزىمەن بىرگە ويلاۋ تاۋەلسىزدىگىن ساناداعى، تانىمداعى تاۋەلسىزدىكتى، ءتىل تاۋەلسىزدىگىن الا كەلدى. ەلىمىزدىڭ كونستيتۋسياسىندا قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ قابىلدانۋىنا بايلانىستى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسى جوعارىلادى.
جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق سان - سەزىم رۋحىندا تاربيەلەۋدە، انا الديىمەن داريتىن انا ءتىلىن دامىتۋدا، اۋىز ەكى شەشەن سويلەۋگە ۇيرەتۋدە، ءسوز ونەرىنە باۋلۋدا - ءسوزدىڭ الار ورىن زور.
ويتكەنى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ باستى ماقساتى – دارا تۇلعانىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ بولسا، سول تۇلعانىڭ باستى كورسەتكىشى – سويلەۋ ارەكەتىن ەركىن مەڭگەرۋى، ءوز ويىن اشىق ايتا الۋى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، ونىڭ وزىندىك سويلەۋ ءستيلىنىڭ قالىپتاسۋى.
بۇگىنگى زامان تالابى ىسكەر، بەلسەندى، قانداي جاعدايدا دا وزدىگىنەن شەشىم جاساپ، جول تابا بىلۋگە بەيىم ادام تاربيەلەۋدى قاجەت ەتىپ وتىر. سوندىقتان جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ قابىرعاسىندا ءار وقۋشىنى دارا تۇلعا دەپ تانىپ، ونىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا العىشارت جاساۋعا ءمان بەرىلۋى ءتيىس. باستاۋىش سىنىپتاردا شەشەندىك سوزدەردى وقىتۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ءوز ويى مەن پىكىرىن ەركىن جەتكىزە الاتىن، جاۋاپتاسا الاتىن تۇلعا دەڭگەيىنە كوتەرۋ، ياعني ۇلتتىق شەشەندىك سويلەۋدىڭ ايلا امالدارىن، شەشەندىك ونەردىڭ قىر - سىرىن، تاپقىرلىقتى، تاقىرىپتىق تاسىلدەردى قولدانۋ بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ. جاس ۇرپاققا قازاقتىڭ بي – شەشەندەرىنىڭ ومىرىنەن مالىمەت بەرىپ قىزىقتى تۇستارىنان ءسوز قوزعاۋ ونەگەلى ىستەرگە اپارار جول جانە دە بيلەر مەن شەشەندەردىڭ كورەگەندىگىن، دانالىق سوزدەرىن وقىتىپ، جاتقا ايتقىزۋ جاس ۇرپاقتى شەشەندىككە، اتا - بابادا بابادان قالعان مول مۇرانى يگەرتۋگە باۋليدى.
باستاۋىش سىنىپتاردا شەشەندىك سوزدەردى وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىگى.
ەجەلدەن وي ۇشقىرلىعىن، زەرەكتىگىن باعالاعان حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى جيىپ، كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلگەن اسىل مۇراسى - ءسوز ونەرى ۇلتىمىزدىڭ ءورىسى، مارتەبەسى، تۇرمىس - سالتى مەن مىنەز - قۇلقىنىڭ كورىنىسى ىسپەتتەس. جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق سانا - سەزىم رۋحىندا تاربيەلەۋدە انا الديىمەن داريتىن انا ءتىلىن دامىتۋدا، اۋىزەكى شەشەن سويلەۋگە ۇيرەتۋدە، ءسوز ونەرىنە باۋلۋدا - ءسوزدىڭ الار ورنى زور. «ءسوز ءقادىرىم، ءوز ءقادىرىم» - دەپ، كەڭدىگىن دە، ەلدىگىن دە ءبىر سوزگە سىيعىزا بىلگەن حالقىمىزدىڭ اسىل قازىناسىنىڭ ءبىرى، ءقادىرلى - ءىنجۋ مارجانى - شەشەندىك سوزدەر.
انا ءتىلىن ارداقتاۋ، ءتىلدى قۇرمەت تۇتۋ، ونى تالعامپازدىقپەن جۇمساۋ، ۇزدىكسىز ۇيرەنىپ وتىرۋ، تىلدىك امال - تاسىلدەردى قارىم - قاتىناس ماقساتىنا ساي قولدانا ءبىلۋ - جالپى مادەنيەتكە قويىلاتىن اسا قاجەتتى شارالار. وسى شارتتارعا جاۋاپ بەرەتىن ءسوز – شەشەندىككە ۇلاسادى. تەگىندە ءسوز ونەرىنىڭ شەبەرلەرى قوعامدىق ومىردە بولىپ جاتاتىن ءار تاراپتى وزگەرىستەردى، قۇبىلىستاردى، ادامداردىڭ مىنەز ارەكەتىندەگى جاعىمدى - جاعىمسىز كورىنىستەردى، ەلدىڭ تۇرمىسىندا ۇشىراساتىن جاعدايلاردى كەزىندە كورەگەندىكپەن بايقاپ شەشەندىك سوزبەن جاقسىلىق پەن تاتۋلىققا مەڭزەۋگە، قايىرىمدىلىققا، ادامگەرشىلىككە ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋگە ىقپال جاساعان. شەشەن بيلەر ءسوز ونەرى ارقىلى دارىندى، تالانتتى جاستاردى ءسوز ونەرىنە ىنتالاندىرىپ باۋلىپ وتىرعان.
شەشەندىك سوزدەر ادامزات وركەنيەتى تۋدىرعان رۋحاني - مادەني قۇندىلىقتاردىڭ بىرەگەيى.
شەشەندىك ونەردى مەڭگەرتۋدىڭ باستى ءبىر ءادىسى - وقۋشىلار الدىندا ءتۇرلى پروبلەمالىق جاعدايلار قويىپ، سونىڭ شەشىمىن تاپقىزۋ، ءتىل ارقىلى ءبىلدىرۋ، وندا دا ءتىلىن اسەرلى دە دۇرىس، ءدال، ورىندى بولۋىن قاجەت ەتۋ. سوندىقتان دا ادىستەر جۇيەسىن ىرىكتەۋدە پروبلەما - لىق ادىستەر جۇيەسىن تانىمدىق، ىزدەنىمپازدىق تۇرعىدان قالىپتاستىرىپ، دامىتاتىن ادىستەر رەتىندە قاراستىرۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە. پروبلەمالىق جاعدايدى شەشۋ كەزىندە وقۋشىلار وزىنە سەنىمدى بولادى، قىزىعۋشىلىعى ارتادى، بىلىمگە دەگەن كوزقاراسى وزگەشە سيپات الادى. ساباقتا شەشەندىك سوزدەردىڭ استارىن تالداۋ، داۋدى شەشۋ، شەشەندىك سوزدەردى ارى قاراي جالعاستىرۋ، وبرازعا ەنۋ، مانەرلەپ ايتۋ، شەشەندىك سوزدەردى تولىقتىرۋ، توپتا تالقىلاۋ، پىكىر ايتۋ، وي قورىتۋ تاعى باسقا ءادىس - تاسىلدەردى پروبلەما قويا وتىرىپ ءتيىمدى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعىۋشىلىعىن ارتتىرادى.
وقۋشىلاردى شەشەندىك ونەرگە بەيىمدەۋدە مونولوگ ءادىسى، پايىمداۋ ءادىسى، ەۆريستيكالىق ءادىس، رەپرودۋكتيۆتى ءادىس، ديالوگ ادىستەرى كەڭىنەن قولدانىلادى. وسىنداي ءادىس - تاسىلدەردىڭ ارقاسىندا وقۋشىنىڭ بويىندا بەلسەندى وقۋ ارەكەتتەرى قالىپتاسادى، وقۋشىنىڭ جەكە ىزدەنىس قابىلەتى داميدى، وقۋشىنىڭ ءوزىنىڭ شەشەندىك تاجىريبەسىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىگى قالىپتاسادى، ناتيجەسىندە سوزدىك قورى مولايادى، ياعني ءداستۇرلى ساباقپەن سالىستىرعاندا مەڭگەرىلەتىن جاڭا سوزدەر ەكى ەسەگە ارتادى. وقۋشىنىڭ جەكە دارا قابىلەتى داميدى.
بۇگىنگى شاكىرتتەرىمىز – ەرتەڭگى مامان، ەل بيلەيتىن، حالىققا قىزمەت ەتەتىن، ءار الۋان-الۋان مامان يەلەرى. ول ءوز تىلىندە ەركىن سويلەي الاتىن، ءوز وي - پىكىرىن جۇرتشىلىققا اۋىزشا جانە جازباشا تۇردە ساۋاتتى جەتكىزە ءبىلۋى كەرەك. مىنە، وقۋشىنىڭ انا تىلىندە سويلەۋ مادەنيەتىن، ءتىل شەبەرلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن شەشەندىك سوزدەردى ساباقتا قولدانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، ەستەتيكالىق تالعامدارىن، تۇلعالىق سەزىم مادەنيەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. سوندىقتان ولاردىڭ الدىندا سويلەگەن سوزدەرى شەبەر دە كوركەم بولۋعا ءتيىس.
تاريحتان بەلگىلى بيلەر مەن شەشەندەر، اقىن - جىراۋلار شىعارماشىلىعى ءتىل يگەرۋدىڭ ۇلكەن مەكتەبى ەكەنى سويلەۋ ءتىلىنىڭ شەبەرلىگىنە قاراي باعالاۋ، سوعان بايلانىستى حالىقتىڭ نەمەسە ەلدىڭ تاعدىرىن شەشۋ سيقتى ءۇردىستىڭ ماڭىزدىلىعى دا بابالار ءداستۇرىنىڭ نەگىزى. ارينە شەشەندىككە قويىلاتىن تالاپ قوعامنىڭ دامۋىنا بايلانىستى جاڭاشا سيپات الادى. بۇل ۇلتتىق وزىق ءداستۇرىمىزدى الەمدىك وركەنيەتتىلىكپەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، شاكىرت بويىنا قالىپتاستىرۋ - ءبىزدىڭ پارىزىمىز بولماق.. ول ماقساتتى ورىنداۋدا وقۋشىنىڭ بويىندا تانىمدىق جانە پراكتيكالىق باعىتتاعى بىرنەشە مىندەتتەر قويىلادى.
تانىمدىق باعىت بويىنشا:
- قارىم - قاتىناس جاساۋدا سويلەۋ ادەبىن ۇيرەنۋ؛
- شەشەن سويلەۋدىڭ تالاپتارى مەن شارتتارىن ۇعىندىرۋ؛
- اۋىزەكى سويلەۋدە شەشەن سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ؛
پراكتيكالىق باعىت بويىنشا:
- اۋىزەكى سويلەۋ، جازۋ، تىڭداۋ؛
- ءتىل مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ؛
- سوزدىكپەن جۇمىس، ءماتىندى تالداۋ؛
- تىرەك سوزدەر ارقىلى ءماتىن قۇراستىرۋ؛
- سويلەۋ تالاپتارىنا ساي داعدىلاردى جەتىلدىرۋ؛
سوڭعى جىلدارى ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان كەيىن شەشەندىك ونەردىڭ قاجەتتىلىگى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. قورىتا كەلگەندە بۇل كۇندە شەشەندىك ءسوزدىڭ ءرولىن كوتەرۋ - ءتىل مادەنيەتىن كوتەرۋدىڭ ءبىر شارتى.
«ءبىلىم نەگىزى - باستاۋىشتا» دەگەن قاناتتى سوزدە ۇلكەن شىندىق پەن جاۋاپكەرشىلىك جاتىر.
بولاشاق ۇرپاقتىڭ جاعدايىن بۇگىننەن ويلاپ، ولاردىڭ تۇلعالىق قاسيەتتەرىنىڭ جاستايىنان دۇرىس دامۋىن قاراستىرۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن تۇلعاعا باعىتتالعان وقىتۋدىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشا ءتۇسۋىمىز كەرەك. باستاۋىش مەكتەپ بالانى وقۋعا ۇيرەتۋ مەن تاربيەلەۋ، ونىڭ تۇلعا رەتىندە ءوزىن - ءوزى اشۋعا، جالپى دامۋىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاسايتىنى نەگىزگى ساتى. باستاۋىش مەكتەپتەگى تىڭ وزگەرىستەر الەمدىك ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەلەرىن زەردەلەي وتىرىپ، جەكە تۇلعاعا باعدارلاي وقىتۋ، تۇلعانىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ ارقىلى ونىڭ جان - جاقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى وقۋ، جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناتيجەسىندە كورىنىپ وتىر.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 2015 جىلعا دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى» ءوز بەتىمەن ءبىلىم الا الاتىن جانە العان ءبىلىمىن ءومىردىڭ ءتۇرلى جاعدايلارىندا قولدانا بىلەتىن جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن وقىتۋدىڭ جاڭارعان تەحنولوگيالارىنا كوشۋ تالابىن قويىپ وتىر. وسى ورايدا ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاعىن ويلى دا ىسكەر، جىگەرلى دە باتىل، وزىنە - ءوزى سەنىمدى، ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيى بيىك، دۇنيەتانىمى دۇرىس قالىپتاسقان ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ - ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىرام
باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلارعا تەك ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، حالىقتىق پەداگوگيكا ارقىلى بالانىڭ بويىندا ۇلتتىق مىنەز - قۇلىق، كىشىپەيىلدىلىك، سىپايىلىق، رۋحاني - ادامگەرشىلىك سياقتى ىزگى قاسيەتتەردى دارىتۋ قاجەت.
مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان جاس بالا ەرتەڭگى ەل تۇتقاسى دەسەك، ولاردى پاراساتتى، سانالى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ – ءاربىر ۇستازدىڭ بورىشى.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الىپ، دەربەس مەملەكەت بولدى. وسى تۇستا شەشەندىك ونەردىڭ قاجەتتىگى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى وزىمەن بىرگە ويلاۋ تاۋەلسىزدىگىن ساناداعى، تانىمداعى تاۋەلسىزدىكتى، ءتىل تاۋەلسىزدىگىن الا كەلدى. ەلىمىزدىڭ كونستيتۋسياسىندا قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ قابىلدانۋىنا بايلانىستى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسى جوعارىلادى.
جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق سان - سەزىم رۋحىندا تاربيەلەۋدە، انا الديىمەن داريتىن انا ءتىلىن دامىتۋدا، اۋىز ەكى شەشەن سويلەۋگە ۇيرەتۋدە، ءسوز ونەرىنە باۋلۋدا - ءسوزدىڭ الار ورىن زور.
ويتكەنى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ باستى ماقساتى – دارا تۇلعانىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ بولسا، سول تۇلعانىڭ باستى كورسەتكىشى – سويلەۋ ارەكەتىن ەركىن مەڭگەرۋى، ءوز ويىن اشىق ايتا الۋى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، ونىڭ وزىندىك سويلەۋ ءستيلىنىڭ قالىپتاسۋى.
بۇگىنگى زامان تالابى ىسكەر، بەلسەندى، قانداي جاعدايدا دا وزدىگىنەن شەشىم جاساپ، جول تابا بىلۋگە بەيىم ادام تاربيەلەۋدى قاجەت ەتىپ وتىر. سوندىقتان جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ قابىرعاسىندا ءار وقۋشىنى دارا تۇلعا دەپ تانىپ، ونىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا العىشارت جاساۋعا ءمان بەرىلۋى ءتيىس. باستاۋىش سىنىپتاردا شەشەندىك سوزدەردى وقىتۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ءوز ويى مەن پىكىرىن ەركىن جەتكىزە الاتىن، جاۋاپتاسا الاتىن تۇلعا دەڭگەيىنە كوتەرۋ، ياعني ۇلتتىق شەشەندىك سويلەۋدىڭ ايلا امالدارىن، شەشەندىك ونەردىڭ قىر - سىرىن، تاپقىرلىقتى، تاقىرىپتىق تاسىلدەردى قولدانۋ بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ. جاس ۇرپاققا قازاقتىڭ بي – شەشەندەرىنىڭ ومىرىنەن مالىمەت بەرىپ قىزىقتى تۇستارىنان ءسوز قوزعاۋ ونەگەلى ىستەرگە اپارار جول جانە دە بيلەر مەن شەشەندەردىڭ كورەگەندىگىن، دانالىق سوزدەرىن وقىتىپ، جاتقا ايتقىزۋ جاس ۇرپاقتى شەشەندىككە، اتا - بابادا بابادان قالعان مول مۇرانى يگەرتۋگە باۋليدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداۋ داپتەرى
