سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 كۇن بۇرىن)
جالاڭ جانە جايىلما سويلەم
جالاڭ جانە جايىلما سويلەم
(8 - سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەر تۋرالى تەرەڭىرەك تۇسىنىك بەرۋ، جالاڭ سويلەمدى جايىلما سويلەمگە اينالدىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ، دۇرىس تالداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ. كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشىلارعا جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەر تۋرالى تەرەڭىرەك تۇسىنىك بەرۋ، جالاڭ سويلەمدى جايىلما سويلەمگە اينالدىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ، دۇرىس تالداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، تاريح.
كورنەكىلىك: ينتەربەلسەندى قۇرال، سلايدتار، سەمانتيكالىق كارتا، تاپسىرمالار، ورتاق باعالاۋ پاراعى.

ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، سىنىپ وقۋشىلارىن تۇگەلدەۋ، وقۋشىلاردىڭ نازارىن اۋدارۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
- قازاق ءتىلى – ءوز ءتىلىم، انا ءتىلىم،
اباي، مۇحتار سويلەگەن دانا ءتىلىم.
قاستەرلەيدى ۇل - قىزىڭ ماڭگى سەنى،
بولاشاعىم، باقىتىم، دارا ءتىلىم! – مىنە، بالالار، كەمەڭگەر، عۇلاما شايىرلارىمىزدىڭ ءتىلى – تۋعان انا ءتىلىمىز ورەسى بيىك قازاق دەگەن اتقا ءارقاشان لايىق بولايىق.
ەندەشە، بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىزدى كوتەرىڭكى كوڭىل – كۇيمەن باستايىق. ىسكە ءسات!

ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. «بىلگەنگە مارجان»؛ ءىى. جاڭا ساباق؛
ءىىى. «كىم جىلدام؟» ءىۇ. «ويلان، تاپ»؛
ءۇ. شىعارماشىلىق جۇمىس؛ ءۇى. ساباقتى بەكىتۋ. تەست جۇمىسى.
ءۇش توپقا باعالاۋ پاراقتارى تاراتىلادى:

ءى. «بىلگەنگە مارجان» (اۋىزشا)
1) سويلەم قۇرىلىسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟
2) جاي سويلەم دەگەنىمىز نە؟
3) جاي سويلەمنىڭ تۇرلەرى قانداي؟
4) جاقتى جانە جاقسىز سويلەم دەگەنىمىز نە؟
5) جاقسىز سويلەمنىڭ جاسالۋ جولدارى قانداي؟

ءىى. جاڭا ساباق
تاقتاعا سويلەمدەر جازىپ، سويلەم مۇشەلەرىنە تالداتۋ ارقىلى تۇسىندىرەمىن
قار جاۋدى. قار قالىڭ جاۋدى.
ۇشاق كوتەرىلدى. ۇشاق بيىككە كوتەرىلدى.
ءمۇعالىم كىردى. ءمۇعالىم سىنىپقا كىردى.
كۇن جىلىندى. كۇن كوكتەمدە جىلىنادى.
- ءبىرىنشى قاتارداعى سوزدەردە، قانداي ەرەكشەلىك بايقادىڭدار؟
- سويلەمدەردە تۇرلاۋسىز مۇشە جوق.
تەك قانا تۇرلاۋلى مۇشەلەردەن تۇراتىن بىرنەشە مىسالداردى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە كەلتىرتۋ. قورىتىندىنى وقۋشىلار ايتىپ، جالاڭ سويلەمنىڭ ەرەجەسىن شىعارادى.
وقۋشىلار مىناداي ەرەجەلەر شىعارادى:
1) تەك قانا تۇرلاۋلى مۇشەلەردەن تۇراتىن جاي سويلەم جالاڭ سويلەم دەپ اتالادى.
2) باستاۋىش پەن بايانداۋىشتان عانا تۇراتىن جاي سويلەم جالاڭ سويلەم دەپ اتالادى.
وقۋشىلار شىعارعان ەرەجەنى وقۋلىقتاعى ەرەجەمەن سالىستىرۋى كەرەك.
- بەرىلگەن سويلەمدەرگە تۇرلاۋسىز مۇشەلەر قوسۋعا بولادى.
وقۋشىلار سويلەمدى تالداپ، جايىلما سويلەمنىڭ ەرەجەسىن ايتادى.
1) تۇرلاۋلى مۇشەلەرمەن قاتار تۇرلاۋسىز مۇشەلەر قاتىسقان سويلەمدى جايىلما سويلەم دەيمىز.
2) تۇرلاۋسىز مۇشەلەرى بار سويلەمدى جايىلما سويلەم دەيمىز.
مىسالداردان كورىپ وتىرعاندارىڭداي، جالاڭ سويلەمدى جايىلما سويلەمگە اينالدىرۋعا بولادى ەكەن. جالاڭ سويلەمدەرسىز جايىلما سويلەم بولمايتىندىعىن كوردىك.
شىعارىلعان ەرەجەنى وقۋلىقتاعى ەرەجەمەن سالىستىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلارىنىڭ دۇرىستىعىنا كوزدەرىن جەتكىزەمىن.

جاڭا ساباقتى بەكىتۋ كەزەڭى.
وقۋلىقپەن جۇمىس. 114 - جاتتىعۋدى جازباشا تاقتاعا ورىنداۋ.

ءىىى. «كىم جىلدام؟»
بەرىلگەن جالاڭ سويلەمدى جايىلما سويلەمگە، جايىلما سويلەمدى جالاڭ سويلەمگە اينالدىر.
1 توپ اباي وتىر. حاميت كۇندەگىسىنەن ەرتە تۇردى.
2 توپ انام كەلدى. جاڭبىر قاتتى جاۋىپ تۇر.
3 توپ سىنىپتاستار جينالدى. ايجان قىزدارمەن قاتتى جۇگىردى.

ءىۇ. «ويلان، تاپ»
سەمانتيكالىق كەستە

سەرگىتۋ ءساتى.
اۋتوترەنينگ – ءوزىن - ءوزى رەتتەۋ نەمەسە ءوزىن – ءوزى سەندىرۋ.
بالالار، ورىندىققا دۇرىستاپ وتىرىپ، قولىمىزدى سانىمىزعا قويامىز، كوزدى جۇمىپ، بۇلشىق ەتتى بوس ۇستايمىز.
- مەن ىڭعايلى ورنالاسامىن.
- ەشقايدا اسىقپايمىن.
- اقىرىن جانە باپپەن راقاتتانىپ دەم الامىن.
- مەن تىنىشتالامىن.
- مەن تىنىشپىن، ماعان وتە جاقسى.
- دەنەمنىڭ بارلىق جەرى تىنىش.
- قولىم بوساڭسيدى.
- بۇكىل دەنەم تىنىش.
- دەنەمە وتە جاعىمدى جانە ىڭعايلى، ول دەم الادى.
- مەن جاقسى دەم الدىم.
- قولدان، اياقتان بۇكىل دەنەمنەن اۋىرلىق سەزىمى ارىلدى.
- باسىم دەم العان جانە سەرگەك.
- ءوزىمدى جاقسى سەزىنەمىن.
- اقىرىن كوزىمدى اشامىن.

ءۇ. شىعارماشىلىق جۇمىس
جالاڭ جانە جايىلما سويلەمدەردى قاتىستىرىپ «قىس كەلبەتى» تاقىرىبىنا شاعىن شىعارما جاز. تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنالعان ولەڭدەرىن وقيدى.

ءۇى. ساباقتى بەكىتۋ. تەست جۇمىسى.
1. جاي سويلەمنىڭ ەرەجەسىن تابىڭىز.
ا) ءبىر عانا ويدى بىلدىرەدى، ءبىر ينتوناسيامەن ايتىلادى؛
ءا) ەكى نەمەسە ودان كوپ جاي سويلەمنەن تۇرادى؛ ب) كۇردەلى ويدى بىلدىرەدى؛
ۆ) دىبىستاردىڭ جازۋداعى تاڭباسى؛ گ) ادامنىڭ ءار ءتۇرلى كوڭىل كۇيىن ءبىلدىرۋ.
2. جاي سويلەمنىڭ تۇرلەرىن اتاڭىز.
ا) جاقتى سويلەم؛ ءا) سالالاس سويلەم؛ ب) قۇرمالاس سويلەم؛
ۆ) جاي سويلەم؛ گ) لەپتى سويلەم.
3. جاقسىز سويلەمدى تابىڭىز.
ا) مارات جۇگىرىپ كەتتى؛ ءا) اياعىن اسپاننان كەلتىرۋ؛
ب) ولارعا كەلۋگە بولمايدى؛ ۆ) جاز؛ گ) اق جەيدەلى بالا.
4. جاي سويلەمدى كورسەتىڭىز.
ا) سىرىن جاسىرماۋ؛ ءا) مەن تاۋدا وينادىم؛ ب) اۋىلدىڭ مالى؛
ۆ) تون پىشەر؛ گ) جازدىڭ جايلى كۇنى ەدى، مەن كورشى اۋىلعا بارعانمىن.
5. جايىلما سويلەمدى تابىڭىز.
ا) مەن كىتاپحانادان قىزىق كىتاپ الدىم؛ ءا) اسقار – ينجەنەر؛ ب) كۇز؛
ۆ) بالا بولاشاق؛ گ) ەڭبەكتى باعالاۋ.
6. تەك تۇرلاۋلى مۇشەلەردەن تۇرعان سويلەمدى كورسەتىڭىز.
ا) جازدىگۇنى؛ ءا) ءبىلىم – ادامنىڭ قاناتى؛ ب) اتام كەلدى؛
ۆ) كۇن قاتتى ىسىپ كەتتى؛ گ) كوگىلدىر ءتۇس
7. ءبىرىڭعاي مۇشەلى سويلەمدى تابىڭىز.
ا) قىزىق كىتاپ؛ ءا) ياپىر – اي، ابايجان – اي. ب) مارات، دۇكەنگە بارشى؛
ۆ) ول – شىندىق؛ گ) تابيعاتتى قورعاۋ، ساقتاۋ – ءبىزدىڭ پارىزىمىز.
8. ءۇتىر نە ءۇشىن قويىلعان، دۇرىسىن بەلگىلەڭىز.
قۇس قالىقتايدى، ۇشادى، سايرايدى.
ا) ءبىرىڭعاي بايانداۋىش؛ ءا) قۇرمالاس سويلەم؛ ب) قاراتپا؛ ۆ) قىستىرما؛ گ) وقشاۋ ءسوز.
9. جالاڭ سويلەم دەگەنىمىز نە؟
ا) باستاۋىش پەن بايانداۋىشتان عانا قۇرالعان سويلەم.
ءا) تۇرلاۋلى مۇشەلەرىمەن قاتار، تۇرلاۋسىز مۇشەلەرى دە بار سويلەم؛
ب) مازمۇنى تولىق بەرىلگەن سويلەم؛ ۆ) باستاۋىشى جوق سويلەم؛
گ) باستاۋىشى ءاردايىم جاسىرىن تۇراتىن سويلەم.
10. ايقىنداۋىش مۇشە قاتىسىپ تۇرعان سويلەمدى تاپ.
ا) ءبىز، جاستار، ەڭبەكتە، وقۋدا الدا بولۋىمىز كەرەك؛
ءا) سودان بەرى ءبىر قىس، ەكى جاز ءوتتى؛ ب) ايقىز ىرىلەۋ ءبىر تاسقا كەلىپ، وتىرا كەتتى؛
ۆ) مۇيىزىنەن ۇستادى دا، سول قالپى قاتتى دا قالدى؛ گ) ۇجىم تاماشا تابىستارعا جەتىپ
كەلدى.

جاۋابى: 1 - ا؛ 2 - ا؛ 3 - ب؛ 4 - ءا؛ 5 - ا؛ 6 - ب؛ 7 - گ؛ 8 - ا؛ 9 - ا؛ 10 – ا.
رەفلەكسيا.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: 112 - جاتتىعۋ، قارامەن جازىلعان جاي سويلەمدەردى سويلەم مۇشەلەرىنە تالداڭدار.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.

اقمولا وبلىسى، بۇلاندى اۋدانى
التىندى اۋىلى، تۇرسىنبەك كاكىشيەۆ اتىنداعى
التىندى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
يسكاكوۆا مايرا ساركەنوۆنا

نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما