بىلگىرلەر وتاۋى
تاقىرىبى: «بىلگىرلەر وتاۋى»
بىلىمدىلىك ماقساتى: قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جۇيەلەپ، وزدىك پىكىرلەرىن قالىپتاستىرۋ، وزىندىك ويلاۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، ارتتىرۋ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بايقاعىشتىق، تاپقىرلىق،
جىلدامدىق، ۇتقىرلىق، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، پانگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: دوستىققا، بىرلىككە، ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: بىلىمدىلەر سايىسى
قاتىسۋشىلار: 8 - 9 - سىنىپ وقۋشىلارى
كورنەكىلىگى: سيتاتالار، سلايدتار
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىك
ءوتۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. توپتارمەن تانىستىرۋ
ءىىى. بىلگىرلەر سايىسى
- كەش جارىق، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، ۇستازدار مەن وقۋشىلار، سايىسقا قاتىسۋشىلار! وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، وسى اپتادا مەكتەبىمىزدە «شەجىرە» ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ اپتالىعى وتۋدە. مىنە، بۇگىن وسى اپتالىققا بايلانىستى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پانىنەن «بىلگىرلەر وتاۋى» اتتى سىنىپتان تىس جۇمىس وتكەلى وتىر.
قازاق ءتىلى – ومىرىڭدە، ولەڭدە،
قازاق ءتىلى – تامىر جايعان تەرەڭگە.
قازاق ءتىلى بولاشاققا جەتەلەپ،
ۇرپاقتاردى تانىتادى الەمگە،- دەگەندەي، مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، تۋىن جەلبىرەتەتىن جاس ۇرپاق وركەن جايىپ، ءوسىپ كەلەدى.
ءبىزدىڭ دانا حالقىمىزدا «تىلىڭمەن جۇگىرمە، بىلىمىڭمەن جۇگىر»، «بىلەگىڭە سەنبە، بىلىمىڭە سەن» دەگەن ناقىل سوزدەر بار. ولاي بولسا، وسىنداي ۇرپاقتارىمىزدىڭ ءبىر لەگىن قول سوعىپ، قوشەمەتتەپ، ورتاعا شاقىرايىق. بۇگىنگى «بىلگىرلەر وتاۋى» اتتى بىلگىرلەر سايىسىندا 8 - 9 - سىنىپ وقۋشىلارىنان قۇرالعان «ناز» اتتى قىزدار توبى مەن «سەرىلەر»اتتى جىگىتتەر توبى ب ا ق سىناماق. (قازىلار القاسىن سايلاپ الامىن)
ءوز تىلىندە سويلەپ ءوستى سان ۇرپاق،
الار باقىت تاربيەسى ۇلاعات.
بىلىمدىلىك – ءوز جۇلدىزىڭ كوكتەگى،
وزىپ شىعۋ – ءاربىر جاستىڭ ارمانى – اق،- دەگەندەي، سايىسكەرلەرىمىزگە ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ، سايىسىمىزدىڭ العاشقى اينالىمىن باستايمىز. العاشقى اينالىم – «دەرەكتەر»
(ءار توپ بەلگىلى ءبىر دەرەكتەر بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. سۇراقتاردىڭ ءۇش نۇسقاسى وقىلادى. ەگەر سۇراقتىڭ جاۋابىن بىلسە، تەتىكتى باسىپ جاۋاپ بەرۋ كەرەك.)
1. «ەر تارعىن» جىرىندا كەزدەسەتىن حالىق داناسى، جىراۋ؟
ا) سىپىرا جىراۋ ۆ) مارعاسقا جىراۋ س) نۇرىم جىراۋ
2. ءارى ەسىم، ءارى ەتىستىك مانىندە قولدانىلاتىن ەتىستىك ءتۇرى
ا) كوسەمشە ۆ) ەسىمشە س) ەسىمدىك
3. كوركەم شىعارماداعى كەيىپكەردىڭ ءسوزى، وزىمەن ءوزى سىرلاسۋى، تولعانىسى قالاي اتالادى؟
ا) ديالوگ ۆ) مونولوگ س) ەپيلوگ
4. ءاز جانىبەك حاننىڭ تۇسىندا ءومىر سۇرگەن شەشەن؟
ا) بولتىرىك شەشەن ۆ) قاناي شەشەن س) جيرەنشە شەشەن
5. تۇرىك قاعاناتىنىڭ نەگىزىن قالاعان قاعان
ا) بۋمىن ۆ) ەلتەرىس س) تونىكوك
6. سوزدەردىڭ دۇرىس جازىلۋى جايلى ەرەجەلەردىڭ جيىنتىعى
ا) ورفوەپيا ۆ) ورفوگرافيا س) پۋنكتۋاسيا
7. ماحامبەتتىڭ يساتاي ولىمىنە ارناعان ەللەگيالىق تۋىندىسى
ا) «قىزعىش قۇس» ۆ) «يساتاي دەگەن اعام بار» س) «مۇنار كۇن»
8. اراسىنان قىل وتپەۋ تىركەسىنىڭ ماعىناسى
ا) وتە تاتۋ ۆ) جاقىن س) بىرگە تۋعان
9. باستاۋىشى مۇلدە جوق سويلەم
ا) جاقتى ۆ) جاقسىز س) جالاڭ
10. «باتىر بايان» پوەماسىنداعى حان بەينەسى
ا) جاڭگىر ۆ) ابىلاي س) ءۋالي
11. «قورقىت اتا» كىتابىندا نەشە جىر بار؟
ا) 15 ۆ) 10 س) 12
12. قازاق جەرىنىڭ دوڭگەلەك كارتاسىن جاساعان ءبىلىمپاز، ءتىلشى عالىم
ا) م. قاشقاري ۆ) ءابۋ ناسىر ءال - فارابي س) ج. بالاساعۇني
13. سورپاعا مۇز سالىنعان سۋسىندى قالاي اتايدى؟
ا) شالاپ ۆ) تومىرتقا س) قويىرتپاق
14. كوكەناي قاي شىعارما كەيىپكەرى؟
ا) «باتىر بايان» ۆ) «قالقامان - مامىر» س) «ەڭلىك - كەبەك»
(ۇپايلار ەسەپتەلەدى)
- وقۋ - ءبىلىم - ءار بولاشاق شۋاعى
بەينەلەنگەن وشپەيتۇعىن شىراعى
دارياداي شالقىپ، تاسقان ماڭگىلىك
ءبىلىم، عىلىم كوكتە بيىك تۇرادى،- دەگەندەي ەندى «دالەلدەر» دەپ اتالاتىن كەلەسى سايىسىمىزعا كەزەك بەرەيىك. بۇل سايىستا بەرىلگەن سۇراقتارعا «ءيا» نەمەسە «جوق» دەپ جاۋاپ بەرىپ، ءوز دالەلدەرىن ايتادى. مۇندا دا كىم جاۋاپتى بىلسە، سول تەتىكتى ءبىرىنشى باسىپ، جاۋاپ بەرەدى.
سونىمەن ەكىنشى اينالىم - «دالەلدەر»
1. قازاق تىلىندە جالعاۋدىڭ 4 ءتۇرى بار. (ءيا)
2. ەتىستىكتىڭ 4 شاعى بار. (جوق 3)
3. قازاق الىپبيىندە 25 داۋىسسىز دىبىس بار. (ءيا)
4. العاباس - جامبىلدىڭ ۇلى وتان سوعىسىندا قازا تاپقان ۇلىنىڭ اتى ما؟ (جوق، العاداي)
5. سويلەمدەر ايتىلۋ ماقساتىنا قاراي 5 - كە بولىنەدى (جوق، 4 - كە)
6. «ديۋاني حيكمەت» احمەت ءياسساۋيدىڭ ەڭبەگى (ءيا)
7. ۇزاتىلار قىزعا بەرەتىن مۇلىك بايعازى دەپ اتالادى (جوق، جاساۋ)
8. كەرەگە باسى مەن شاڭىراقتى ۇشتاستىراتىن اعاش باقان دەپ اتالادى (جوق، ۋىق)
9. ايتىس حالىق اۋىز ادەبيەتىنە جاتادى (ءيا)
10. ش. قۇدايبەردى ۇلى 1858 ج تۋىلدى (ءيا)
11. قازاق حالقىنىڭ بەس ارىسى 1988 ج اقتالدى (ءيا)
12. ابايدىڭ جەڭگەلەرى قويعان ەسىمى تەلقوزى دەپ اتالادى (جوق، تەلعارا)
13. تىلىمىزدەگى جاڭا ۇعىمدى بىلدىرەتىن سوزدەر - نەولوگيزمدەر (ءيا)
14. ابىلايدىڭ شىن اتى - ءابىلمانسۇر (ءيا)
(ۇپايلار ەسەپتەلەدى)
- ارمان بار ما بالادا ۇعىپ وسكەن،
ۇستاز ويىن قيمىلدان قىبىر ەتكەن،
ال ءبىزدىڭ سايىسكەرلەر تابادى ەندى
قىزىقتاردى وسىناۋ سۋرەتتەردەن،- دەي كەلە، ەندىگى كەزەكتى «بەدەرلەر» اينالىمىنا بەرەمىز.
(اينالىم شارتى تۇسىندىرىلەدى)
(ۇپايلار ەسەپتەلەدى)
سانامىزعا تاربيە بوپ بەرىلسىن،
جۇرەكتەرگە ءبىلىم بولىپ ەگىلسىن.
ۇلتتىق مۇرا، داستۇرلەردىڭ ءبارى دە،
جۇرەكتەردەن اسىپ ءسوز بوپ توگىلسىن.
ءيا، ەندەشە سايىسىمىزدىڭ كەلەسى بولىمىنە دە كەزەك بەرەيىك.
كەلەسى اينالىم -- «جەدەلدەر»
(بۇل اينالىمدا ءار توپقا جەكە - جەكە 10 سۇراقتان قويىلادى. اۋەلى جاۋاپ بەرۋ كەزەگى ۇپايى كوپ توپقا بەرىلەدى)
قىزدارعا:
1. قازاق تىلىندە نەشە سەپتىك بار؟ (7)
2. تۇركىستان قالاسىنىڭ ەسكى اتاۋى. (ياسسى)
3. حابارلاۋ، بايانداۋ، سۋرەتتەۋ ماقساتىندا ايتىلاتىن جاي سويلەم ءتۇرى. (حابارلى سويلەم)
4. سويلەمدەگى ايتىلاتىن ويدىڭ يەسى بولاتىن تۇرلاۋلى مۇشە. (باستاۋىش)
5. بارماعىن تىستەدى تىركەسىنىڭ ماعىناسى. (الداندى)
6. ا. ءياسساۋيدىڭ ۇستازى. (ارىستانباب)
7. ماعىناسى ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى سوزدەر. (انتونيمدەر)
8. ابىلاي حان قايدا جەرلەنگەن؟ (تۇركىستان)
9. قازاقتىڭ ءتول دىبىسى نەشەۋ؟ (9)
10. دورەكى ءسوزدى سىپايىلاپ جەتكىزۋ قالاي اتالادى. (ەۆفەميزم)
جىگىتتەرگە:
1. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟ (9)
2. تۇركى ەلى كيەلى جەر، ەكىنشى مەككە دەپ تۇسىنگەن قالا (تۇركىستان)
3. ءىس – وقيعانىڭ، قۇبىلىستىڭ اتاۋىن عانا كورسەتەتىن سويلەم (اتاۋلى)
4. زات ەسىمنەن بولعان مۇشەنىڭ سىن - سيپاتىن انىقتاپ تۇراتىن تۇرلاۋسىز مۇشە (انىقتاۋىش
5. جاعىنا پىشاق جانىعانداي تىركەسىنىڭ ماعىناسى (ارىق)
6. جامبىل ءپىر تۇتقان اقىن (ءسۇيىنباي)
7. ايتىلۋى بىردەي، ماعىنالارى باسقا - باسقا سوزدەر (ومونيمدەر)
8. اڭىز بويىنشا اسانقايعى قايدا دۇنيە سالعان؟ (ۇلىتاۋدا)
9. ارىپتەردىڭ رەت - رەتىمەن تىزىلگەن جيىنى قالاي اتالادى؟ (ءالىپبي)
10. اۋىزەكى سويلەۋدە ادامنىڭ ەموسيالىق جاعىمسىز كوڭىل كۇيى مەن ىشكى مادەنيەتىنىڭ تومەندىگى سالدارىنان قولدانىلاتىن دورەكى، ادەپسىز سوزدەر قالاي اتالادى؟ (ديسفەميزم)
(قازىلار القاسى ۇپايلارىن ەسەپتەپ، جەڭىمپاز توپتى انىقتايدى)
قورىتىندىلاۋ
- سونىمەن بۇگىنگى ءبىلىم سايىسى دا ءوز مارەسىنە جەتتى.
ءبىلىم - گاۋحار، باعاسى جوق.
ناداندىق - كەسەل، داۋاسى جوق،- دەگەن ناقىل ءسوز ءارقاشان جادىمىزدا بولىپ، باعاسى جوق بايلىقتى ومىرىمىزگە سەرىك ەتىپ، داۋاسى جوق كەسەلدەن اۋلاق بولايىق. سەبەبى:
سەندەرسىڭدەر - حالقىمنىڭ ارماندارى،
سەندەرسىڭدەر - شىراقتا سالعان ءانى.
سەندەرسىڭدەر - يەسى كەڭ دالانىڭ،
سەندەرسىز بۇل تىرلىكتىڭ جالعان ءبارى.
سەندەرسىڭدەر ءومىردىڭ جالعاستارى،
اتتانعان الىس جاققا العاشتارى.
سەندەرسىڭدەر ءقادىرلى بولاشاقتار،
ارايلانعان ەلىمنىڭ تاڭعى اسپانى.
بىلىمدىلىك ماقساتى: قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جۇيەلەپ، وزدىك پىكىرلەرىن قالىپتاستىرۋ، وزىندىك ويلاۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، ارتتىرۋ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بايقاعىشتىق، تاپقىرلىق،
جىلدامدىق، ۇتقىرلىق، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، پانگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: دوستىققا، بىرلىككە، ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: بىلىمدىلەر سايىسى
قاتىسۋشىلار: 8 - 9 - سىنىپ وقۋشىلارى
كورنەكىلىگى: سيتاتالار، سلايدتار
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىك
ءوتۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. توپتارمەن تانىستىرۋ
ءىىى. بىلگىرلەر سايىسى
- كەش جارىق، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، ۇستازدار مەن وقۋشىلار، سايىسقا قاتىسۋشىلار! وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، وسى اپتادا مەكتەبىمىزدە «شەجىرە» ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ اپتالىعى وتۋدە. مىنە، بۇگىن وسى اپتالىققا بايلانىستى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پانىنەن «بىلگىرلەر وتاۋى» اتتى سىنىپتان تىس جۇمىس وتكەلى وتىر.
قازاق ءتىلى – ومىرىڭدە، ولەڭدە،
قازاق ءتىلى – تامىر جايعان تەرەڭگە.
قازاق ءتىلى بولاشاققا جەتەلەپ،
ۇرپاقتاردى تانىتادى الەمگە،- دەگەندەي، مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، تۋىن جەلبىرەتەتىن جاس ۇرپاق وركەن جايىپ، ءوسىپ كەلەدى.
ءبىزدىڭ دانا حالقىمىزدا «تىلىڭمەن جۇگىرمە، بىلىمىڭمەن جۇگىر»، «بىلەگىڭە سەنبە، بىلىمىڭە سەن» دەگەن ناقىل سوزدەر بار. ولاي بولسا، وسىنداي ۇرپاقتارىمىزدىڭ ءبىر لەگىن قول سوعىپ، قوشەمەتتەپ، ورتاعا شاقىرايىق. بۇگىنگى «بىلگىرلەر وتاۋى» اتتى بىلگىرلەر سايىسىندا 8 - 9 - سىنىپ وقۋشىلارىنان قۇرالعان «ناز» اتتى قىزدار توبى مەن «سەرىلەر»اتتى جىگىتتەر توبى ب ا ق سىناماق. (قازىلار القاسىن سايلاپ الامىن)
ءوز تىلىندە سويلەپ ءوستى سان ۇرپاق،
الار باقىت تاربيەسى ۇلاعات.
بىلىمدىلىك – ءوز جۇلدىزىڭ كوكتەگى،
وزىپ شىعۋ – ءاربىر جاستىڭ ارمانى – اق،- دەگەندەي، سايىسكەرلەرىمىزگە ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ، سايىسىمىزدىڭ العاشقى اينالىمىن باستايمىز. العاشقى اينالىم – «دەرەكتەر»
(ءار توپ بەلگىلى ءبىر دەرەكتەر بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. سۇراقتاردىڭ ءۇش نۇسقاسى وقىلادى. ەگەر سۇراقتىڭ جاۋابىن بىلسە، تەتىكتى باسىپ جاۋاپ بەرۋ كەرەك.)
1. «ەر تارعىن» جىرىندا كەزدەسەتىن حالىق داناسى، جىراۋ؟
ا) سىپىرا جىراۋ ۆ) مارعاسقا جىراۋ س) نۇرىم جىراۋ
2. ءارى ەسىم، ءارى ەتىستىك مانىندە قولدانىلاتىن ەتىستىك ءتۇرى
ا) كوسەمشە ۆ) ەسىمشە س) ەسىمدىك
3. كوركەم شىعارماداعى كەيىپكەردىڭ ءسوزى، وزىمەن ءوزى سىرلاسۋى، تولعانىسى قالاي اتالادى؟
ا) ديالوگ ۆ) مونولوگ س) ەپيلوگ
4. ءاز جانىبەك حاننىڭ تۇسىندا ءومىر سۇرگەن شەشەن؟
ا) بولتىرىك شەشەن ۆ) قاناي شەشەن س) جيرەنشە شەشەن
5. تۇرىك قاعاناتىنىڭ نەگىزىن قالاعان قاعان
ا) بۋمىن ۆ) ەلتەرىس س) تونىكوك
6. سوزدەردىڭ دۇرىس جازىلۋى جايلى ەرەجەلەردىڭ جيىنتىعى
ا) ورفوەپيا ۆ) ورفوگرافيا س) پۋنكتۋاسيا
7. ماحامبەتتىڭ يساتاي ولىمىنە ارناعان ەللەگيالىق تۋىندىسى
ا) «قىزعىش قۇس» ۆ) «يساتاي دەگەن اعام بار» س) «مۇنار كۇن»
8. اراسىنان قىل وتپەۋ تىركەسىنىڭ ماعىناسى
ا) وتە تاتۋ ۆ) جاقىن س) بىرگە تۋعان
9. باستاۋىشى مۇلدە جوق سويلەم
ا) جاقتى ۆ) جاقسىز س) جالاڭ
10. «باتىر بايان» پوەماسىنداعى حان بەينەسى
ا) جاڭگىر ۆ) ابىلاي س) ءۋالي
11. «قورقىت اتا» كىتابىندا نەشە جىر بار؟
ا) 15 ۆ) 10 س) 12
12. قازاق جەرىنىڭ دوڭگەلەك كارتاسىن جاساعان ءبىلىمپاز، ءتىلشى عالىم
ا) م. قاشقاري ۆ) ءابۋ ناسىر ءال - فارابي س) ج. بالاساعۇني
13. سورپاعا مۇز سالىنعان سۋسىندى قالاي اتايدى؟
ا) شالاپ ۆ) تومىرتقا س) قويىرتپاق
14. كوكەناي قاي شىعارما كەيىپكەرى؟
ا) «باتىر بايان» ۆ) «قالقامان - مامىر» س) «ەڭلىك - كەبەك»
(ۇپايلار ەسەپتەلەدى)
- وقۋ - ءبىلىم - ءار بولاشاق شۋاعى
بەينەلەنگەن وشپەيتۇعىن شىراعى
دارياداي شالقىپ، تاسقان ماڭگىلىك
ءبىلىم، عىلىم كوكتە بيىك تۇرادى،- دەگەندەي ەندى «دالەلدەر» دەپ اتالاتىن كەلەسى سايىسىمىزعا كەزەك بەرەيىك. بۇل سايىستا بەرىلگەن سۇراقتارعا «ءيا» نەمەسە «جوق» دەپ جاۋاپ بەرىپ، ءوز دالەلدەرىن ايتادى. مۇندا دا كىم جاۋاپتى بىلسە، سول تەتىكتى ءبىرىنشى باسىپ، جاۋاپ بەرەدى.
سونىمەن ەكىنشى اينالىم - «دالەلدەر»
1. قازاق تىلىندە جالعاۋدىڭ 4 ءتۇرى بار. (ءيا)
2. ەتىستىكتىڭ 4 شاعى بار. (جوق 3)
3. قازاق الىپبيىندە 25 داۋىسسىز دىبىس بار. (ءيا)
4. العاباس - جامبىلدىڭ ۇلى وتان سوعىسىندا قازا تاپقان ۇلىنىڭ اتى ما؟ (جوق، العاداي)
5. سويلەمدەر ايتىلۋ ماقساتىنا قاراي 5 - كە بولىنەدى (جوق، 4 - كە)
6. «ديۋاني حيكمەت» احمەت ءياسساۋيدىڭ ەڭبەگى (ءيا)
7. ۇزاتىلار قىزعا بەرەتىن مۇلىك بايعازى دەپ اتالادى (جوق، جاساۋ)
8. كەرەگە باسى مەن شاڭىراقتى ۇشتاستىراتىن اعاش باقان دەپ اتالادى (جوق، ۋىق)
9. ايتىس حالىق اۋىز ادەبيەتىنە جاتادى (ءيا)
10. ش. قۇدايبەردى ۇلى 1858 ج تۋىلدى (ءيا)
11. قازاق حالقىنىڭ بەس ارىسى 1988 ج اقتالدى (ءيا)
12. ابايدىڭ جەڭگەلەرى قويعان ەسىمى تەلقوزى دەپ اتالادى (جوق، تەلعارا)
13. تىلىمىزدەگى جاڭا ۇعىمدى بىلدىرەتىن سوزدەر - نەولوگيزمدەر (ءيا)
14. ابىلايدىڭ شىن اتى - ءابىلمانسۇر (ءيا)
(ۇپايلار ەسەپتەلەدى)
- ارمان بار ما بالادا ۇعىپ وسكەن،
ۇستاز ويىن قيمىلدان قىبىر ەتكەن،
ال ءبىزدىڭ سايىسكەرلەر تابادى ەندى
قىزىقتاردى وسىناۋ سۋرەتتەردەن،- دەي كەلە، ەندىگى كەزەكتى «بەدەرلەر» اينالىمىنا بەرەمىز.
(اينالىم شارتى تۇسىندىرىلەدى)
(ۇپايلار ەسەپتەلەدى)
سانامىزعا تاربيە بوپ بەرىلسىن،
جۇرەكتەرگە ءبىلىم بولىپ ەگىلسىن.
ۇلتتىق مۇرا، داستۇرلەردىڭ ءبارى دە،
جۇرەكتەردەن اسىپ ءسوز بوپ توگىلسىن.
ءيا، ەندەشە سايىسىمىزدىڭ كەلەسى بولىمىنە دە كەزەك بەرەيىك.
كەلەسى اينالىم -- «جەدەلدەر»
(بۇل اينالىمدا ءار توپقا جەكە - جەكە 10 سۇراقتان قويىلادى. اۋەلى جاۋاپ بەرۋ كەزەگى ۇپايى كوپ توپقا بەرىلەدى)
قىزدارعا:
1. قازاق تىلىندە نەشە سەپتىك بار؟ (7)
2. تۇركىستان قالاسىنىڭ ەسكى اتاۋى. (ياسسى)
3. حابارلاۋ، بايانداۋ، سۋرەتتەۋ ماقساتىندا ايتىلاتىن جاي سويلەم ءتۇرى. (حابارلى سويلەم)
4. سويلەمدەگى ايتىلاتىن ويدىڭ يەسى بولاتىن تۇرلاۋلى مۇشە. (باستاۋىش)
5. بارماعىن تىستەدى تىركەسىنىڭ ماعىناسى. (الداندى)
6. ا. ءياسساۋيدىڭ ۇستازى. (ارىستانباب)
7. ماعىناسى ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى سوزدەر. (انتونيمدەر)
8. ابىلاي حان قايدا جەرلەنگەن؟ (تۇركىستان)
9. قازاقتىڭ ءتول دىبىسى نەشەۋ؟ (9)
10. دورەكى ءسوزدى سىپايىلاپ جەتكىزۋ قالاي اتالادى. (ەۆفەميزم)
جىگىتتەرگە:
1. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟ (9)
2. تۇركى ەلى كيەلى جەر، ەكىنشى مەككە دەپ تۇسىنگەن قالا (تۇركىستان)
3. ءىس – وقيعانىڭ، قۇبىلىستىڭ اتاۋىن عانا كورسەتەتىن سويلەم (اتاۋلى)
4. زات ەسىمنەن بولعان مۇشەنىڭ سىن - سيپاتىن انىقتاپ تۇراتىن تۇرلاۋسىز مۇشە (انىقتاۋىش
5. جاعىنا پىشاق جانىعانداي تىركەسىنىڭ ماعىناسى (ارىق)
6. جامبىل ءپىر تۇتقان اقىن (ءسۇيىنباي)
7. ايتىلۋى بىردەي، ماعىنالارى باسقا - باسقا سوزدەر (ومونيمدەر)
8. اڭىز بويىنشا اسانقايعى قايدا دۇنيە سالعان؟ (ۇلىتاۋدا)
9. ارىپتەردىڭ رەت - رەتىمەن تىزىلگەن جيىنى قالاي اتالادى؟ (ءالىپبي)
10. اۋىزەكى سويلەۋدە ادامنىڭ ەموسيالىق جاعىمسىز كوڭىل كۇيى مەن ىشكى مادەنيەتىنىڭ تومەندىگى سالدارىنان قولدانىلاتىن دورەكى، ادەپسىز سوزدەر قالاي اتالادى؟ (ديسفەميزم)
(قازىلار القاسى ۇپايلارىن ەسەپتەپ، جەڭىمپاز توپتى انىقتايدى)
قورىتىندىلاۋ
- سونىمەن بۇگىنگى ءبىلىم سايىسى دا ءوز مارەسىنە جەتتى.
ءبىلىم - گاۋحار، باعاسى جوق.
ناداندىق - كەسەل، داۋاسى جوق،- دەگەن ناقىل ءسوز ءارقاشان جادىمىزدا بولىپ، باعاسى جوق بايلىقتى ومىرىمىزگە سەرىك ەتىپ، داۋاسى جوق كەسەلدەن اۋلاق بولايىق. سەبەبى:
سەندەرسىڭدەر - حالقىمنىڭ ارماندارى،
سەندەرسىڭدەر - شىراقتا سالعان ءانى.
سەندەرسىڭدەر - يەسى كەڭ دالانىڭ،
سەندەرسىز بۇل تىرلىكتىڭ جالعان ءبارى.
سەندەرسىڭدەر ءومىردىڭ جالعاستارى،
اتتانعان الىس جاققا العاشتارى.
سەندەرسىڭدەر ءقادىرلى بولاشاقتار،
ارايلانعان ەلىمنىڭ تاڭعى اسپانى.
You Might Also Like
-
عىلىمي جوبا «عابيدەن مۇستافين تىلىندەگى ماقال-ماتەلدىك قولدانىستار مەن ناقىل سوزدەر» (سلايدىمەن)
-
8 - سىنىپ قازاقستان تاريحى
