ءبىلىمنىڭ جاعىپ شىراعىن
ادەبيەت پانىنەن سايىس ساباق (8 – سىنىپ)
تاقىرىبى:«ءبىلىمنىڭ جاعىپ شىراعىن»
ماقساتى: ادەبيەت ساباعى بارىسىندا العان بىلىمدەرىن سارالاۋ، ادەبيەتتەگى ءىرى عۇلامالار شىعارمالارىن وقۋ ارقىلى وقۋشىنى ءومىردى تەرەڭ تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ، ءوز پىكىرلەرىن دالەلدەي بىلۋگە، ونەردى ءوز پايداسى ءۇشىن پايدالانۋعا ۇيرەتۋ، وتانسۇيگىشتىككە، يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: كەستەلەر، پلاكاتتار.
ادەبيەت - ونەر اتاۋلىنىڭ قۇدىرەتتىسى. «ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى» دەگەن اباي. ءسوز ونەرى - ادامزاتتىڭ تاربيەشىسى.
قازاق ادەبيەتى – قازاق تاريحىنىڭ كوركەم شەجىرەسى.
سوناۋ زامانداردان بەرى ۇلتىنىڭ ءۇمىت - ارمانى مەن رۋحىن بەينەلەپ، ادامگەرشىلىك پەن ىزگىلىكتى، ورلىك پەن ەرلىكتى ارقاۋ ەتكەن اسىل مۇرالارىمىزدىڭ ورىنى بولەك. ولاي بولسا، بۇگىنگى ءبىزدىڭ سايىسىمىزدىڭ ماقساتى دا وسى بولماق.
سايىسقا 8 - سىنىپ وقۋشىلارى قاتىسقالى وتىر:
1 - توپ: «العىرلار»، 2 - توپ: «تاپقىرلار»، 3 - توپ: «بىلىمدىلەر»
سايىس كەزەڭدەرى:
ءى. كىم بىلگىش؟؛
ءىى. بۇل قاي تۇلعا؟؛
ءىىى. كىم تاپقىر؟؛
ءىۇ. كىم جىلدام؟؛
ءۇ. كىم شاپشاڭ؟
ءى. كىم بىلگىش؟.
بۇل كەزەڭدە 3 توپقا 5 سۇراقتان وقىلادى. قولدارىڭدى كوتەرىپ قانا جاۋاپ بەرەسىڭدەر. ءار سۇراقتىڭ جاۋابى - 10 ۇپاي.
«العىرلار» توبىنا:
1. اباي قاي جىلدارى ءومىر ءسۇردى؟ (1845 - 1904)
2. «قالقامان - مامىر» پوەماسىن كىم جازدى؟ (شاكارىم)
3. «زار زامان» تولعاۋىن كىم جازدى؟(شورتانباي قاناي ۇلى)
4. «قازدار قايتىپ بارادى؟» اڭگىمەسىن كىم جازدى؟ (قابدەش ءجۇمادىلوۆ)
5. «قاراش - قاراش وقيعاسى» حيكاياتىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟(باقتىعۇل، تەكتىعۇل، جاراسباي، سالمەن)
«تاپقىرلار» توبىنا:
1.«ولگەن ادام تىرىلمەس، شىققان جان كەرى كەلمەس» كىمنىڭ كىتابىنداعى ناقىل ءسوز؟ (قورقىت اتا)
2. «ديۋاني حيكمەت»(«دانالىق كىتابى») كىم جازدى؟ (قوجا احمەت ياساۋي)
3. «ناريدىرگەن» كۇيى قاي شىعارمادان؟(«كۇي اڭىزى» تاحاۋي احتانوۆ)
4. «اي مەن ايشا»روماندى كىم جازدى؟(شەرحان مۇرتازا)
5. ساپابەك، توما، ەرەكە، جەڭىس قاي شىعارمانىڭ كەيىپكەرلەرى. («قوناقتار»تولەن ابدىكوۆ)
«بىلىمدىلەر» توبىنا:
1.«ەكى قوشقاردىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيماس» كىمنىڭ كىتابىنداعى ماقال - ماتەل؟ (ماحمۇت قاشقاري).
2. «اپكە»درامالىق شىعارماسىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرىن اتا؟ (قاماجاي، تيمۋر)
3. «ارعىماق»، «قىز قۋۋ» ولەڭدەرىن كىم جازدى؟ (ولجاس سۇلەيمەنوۆ)
4. الگەبرا تۋرالى تراكتاتتاردى جازعان كىم؟ (ومار حايام)
5. نايمان – انا قاي رومانىنان ءۇزىندى جانە كىم جازدى؟ («عاسىردان دا ۇزاق كۇن» شىڭعىس ايتماتوۆ)
ءىى. بۇل قاي تۇلعا؟
10 - مۇقاعالي ماقاتايەۆ
30 - ومار حاييام
20 - ش. ايتماتوۆ
20 - قابدەش ءجۇمادىلوۆ
10 - ا. قۇنانباي ۇلى
30 - ماعجان جۇمابايەۆ
1. بالا جاتىر توسەكتە البىراعان،
اكە جاتىر ەدەندە قالجىراعان.
ءتۇن كۇزەتىپ انا وتىر، كوز جانارى
شاراسىزدان شارشاعان، جاۋدىراعان. كىمنىڭ پوەماسى؟(م. ماقاتايەۆ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا»10 ۇپاي)
2. ەكەۋمىز سارىارقادان ساپار قىلساق،
قاتەرسىز قوسىلۋىمىز بەرىك بولماي ما؟
قانى ءبىر ەل ەدى عوي قازاق، قالماق،
ودا ءبىر ساعان تۋعان جۇرت بولماي ما؟! كىمنىڭ پوەماسى؟ ( ماعجان جۇمابايەۆ «باتىر بايان»30 ۇپاي)
3.«و، تۋعان جەر. و، قاسيەتتى اتامەكەن. تورقاداي توپىراعىڭدى قيا گور اداسقان ۇلىڭا... ەل شەتىنە ءبىر جەتكىزسەڭ، ەكى دۇنيەدە ارمانىم جوق دەگەن سەرتىم بار ەدى. و، اللا، امانات جانىڭدى، بۇگىن الساڭ دا رازىمىن»، - دەدى تاڭىرگە جالبارىنىپ. كىمنىڭ اڭگىمەسى؟ (قابدەش ءجۇمادىلوۆ «قازدار قايتىپ بارادى»20 ۇپاي)
4. ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى،
قيىننان قيىستىرار ەر داناسى.
تىلگە جەڭىل، جۇرەككە جىلى ءتيىپ،
تەپ - تەگىس جۇمىر كەلسىن اينالاسى. كىمنىڭ ولەڭى؟ (ا. قۇنانباي ۇلى 10 ۇپاي)
5. ونىڭ 300 - دەن استام رۋبايلارى بار. وندا اقىن ءومىردىڭ ءمانىن ۋاقىتتىڭ
تەز وتەتىنىن، جاقسىلىق پەن ىزگىلىك، ناداندىق پەن عىلىم ىزدەۋ، و دۇنيە
جايلى تولعانىستارىن جازعان. بۇل كىم؟ (ومار حاييام 30 ۇپاي)
6. «ءبىراق اناۋ بۇل ايەلدى وسى دالادان كۇندە كورىپ، ابدەن كوزى ۇيرەنىپ كەتكەندەي - اق، بۇل جولاۋشىنىڭ الىستان ارىپ - اشىپ كەلگەنىنە دە ءمان بەرگەن جوق. قاسىندا بىرەۋ بار ما، جوق پا، نەگە جىلايدى - اۋ، نەگە كۇيزەلەدى - اۋ دەگەن نە، جو - جوق سەلت ەتپەيدى - اۋ سابازىڭ» كىمنىڭ رومانىنان ءۇزىندى؟ ش. ايتماتوۆ «نايمان – انا 20ۇپاي)
سەرگىتۋ ءساتى.
اۋتوترەنينگ – ءوزىن - ءوزى رەتتەۋ نەمەسە ءوزىن – ءوزى سەندىرۋ.
بالالار، ورىندىققا دۇرىستاپ وتىرىپ، قولىمىزدى سانىمىزعا قويامىز، كوزدى جۇمىپ، بۇلشىق ەتتى بوس ۇستايمىز.
- مەن ىڭعايلى ورنالاسامىن.
- ەشقايدا اسىقپايمىن.
- اقىرىن جانە باپپەن راقاتتانىپ دەم الامىن.
- مەن تىنىشتالامىن.
- مەن تىنىشپىن، ماعان وتە جاقسى.
- دەنەمنىڭ بارلىق جەرى تىنىش.
- قولىم بوساڭسيدى.
- بۇكىل دەنەم تىنىش.
- دەنەمە وتە جاعىمدى جانە ىڭعايلى، ول دەم الادى.
- مەن جاقسى دەم الدىم.
- قولدان، اياقتان بۇكىل دەنەمنەن اۋىرلىق سەزىمى ارىلدى.
- باسىم دەم العان جانە سەرگەك.
- ءوزىمدى جاقسى سەزىنەمىن.
- اقىرىن كوزىمدى اشامىن.
ءىىى. كىم تاپقىر؟ ساتىلاي كەشەندى تالداۋ.
ءى. توپ م. جۇمابايەۆتىڭ «تۇركىستان»ولەڭى
ءىى. توپ م. ماقاتايەۆتىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسى
ءىىى. توپ م. جۇمابايەۆتىڭ «باتىر بايان» پوەماسى
ءىۇ. كىم جىلدام؟
بەس جولدى ولەڭ
1. زات ەسىم
2. سىن ەسىم
3. ەتىستىك
4. سويلەم
5. سينونيم
ءى. توپ قوناق
ءىى. توپ ءان
ءىىى. توپ باتىر
ءۇ. كىم شاپشاڭ؟ ماقال - ماتەلدەردىڭ جالعاسىن تابۋ
«العىرلار» توبىنا:
1. اعاش تامىرىمەن مىقتى،... (ادام دوس - جارانىمەن مىقتى)
2. دەنىڭ ساۋ بولسا جارلىمىن دەمە...( جولداسىڭ كوپ بولسا - جالعىزبىن دەمە)
3. دوسى كوپپەن سىيلاس،...( دوسى ازبەن سىرلاس)
4. دوسى كوپتىڭ جانى سەمىرەدى،...( اسى كوپتىڭ ءتانى سەمىرەدى)
«تاپقىرلار» توبىنا:
1. دوس كوتەرەر كوڭىلدى،...( مال كوتەرەر ءولىمدى).
2. وقۋسىز كۇنىڭ جوق،...(ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق)
3. وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى،... (ءبىلىم - ءومىر شىراعى)
4. ءتىل تاس جارادى،...(تاس جارماسا باس جارادى)
«بىلىمدىلەر» توبىنا:
1. بىلەكتى ءبىردى جىعار،...(ءبىلىمدى) مىڭدى جىعار.
2. قىنا تاسقا بىتەدى،...(ءبىلىم باسقا بىتەدى)
3. تۋعان ەلدەي ەل بولماس،...(تۋعان جەردەي جەر بولماس)
4.......، (ءبىلىمدى ولسە)، قاعازدا اتى قالار؛ ۇستا ولسە ىستەگەن زاتى قالار.
ۇيگە تاپسىرما. قايتالاۋ وتكەن تاقىرىپتاردى.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
اقمولا وبلىسى، بۇلاندى اۋدانى،
التىندى اۋىلى، تۇرسىنبەك كاكىشيەۆ اتىنداعى
التىندى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
يسكاكوۆا مايرا ساركەنوۆنا
تاقىرىبى:«ءبىلىمنىڭ جاعىپ شىراعىن»
ماقساتى: ادەبيەت ساباعى بارىسىندا العان بىلىمدەرىن سارالاۋ، ادەبيەتتەگى ءىرى عۇلامالار شىعارمالارىن وقۋ ارقىلى وقۋشىنى ءومىردى تەرەڭ تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ، ءوز پىكىرلەرىن دالەلدەي بىلۋگە، ونەردى ءوز پايداسى ءۇشىن پايدالانۋعا ۇيرەتۋ، وتانسۇيگىشتىككە، يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: كەستەلەر، پلاكاتتار.
ادەبيەت - ونەر اتاۋلىنىڭ قۇدىرەتتىسى. «ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى» دەگەن اباي. ءسوز ونەرى - ادامزاتتىڭ تاربيەشىسى.
قازاق ادەبيەتى – قازاق تاريحىنىڭ كوركەم شەجىرەسى.
سوناۋ زامانداردان بەرى ۇلتىنىڭ ءۇمىت - ارمانى مەن رۋحىن بەينەلەپ، ادامگەرشىلىك پەن ىزگىلىكتى، ورلىك پەن ەرلىكتى ارقاۋ ەتكەن اسىل مۇرالارىمىزدىڭ ورىنى بولەك. ولاي بولسا، بۇگىنگى ءبىزدىڭ سايىسىمىزدىڭ ماقساتى دا وسى بولماق.
سايىسقا 8 - سىنىپ وقۋشىلارى قاتىسقالى وتىر:
1 - توپ: «العىرلار»، 2 - توپ: «تاپقىرلار»، 3 - توپ: «بىلىمدىلەر»
سايىس كەزەڭدەرى:
ءى. كىم بىلگىش؟؛
ءىى. بۇل قاي تۇلعا؟؛
ءىىى. كىم تاپقىر؟؛
ءىۇ. كىم جىلدام؟؛
ءۇ. كىم شاپشاڭ؟
ءى. كىم بىلگىش؟.
بۇل كەزەڭدە 3 توپقا 5 سۇراقتان وقىلادى. قولدارىڭدى كوتەرىپ قانا جاۋاپ بەرەسىڭدەر. ءار سۇراقتىڭ جاۋابى - 10 ۇپاي.
«العىرلار» توبىنا:
1. اباي قاي جىلدارى ءومىر ءسۇردى؟ (1845 - 1904)
2. «قالقامان - مامىر» پوەماسىن كىم جازدى؟ (شاكارىم)
3. «زار زامان» تولعاۋىن كىم جازدى؟(شورتانباي قاناي ۇلى)
4. «قازدار قايتىپ بارادى؟» اڭگىمەسىن كىم جازدى؟ (قابدەش ءجۇمادىلوۆ)
5. «قاراش - قاراش وقيعاسى» حيكاياتىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟(باقتىعۇل، تەكتىعۇل، جاراسباي، سالمەن)
«تاپقىرلار» توبىنا:
1.«ولگەن ادام تىرىلمەس، شىققان جان كەرى كەلمەس» كىمنىڭ كىتابىنداعى ناقىل ءسوز؟ (قورقىت اتا)
2. «ديۋاني حيكمەت»(«دانالىق كىتابى») كىم جازدى؟ (قوجا احمەت ياساۋي)
3. «ناريدىرگەن» كۇيى قاي شىعارمادان؟(«كۇي اڭىزى» تاحاۋي احتانوۆ)
4. «اي مەن ايشا»روماندى كىم جازدى؟(شەرحان مۇرتازا)
5. ساپابەك، توما، ەرەكە، جەڭىس قاي شىعارمانىڭ كەيىپكەرلەرى. («قوناقتار»تولەن ابدىكوۆ)
«بىلىمدىلەر» توبىنا:
1.«ەكى قوشقاردىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيماس» كىمنىڭ كىتابىنداعى ماقال - ماتەل؟ (ماحمۇت قاشقاري).
2. «اپكە»درامالىق شىعارماسىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرىن اتا؟ (قاماجاي، تيمۋر)
3. «ارعىماق»، «قىز قۋۋ» ولەڭدەرىن كىم جازدى؟ (ولجاس سۇلەيمەنوۆ)
4. الگەبرا تۋرالى تراكتاتتاردى جازعان كىم؟ (ومار حايام)
5. نايمان – انا قاي رومانىنان ءۇزىندى جانە كىم جازدى؟ («عاسىردان دا ۇزاق كۇن» شىڭعىس ايتماتوۆ)
ءىى. بۇل قاي تۇلعا؟
10 - مۇقاعالي ماقاتايەۆ
30 - ومار حاييام
20 - ش. ايتماتوۆ
20 - قابدەش ءجۇمادىلوۆ
10 - ا. قۇنانباي ۇلى
30 - ماعجان جۇمابايەۆ
1. بالا جاتىر توسەكتە البىراعان،
اكە جاتىر ەدەندە قالجىراعان.
ءتۇن كۇزەتىپ انا وتىر، كوز جانارى
شاراسىزدان شارشاعان، جاۋدىراعان. كىمنىڭ پوەماسى؟(م. ماقاتايەۆ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا»10 ۇپاي)
2. ەكەۋمىز سارىارقادان ساپار قىلساق،
قاتەرسىز قوسىلۋىمىز بەرىك بولماي ما؟
قانى ءبىر ەل ەدى عوي قازاق، قالماق،
ودا ءبىر ساعان تۋعان جۇرت بولماي ما؟! كىمنىڭ پوەماسى؟ ( ماعجان جۇمابايەۆ «باتىر بايان»30 ۇپاي)
3.«و، تۋعان جەر. و، قاسيەتتى اتامەكەن. تورقاداي توپىراعىڭدى قيا گور اداسقان ۇلىڭا... ەل شەتىنە ءبىر جەتكىزسەڭ، ەكى دۇنيەدە ارمانىم جوق دەگەن سەرتىم بار ەدى. و، اللا، امانات جانىڭدى، بۇگىن الساڭ دا رازىمىن»، - دەدى تاڭىرگە جالبارىنىپ. كىمنىڭ اڭگىمەسى؟ (قابدەش ءجۇمادىلوۆ «قازدار قايتىپ بارادى»20 ۇپاي)
4. ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى،
قيىننان قيىستىرار ەر داناسى.
تىلگە جەڭىل، جۇرەككە جىلى ءتيىپ،
تەپ - تەگىس جۇمىر كەلسىن اينالاسى. كىمنىڭ ولەڭى؟ (ا. قۇنانباي ۇلى 10 ۇپاي)
5. ونىڭ 300 - دەن استام رۋبايلارى بار. وندا اقىن ءومىردىڭ ءمانىن ۋاقىتتىڭ
تەز وتەتىنىن، جاقسىلىق پەن ىزگىلىك، ناداندىق پەن عىلىم ىزدەۋ، و دۇنيە
جايلى تولعانىستارىن جازعان. بۇل كىم؟ (ومار حاييام 30 ۇپاي)
6. «ءبىراق اناۋ بۇل ايەلدى وسى دالادان كۇندە كورىپ، ابدەن كوزى ۇيرەنىپ كەتكەندەي - اق، بۇل جولاۋشىنىڭ الىستان ارىپ - اشىپ كەلگەنىنە دە ءمان بەرگەن جوق. قاسىندا بىرەۋ بار ما، جوق پا، نەگە جىلايدى - اۋ، نەگە كۇيزەلەدى - اۋ دەگەن نە، جو - جوق سەلت ەتپەيدى - اۋ سابازىڭ» كىمنىڭ رومانىنان ءۇزىندى؟ ش. ايتماتوۆ «نايمان – انا 20ۇپاي)
سەرگىتۋ ءساتى.
اۋتوترەنينگ – ءوزىن - ءوزى رەتتەۋ نەمەسە ءوزىن – ءوزى سەندىرۋ.
بالالار، ورىندىققا دۇرىستاپ وتىرىپ، قولىمىزدى سانىمىزعا قويامىز، كوزدى جۇمىپ، بۇلشىق ەتتى بوس ۇستايمىز.
- مەن ىڭعايلى ورنالاسامىن.
- ەشقايدا اسىقپايمىن.
- اقىرىن جانە باپپەن راقاتتانىپ دەم الامىن.
- مەن تىنىشتالامىن.
- مەن تىنىشپىن، ماعان وتە جاقسى.
- دەنەمنىڭ بارلىق جەرى تىنىش.
- قولىم بوساڭسيدى.
- بۇكىل دەنەم تىنىش.
- دەنەمە وتە جاعىمدى جانە ىڭعايلى، ول دەم الادى.
- مەن جاقسى دەم الدىم.
- قولدان، اياقتان بۇكىل دەنەمنەن اۋىرلىق سەزىمى ارىلدى.
- باسىم دەم العان جانە سەرگەك.
- ءوزىمدى جاقسى سەزىنەمىن.
- اقىرىن كوزىمدى اشامىن.
ءىىى. كىم تاپقىر؟ ساتىلاي كەشەندى تالداۋ.
ءى. توپ م. جۇمابايەۆتىڭ «تۇركىستان»ولەڭى
ءىى. توپ م. ماقاتايەۆتىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسى
ءىىى. توپ م. جۇمابايەۆتىڭ «باتىر بايان» پوەماسى
ءىۇ. كىم جىلدام؟
بەس جولدى ولەڭ
1. زات ەسىم
2. سىن ەسىم
3. ەتىستىك
4. سويلەم
5. سينونيم
ءى. توپ قوناق
ءىى. توپ ءان
ءىىى. توپ باتىر
ءۇ. كىم شاپشاڭ؟ ماقال - ماتەلدەردىڭ جالعاسىن تابۋ
«العىرلار» توبىنا:
1. اعاش تامىرىمەن مىقتى،... (ادام دوس - جارانىمەن مىقتى)
2. دەنىڭ ساۋ بولسا جارلىمىن دەمە...( جولداسىڭ كوپ بولسا - جالعىزبىن دەمە)
3. دوسى كوپپەن سىيلاس،...( دوسى ازبەن سىرلاس)
4. دوسى كوپتىڭ جانى سەمىرەدى،...( اسى كوپتىڭ ءتانى سەمىرەدى)
«تاپقىرلار» توبىنا:
1. دوس كوتەرەر كوڭىلدى،...( مال كوتەرەر ءولىمدى).
2. وقۋسىز كۇنىڭ جوق،...(ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق)
3. وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى،... (ءبىلىم - ءومىر شىراعى)
4. ءتىل تاس جارادى،...(تاس جارماسا باس جارادى)
«بىلىمدىلەر» توبىنا:
1. بىلەكتى ءبىردى جىعار،...(ءبىلىمدى) مىڭدى جىعار.
2. قىنا تاسقا بىتەدى،...(ءبىلىم باسقا بىتەدى)
3. تۋعان ەلدەي ەل بولماس،...(تۋعان جەردەي جەر بولماس)
4.......، (ءبىلىمدى ولسە)، قاعازدا اتى قالار؛ ۇستا ولسە ىستەگەن زاتى قالار.
ۇيگە تاپسىرما. قايتالاۋ وتكەن تاقىرىپتاردى.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
اقمولا وبلىسى، بۇلاندى اۋدانى،
التىندى اۋىلى، تۇرسىنبەك كاكىشيەۆ اتىنداعى
التىندى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
يسكاكوۆا مايرا ساركەنوۆنا
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
جاي سانداردى جانە ارالاس سانداردى قوسۋ، ازايتۋ.
