بىلىمدىدەن شىققان ءسوز، تالاپتىعا بولسىن كەز
تاقىرىبى: «بىلىمدىدەن شىققان ءسوز،
تالاپتىعا بولسىن كەز» اتتى سايىس
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1. وقۋشىلاردىڭ وسىمدىكتەردىڭ قۇرىلىسى، ماڭىزى، ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ؛
2. جەر بەتىندەگى وسىمدىكتەردى قورعاۋعا، تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، ۇقىپتىلىققا، ۇجىمدىلىققا، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن كەڭەيتۋگە جانە ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋعا، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا بىلۋگە، تاتۋلىققا تاربيەلەۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن كەڭەيتۋگە جانە ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋعا، پانگە دەگەن قىزىعۋىن ارتتىرا بىلۋگە، ەڭبەكقورلىققا، ادالدىققا، تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، وي – ءورىسىن كەڭەيتۋ، اسەمدىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: سايىس ساباق
كورنەكىلىگى: پلاكات، ينتەربەلسەندى تاقتا
كىرىسپە ءسوز.
قايىرلى كۇن جينالعان قاۋىم. قۇس كۇنى مەرەكەسى العاش رەت 1924 جىلى سمولەنسك وبلىسىنا قاراستى ەرمولينسك سەلولىق مەكتەبىندە وتكىزىلگەن. 1925 جىلى ماسكەۋ قالاسىنداعى جاس ناتۋراليستەردىڭ ورتالىق بيولوگيالىق ستانساسىنىڭ ۇندەۋى بويىنشا «قۇس كۇنى» كوكتەم مەرەكەسى بولىپ جاريالاندى. قۇستار – تابيعات بايلىعى. قۇستار اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ بەلسەندى كومەكشى دوسى. قۇستار – تابيعات كوركى. حالىق – كۇمىس كومەي ءانشىسىن بۇلبۇلعا، ارداقتى ازاماتىن سۇڭقارعا، سۇلۋ قىزدارىن اققۋعا، جىگەرسىز، نامىسسىز جىگىتتەرىن جاپالاققا تەڭەگەن. وسىعان وراي ءبىلىمدى جاستاردى انىقتايتىن، بىلىمگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىراتىن «بىلىمدىدەن شىققان ءسوز، تالاپتىعا بولسىن كەز» اتتى سايىسىمىزدى باستايىق! جالپى سايىس 3 توپ اراسىندا وتەدى. 7 كەزەڭنەن تۇرادى.
سايىستىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
1. تانىستىرۋ
2. «كىم كوپ بىلەدى؟»
3. وي تولعانىس (ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ).
4. بۇل قانداي قۇس؟ (سۋرەت بويىنشا قۇستىڭ اتىن تابۋ).
5. جۇمباق سۋرەت.
6. «ماقال – ماتەل» سايىسى
7. «ويلان تاپ!»
ءادىل - قازى القاسىمەن تانىسۋ.
ءى كەزەڭ «تانىستىرۋ». ءار توپ ۇراندارى مەن ەمبلەمالارىن قورعايدى.
ءىى كەزەڭ «كىم كوپ بىلەدى؟»
قۇستار بويىنشا سۇراقتار:
1. قۇستاردىڭ نەگىزگى مەكەنى (ۇيا)
2. تورعايدىڭ جۇرەگى مينۋتىنا نەشە رەت سوعادى؟ (960 رەت)
3. ەڭ كىشكەنتاي قۇس (كوليبري)
4. ەڭ سۋىققا ءتوزىمدى قۇس (پينگۆين)
5. سويلەي الاتىن، قولعا ۇيرەتىلگەن قۇس؟ (توتىقۇس)
6. قاي قۇستا مۇلدە ۇيا بولمايدى؟ (كوكەك)
7. ادام قاي قۇستى اڭ اۋلاۋعا پايدالانادى؟ (بۇركىت)
8. سۋ تازالىعىن ساقتايتىن سانيتار قۇس (شاعالا)
9. سۋدا جۇبىن جازباي جۇرەتىن قۇس؟ (اققۋ)
10. قانداي قۇس، حات تاسۋشى قۇس؟ (كوگەرشىن)
وسىمدىكتەر بويىنشا سۇراقتار:
1. ەڭ جىلدام وسەتىن وسىمدىك (بامبۋك)
2. ەڭ بيىك اعاش (ەۆكاليپت)
3. كۇن گ ۇلى دەپ قاي وسىمدىكتى ايتادى (كۇنباعىس)
4. جاپىراقتار قاي ايدا ءتۇسىپ بىتەدى. (قاراشا)
5. وسىمدىكتەردى زەرتتەيتىن عىلىم.(بوتانيكا)
6. قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابى قاشان شىقتى؟ (1981 جىلى)
7. قازاقستاندا قانشا قورىق بار؟ (9)
8. وسىمدىكتىڭ ءوسىم مۇشەلەرىن اتا.(تامىر، ساباق، جاپىراق)
9. وسىمدىكتىڭ كوبەيۋ مۇشەلەرى (گۇل، جەمىس، ۇلپا)
10. جاسۋشانى اشقان عىلىم (روبەرت گۋك)
جانۋارلار بويىنشا سۇراقتارى:
1. ەڭ جۇيرىك سۇتقورەكتى (گەپارد)
2. ەڭ ءىرى سۋ جانۋارى (كيت)
3. ەڭ ۇزىن جانۋار (كەرىك)
4. ەڭ ءىرى قۇرلىقتاعى سۇتقورەكتى –(ءپىل)
5. ۇزىن قۇلاقتى جابايى، ءارى ۇيدە وسىرىلەتىن جانۋار. (قويان)
6. كيىكتىڭ لاعى قالاي اتالادى (قۇرالاي)
7. ەڭ العاش قولعا ۇيرەتىلگەن جانۋار؟(يت)
8. تۇيە نەشە جىل ءومىر سۇرەدى؟ (30 - 35 جىل جاسايدى)
9. جانۋارلاردى زەرتتەيتىن عىلىم (زوولوگيا)
10. سۋدا دا، قۇرلىقتا دا كەزدەسەتىن ومىرتقالى جانۋارلار قالاي اتالادى؟ (قوسمەكەندىلەر)
ءىىى كەزەڭ. وي تولعانىس (ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ). 3 توپقا ءماتىن بەرىلەدى. بۇل اڭگىمەدە 10 قۇستىڭ اتى جاسىرىن جازىلعان. 3 مينۋت ىشىندە قۇستاردىڭ اتىن تاۋىپ قاعازعا جازۋ كەرەك.
ءماتىن. اسقار مەن ايتقازى ەكەۋى ءبىر سىنىپتا وقىعان كەزدەگى وقيعالاردى اڭگىمە ەتەدى. بۇگىندە ايتقازى ءۇي ءىشىنىڭ قوناقتارعا ارناپ قارا قازانعا اسىپ قويعان ءبىر قازان ەتتى اۋدارىپ العاندارى، جازدىڭ ىستىق كۇندەرىندە اۋىل سىرتىنداعى كولگە كەلىپ، كۇن ۇزاق سۋعا ءتۇسىپ، اققۋرايدى وتقا جاعىپ، اۋلاعان بالىقتارىن ءپىسىرىپ جەپ، جاقسى دەم الىپ قايتۋ – سول كەزدەگى ادەتتەرى بولعاندىعىن اڭگىمەلەپ كەلە جاتقاندا، قار جاپالاقتاپ جاۋا باستادى. وسى كەزدە الدارىنان كەكىلى كەلتە، ءبىر سىنىپتا وقيتىن مايرا شىقتى. مايرانىڭ بۇلارعا ايتقان جاڭالىعى جەكسەنبى كۇنى شوپاندار تويىنىڭ بولاتىندىعى ەدى. شوپاندار تويىن كورۋگە كوڭىلدەرى اۋعان بۇل ەكەۋى اسقاردىڭ جىلقىشى اتاسى – بەيسەننىڭ ۇيىنە بارماق بولدى. بۇل تويدا ەكەۋى سۇيىكتى ۇستازدارى – ۇكىلىم اپايدى كەزدەستىردى. بۇلار اۋىلداعى تويدى كورۋمەن قاتار، اتالارى بەيسەننىڭ ۇنەمى ايتىپ وتىراتىن اقىلى «كەكشىل بولماڭدار» تاعى ەستىپ قايتقاندا ەكەۋى دە وزدەرىنىڭ كەكشىل ەكەندىكتەرىن ءتۇسىندى.
قۇستار: ءبىر قازان، ۇزاق، بالىقشى، جاپالاق، كەكىلىك، ۇكى، اققۋ، جىلقىشى، قاز، ۇلار
ءىV كەزەڭ. بۇل قانداي قۇس؟ (ياعني سۋرەت بويىنشا قۇستىڭ اتىن تابۋ). قۇستىڭ سۋرەتى جاسىرىن تۇر. بەرىلگەن سانداردىڭ ىشىنەن ءبىر ساندى اشىپ، قۇستىڭ اتىن تابۋ كەرەك. ەگەر تابۋعا قيىن بولسا، وندا كومەك بەرىلەدى. (اققۋ، پينگۆين، تۇيەقۇس).
اققۋ:
1) تىرشىلىگىنىڭ كوپ ۋاقىتىن سۋدا وتكىزەدى، قۇرلىققا سيرەك شىعادى.
2) جاقسى جۇزەدى، ءبىراق سۇڭگي المايدى،
3) جۇپ قۇرىپ تىرشىلىك ەتەدى.
تۇيەقۇس:
1) قۇستىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرىسى.
2) افريكالىق ساۆاننا جانە شولەيتتى ايماقتاردا تارالعان،
3) جاقسى جۇگىرەدى.
پينگۆين:
1) وڭتۇستىك جارتى شاردا عانا تارالعان، اسىرەسە انتاركتيكا جاعالاۋىندا كوپتەپ كەزدەسەدى.
2) جۇپ قۇرىپ تىرشىلىك ەتەدى.
3) ۇشا المايدى، ءبىراق جۇزەدى.
V كەزەڭ. «جۇمباق - سۋرەت» 6 قۇستىڭ اتىن تابۋ ءۇشىن ءاربىر فيگۋرالارداعى سۋرەتتەر مەن كىشكەنە دوڭگەلەكشەلەردى پايدالانۋ كەرەك. ەگەر سۋرەتتەردى دۇرىس ءتۇسىنىپ، كىشكەنە دوڭگەلەكتەرگە قوسىمشا ارىپتەردى ورىندى تولتىرا بىلسەڭدەر، وندا جۇمباقتالعان 6 قۇستىڭ اتىن ءبىلىپ الاسىڭدار. ءار توپ ءوز ورىندارىندا تۇرىپ، قۇستاردىڭ اتىن قاعازعا جازىپ الىڭدار. 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. ۋاقىت وتكەسىن ءار توپتان 1 وقۋشى ورتاعا شىعادى.
ءى توپ: 1 – قارعا؛ 2 – ۇيرەك؛ 3 – تاۋىق؛ 4 – جاپالاق؛ 5 – كۇيكەنتاي؛ 6 – قىزعىش؛
ءىى توپ: 1 – ساۋىسقان؛ 2 – يتەلگى؛ 3 – ءبىرقازان؛ 4 – ناندۋ؛ 5 - اۋپىلدەك؛ 6 – بالىقشى؛
ءىىى توپ: 1 - تۇيەقۇس؛ 2 – توتى؛ 3 – وراقتۇمسىق؛ 4 – بوزتورعاي؛ 5 – بۇلبۇل؛ 6 - قىلقۇيرىق
Vءى كەزەڭ. ماقال – ماتەل سايىسى.
«قىلىشىنان قان تامعان باتىردى، تىلىنەن بال تامعان اقىن ولتىرەدى» - دەمەكشى، توقسان ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىڭ ءبىر اۋىز سوزبەن جەتكىزىپ، جۇيەلى ويىندى بىلدىرەسىڭ. «ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى» - دەپ اتام قازاق ايتقانداي، ءسوز اتاسى – ماقال ايتىپ جارىسايىق. ءار توپقا كونۆەرت بەرىلەدى، ونىڭ ىشىندەگى سوزدەردى قاراستىرىپ، ورىن تارتىبىمەن ورنالاستىرعاندا 2 ماقال – ماتەل شىعۋ كەرەك.
1 – كونۆەرت:
1. ءبىر، بولۋ، قۇس، قىزىق. ءبىر، قۇس، قىزىق، سالۋدا
(قۇس بولۋ ءبىر قىزىق، قۇس سالۋدا ءبىر قىزىق)
2. بالاسى، قۇستىڭ، اق سۇڭقار. جەم، الدىنا، جەمەس، قويماي
(اق سۇڭقار قۇستىڭ بالاسى، الدىنا قويماي جەم جەمەس)
2 - كونۆەرت:
1. بالاسى، ۇشسا، قۇستىڭ، كەلمەس، ۇياعا، قىران
(قىران قۇستىڭ بالاسى ۇشسا كەلمەس ۇياعا).
2. بارلاپ، بۇركىت، ۇشادى، بالا. شارلاپ، بالاپان، ۇشادى، بۇركىت
(بالا بۇركىت بارلاپ ۇشادى، بالاپان بۇركىت شارلاپ ۇشادى)
3 – كونۆەرت:
1. ۇشار، ءۇشىن، اق سۇڭقار، جەم. تۋعان، ءۇشىن، ەل، ەر جىگىت.
(اق سۇڭقار ۇشار جەم ءۇشىن، ەر جىگىت تۋعان ەل ءۇشىن)
2. قاناتىمەن، قۇيرىعىمەن، قۇس، قونادى، ۇشىپ
(قۇس قاناتىمەن ۇشىپ، قۇيرىعىمەن قونادى)
Vءىى. قورىتىندى:
ادامزات قارا جەردەن نەسىبە الادى،
تابيعاتتان ۇرپاق ءۇشىن ءوشىن الادى!
جەردەگى اڭ، كوكتەگى قۇستى قىراپ سالساق،
تابيعات انامىزدان نە قالادى؟
ادامبىز عوي، ادامبىز اناسى بار،
بالاپانداي قوينىندا بالاسى بار.
قاناتى بار دوسىمىزدى قورعايىقشى،
ولاردىڭ دا، ۇرپاعى بالاسى بار.
قورىتىندىلاۋ
1. ءادىل - قازى القاسىنىڭ شەشىمى
2. ماراپاتتاۋ
تالاپتىعا بولسىن كەز» اتتى سايىس
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1. وقۋشىلاردىڭ وسىمدىكتەردىڭ قۇرىلىسى، ماڭىزى، ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ؛
2. جەر بەتىندەگى وسىمدىكتەردى قورعاۋعا، تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، ۇقىپتىلىققا، ۇجىمدىلىققا، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن كەڭەيتۋگە جانە ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋعا، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا بىلۋگە، تاتۋلىققا تاربيەلەۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن كەڭەيتۋگە جانە ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋعا، پانگە دەگەن قىزىعۋىن ارتتىرا بىلۋگە، ەڭبەكقورلىققا، ادالدىققا، تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، وي – ءورىسىن كەڭەيتۋ، اسەمدىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: سايىس ساباق
كورنەكىلىگى: پلاكات، ينتەربەلسەندى تاقتا
كىرىسپە ءسوز.
قايىرلى كۇن جينالعان قاۋىم. قۇس كۇنى مەرەكەسى العاش رەت 1924 جىلى سمولەنسك وبلىسىنا قاراستى ەرمولينسك سەلولىق مەكتەبىندە وتكىزىلگەن. 1925 جىلى ماسكەۋ قالاسىنداعى جاس ناتۋراليستەردىڭ ورتالىق بيولوگيالىق ستانساسىنىڭ ۇندەۋى بويىنشا «قۇس كۇنى» كوكتەم مەرەكەسى بولىپ جاريالاندى. قۇستار – تابيعات بايلىعى. قۇستار اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ بەلسەندى كومەكشى دوسى. قۇستار – تابيعات كوركى. حالىق – كۇمىس كومەي ءانشىسىن بۇلبۇلعا، ارداقتى ازاماتىن سۇڭقارعا، سۇلۋ قىزدارىن اققۋعا، جىگەرسىز، نامىسسىز جىگىتتەرىن جاپالاققا تەڭەگەن. وسىعان وراي ءبىلىمدى جاستاردى انىقتايتىن، بىلىمگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىراتىن «بىلىمدىدەن شىققان ءسوز، تالاپتىعا بولسىن كەز» اتتى سايىسىمىزدى باستايىق! جالپى سايىس 3 توپ اراسىندا وتەدى. 7 كەزەڭنەن تۇرادى.
سايىستىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
1. تانىستىرۋ
2. «كىم كوپ بىلەدى؟»
3. وي تولعانىس (ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ).
4. بۇل قانداي قۇس؟ (سۋرەت بويىنشا قۇستىڭ اتىن تابۋ).
5. جۇمباق سۋرەت.
6. «ماقال – ماتەل» سايىسى
7. «ويلان تاپ!»
ءادىل - قازى القاسىمەن تانىسۋ.
ءى كەزەڭ «تانىستىرۋ». ءار توپ ۇراندارى مەن ەمبلەمالارىن قورعايدى.
ءىى كەزەڭ «كىم كوپ بىلەدى؟»
قۇستار بويىنشا سۇراقتار:
1. قۇستاردىڭ نەگىزگى مەكەنى (ۇيا)
2. تورعايدىڭ جۇرەگى مينۋتىنا نەشە رەت سوعادى؟ (960 رەت)
3. ەڭ كىشكەنتاي قۇس (كوليبري)
4. ەڭ سۋىققا ءتوزىمدى قۇس (پينگۆين)
5. سويلەي الاتىن، قولعا ۇيرەتىلگەن قۇس؟ (توتىقۇس)
6. قاي قۇستا مۇلدە ۇيا بولمايدى؟ (كوكەك)
7. ادام قاي قۇستى اڭ اۋلاۋعا پايدالانادى؟ (بۇركىت)
8. سۋ تازالىعىن ساقتايتىن سانيتار قۇس (شاعالا)
9. سۋدا جۇبىن جازباي جۇرەتىن قۇس؟ (اققۋ)
10. قانداي قۇس، حات تاسۋشى قۇس؟ (كوگەرشىن)
وسىمدىكتەر بويىنشا سۇراقتار:
1. ەڭ جىلدام وسەتىن وسىمدىك (بامبۋك)
2. ەڭ بيىك اعاش (ەۆكاليپت)
3. كۇن گ ۇلى دەپ قاي وسىمدىكتى ايتادى (كۇنباعىس)
4. جاپىراقتار قاي ايدا ءتۇسىپ بىتەدى. (قاراشا)
5. وسىمدىكتەردى زەرتتەيتىن عىلىم.(بوتانيكا)
6. قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابى قاشان شىقتى؟ (1981 جىلى)
7. قازاقستاندا قانشا قورىق بار؟ (9)
8. وسىمدىكتىڭ ءوسىم مۇشەلەرىن اتا.(تامىر، ساباق، جاپىراق)
9. وسىمدىكتىڭ كوبەيۋ مۇشەلەرى (گۇل، جەمىس، ۇلپا)
10. جاسۋشانى اشقان عىلىم (روبەرت گۋك)
جانۋارلار بويىنشا سۇراقتارى:
1. ەڭ جۇيرىك سۇتقورەكتى (گەپارد)
2. ەڭ ءىرى سۋ جانۋارى (كيت)
3. ەڭ ۇزىن جانۋار (كەرىك)
4. ەڭ ءىرى قۇرلىقتاعى سۇتقورەكتى –(ءپىل)
5. ۇزىن قۇلاقتى جابايى، ءارى ۇيدە وسىرىلەتىن جانۋار. (قويان)
6. كيىكتىڭ لاعى قالاي اتالادى (قۇرالاي)
7. ەڭ العاش قولعا ۇيرەتىلگەن جانۋار؟(يت)
8. تۇيە نەشە جىل ءومىر سۇرەدى؟ (30 - 35 جىل جاسايدى)
9. جانۋارلاردى زەرتتەيتىن عىلىم (زوولوگيا)
10. سۋدا دا، قۇرلىقتا دا كەزدەسەتىن ومىرتقالى جانۋارلار قالاي اتالادى؟ (قوسمەكەندىلەر)
ءىىى كەزەڭ. وي تولعانىس (ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ). 3 توپقا ءماتىن بەرىلەدى. بۇل اڭگىمەدە 10 قۇستىڭ اتى جاسىرىن جازىلعان. 3 مينۋت ىشىندە قۇستاردىڭ اتىن تاۋىپ قاعازعا جازۋ كەرەك.
ءماتىن. اسقار مەن ايتقازى ەكەۋى ءبىر سىنىپتا وقىعان كەزدەگى وقيعالاردى اڭگىمە ەتەدى. بۇگىندە ايتقازى ءۇي ءىشىنىڭ قوناقتارعا ارناپ قارا قازانعا اسىپ قويعان ءبىر قازان ەتتى اۋدارىپ العاندارى، جازدىڭ ىستىق كۇندەرىندە اۋىل سىرتىنداعى كولگە كەلىپ، كۇن ۇزاق سۋعا ءتۇسىپ، اققۋرايدى وتقا جاعىپ، اۋلاعان بالىقتارىن ءپىسىرىپ جەپ، جاقسى دەم الىپ قايتۋ – سول كەزدەگى ادەتتەرى بولعاندىعىن اڭگىمەلەپ كەلە جاتقاندا، قار جاپالاقتاپ جاۋا باستادى. وسى كەزدە الدارىنان كەكىلى كەلتە، ءبىر سىنىپتا وقيتىن مايرا شىقتى. مايرانىڭ بۇلارعا ايتقان جاڭالىعى جەكسەنبى كۇنى شوپاندار تويىنىڭ بولاتىندىعى ەدى. شوپاندار تويىن كورۋگە كوڭىلدەرى اۋعان بۇل ەكەۋى اسقاردىڭ جىلقىشى اتاسى – بەيسەننىڭ ۇيىنە بارماق بولدى. بۇل تويدا ەكەۋى سۇيىكتى ۇستازدارى – ۇكىلىم اپايدى كەزدەستىردى. بۇلار اۋىلداعى تويدى كورۋمەن قاتار، اتالارى بەيسەننىڭ ۇنەمى ايتىپ وتىراتىن اقىلى «كەكشىل بولماڭدار» تاعى ەستىپ قايتقاندا ەكەۋى دە وزدەرىنىڭ كەكشىل ەكەندىكتەرىن ءتۇسىندى.
قۇستار: ءبىر قازان، ۇزاق، بالىقشى، جاپالاق، كەكىلىك، ۇكى، اققۋ، جىلقىشى، قاز، ۇلار
ءىV كەزەڭ. بۇل قانداي قۇس؟ (ياعني سۋرەت بويىنشا قۇستىڭ اتىن تابۋ). قۇستىڭ سۋرەتى جاسىرىن تۇر. بەرىلگەن سانداردىڭ ىشىنەن ءبىر ساندى اشىپ، قۇستىڭ اتىن تابۋ كەرەك. ەگەر تابۋعا قيىن بولسا، وندا كومەك بەرىلەدى. (اققۋ، پينگۆين، تۇيەقۇس).
اققۋ:
1) تىرشىلىگىنىڭ كوپ ۋاقىتىن سۋدا وتكىزەدى، قۇرلىققا سيرەك شىعادى.
2) جاقسى جۇزەدى، ءبىراق سۇڭگي المايدى،
3) جۇپ قۇرىپ تىرشىلىك ەتەدى.
تۇيەقۇس:
1) قۇستىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرىسى.
2) افريكالىق ساۆاننا جانە شولەيتتى ايماقتاردا تارالعان،
3) جاقسى جۇگىرەدى.
پينگۆين:
1) وڭتۇستىك جارتى شاردا عانا تارالعان، اسىرەسە انتاركتيكا جاعالاۋىندا كوپتەپ كەزدەسەدى.
2) جۇپ قۇرىپ تىرشىلىك ەتەدى.
3) ۇشا المايدى، ءبىراق جۇزەدى.
V كەزەڭ. «جۇمباق - سۋرەت» 6 قۇستىڭ اتىن تابۋ ءۇشىن ءاربىر فيگۋرالارداعى سۋرەتتەر مەن كىشكەنە دوڭگەلەكشەلەردى پايدالانۋ كەرەك. ەگەر سۋرەتتەردى دۇرىس ءتۇسىنىپ، كىشكەنە دوڭگەلەكتەرگە قوسىمشا ارىپتەردى ورىندى تولتىرا بىلسەڭدەر، وندا جۇمباقتالعان 6 قۇستىڭ اتىن ءبىلىپ الاسىڭدار. ءار توپ ءوز ورىندارىندا تۇرىپ، قۇستاردىڭ اتىن قاعازعا جازىپ الىڭدار. 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. ۋاقىت وتكەسىن ءار توپتان 1 وقۋشى ورتاعا شىعادى.
ءى توپ: 1 – قارعا؛ 2 – ۇيرەك؛ 3 – تاۋىق؛ 4 – جاپالاق؛ 5 – كۇيكەنتاي؛ 6 – قىزعىش؛
ءىى توپ: 1 – ساۋىسقان؛ 2 – يتەلگى؛ 3 – ءبىرقازان؛ 4 – ناندۋ؛ 5 - اۋپىلدەك؛ 6 – بالىقشى؛
ءىىى توپ: 1 - تۇيەقۇس؛ 2 – توتى؛ 3 – وراقتۇمسىق؛ 4 – بوزتورعاي؛ 5 – بۇلبۇل؛ 6 - قىلقۇيرىق
Vءى كەزەڭ. ماقال – ماتەل سايىسى.
«قىلىشىنان قان تامعان باتىردى، تىلىنەن بال تامعان اقىن ولتىرەدى» - دەمەكشى، توقسان ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىڭ ءبىر اۋىز سوزبەن جەتكىزىپ، جۇيەلى ويىندى بىلدىرەسىڭ. «ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى» - دەپ اتام قازاق ايتقانداي، ءسوز اتاسى – ماقال ايتىپ جارىسايىق. ءار توپقا كونۆەرت بەرىلەدى، ونىڭ ىشىندەگى سوزدەردى قاراستىرىپ، ورىن تارتىبىمەن ورنالاستىرعاندا 2 ماقال – ماتەل شىعۋ كەرەك.
1 – كونۆەرت:
1. ءبىر، بولۋ، قۇس، قىزىق. ءبىر، قۇس، قىزىق، سالۋدا
(قۇس بولۋ ءبىر قىزىق، قۇس سالۋدا ءبىر قىزىق)
2. بالاسى، قۇستىڭ، اق سۇڭقار. جەم، الدىنا، جەمەس، قويماي
(اق سۇڭقار قۇستىڭ بالاسى، الدىنا قويماي جەم جەمەس)
2 - كونۆەرت:
1. بالاسى، ۇشسا، قۇستىڭ، كەلمەس، ۇياعا، قىران
(قىران قۇستىڭ بالاسى ۇشسا كەلمەس ۇياعا).
2. بارلاپ، بۇركىت، ۇشادى، بالا. شارلاپ، بالاپان، ۇشادى، بۇركىت
(بالا بۇركىت بارلاپ ۇشادى، بالاپان بۇركىت شارلاپ ۇشادى)
3 – كونۆەرت:
1. ۇشار، ءۇشىن، اق سۇڭقار، جەم. تۋعان، ءۇشىن، ەل، ەر جىگىت.
(اق سۇڭقار ۇشار جەم ءۇشىن، ەر جىگىت تۋعان ەل ءۇشىن)
2. قاناتىمەن، قۇيرىعىمەن، قۇس، قونادى، ۇشىپ
(قۇس قاناتىمەن ۇشىپ، قۇيرىعىمەن قونادى)
Vءىى. قورىتىندى:
ادامزات قارا جەردەن نەسىبە الادى،
تابيعاتتان ۇرپاق ءۇشىن ءوشىن الادى!
جەردەگى اڭ، كوكتەگى قۇستى قىراپ سالساق،
تابيعات انامىزدان نە قالادى؟
ادامبىز عوي، ادامبىز اناسى بار،
بالاپانداي قوينىندا بالاسى بار.
قاناتى بار دوسىمىزدى قورعايىقشى،
ولاردىڭ دا، ۇرپاعى بالاسى بار.
قورىتىندىلاۋ
1. ءادىل - قازى القاسىنىڭ شەشىمى
2. ماراپاتتاۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: جۇمباق شەشۋ، كۇز كەرەمەتتەرىن ايتۋ، ماقالدار ايتۋ. كوكونىستەر - ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى اسىمىز. تەز ويلاۋعا، تولىق جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ. توپتىق جۇمىس جاساۋعا ماشىقتاندىرۋ.
-
سينيپ سااتنيڭ ماۆزۋسي: روھانيي كەليشيم - قازاقستان ءحالقينيڭ بيرليگينيڭ اساسي
