InfoHub Logo

ءبىلىم سالاسىنا رەفورما ەمەس ريەۆوليۋسيا قاجەت (ءتورتىنشى ۇسىنىس)
فينليانديادا، جالپى ورتا ءبىلىم تومەندەگىدەي:— تومەنگى (alakoulu)، 1 - 6 سىنىپ — جوعارعى (yläkoulu)، 7 - 9 (ەگەر ۇلكەن ومىرگە دايىن بولماساڭ، 10 سىنىپ وقۋعا بولادى، ءبىراق مىندەتتى ەمەس) 1 - 2 سىنىپ. انا ءتىلى، وقۋ، ماتەماتيكا، تابيعاتتانۋ، ءدىن (ءوزىنىڭ سەنىمىنە سايكەس )، مۋزىكا، سۋرەت، ەڭبەك، دەنە شىنىقتىرۋ. ءبىر ساباقتا بىرنەشە ءپان وقىتىلۋى مۇمكىن. 3 - 6 سىنىپ. اعىلشىن ءتىلىن باستايدى. 4 - سىناپتا قوسىمشا تاعى ءتىل تاڭدايدى: فرانسۋز، شۆەد، نەمىس، ورىس. تاڭداۋ بويىنشا ءارتۇرلى قوسىمشا ساباقتار ەنگىزىلەدى. ولار ءار مەكتەپتە ءارتۇرلى: كومپيۋتەردە پەرنەتاقتامەن تەز تەرۋ، حوردا ءان ايتۋ، اعاشپەن جۇمىس، كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىق. بارلىق مەكتەپتە 9 جىل بويىنا مۋزىكالىق اسپاپتا ويناۋ ۇيرەتىلەدى. وقۋشىلار سىبىزعىدان كونتراباسسقا دەيىن ۇيرەنىپ كورەدى. 5 - سىنىپتا بيولوگيا، گەوگرافيا، فيزيكا، حيميا، تاريح قوسىلادى. 1 - 6 سىنىپ ارالىعىندا بارلىق پاننەن 1 ءمۇعالىم ساباق بەرەدى. دەنە شىنىقتىرۋدا جەتىسىنە 1 - 3 رەت كەز كەلگەن سپورت ويىندارىن ويناۋ. ساباقتان كەيىن شومىلۋ مىندەتتى. جەكە ءپان مۇعالىمدەرى 7 سىنىپتان باستاپ ساباق بەرەدى. 7 - 9 سىنىپ. فين ءتىلى مەن ادەبيەتى، شۆەد ءتىلى، اعىلشىن، ماتەماتيكا، بيولوگيا، گەوگرافيا، فيزيكا، حيميا، دەنساۋلىق نەگىزدەرى، ءدىنتانۋ، مۋزىكا، بەينەلەۋ ونەرى، دەنە شىنىقتىرۋ، تاڭداۋ پاندەرى، قىزدار مەن ۇلدارعا بولىنبەيتىن ەڭبەككە باۋلۋ. 9 سىنىپتا 2 اپتا «ەڭبەك ومىرىمەن» تانىسۋ بولادى. وقۋشىلار وزدەرى قالاعان جۇمىس ورنىن تاڭداپ، ۇلكەن قىزىعۋشىلىقپەن «جۇمىسقا» اتتانادى. فينليانديا مەكتەپتەرىندە 9 - 10 جىلدىق ورتا مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن ارنايى گيمنازيالار مەن ليسەيلەردە وقي الادى. سودان سوڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسە الادى. ەڭ باستى ارتىقشىلىقتارى – تەوريا مەن پراكتيكانىڭ تەڭدىگى. 3، 5 - 4، 5 جىل وقىپ، باكالاۆريات دارەجەسىن العان ستۋدەنت ەشقانداي قيىندىقسىز جۇمىسقا ورنالاسىپ، ونى ءارى قاراي الىپ كەتە الادى. جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءتۇسۋ ءۇشىن ونىڭ الدىندا وقىعان وقۋ ورىندارىنداعى ۇلگەرىمدەرى ەسەپتەلەدى نەمەسە كەيبىر جەرلەردە ءتۇسۋ ەمتيحاندارى ۇيىمداستىرىلادى. ۋنيۆەرسيتەتتە وقىعاندارى ءۇشىن ەشقانداي ستۋدەنت اقشا تولەمەيدى، بارلىعى مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلادى. جانە دە شاكىرتاقى الۋعا قۇقىعى بار. تەك بۇل جولى تۇرعىلىقتى جەرى مەن تاماعىن ستۋدەنتتىڭ ءوزى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا فينليانديادا 39 ۋنيۆەرسيتەت جۇمىس جاسايدى. وسى وقۋ ورىندارىنداعى وقۋ ساپاسىن، تەوريا مەن پراكتيكانى ۇشتاستىرا الۋ قابىلەتتىكتەرىن، ستۋدەنتتىك ءومىر ساپاسىن تەكسەرەتىن FINEEC ارنايى ۇيىم جۇمىس جاسايدى. بۇل مەكەمە قىزمەتكەرلەرى ەشكىمگە تاۋەلسىز باعالاۋ جۇرگىزەدى جانە ونىڭ ناتيجەلەرى بارلىعىنىڭ اشىق تۇردە كورۋگە مۇمكىندىكتەرى بار.
جاپونيانىڭ ورتا ءبىلىم جۇيەسى. جاپون مەكتەپتەرى شيوۋگاككوۋ، چيۋگاككوۋ، كوۋتوۋگاككوۋ دەگەن ءۇش ساتىدان تۇرادى. باستاۋىش مەكتەپ – شيوۋگاككوۋدا وقۋشىلار التى جىل وقيدى. ورتا مەكتەپ – چيۋگاككوۋ مەن جوعارى مەكتەپ – كوۋتوۋگاككوۋدا ءۇش جىل ءبىلىم الادى. سوندا جاپون بالاسى مەكتەپتە بارلىعى ون ەكى جىلىن وتكىزەدى. جوعارى مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسۋىنە بولادى. باستاۋىش پەن ورتا مەكتەپ مىندەتتى ءبىلىم ساتىسى سانالادى. باستاۋىش پەن ورتا ءبىلىم تەگىن بەرىلەدى، ال جوعارى مەكتەپ اقىلى. جاپون مەكتەپتەرىنىڭ بۇل ءۇش ءتۇرىنىڭ عيماراتتارى بولەك - بولەك ورنالاسقان جالپى، جاپوندار ءبىلىمقۇمار حالىق. ءبىلىم جيناۋ ادامنىڭ ءومىر بويى اينالىساتىن ءىسى دەپ ەسەپتەيدى. ەش نارسەدەن قاتەلەسپەۋدى ومىرلىك قاعيداتتىڭ ءبىرى سانايدى. بالدىرعان بالاباقشادان سوڭ باستاۋىش مەكتەپكە قابىلداناردا ەمتيحاننان وتەدى. باستاۋىش مەكتەپتە وقۋ جەڭىل، ءۇي تاپسىرماسى بەرىلمەيدى، قيىن ەمتيحاندار جوق. جاپونياداعى باستاۋىش مەكتەپتىڭ باستى ماقساتى – بالا بويىندا مادەنيەتتى ادام قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، جالپى ءبىلىم نەگىزدەرىمەن تانىستىرۋ. وقۋشىلار 4 - سىنىپقا دەيىن ەمتيحان تاپسىرمايدى، ءوز بەتىمەن ورىنداعان شىعارماشىلىق جۇمىستارىن وتكىزەدى. باستاۋىشتان جاپون ءتىلى، مۋزىكا، الەۋمەتتانۋ پاندەرى، بەينەلەۋ ونەرى، ءۇي شارۋاشىلىعى، اريفمەتيكا، تابيعاتتانۋ وقىتىلادى، ەڭبەككە باۋلۋ، دەنە شىنىقتىرۋ دا بار. مەكتەپتەردە ارنايى جابدىقتالعان كابينەتتە «وتباسى تاربيەسi» دەگەن ءپان وقىتىلادى. ال «قاريالارعا قۇرمەت» دەپ اتالاتىن ساباق بارىسىندا بالالار اقساقالدارمەن جۇزدەسiپ، شارۋاسىنا قولعابىس تيگiزەدi. ەگiستiكتە وراق ورىپ، كەلساپپەن كۇرiش تۇيۋگە دە باستاۋىشتان باۋليدى. بالالارعا قورشاعان ورتانى سۇيۋگە ۇيرەتۋ، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ – باستاۋىش ءبىلىم جۇيەسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى. وقۋشىلار ادامدى قۇرمەتتەۋگە، تابيعاتتى ايالاۋعا، ورتاعا زيان كەلتىرەتىن ارەكەتتەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەنەدى. ءوزىن - ءوزى ۇستاي ءبىلۋ، قاناعاتشىلدىق، قوعام ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ – باستى تاربيە باعىتى.
سينگاپۋردىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى. مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ. بالاباقشالاردىڭ بارلىعى دەرلىك جەكە مەنشىك. ولار ءدىني ۇيىمدار جانە بيزنەس قورلارمەن باسقارىلادى. 3 - 6 جاس ارالىعىنداعى بالالار ساناۋ، وقۋ، قارىم - قاتىناس نەگىزدەرىمەن قاتار ءۇش ءتىلدى — جۇڭگو، مالاي، اعىلشىن تىلدەرىن مەڭگەرەدى. باستاۋىش مەكتەپ. باستاۋىش مەكتەپ، كەرىسىنشە، تولىعىمەن تەگىن جانە مىندەتتى بولىپ تابىلادى. ول ەكى كەزەڭنەن تۇرادى: نەگىزگى جانە باعدارلى. 1 - 4 سىنىپتا نەگىزگى پاندەردى وقيدى. 5 - 6 سىنىپتاردا بالا وزىنە قاجەتتى باعداردى تاڭداي الادى. اياقتاعان سوڭ مىندەتتى تۇردە ەمتيحاننان ءوتۋ ارقىلى عانا كەلەسى سىنىپقا جىبەرىلەدى. ورتا مەكتەپ. ەمتيحاننان كەيىن وقۋشىلاردىڭ ورتا مەكتەپتە وقيتىن باعىتى مەن باعدارلاماسى تاڭدالادى. ول باعىتتار تومەندەگىدەي:— ارنايى؛— جىلدام/ەكسپرەسس - باعىت/؛— اكادەميالىق؛— تەحنيكالىق. ال، ءبىلىم باعدارلاماسى بىرىكتىرىلگەن جانە كاسىبي بولىپ بولىنگەن. ورتا مەكتەپ 4 جىلعا سوزىلادى، تەك اكادەميالىق باعىت 5 - 6 جىل بولا الادى. ارنايى باعىت تولىققاندى ورتا ءبىلىمدى اتتەستات بەرەدى. جىلدام باعىت تەرەڭدەتىلگەن انا ءتىلىن وقىتۋمەن سيپاتتالادى. وسى ەكەۋىنىڭ اتتەستاتتارى و - دەڭگەيى دەپ اتالادى. ال، قالعان ەكەۋىنىكى ءسال تومەندەۋ N - دارەجەسى دەپ اتالادى. وسىدان كەيىن وقۋشىلار كوللەدجدەردە، تەحنيكۋمداردا، ت. ب. ءبىلىم الا الادى. مەكتەپ پەن كوللەدجدى بىتىرگەننەن كەيىن بارىپ سينگاپۋرداعى ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسۋگە مۇمكىندىك الا الاسىز. ءتۇسۋ ءۇشىن قابىلداۋ كوميسسياسىنا قۇجات تاپسىرىپ، سۇقباتتاسۋدان وتەسىز. كەرەك بولعان جاعدايدا ءتۇسۋ ەمتيحانىن تاپسىراسىز. ۋنيۆەرسيتتەر مەملەكەتتىك جانە جەكە مەنشىك بولىپ بولىنەدى. جەكە مەنشىكتەر، نەگىزىنەن، ەكونوميكا جانە زاڭ عىلىمدارىن وقىتادى. ال، مەملەكەتتىك 3 ۋنيۆەرسيتەت بار: سينگاپۋر ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، سينگاپۋر تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، سينگاپۋر مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتى. جالپى، سينگاپۋرداعى مەكتەپتەر جان - جاقتىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. بالالارعا تاڭداۋعا مۇمكىندىك جاسالعان. بۇل ءۇش ۇلىستىڭ ءبىلىم جۇيەسىن جەكەشەلەپ كورسەتۋ سەبەبىم. ولاردىڭ ورتا ءبىلىم جۇيەسىن ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز ەرەكشە تاڭداپ ولاردىڭ مەكتەپتەرىن ءوز ەلىمىزگە «كوشىرىپ» كەلۋگە ەرەكشە تىرىسىپ وتىر، ءارى كوشىرىپ تە جاتىر. ول ماقتانارلىق ءىس ارەكەت.(«... الماتىدا جالپى اۋدانى 12 500 شارشى مەتردى قۇرايتىن مەكتەپتىڭ جاڭا عيماراتىن سالۋعا 5 ملرد تەڭگەدەن اسا قارجى جۇمساۋ جوسپارلانعان. ونىڭ جوباسىن فينليانديانىڭ مەكتەپ عيماراتتارىن جوبالاۋمەن عانا شۇعىلداناتىن ساۋلەتشىلەرى جاسادى.» «مەملەكەت باسشىسى ينۆەستيسيالاردى تارتۋ قاجەتتىگىن ايتقان بولاتىن. اسىرەسە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ينۆەستيسيا تارتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزۋىمىز كەرەك. ەلوردامىز نۇر - سۇلتان قالاسى ينۆەستيسيا تارتۋ ءۇشىن وتە قولايلى جەر"، - دەدى ا. كولگىنوۆ. وسىلايشا، حالىقارالىق ۇيىم 200 ملن دوللار كولەمىندە ينۆەستيسيا بولەتىن بولادى.( سينگاپۋردىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ءبىلىمدى تىكەلەي پراكتيكادا قولدانۋعا باعىتتالعان جانە رەيتينگتەردە جەتەكشى ورىنعا يە بولىپ كەلەدى.) بۇدان باسقا 11 ينۆەستور 11 جەكە مەنشىك مەكتەپ سالۋعا نيەت بىلدىرۋدە. جوبالاردى ىسكە اسىرۋ وقۋ ورىندارىندا 10 مىڭنان استام ورىن، 1500 - دەن استام جۇمىس ورنىن اشۋعا جانە ەل ەكونوميكاسىنا 27، 6 ملرد. تەڭگە ينۆەستيسيا تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ) ولاردىڭ ورتا مەكتەپ جۇيەسىندە بىزگە ۇقسامايتىن ارتىقشىلىقتارى بار بولۋمەن قاتار وقىتىپ - تاربيەلەۋ ماقسات مۇراتىندا ورتاق ۇستانىمدار مەن قاعيدالار جەتكىلىكتى. ولاردىڭ «ۇقسامايتىن ارتىقشىلىقتارىن» وسىعان دەيىن ءبىز ىزدەپ تاپپاي كەلدىك.
ءبىزدىڭ ۇسىناتىن قازاقستاندا ورتا ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ۇلتتىق ۇلگىسى مىنانداي بولماق: ءبىرىنشى كەزەڭ. ساۋاتتىلىققا باۋلۋ ساتىسى. ول ءۇش ساتىلى: ءبىرىنشى ساتىسى: 3 - 5 جاستاعى بالانى قامتيدى. سابيلىك اۋلەت مەكتەبى اتالادى. ولار تولىعىنان وقۋ تاربيە جۇمىسىن قازاق تىلىندە جۇرگىزەدى. (قورىقپاڭىز. الەمدە بۇل ءۇردىس تولىق سىناقتان وتكەن. مىسالى، فرانسيادا 3 جاستاعى ەميگرانت ارابتاردىڭ بالاسىن بالاباقشاعا قابىلداپ وقۋ تاربيە ءۇردىسىن فرانسۋز تىلىندە جۇرگىزگەندە ولار ساۋاتتىلىقتى، ءبىلىمدى تولىعىمەن فرانسۋز بالالاردان كەم ەمەس دارەجەدە يگەرىپ كەتكەن.) ءبىلىم بەرۋ، تاربيەلەۋ ءىسى انا مەكتەبىندەگى اتا، اپا تاجىريبەسىن نەگىزدەي وتىرىپ، وسى جاستاعى بالالاردىڭ سويلەۋ ساۋاتتىلىعىن، ويلاۋ ساۋاتتىلىعىن، قابىلەت - قارىمىن ارتتىرۋ، جەتىلدىرۋ، اقىل - ويىنىڭ دامۋىنا باسا نازار اۋدارىلادى. ساباق ءتۇرى ويىن جانە تابيعاتتا سەرۋەندەۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. مەكتەپالدى دامىتۋ كازىرگى پەداگوگيكادا لوگيكالىق ويىندار، جوبالاۋ، قۇراستىرۋ ويىنشىقتاردى كەڭ قولدانۋ ۇسىنىلعان. ماسەلەن رابوتاتەحنيكا، لەگوتەحنيكا، ءارقيلى المالى - سالمالى تەحنيكالىق ويىنشىقتار مەن قۇراستىرۋعا ارنالعان ءمۇسىن جانە بەينە، ت. ب. قۇرىلىستىق جوبالار. جاس سابيگە ارنالعان بۇل تەكتەس ويىندار مەن ويىنشىقتار قازاقتا تىم كوپ بولعان. ماسەلەن، ءورۋ، كەستە، ويۋ، قۇراستىرمالى ساۋساق ويىندارى، بەينەلىك ويىنشىقتار تىگۋ، قۇراستىرۋ ت. ب. ەكىنشى جاعىنان جاپونيادا بالاباقشا مەن باستاۋىش مەكتەپتىڭ باستى مىندەتى - ءسابي جاستان ادامدى قۇرمەتتەۋگە، تابيعاتتى ايالاۋعا، ورتاعا زيان كەلتىرەتىن ارەكەتتەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەنەدى. سونداي - اق، ءسابي شاقتان بالالارعا قورشاعان ورتانى سۇيۋگە ۇيرەتۋ، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ – باستاۋىش ءبىلىم جۇيەسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى. ءوزىن - ءوزى ۇستاي ءبىلۋ، قاناعاتشىلدىق، قوعام ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ – باستى تاربيە باعىتى. بالدىرعاندار 3 جاسىنان باستاپ بالاباقشاعا مىندەتتى تۇردە بارادى. وسى جەردە ءجۇرىپ حيراگانا مەن كاتاكانانى وقىپ ۇيرەنىپ، اريفمەتيكانىڭ نەگىزدەرىمەن تانىسا باستايدى. مىنە، قازاقتىڭ انا مەكتەبىنىڭ تاجىريبەسى زاماناۋي بالاباقشادا قالاي قول - دانىلىپ، قالاي قابىسا الاتىنىن كورىپ تاڭقالاسىز. ەكىنشى ساتى. ساۋاتتىلىق ساتىسى. 6 - 7 - 8 - 9 - 10 جاستاعىلاردى قامتيدى. (بۇرىڭعى باستاۋىشقا بالاما.) بۇل مەكتەپتىڭ نەگىزگى مىندەتى تاربيە باعىتىندا جاپوندارمەن ۇزەنگىلەس بولۋمەن قاتار ءۇشىنشى سىنىپتان باستاپ «ادامشىلىققا باۋلۋ»، «ەڭبەككە باۋلۋ» اتتى ەكى ءپان وقۋ جازۋ، سىزۋ، بەينەلەۋ ساۋاتتى - لىعىن بەكىتۋ ءۇشىن ارنايى وقىتىلادى. دالىرەك ايتقاندا، بيازى ادەپ پەن جىبەك مىنەزدىڭ العاشقى داعدىلارى ونەر مەن ەڭبەككە ۇشتاستىرىپ ۇيرەتىلەدى. 1 - 2 سىنىپتا ءبىلىم بەرۋ نەگىزگىزگى باعىتى ءماتىندى مانەرلەپ تە، تەز دە جىلدام ءارى تەرەڭ تولعانىپ، ءتۇسىنىپ وقۋدىڭ بارلىق تەحنولوگياسىن يگەرۋ. وقۋدىڭ باسى ءعارىپ تانۋ. جازۋدىڭ باسى ءعارىپتى سىزا ءبىلۋ. شەبەر جازۋ ۇلكەن جاتتىعۋ ناتيجەسى. وقۋ. جازۋ. ويلاعان ويىن، پىكىرىن. تىپتەن ۇعىمىن قاعازعا ءتۇسىرۋ، ونى اقپارات قۇرالدارعا جۇكتەۋ ۇلگى نۇسقا وقۋلىقتارمەن، زيىندى پەداگوگ - تاردىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسرىلادى. بۇل تالاپتار 1 نە 2 - سىنىپ اۋماعىندا اياقتالمايدى. وقۋ ساۋاتتىلىعى، جازۋ ساۋاتتىلىعى. ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىق ت. ب. ساۋاتتىلىقتار وقۋشىلاردىڭ قۇزىرەتتىلىگىنە اينالعانشا جالعاسادى. وسى زامان، وقۋشى مامان يەلەنۋ ءۇشىن جانە عىلىم نەگىزىن يگەرۋ ءۇشىن 13 - 14 ساۋاتتىلىق قاجەت دەپ تالاپ قويۋدا. ءۇشىنشى ساتى. دارا دامۋ ساتىسى. يگەرە باستاعان ساۋاتتىلىعىن تەرەڭدەتىپ، ىقشام ىڭعايىنا ساي، تالاپ - تىدەگىنە ساي دارالانىپ دامىتاتىن كەزەڭ. قالاعان شەت تىلىندە ساۋات اشۋعا ەرەكشە ءمان بەرىلەدى. جاپونيادا، سيپگاپۋگدا، فيپليانديادا بۇل باعىتتا ۇلكەن تاجىريبە بار. انا ءتىلىنىڭ قادىر - قاسيەتى، جالپى ءتىل قۇدىرەتى ەرەكشە ايقىن كورسەتىلىپ، وقۋشىلاردىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن قۇلشىنىسىن ەرەكشە وسىرە العان. بۇل ەلدەردە بار بالا كىتاپقۇمار. ونىڭ باستى سەبەبى گۋمانيتارلىق پاندەر مەن جاراتىلىستانۋ ساباقتارى ءبىلىم عىلىمعا ىنتالاندىرۋ، قىزىقتىرۋ باعىتىندا قۇرىلعان. ولكەتانۋدا ءوز ەلجۇرتىنداعى اسەم، كيەلى، ەرەكشە جەرىن ارنايى ىرىكتەپ الىپ وقۋلىققا ەنگىزەدى. جيھانداعى، الەمدەگى ەڭ قىزىقتى تابيعي ورىندار، ەرەكشە قۋبىلىستار، وزگەرىستەر بەرىلەدى. ونى تەرەڭدەتىپ وقۋ جولىن، كىتاپتار ءتىزىمىن، كورسەتىپ قويادى. وسى جاعداي وقۋ ىزدەنۋ قۇشتارلىعىن وياتادى، ەرىكسىز ءقىتاپقۇمارلىققا باۋليدى. مىسالى ماتەماتيكا ساۋاتتىلىعى قىزىقتى ماتەماتينى، بيزنەستىك قىزىقتى ەسەپتەۋلەرمەن، نەسياقتى باس «قاتىرارلىق» ويىندارمەن يگەرىلەدى. دارا دامۋباعىتىنىڭ ەڭ باستى ەرەكشەلىگى، بالالاردىڭ تۋما تالانتى، تابيعي قارىم - قابىلەتىنىڭ كوزىڭ اشىپ، وسى بەيىمدىلىك پەن نىشان، ىقشام ىڭعايىنتانۋ ماماندى ادامداردىڭ كومەگىنە سۇيەنىپ مۇقيات جۇرىلەدى. وسى نەگىزدە اركىم قالاعان، وزىنە قاجەتتى ءبىلىمدى وقىپ ۇيرەنەدى. مىسالى فيپليانديادا، ءبىر سىنىپتا بىرنەشە تاقىرىپتار وقىتىلا بەرەدى. ال سينگاپۋردا وقۋشىلاردىڭ تالانت باعىتى انىقتالا سالا مەكتەپ اۋماعىنداعى ۇيىرمەلەرگە قامتىلادى ودان ارناۋلى مەكتەپتەرگە (ءان، مۋزىكا، ونەر، سپورت، ت. ب) قابىلدانادى. بۇل ساتىدا «ەڭبەككە باۋلۋ»، ءناىنىڭ ماڭىزى وسى ءۇش ەلدە دە ەرەكشە. ولار ەڭبەكقۇمار ۇرپاقتى جاسىنان تاربيەلەيدى. قازاق تا سولاي بولعان. كازىرگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى وسى تاريحي جەتىستىكتەن ايرىلىپ قالدى. سوندىقتان وعان رەفورما ەمەس ريەۆوليۋسيا قاجەت. مىسالى «ەڭبەككە باۋلۋ» ءپانى 8، 9، 10 سىنىپتا «تەحنولوگيا جانە ماماندىقا باۋلۋ» بولىپ وزگەرتىلۋى ءتيىس. شىن مانىندە جاس بۋىندى ەرتە جاستان ناتيجەلى ەڭبەككە باۋلۋ، كاسىبي باعدارلاۋ قاجەتتىلىگى ەرتەدەن تۋىنداعان ەدى. جاڭا جولداۋداعى، پرەزيدەنتتىڭ: « كاسىبي باعدار بەرۋ ساياساتىنا كوشۋ تۋرالى ۇسىنىسى»- ۇلتتىق مەكتەپ ۇلگىسىندە ءوز ورنىن تابۋى ءتيىس. ورتا ءبىلىم بەرۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭى. زياتكەرلىك مەكتەپ. 11، 12 سىنىپتى قامتىدى. عىلىم - ءبىلىمنىڭ بەلگىلى باعىتىنا ىنتا كوڭىلى اۋعان، تالعاپ تاڭداپ وقۋعا، عىلىم نەگىزىن تەرەڭدەتىپ يگەرۋگە بەيىمدەلگەن، ءبىلىم الۋ تەحنولوگوياسىن اجەپتاۋىر مەڭگەرگەن وقۋشىلاردىڭ مەكتەبى بولۋى ءتيىس. ول وسى كۇنگى ىرىكتەپ الىنعان وقۋشىلاردىڭ باسقادان ارتىقشىلىق يەلەنەتىن نزم – نە ۇقساس بولعانىمەن، ءوزارا الالىق (باعدارلاماسىندا، وقۋلىعىندا، وقۋ – ءبىلىم بەرۋ دارەجەسىندە، ساپاسىندا، وقىتۋشىلاردىڭ جالاقىسىندا، ت. ب.) بولمايدى. ەشقانداي ەمتيحان تاپسىرمايدى، وقۋشىنىڭ قالاۋى، تاڭداۋى شەشەدى. قامتىلعان وقۋشى سانىنا ساي اۋدانداردا 1 - 3، قالالار مەن اۋماقتى ولكەلەردە 5 - 6 - عا دەيىن قۇرىلادى. قاراپايىمداۋ تىلمەن تۇسىندىرسەك 11 - 12 سىنىبى بار بارلىق مەكتەپ زياتكەرلىك مەكتەپكە اينالادى، الايدا ول مەكتەپتە 10 - 1 - گە دەيىنگى سىنىپتار بولمايدى. مۇنداي مەكتەپتەر ءبىر كەزدە «اۋىل ارالىق مەكتەپ» اتالعان جاعداي بولعان. ەكىنشى ءبىر ماسەلە زياتكەرلىك مەكتەپتەر اۋداندا قۇرىلسا ينتەرناتىمەن قوسا بولۋى ءتيىس. سونداي - اق، ونىڭ وقۋ - وندىرىستىك بازاسى، ەڭبەككە باۋلۋ، كاسىپ يگەرتۋ مۇمكىندىگى بولۋ كەرەك. مۇنى جۇزەگە اسىرۋدىڭ بىزدە ەكى ءتۇرلى جولى بار. ءبىرىنشى. ءار اۋداندارداعى زياتكەرلىك مەكتەپ پەن ارنايى ورتا وقۋ ورىندارى، كاسىپتىك - تەحنيكالىق مەكتەپتەردىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىعى مەن بايلانىسىن جاڭا بەلەسكە كوتەرىپ، ولاردىڭ ماتەريال تەحنيكالىق بازاسىن، وندىرىستىك وقۋ ورتالىقتارىن بىرىگىپ پايدالانۋ، وندىرىستىك وقۋ جۇرگىزۋگە بەيىمدەۋ قاجەت. بۇل الەمدىك تاجىريبەدەن ءوتىپ سىنالعان ءۇردىس. ولار ءوزارا مەكتەپ اۋىستىرۋ، ماماندىق يگەرۋدە ەركىن بولۋ كەرەك. ەكىنشى. ءار زياتكەرلىك مەكتەپتەر ءوز اۋماعىندا جانە وندىرىستىك مەكەمەلەر، فەرمەرلەر مەن بيزيسمەندەر، شارۋا قوجالىقتارىمەن كەلىسىم شارتقا وتىرىپ، 11 سىنىپ وقۋشىلارى ايلىق نەمەسە 45 كۇندىك ەڭبەك توقسانىن وتكىزۋ ورىندى. مۇنىڭ باستامالارى وزىمىزدە كازىر دە بار. وندىرىستىك وقۋسىز مەكتەپ، جالاڭ سوزگە بەرىلگەن تۇرلاۋسىز مەكتەپ. «بۇل جاعداي ءار جىل سايىن 21 مىڭعا جۋىق مەكتەپ تۇلەگى كاسىبي جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسە الماي قالادى. جاستاردىڭ بۇل توبى جۇمىسسىزدار مەن مارگينالداردىڭ نەگىزىن قۇرايدى. ولار امالىنىڭ جوقتىعىنان قىلمىستىق جانە ەكسترەميستىك اعىمداردىڭ ىقپالىنا تۇسۋدە.»- دەپ پرەزيدەنت ايتىپ ەسكەرتكەن ولقىلىقتى جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي - اق ورتا مەكتەپ جۇيەسىن وسىنداي قۇراممەن قايتا قۇرۋ – قازاقستانداعى شاعىن جيناقى - مەكتەپتەردى جويۋعا، ولاردى كەنتتىك مەكتەپكە ايلاندىرۋعا جانە وتە توتە جولمەن ءبىر اۋىسىمدى مەكتەپتەردىڭ سانىن كوبەيتۋگە تىكەلەي مۇمكىندىك جاسايدى. زياتككرلىك مەكتەپتەردى بۇلاي ۇيىمداستىرۋ «ادامشىلىق ءىلىمىنىڭ نەگىزدەرى»، «بيزنەس جانە كاسىپكەرلىك نەگىزدەرى» پاندەرىن مىندەتتى وقۋ ءپانى بولدىرا وتىرىپ، زياتكەرلىك مەكتەپتەردە كوپباعىتتاعى باعىتتاي وقىتۋ، ەللەكتيۆتى كۋرستاردى ەنگىزۋ، ارتاراپتانەدىرىلعان تەرەڭدەي ءبىلىم بەرۋ مۇمكىندىگى قولعا كەلەدى. سونىمەن قاتار ادام ءبىلىم جيناۋدى عۇمىر بويى ىسكە اسىراتىندىقتان بارلىق ءبىلىمدى جالپاعىنان يگەرتۋ دوعارىلىپ، وقۋشىعا قاجەتتى وزىنە كەرەكتى ءبىلىم، بىلىكتى تاڭداپ يگەرۋ مۇمكىندىگى قولعا كەلەدى. بۇرىن وقۋشى ءبىلىمدى قابىلداۋشى، جيناقتاۋشى، وزىنە ءسىڭىرۋشى رولدەرىن اتقارسا، ەندى ءمۇعالىم ونى وزدىگىنەن ءبىلىم الۋشى، ىزدەنۋشى دارەجەسىنە جەتكىزۋى كەرەك. ياعني اقپاراتتاردى ءوز بەتىمەن الۋعا، تالداۋعا، قايتا وڭدەۋگە ۇيرەتۋ ارقىلى جەكە تۇلعانىڭ تەوريالىق ءبىلىمى مەن پراكتيكالىق تاجىريبەسىنە ساي بەلگىلى مىندەتتەردى ورىنداۋعا دايىندىعى مەن قابىلەتتتىلىگى ياعني قۇزىرەتتىلىگى قالىپتاسادى. « اقىل قالتاسىنا» سالىپ قويعان ءبىلىم، بىلىك داعدىسىن ءومىردىڭ ءار كەزەڭىندە قاجەتتى ۋاقىتىندا سۋىرىپ الىپ پايدالانا الاتىن قابىلەت يگەرۋ كەرەك. كازىرگى زامان وسى مۇمكىندىكتى قولعا كەلتىرىپ وتىر.
قوبداباي قابدىرازق ۇلى (عالىم - جازۋشى )