InfoHub Logo

6 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ “مەنىڭ اتىم قوجا” پوۆەسىنەن ءۇزىندى (پرەزەنتاسياسىمەن)
“تۇبىندە ادام بولاتىن بالا”
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: پوۆەست بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تياناقتاۋ، قوجا بەينەسىنە تالداۋ جاساپ، ءوز ويىن جۇيەلى جەتكىزە الۋعا ۇيرەتۋ.
2) دامىتۋشىلىق: ا) وقۋشىلاردى ءوز ويىن اشىق ايتا بىلۋگە، كوركەمدەپ ەركىن سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ءا) وي ءورىسى مەن دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، ساباققا قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
3) تاربيەلىك: ا) سىپايىلىققا، ۇستامدىلىققا تاربيەلەۋ جانە قارسىلىققا داۋ كوتەرمەي سويلەۋ ادەبىن مەڭگەرتىپ، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ؛
ءا) جاقسى مەن جاماندى اجىراتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ، كەيىپكەرلەر بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەردى ۇلگى ەتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكتروندى وقۋلىق، كەسپە قاعازدار
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، پىكىرتالاس، توپتاپ تاپسىرما بەرۋ

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
(وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ، وقۋشىلار نازارىن
ساباققا اۋدارۋ).
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
1) مىناۋ كىم؟
2) قاي ءسات بەينەلەنگەن؟
ءىىى. جاڭا ساباق: “ تۇبىندە ادام بولاتىن بالا ”
1) قوجا مەن جانتاس بەينەسى
2) بىلگەن سايىن كەلەدى بىلە بەرگىم
ءىV. ساباقتى بەكىتۋ
(نە ۇيرەندىم، نە ءبىلدىم؟)
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
(باقىتتى بالالىق شاق)
Vءى. وقۋشىلاردى باعالاۋ
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما

ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ “مىناۋ كىم؟” (پورترەتتەرى كورسەتىلەدى)
بىرەۋدى بىرەۋگە اتىستىرىپ، وت تاستاپ جۇرەتىن قۋ، ساباق ۇستىندە سىبىرلاپ، سىپسىڭداعىش. (جانتاس)
- مەن وقۋلىق ەمەس، قانت الامىن. ءسىزدىڭ نە شارۋاڭىز بار، قويا بەرىڭىز. (قوجا)
ءبىز ەكەۋمىز تانىس شىعارمىز دەيمىن. (مايقانوۆا اپاي)
مۇمكىن ورنىڭا بارىپ ايتاتىن شىعارسىڭ؟ (انفيسا ميحايلوۆنا)
مەن سەنىڭ اكەڭە قارىزدار اداممىن. مەنىڭ موينىمدا ونىڭ تيىنى ەمەس، تەڭگەسى ەمەس، باقانداي ءبىر قاراسى ءجۇر. (سايبەك قارت)
سەن وقۋدى تاستاساڭ، ماعان ىلەسىپ تاستادى دەپ ەكەۋىمىزدى بىردەي قۋدالاپ پالە قىلادى. وقي بەر. وقۋدىڭ تۇبىنە سەن - اق جەت. مۇمكىن كەيىن دىرداي باستىقتىڭ ءبىرى بولىپ شىعارسىڭ. سوندا ماعان شاپاعاتىڭ تيەر. (سۇلتان)

قاي ءسات بەينەلەنگەن؟
1. “توبەمنەن شاتىر ەتىپ، جاي تۇسكەندەي بولدى. نە ىستەرىمدى بىلمەگەن مەڭىرەۋ حالدە ورنىمنان سۇيرەتىلىپ تۇرەگەلە بەردىم. ماڭدايىمنان بۇرق ەتىپ، سۋىق تەرىم شىعىپ كەتتى. وح، شىركىن - اي!

2. “ەسىكتى اشا بەرگەنىمدە، تىنىسىم مۇلدە ءبىتىپ، جۇرەگىمنىڭ سوعۋى توقتاپ قالعانداي بولدى. سول كەزدەگى كەلبەتىم كولدەنەڭ كوزگە ءتىرى ارۋاق ءتارىزدى قىبىرلاعان بىردەڭەگە ۇقسار دەيمىن.”
3. “ماڭدايدان بۋىم بۇرقىراپ ەسىك الدىنا شىقتىم. سايبەك اتا كورىنبەيدى. ومىراۋىمدى اعىتىپ، جەلپىنىپ، ويلانىپ تۇرمىن.
“نە دەپ شەشەر ەكەن؟ مەكتەپتەن شىنىمەن - اق شىعارا ما؟”

جاڭا ساباق
قوجا مەن جانتاس بەينەلەرىنە تالداۋ

1. لاگەرگە جولداما بەرمەگەنى ءۇشىن مايقانوۆا اپايدى رەنجىتكەن قوجانىڭ ىسىنە قالاي قارايسىڭ؟
2. وقۋلىق الۋ ءۇشىن ءمۇعالىمدى الداعانى دۇرىس پا؟
3. “ءبىر سەكۋندقا كىدىرىپ، مۇرنىمدى كوككە ءشۇيىرىپ، ماڭعازدانا قالدىم دا، قولىمدى كەۋدەمە قويىپ، ءتاجىم ەتتىم. مۇنىم بالالاردىڭ قۇرمەتىنە سىپايىگەرشىلىكپەن قايتارىلعان جاۋاپ بولدى دا شىقتى. بالالار دۋ كۇلىپ جىبەردى.” قوجا قانداي بالا؟
4. “قىسقى كەشتى” جاتتاماعان جانتاس نە ىستەدى؟ ونىسىن قالاي باعالايسىڭ؟
5. “قىسقى كەشتى” جاتتاماعان قوجا قانداي كۇيدە بولدى؟
6. - قارا كوجە مىنانىڭ نە ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟ ءبىز لاگەرگە باراتىن بولدىق. ال سەن كوشەدەگى يتتەردى تارتىپكە سالۋعا اۋىلدا قالاتىن بولدىڭ. وسى سوزدەرىمەن جانتاستىڭ قانداي سيپاتى كورىنەدى؟
7. - بۇل كىم؟
- مەن عوي، اتا. مەن قوجامىن.
- مۇندا نەعىپ وتىرسىڭ؟
- پەدسوۆەتكە كەلدىم.
- وندا سەنىڭ نە شارۋاڭ بار؟
- مەن جونىندە ماسەلە قاراپ جاتىر.
- سەنى ءمۇعالىم ەتەمىز دەي مە؟
- ديرەكتور ەتەمىز دەيدى.
قوجا قانداي بالا؟
8. – ماما! سەن جىلاپ جاتىرمىسىڭ؟ ماماتاي قويشى! ەڭ سوڭعى رەت كەشىرشى! انت ەتەمىن! – دەپ، قوجا ماماسىنىڭ تىزەسىن قۇشاقتاي جىعىلعان قالپىندا جىلاپ جىبەردى. قوجا قانداي بالا؟
9. قوجانىڭ قۇپيا كەڭەس اشىپ، ءتۇزۋ جولعا تۇسەمىن دەپ، وزىنە - ءوزى سەرت بەرۋى ونىڭ قانداي بالا ەكەندىگىن كورسەتەدى؟

وي تاستاۋ
قالاي ويلايسىزدار، ادەپتى جولعا تۇسۋىنە نە سەبەپكەر بولدى؟ اناسىن اياۋى ما، سايبەك قارت، وسپانوۆتار ايتقان ەستەلىكتەر مە، مايقانوۆانىڭ پەدكەڭەستەن شىعىپ بارا جاتىپ ايتقان ءسوزى مە؟

ۆەنن دياگرامماسى
قوجا جاقسى بالا
قوجا جامان بالا

قاۋلى
قادىروۆ قوجانىڭ جەكە باس تارتىبىنە بايلانىستى ماسەلەنى تالقىلاي كەپ، قۇپيا كەڭەس مىناداي قاۋلى الادى:
ءبىرىنشى. تارتىپسىزدىك كىسىنى جەكسۇرىن كورسەتەدى ەكەن. ءارى بۇل ادامنىڭ كەلەشەگى ءۇشىن زيان. ءتارتىپسىز بولساڭ، كومسومولعا دا الماي قويۋى مۇمكىن. سوندىقتان قالاي ەتكەندە دە ءتارتىپتى بولۋىم كەرەك. ول ءۇشىن:
ا) بۇدان بىلاي ەشكىمگە تيىسپەي جايىما جۇرەمىن. دوسىم بولسىن، قاسىم بولسىن، بەيبىت قاتار ءومىر سۇرۋگە تىرىسامىن.
ەسكەرتۋ. ەگەر ءتيىسۋشى مەن بولماي، وعان: “اۋلاق ءجۇر. جاقسىلىق كورمەيسىڭ” دەگەن ءتارىزدى ەسكەرتپەلەر جاساۋىم كەرەك. وندا دا تىڭداماي باسا كوكتەپ كەلە جاتسا، مۇنداي جاعدايدا، قاجەت دەپ تاپسام، قول دا جۇمساۋ ارقىلى قورعانۋعا ەرىكتىمىن دەپ سانايمىن.
ءا) وسىدان بىلاي ەشقانداي ءتارتىپسىز، تۇرپايى ءسوزدى اۋزىما المايمىن. ۇلكەندى اعا، كىشىنى ءىنى دەپ تۇرام.
ەكىنشى. ءاربىر تارتىپسىزدىك قىلىعىم ءۇشىن دەر كەزىندە اياۋسىز جازالانىپ تۇرۋىم ءتيىس. جازانىڭ ءتۇرى تومەندەگىشە بولادى:
ا) ەگەر بىرەۋگە ءوزىم ءتيىسىپ شاتاسسام، ول كۇنى ءبىر مەزگىل اس ىشپەيمىن.
ءا) بىرەۋدى جازىقسىز تىلدەيتىن بولسام، كەزەكتى دەمالىسىمدا ەشقانداي قيا باسىپ شىقپايمىن، ۇيدە وتىرامىن. ياعني ءوزىمدى - ءوزىم ۇيگە قامايمىن دەگەن ءسوز.
ب) ساباق ۇستىندە تىنىش وتىرماعاندىقتان مۇعالىمنەن ەسكەرتۋ ەستيتىن بولسام، ول جولعى ۇزىلىستە تىسقا شىقپاي، ورنىمدا وتىرامىن.
ۆ) ەگەر بىرەۋ - مىرەۋدىڭ لاق - قوزىسى، تاۋىق، قازى، ءيتى ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ ماڭىنا جولاپ كەتسە، اياماي تاسپەن ۇرىپ قۋالايتىن جىنىم بار. الماستىڭ قىزىل قورازىن ءسويتىپ ءولتىرىپ قويدىم. بۇنىم دا جارامايدى، جاي ايداپ جىبەرۋىمە دە بولۋشى ەدى عوي. ەندىگارى بۇنداي قىلىقتارىم قايتالانسا، ەكى رەت جۇگىرىپ بارىپ كەلەم.
ءۇشىنشى. سۇلتانمەن دوستىق قارىم - قاتىناسىم بۇدان بىلاي ۇزىلەدى. ول ەكەۋىمىزدىڭ سەرتىمىز بۇگىننەن باستاپ كۇشىن جويادى. و دۇنيەدەگى قىزىل وشاق جايىنا كەلەتىن بولساق،... مەنى دوزاق وتى دا سەسكەندىرە المايدى.
ءتورتىنشى.. ساباقتى جاقسى وقۋ – ۇلگىلى وقۋشىنىڭ ءبىرىنشى بەلگىسى. مەن وسى توقساننىڭ ىشىندە قالاي ەتكەندە دە وزات وقۋشىلاردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىم كەرەك. ول ءۇشىن:
ا) ساباقتان ءبىر ساعات تا سەبەپسىز قالمايمىن.
ءا) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى مەزگىلىندە ورىنداپ وتىرامىن.
بەسىنشى. جوعارىدا قابىلدانعان مىندەتتەمەلەردىڭ مۇلتىكسىز ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كۇن سايىن ۇيىقتار الدىندا وزىمە - ءوزىم ەسەپ بەرىپ، جاقسى - جامان قىلىقتارىمدى وسى داپتەرگە جازىپ وتىرامىن. وسى ايتىلعانداردى جۇزەگە اسىرۋ – مەن ءۇشىن ۇلى سىن.
سەرگىتۋ ءساتى
1. “مەنىڭ اتىم قوجانىڭ” اۆتورى. (سوقپاقبايەۆ)
2. زوولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى. (وسپانوۆ)
3. سىنىپ جەتەكشىسى. (مايقانوۆا)
4. قوجا جاتتاماي كەلەتىن ولەڭ. (قىسقى كەش)
5. قوجانىڭ دوسى. (سۇلتان)
6. قوجانىڭ اناسى. (ميللات)
7. جانار جاتتاۋدان العان باعاسىنىڭ ورىسشا اتاۋى؟ (پيات)
كولەمى جاعىنان اڭگىمەدەن ۇزاقتاۋ، وقيعالارى جيناقى، وقيعا نەگىزىنەن ءبىر ارنادا ورىستەيتىن، كەيىپكەرلەر سانى دا كوپ ەمەس شىعارمالار بار.
بايانداۋ تۇرىندە قارا سوزبەن جازىلعان وقيعالى كوركەم شىعارمانى پوۆەست دەيمىز.

قوجا رولىندە – نۇرلان سانجار، “قازاقفيلم” ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ تەليەۆيزيالىق فيلمدەر بىرلەستىگىنىڭ رەداكتورى، كينودراماتۋرگ.
سۇلتان رولىندە – م. كوكەنوۆ، اسكەري جۋرناليست.
جانار رولىندە – گۇلنار قۇرابايەۆا. ەنەرگەتيكا ينجەنەرى.

بەردىبەك سوقپاقبايەۆ بەينەسى ۇمىتىلمايدى. ءار ادام شىعارماسىن وقي وتىرىپ، بالالىق شاعىنا ساياحات جاساپ، ەسىنە ءتۇسىرىپ، كۇلىپ الادى. نارىنقول توپىراعىنان جارالىپ، حان ءتاڭىرى باۋرايىنان قانات قاققان مۇقاعالي مەن بەردىبەك تالانتتار تاربيەلەيتىن ءبىر - ءبىر مەكتەپكە اينالىپ كەتكەنى اقيقات.
لاۋلا! لاۋلا جىگەر وتى! سامعا، سامعا قيال قۇش! اسىعاتىنىم دا، اڭسايتىنىم دا ەرتەڭگى بولاشاعىم.

ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ابدوللا قارساقبايەۆتىڭ “مەنىڭ اتىم قوجا” ءفيلمى 1967 جىلى فرانسيانىڭ كانن قالاسىندا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك فەستيۆالدا قازاق كينوسىندا تۇڭعىش حالىقارالىق جۇلدەگە يە بولدى. 2000 جىلى يۋنەسكو الەمدىك كينونىڭ ءجۇز جىلدىعىندا ءفيلمنىڭ ءبىر ەپيزودىن الىپ، ودان پوشتا ماركاسىن جاساپ شىعاردى. بۇل قازاق كينوسىنىڭ وراسان زور جەڭىسى.

ۇيگە تاپسىرما
بالالار، ءبىز قوجامەن قوشتاسپايمىز.
قوجانىڭ باسىنان وتكەن وقيعالارى سىزدەردە دە بولدى ما؟ “بالالىق شاق” تاقىرىبىندا شىعارما جازۋ. اشىلماي قالعان ءبىر بەينە بار. ول كىم؟ تاۋىپ، تالداپ كەلۋ.
وقۋشىلاردى باعالاۋ