InfoHub Logo

8 - سىنىپ قازاقستان تاريحى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 45. شوقان ۋاليحانوۆ - قازاقتىڭ اسا كورنەكتى عالىمى ءارى اعارتۋشىسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
• وقۋشىلاردىڭ ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ داعدىسىنا سۇيەنە وتىرىپ، ولاردىڭ تاريحي ويلاۋ (ەستە ساقتاۋ) قابىلەتىن ۇنەمى جەتىلدىرە ءتۇسۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا، ىزدەنۋلەرىنە جاعداي جاساۋ؛
• سول كەزدەگى عىلىمنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان ادامدار تۋرالى بايانداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردى رۋحاني بىلىمدىلىككە، ەڭبەكسۇيگىشتىككە، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتى
كورنەكىلىك: كارتا، سىزبا
ساباقتىڭ بارىسى:

1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ تۇگەلدەۋ
3. «حابار» /ەل جاڭالىقتارىنان.../
4. وقۋشى زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ

ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
1. ءۇي تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋىن تەكسەرۋ:
- قۇجاتتارمەن جۇمىس؛
- كەستەنىڭ تولتىرىلۋى.
جاڭا تاقىرىپتى وقىتۋدىڭ جوسپارى:
1. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ بالالىق جانە جاستىق شاعى.
2. ومبىدا وقىعان جىلدارى
3. عالىمنىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەرى
4. ش. ۋاليحانوۆتىڭ قازاقستان تاريحىنداعى ورنى.

تاقىرىپ وقۋشىلارعا «قازاقستاننىڭ فيزيكالىق گەوگرافياسى» پانىنەن جاقسى تانىس. §43. «ى. التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى» ساباعىندا دا وقۋشىلارعا ش. ءۋاليحانوۆقا قاتىستى تاپسىرمالار بەرىلگەن بولاتىن. وقۋشىلاردىڭ بۇعان دەيىنگى العان بىلىمدەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، ساباقتى سەمينار تۇرىندە وتكىزۋگە بولادى. جاڭا تاقىرىپتى وقۋشىلاردىڭ تەرەڭ مەڭگەرۋلەرى ءۇشىن ساباقتى مىنا جوسپار بويىنشا وتكىزەمىز:
• شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ بالالىق جانە جاستىق شاعى.
• ومبىدا وقىعان جىلدارى
• عالىمنىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەرى
• ش. ۋاليحانوۆتىڭ قازاقستان تاريحىنداعى ورنى.

وقۋشىلار ش. ءۋاليحانوۆتىڭ ءومىرىنىڭ نەگىزگى كەزەڭدەرى جايلى داتالاردى تولتىرادى:
• 1835 جىلى -
• 1847 جىلى -
• 1853 جىلى -
• 1857 - 1859 جىلدارى
• 1860 جىلى -
• 1859 - 1861 جىلدارى -
• 1864 جىلى -
• 1865 جىلى -

ش. ءۋاليحانوۆتىڭ زامانداستارى - عالىمدار، جازۋشىلار ونىڭ ەڭبەگىن جوعارى باعالادى. ش.ءۋاليحانوۆ - قازاقتىڭ عۇلاما - عالىمى. تۇركىستان مەن قازاقستاندى، ورتا ازيا حالىقتارىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن زەرتتەۋشى. ول از عانا 30 جىلدىق عۇمىرىندا ۇلى ىستەر تىندىرىپ كەتتى. قازاق حالقىنىڭ تاريحى مەن ونىڭ تۇرمىسىن عىلىمي تۇرعىدا تەرەڭ زەرتتەۋدىڭ نەگىزىن سالدى. ش. ءۋاليحانوۆ شىعىس تۇركىستانعا ساپارى كەزىندە ۇلانعايىر ماتەريالدار جينادى: اسىرەسە ونىڭ قارىنداشپەن سالعان سۋرەتتەرىنىڭ ماڭىزى زور. ش.ءۋاليحانوۆتىڭ عىلىمي مۇراسى قازاقستان جانە رەسەي حالىقتارى تاريحىنىڭ كۇردەلى پروبلەماسىن قامتىدى. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ قىزمەتىنە ورىس گەوگرافيالىق قوعامى مەن رەسەي عالىمدارىنىڭ اتىنان باعا بەرىپ كەلىپ، شىعىستانۋشى عالىم، اكادەميك ن. ۆەسەلوۆسكيي بىلاي دەپ جازدى: «شوقان شىڭعىس ۇلى ءۋاليحانوۆ شىعىستانۋ عىلىمىندا اققان جۇلدىزداي جارق ەتتى دە جوق بولدى. ورىس وريەنتاليستتەرى ونى ىلۋدە ءبىر كەزدەسەتىن عاجايىپ دارىن يەسى دەپ تانىدى جانە ودان تۇركى حالىقتارىنىڭ تاعدىرى جونىندە ۇلى دا ماڭىزدى جاڭالىقتار اشادى دەپ كۇتكەن ەدى».
ساباقتى بەكىتۋ:
1. شوقاننىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
2. شوقاننىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنا قورشاعان ورتانىڭ، تۋىسقاندارىنىڭ، الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ، تۋعان تابيعاتىنىڭ، ءوز كەزەڭىنىڭ الدىڭعى قاتارلى ازاماتتارىمەن دوستاسۋىنىڭ اسەرى بولدى ما؟ ناقتى جاۋاپ بەرىڭدەر.
3. شوقاننىڭ مىنەز - قۇلقى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟ وزىڭە ونىڭ قانداي مىنەزىن ۇلگى ەتىپ الار ەدىڭ؟
4. «شوقان ءوز حالقىنىڭ ناعىز پاتريوتى بولدى» «پاتريوت» ۇعىمىن قالاي تۇسىنەىڭدەر؟
5. «شوقان ءۋاليحانوۆ مول عىلىمي مۇرا قالدىردى. ول ورتالىق ازيا حالىقتارىن زەرتتەۋگە زور ۇلەس قوستى، ونى شىعىستانۋشى - عالىم رەتىندە شەتەلدىك عالىمدار تولىقتاي مويىندادى». بۇل تۇجىرىمدى ناقتىلاي تۇسەتىن مىسالدار كەلتىرىڭدەر.

ۇيگە تاپسىرما:
1. §45 - تى وقىپ شىعىپ، مىنا سىزبانى تولتىرىڭدار:
ءومىر سۇرگەن جىلدارى -
مىنەز قۇلىق ەرەكشەلىكتەرى -
عىلىمعا بەيىمدىلىگى -
قايدا وقىدى -
كىمدەرمەن دوستاستى؟-
قازاق حالقىنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاعدايى تۋرالى كوزقاراسى -
عىلىمي زەرتتەۋلەرى جانە ولاردىڭ ماڭىزى -
عالىمنىڭ عىلىمي مۇراسى -

تەرميندەرمەن جۇمىس:
اعارتۋشى
دەكابريستەر
كورنەت
اديۋتانت
كۋمير