بىرلىگى جاراسقان قازاق ەلى
بىلىمدىلىگى: جاس ۇرپاقتى تاريحي-مادەني جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردى باعالاۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسى الەمدە ەڭ العاشقى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى بولىپ سىرتتان كەلگەن باسقا ۇلت وكىلدەرىنە التىن بەسىك بولعاندىعىن ۇعىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ مادەنيەتىن، ادەت-عۇرپىن سىيلاۋ،
سويلەۋ قابىلەتتەرىن، شىعارماشىلىقتارىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: قازاقستاندىق پاتريوتيزمگە، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە جانە حالقىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ. وقۋشىلاردىڭ بويىنا ۇلتتىق رۋحتى، پاتريوتتىق سەزىمدەردى ۇيالاتۋ، ىنتىماقتىققا، دوستىققا، ءوز وتانىن سۇيۋگە، قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، ولەڭدەر وقۋ، ءتۇسىندىرۋ، تقج قولدانۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءار ۇلتتىڭ كيىمى، سلايد ، گۇلدەر، شار، قاعازدان جاسالعان ۇشاقتار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. پسيحولوگيالىق دايارلىق.
قايىرلى كۇن، بالالار!
شەڭبەر بولىپ تۇرايىق جىلى جۇزبەن،
بىزگە كەلسىن قۋانىش نۇر ىزدەگەن،
شۋاق تولعان جانىمىز، جۇرەگىمىز
ۇلگى السىن كورگەن جان مىنا بىزدەن
سەندەردەي اقىلدى، مەيىرىمدى، بىلىمگە قۇشتار بالالاردى كورگەنىمە مەن بۇگىن وتە قۋانىشتىمىن.ەندەشە، سەندەر دە سونداي قۋانىشتى جۇزبەن ءبىر - بىرلەرىڭە كۇلىمسىرەي قاراپ، باس ءيىپ امانداسايىق.
ەرلان:
ءانۇرانىم –جانۇرانىم، ايتار ءانىم -سويلەر ءسوزىم. ماڭگى باقي شىرقالادى. رەسپۋبليكام ءانۇرانى!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى ورىندالادى.
- ءبىز سەندەرمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانىن ورىندادىق.ءانۇراننىڭ اۆتورلارى كىم؟
ءسوزىن جازعاندار: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ،
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ، ءانىن جازعان: ءشامشى قالداياقوۆ
كۇندەر ءوتتى كەشەگى، جىگەر قۇم بوپ جاسىعان، نەسىنە ونى جاسىرام؟ ءانۇرانىم بۇگىنگى باعا جەتپەس اسىل ءان
- ەلىمىزدىڭ تاعى قانداي رامىزدەرى بار؟ ول تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى – دوڭگەلەك نىساندى جانە كوگىلدىر ءتۇس اياسىنداعى شاڭىراق (كيىز ءۇيدىڭ جوعارعى كۇمبەز ءتارىزدى بولىگى) تۇرىندە بەينەلەنگەن، شاڭىراقتى اينالا كۇن ساۋلەسىندەي تاراپ ۋىقتار شانشىلعان. شاڭىراقتىڭ وڭ جاعى مەن سول جاعىندا اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتار بەينەسى ورنالاستىرىلعان. جوعارعى بولىگىندە – بەس بۇرىشتى كولەمدى جۇلدىز، ال تومەنگى بولىگىندە «قازاقستان» دەگەن جازۋ بار. جۇلدىزدىڭ، شاڭىراقتىڭ، ۋىقتاردىڭ، اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتاردىڭ بەينەسى، سونداي-اق «قازاقستان» دەگەن جازۋ – التىن تۇستەس.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنىڭ اۆتورلارى — جانداربەك ءمالiبەكوۆ پەن شوتى ءۋاليحانوۆ.
ايجان:
قانى دا، جانى دا قازاقتىڭ، ەگەمەن ەركىندىك –عاجاپ كۇن. جۇزىنەن بىلىنگەن، سارايلار تورىندە ىلىنگەن، ەلتاڭبا - ەگەمەن ەلدىڭ بەلگىسى.
ەلتاڭبا - وجەتتىك، ورلىكتىڭ بەلگىسى.
ەلتاڭبا - تاۋەكەل، ەرلىكتىڭ بەلگىسى.
ەلتاڭبا - كەمەلدىك، كەڭدىكتىڭ بەلگىسى. ەلتاڭبا - وزگە ەل مەن تەڭدىكتىڭ بەلگىسى. ەلتاڭبا - ەگەمەن ەلدىڭ بەلگىسى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى – ورتاسىندا شۇعىلالى كۇن، ونىڭ استىندا قالىقتاپ ۇشقان قىران بەينەلەنگەن تىك بۇرىشتى كوگىلدىر ءتۇستى ماتا. تۋدىڭ سابىنىڭ تۇسىندا ۇلتتىق ورنەك تىك جولاق تۇرىندە ناقىشتالعان. كۇن، ونىڭ شۇعىلاسى، قىران جانە ۇلتتىق ورنەك بەينەسى التىن تۇستەس. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىنىڭ اۆتورى — سۋرەتشi شاكەن نيازبەكوۆ.مەملەكەتتىك تۋداعى كوگiلدiر ءتۇس قازاقستان حالقىنىڭ جاڭا مەملەكەتتiلiككە ۇمتىلعان نيەت-تiلەگiنiڭ تازالىعىن، اسقاقتىعىن كورسەتەدi نۇرعا مالىنعان التىن كۇن تىنىشتىق پەن بايلىقتى بەينەلەيدi. كۇن — قوزعالىس، دامۋ، ءوسiپ-وركەندەۋدiڭ جانە ءومiردiڭ بەلگiسi. كۇن — ۋاقىت، زامانا بەينەسi.قاناتىن جايعان قىران قۇس — بار نارسەنiڭ باستاۋىنداي، بيلiك، ايبىندىلىق بەينەسi.ۇلان-بايتاق كەڭiستiكتە قالىقتاعان قىران قر-نىڭ ەركiندiك سۇيگiش اسقاق رۋحىن، قازاق حالقىنىڭ جان-دۇنيەسiنiڭ كەڭدiگiن پاش ەتەدi.
نازيرا:
جاراسقان بايراقتىڭ ءمانى بار، كوك اسپان، كۇن، قىران –ءسانى بار. كوك بايراق –اشىق كوك كەڭىسىم، التىن كۇن - بەلگىسى جەڭىستىڭ. التىن كۇن كوتەرگەن ەل قۇسى- حالقىمنىڭ باتىرلىق بەلگىسى!
نۇربول:
رامىزدەرىم – ەلدىگىمنىڭ بەلگىسى، ءبىلۋ كەرەك بالا داعى ەڭ كىشى. رامىزدەرىم ء-انۇران، تۋ، ەلتاڭبا، رامىزدەردى جاتقا بىلگەن ءجون كىسى
- ءبىزدىڭ ءانۇرانىمىز، ەلتاڭبامىز، كوك بايراعىمىز بار. بۇل نەنى بىلدىرەدى ؟
الىشەر:
عاسىرلار بويى ازاتتىق اڭساعان اتا - بابالاردىڭ جولى ازاپتى، تاعدىرى اۋىر بولعانى انىق. قازاق حالقى تالاي زورلىق، زوبالاڭدى باستان كەشىردى. اتا-بابالارىمىز «ازاتتىق اق تاڭى اتسا ەكەن، تاۋەلسىزدىك كەلسە ەكەن» دەگەن ارماندارى حح عاسىردىڭ سوڭىندا كەلىپ جەتتى. ەجەلگى قازاق جەرىندە تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتى بوستاندىقتىڭ كوك تۋىن جەلبىرەتتى.
ارلان:
تۋعان ەل- قازاقستان ارايلى. بۇگىن ساعان الەم تۇگەل قارايدى. تاۋەلسىزدىك تۇعىرى بۇل حالقىمنىڭ
بەيبىتشىلىك تاڭى ءار كەز ارايلى.
باۋىرجان:
ارايلى ازاتتىقتىڭ نۇرىن قۇشقان، شولپانداي جارقىراعان كۇنشىعىستان. تاۋەلسىز قازاقستان – تۋعان ەلىم، دوسى كوپ، باتا المايدى بىردە دۇشپان.
باۋىرجان:
تاۋەلسىزدىك –ون ءبىر ءارىپ قۇرالعان، سان عاسىرلار بار قازاققا بوپ ارمان. تالاي دارا، دانالاردىڭ كوز جاسى، قانىمەنەن اتتى تاڭ بوپ الدان.
تاۋەلسىزدىك قاسيەتتى ۇعىم بۇل، ەي، كەلەشەك، جان تانىڭمەن ۇعىپ، ءبىل! ون ءبىر ءارىپ - نە ماعىنا بەرەدى؟ ال تالدايىق جەتكەنىڭشە قىزىل ءتىل.
ءت-ارىپى –بىلدىرەدى تەڭدىكتى
ءا-ارىپى – ادەپتىلىك، الدىكتى
ءۋ-ارىپى – ۋايىمسىز ۋاقىتتى
ە-ارىپى – ەگەمەندىك ەلدىكتى
ءل-ارىپى – دەيدى لاعىپ، لەپىرمە
ءس-ارىپى - سەنىمدىلىك سەكىلدى
ءى-ارىپى – ءىلتيپات پەن ىزەت قوي
ءز-ارىپى- زيالىق تىلەك قوي
ءد-ارىپى –شاقىرادى دوستىققا
ءى-ارىپى- ىلكىمدى بوپ ساقتىققا
ك-ارىپى- دەيدى كۇن بول كوكتەگى
ويىن. «تاۋەلسىزدىك ۇشاعى» قازاقستاننىڭ اتاۋلى كۇندەرىن ايتۋ.
1991 جىلى 16- جەلتوقساندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭ قابىلداندى.
1991 جىلى 1 -جەلتوقسانداعى جالپىحالىقتىق سايلاۋدا ن. ءا. نازاربايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى.
1991 جىلى 10 قازان.قازاق حالقىنىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى توقتار اۋباكىروۆ عارىشقا سامعادى.
1992 جىلى 4-ماۋسىمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارى كەڭەسىنىڭ سەسسياسىندا رەسپۋبليكامىزدىڭ تۋى، ەلتاڭباسى، گيمنى قابىلداندى.
1993 جىلى 12- قاراشادا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق اقشاسى - تەڭگە اينالىمعا ەندى.
1994 جىلى عارىشكەر تالعات مۇسابايەۆ عارىشقا ۇشتى.
1995 جىلى 1-ناۋرىز قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلدى.
1995 جىلى 30-تامىزدا جاڭا اتا زاڭىمىز قابىلداندى.
1997 جىلى 10-جەلتوقساندا استانامىز اقمولا قالاسىنا كوشىرىلدى.
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەت باسشىسى جانىنداعى كونسۋلتاتيۆتى-كەڭەسشى ورگان. اسسامبلەيا قىزمەتىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا ەتنوستىق نەمەسە ءدىني ەرەكشەلىگىنە قاراماستان ءاربىر ازاماتتىڭ كونستيتۋسيامەن كەپىلدىك بەرىلگەن ازاماتتىق قۇقىقتارى مەن ەركىندىگى تولىعىمەن قولدانىلاتىن كەلىسىمنىڭ ايرىقشا ۇلگىسى قالىپتاستى. قازاقستاننىڭ كوپ ەتنوستىق باي كەڭىستىگىندە سەنىم، كەلىسىم مەن ءوزارا تۇسىنىستىك ۇلگىسى ورنادى.
كورىنىس.
نەمەرەسى اتاسىنا:
- اتا، نەگە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە باسقا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟ ولار ءبىزدىڭ ەلىمىزگە قاشان كەلدى، كەلۋ تاريحى قانداي؟
- ونى وزدەرىنەن سۇرايىق.
سلايد كورسەتۋ.ءار ۇلت وكىلدەرى وزدەرىنىڭ قازاقستانعا كەلۋ تاريحىن ايتىپ، ۇلتتىق تاعامىن ۇسىنادى.ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى.
مەرەكە:
مى درۋجنوي سەمەيۋ ءجيۆوم ۆ كازاحستانە،
تاتارى، ۋيگۋرى ي رۋسسكيە س نامي.
تاك پۋست جە كرەپنەت ۆو ۆەكي ۆەكوۆ
درۋجبا نارودوۆ ۆسەح ۆوزراستوۆ
التىناي:
قازاقجەرى – قوناقجاي ءتوردىڭ جەرى،
قازاق ەلى – قاسساقتاي ەردىڭ ەلى.
تولقىنىندا تاريحتىڭ قۋعىن كورگەن،
بارشا ۇلتقا قۇت مەكەن بولعان ەدى.
نارگيزا:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قازىرگى تاڭدا 130-دان استام ۇلتتار مەن ۇلىستار مەكەندەيدى.تاريح كوشىنىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭىندە تاعدىر تاۋقىمەتىن ارقالاپ، سولاقاي ساياساتتىڭ قۇربانىنا اينالىپ، ەلىمىزگە كەلىپ قونىستانعان ۇلتتار مەن ۇلىستار ءۇشىن قازاق جەرى كيەلى التىن بەسىككە اينالدى.
ارۋجان:
ناسىلدەرگە ءناسىل بولسىن نۇرلى كۇن،
ىنتىماقتىڭ شەرتسەم دەيمىن ءبىر جىرىن.
تاتۋلىعىن جىرعا قوسام ۇلتتاردىڭ،
ماقتان قىلىپ ۇلىستاردىڭ بىرلىگىن.
ارايلىم:
ءتىلى بولەك بولعانمەنەن تىلەك ءبىر،
ۇلى دوستىق ماپەلەگەن جۇرەك گۇل.
قازاقستان بار ۇلىسقا شاڭىراق،
شايقالماستان شاتتىعىمىز تىرەپ تۇر.
نارگيزا:
قازاق ەلى قاشاننان دا جىر ەلى
تاريحىندا تۇلعالار كوپ كيەلى.
قازاقستان اياسىندا بۇرىننان
بىرنەشە ۇلت بىرگە ءومىر سۇرەدى.
بىر-بىرىمەن ءتاتۋ-تاتتى تۇرادى.
ءبارىنىڭ دە قازاقستان تۇراعى.
توپپەن جۇمىس.ەكى توپقا ءبولىپ، ءبىرىنشى توپ «بىرلىك» تاقىرىبىنا ەسسە جازادى، ەكىنشى توپ وسى تاقىرىپقا ماقال-ماتەلدەر ايتادى.جەكەلەگەن وقۋشىلارعا جازعان ەسسەلەرىن وقىتۋ.
ايجان:
قازاقستان دەيتىن مەنىڭ بار ەلىم،
جاتىر الىپ جارتى دۇنيە الەمىن.
بۇل دالانى كورىپ العاش قۋانعام،
بۇل دالادا وسكەن جاندا جوق ارمان.
باۋىرجان :
قازاقستان - ەلىم مەنىڭ
قازاقستان - جەرىم مەنىڭ
ساعان ارناپ تارتىلادى
كۇيىم مەنىڭ !
حالىق كۇيى «تەپەڭكوك» ورىندايتىندار ساتپەكوۆ باۋىرجان، كاسكەيەۆ باۋىرجان، بەكەنوۆا انەل
قازاق ءبيى. بيلەيتىندەر: تولەۋوۆا ايجان، ومار نازيرا
تاير:
كىم بىلمەس قازاعىمنىڭ قويۋ شايىن،
جال-جايا، قازى-قارتا، قۇرت پەن مايىن.
اق تىلەكپەن ءاربىر كەلگەن قوناعىنا،
قۇرمەتپەن شىعاراتىن ءتورى دايىن.
كەلىڭىز ۇسىنامىن توردەن ورىن،
«دوسىم» دەگەن ادامعا مىنە قولىم.
ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە وسى تىلەك،
ادامزات، وڭ ساپاردا بولسىن جولىڭ.
جاسا، جاسا تىنىشتىق
دوستىق بىزگە تىم ىستىق،
بىرلىك – بايلىق، ىرىس – قۇت.
حورمەن : «تۋعان جەر» ءانى.
دامىتۋشىلىعى: باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ مادەنيەتىن، ادەت-عۇرپىن سىيلاۋ،
سويلەۋ قابىلەتتەرىن، شىعارماشىلىقتارىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: قازاقستاندىق پاتريوتيزمگە، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە جانە حالقىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ. وقۋشىلاردىڭ بويىنا ۇلتتىق رۋحتى، پاتريوتتىق سەزىمدەردى ۇيالاتۋ، ىنتىماقتىققا، دوستىققا، ءوز وتانىن سۇيۋگە، قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، ولەڭدەر وقۋ، ءتۇسىندىرۋ، تقج قولدانۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءار ۇلتتىڭ كيىمى، سلايد ، گۇلدەر، شار، قاعازدان جاسالعان ۇشاقتار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. پسيحولوگيالىق دايارلىق.
قايىرلى كۇن، بالالار!
شەڭبەر بولىپ تۇرايىق جىلى جۇزبەن،
بىزگە كەلسىن قۋانىش نۇر ىزدەگەن،
شۋاق تولعان جانىمىز، جۇرەگىمىز
ۇلگى السىن كورگەن جان مىنا بىزدەن
سەندەردەي اقىلدى، مەيىرىمدى، بىلىمگە قۇشتار بالالاردى كورگەنىمە مەن بۇگىن وتە قۋانىشتىمىن.ەندەشە، سەندەر دە سونداي قۋانىشتى جۇزبەن ءبىر - بىرلەرىڭە كۇلىمسىرەي قاراپ، باس ءيىپ امانداسايىق.
ەرلان:
ءانۇرانىم –جانۇرانىم، ايتار ءانىم -سويلەر ءسوزىم. ماڭگى باقي شىرقالادى. رەسپۋبليكام ءانۇرانى!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى ورىندالادى.
- ءبىز سەندەرمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانىن ورىندادىق.ءانۇراننىڭ اۆتورلارى كىم؟
ءسوزىن جازعاندار: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ،
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ، ءانىن جازعان: ءشامشى قالداياقوۆ
كۇندەر ءوتتى كەشەگى، جىگەر قۇم بوپ جاسىعان، نەسىنە ونى جاسىرام؟ ءانۇرانىم بۇگىنگى باعا جەتپەس اسىل ءان
- ەلىمىزدىڭ تاعى قانداي رامىزدەرى بار؟ ول تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى – دوڭگەلەك نىساندى جانە كوگىلدىر ءتۇس اياسىنداعى شاڭىراق (كيىز ءۇيدىڭ جوعارعى كۇمبەز ءتارىزدى بولىگى) تۇرىندە بەينەلەنگەن، شاڭىراقتى اينالا كۇن ساۋلەسىندەي تاراپ ۋىقتار شانشىلعان. شاڭىراقتىڭ وڭ جاعى مەن سول جاعىندا اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتار بەينەسى ورنالاستىرىلعان. جوعارعى بولىگىندە – بەس بۇرىشتى كولەمدى جۇلدىز، ال تومەنگى بولىگىندە «قازاقستان» دەگەن جازۋ بار. جۇلدىزدىڭ، شاڭىراقتىڭ، ۋىقتاردىڭ، اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتاردىڭ بەينەسى، سونداي-اق «قازاقستان» دەگەن جازۋ – التىن تۇستەس.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنىڭ اۆتورلارى — جانداربەك ءمالiبەكوۆ پەن شوتى ءۋاليحانوۆ.
ايجان:
قانى دا، جانى دا قازاقتىڭ، ەگەمەن ەركىندىك –عاجاپ كۇن. جۇزىنەن بىلىنگەن، سارايلار تورىندە ىلىنگەن، ەلتاڭبا - ەگەمەن ەلدىڭ بەلگىسى.
ەلتاڭبا - وجەتتىك، ورلىكتىڭ بەلگىسى.
ەلتاڭبا - تاۋەكەل، ەرلىكتىڭ بەلگىسى.
ەلتاڭبا - كەمەلدىك، كەڭدىكتىڭ بەلگىسى. ەلتاڭبا - وزگە ەل مەن تەڭدىكتىڭ بەلگىسى. ەلتاڭبا - ەگەمەن ەلدىڭ بەلگىسى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى – ورتاسىندا شۇعىلالى كۇن، ونىڭ استىندا قالىقتاپ ۇشقان قىران بەينەلەنگەن تىك بۇرىشتى كوگىلدىر ءتۇستى ماتا. تۋدىڭ سابىنىڭ تۇسىندا ۇلتتىق ورنەك تىك جولاق تۇرىندە ناقىشتالعان. كۇن، ونىڭ شۇعىلاسى، قىران جانە ۇلتتىق ورنەك بەينەسى التىن تۇستەس. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىنىڭ اۆتورى — سۋرەتشi شاكەن نيازبەكوۆ.مەملەكەتتىك تۋداعى كوگiلدiر ءتۇس قازاقستان حالقىنىڭ جاڭا مەملەكەتتiلiككە ۇمتىلعان نيەت-تiلەگiنiڭ تازالىعىن، اسقاقتىعىن كورسەتەدi نۇرعا مالىنعان التىن كۇن تىنىشتىق پەن بايلىقتى بەينەلەيدi. كۇن — قوزعالىس، دامۋ، ءوسiپ-وركەندەۋدiڭ جانە ءومiردiڭ بەلگiسi. كۇن — ۋاقىت، زامانا بەينەسi.قاناتىن جايعان قىران قۇس — بار نارسەنiڭ باستاۋىنداي، بيلiك، ايبىندىلىق بەينەسi.ۇلان-بايتاق كەڭiستiكتە قالىقتاعان قىران قر-نىڭ ەركiندiك سۇيگiش اسقاق رۋحىن، قازاق حالقىنىڭ جان-دۇنيەسiنiڭ كەڭدiگiن پاش ەتەدi.
نازيرا:
جاراسقان بايراقتىڭ ءمانى بار، كوك اسپان، كۇن، قىران –ءسانى بار. كوك بايراق –اشىق كوك كەڭىسىم، التىن كۇن - بەلگىسى جەڭىستىڭ. التىن كۇن كوتەرگەن ەل قۇسى- حالقىمنىڭ باتىرلىق بەلگىسى!
نۇربول:
رامىزدەرىم – ەلدىگىمنىڭ بەلگىسى، ءبىلۋ كەرەك بالا داعى ەڭ كىشى. رامىزدەرىم ء-انۇران، تۋ، ەلتاڭبا، رامىزدەردى جاتقا بىلگەن ءجون كىسى
- ءبىزدىڭ ءانۇرانىمىز، ەلتاڭبامىز، كوك بايراعىمىز بار. بۇل نەنى بىلدىرەدى ؟
الىشەر:
عاسىرلار بويى ازاتتىق اڭساعان اتا - بابالاردىڭ جولى ازاپتى، تاعدىرى اۋىر بولعانى انىق. قازاق حالقى تالاي زورلىق، زوبالاڭدى باستان كەشىردى. اتا-بابالارىمىز «ازاتتىق اق تاڭى اتسا ەكەن، تاۋەلسىزدىك كەلسە ەكەن» دەگەن ارماندارى حح عاسىردىڭ سوڭىندا كەلىپ جەتتى. ەجەلگى قازاق جەرىندە تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتى بوستاندىقتىڭ كوك تۋىن جەلبىرەتتى.
ارلان:
تۋعان ەل- قازاقستان ارايلى. بۇگىن ساعان الەم تۇگەل قارايدى. تاۋەلسىزدىك تۇعىرى بۇل حالقىمنىڭ
بەيبىتشىلىك تاڭى ءار كەز ارايلى.
باۋىرجان:
ارايلى ازاتتىقتىڭ نۇرىن قۇشقان، شولپانداي جارقىراعان كۇنشىعىستان. تاۋەلسىز قازاقستان – تۋعان ەلىم، دوسى كوپ، باتا المايدى بىردە دۇشپان.
باۋىرجان:
تاۋەلسىزدىك –ون ءبىر ءارىپ قۇرالعان، سان عاسىرلار بار قازاققا بوپ ارمان. تالاي دارا، دانالاردىڭ كوز جاسى، قانىمەنەن اتتى تاڭ بوپ الدان.
تاۋەلسىزدىك قاسيەتتى ۇعىم بۇل، ەي، كەلەشەك، جان تانىڭمەن ۇعىپ، ءبىل! ون ءبىر ءارىپ - نە ماعىنا بەرەدى؟ ال تالدايىق جەتكەنىڭشە قىزىل ءتىل.
ءت-ارىپى –بىلدىرەدى تەڭدىكتى
ءا-ارىپى – ادەپتىلىك، الدىكتى
ءۋ-ارىپى – ۋايىمسىز ۋاقىتتى
ە-ارىپى – ەگەمەندىك ەلدىكتى
ءل-ارىپى – دەيدى لاعىپ، لەپىرمە
ءس-ارىپى - سەنىمدىلىك سەكىلدى
ءى-ارىپى – ءىلتيپات پەن ىزەت قوي
ءز-ارىپى- زيالىق تىلەك قوي
ءد-ارىپى –شاقىرادى دوستىققا
ءى-ارىپى- ىلكىمدى بوپ ساقتىققا
ك-ارىپى- دەيدى كۇن بول كوكتەگى
ويىن. «تاۋەلسىزدىك ۇشاعى» قازاقستاننىڭ اتاۋلى كۇندەرىن ايتۋ.
1991 جىلى 16- جەلتوقساندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭ قابىلداندى.
1991 جىلى 1 -جەلتوقسانداعى جالپىحالىقتىق سايلاۋدا ن. ءا. نازاربايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى.
1991 جىلى 10 قازان.قازاق حالقىنىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى توقتار اۋباكىروۆ عارىشقا سامعادى.
1992 جىلى 4-ماۋسىمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارى كەڭەسىنىڭ سەسسياسىندا رەسپۋبليكامىزدىڭ تۋى، ەلتاڭباسى، گيمنى قابىلداندى.
1993 جىلى 12- قاراشادا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق اقشاسى - تەڭگە اينالىمعا ەندى.
1994 جىلى عارىشكەر تالعات مۇسابايەۆ عارىشقا ۇشتى.
1995 جىلى 1-ناۋرىز قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلدى.
1995 جىلى 30-تامىزدا جاڭا اتا زاڭىمىز قابىلداندى.
1997 جىلى 10-جەلتوقساندا استانامىز اقمولا قالاسىنا كوشىرىلدى.
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەت باسشىسى جانىنداعى كونسۋلتاتيۆتى-كەڭەسشى ورگان. اسسامبلەيا قىزمەتىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا ەتنوستىق نەمەسە ءدىني ەرەكشەلىگىنە قاراماستان ءاربىر ازاماتتىڭ كونستيتۋسيامەن كەپىلدىك بەرىلگەن ازاماتتىق قۇقىقتارى مەن ەركىندىگى تولىعىمەن قولدانىلاتىن كەلىسىمنىڭ ايرىقشا ۇلگىسى قالىپتاستى. قازاقستاننىڭ كوپ ەتنوستىق باي كەڭىستىگىندە سەنىم، كەلىسىم مەن ءوزارا تۇسىنىستىك ۇلگىسى ورنادى.
كورىنىس.
نەمەرەسى اتاسىنا:
- اتا، نەگە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە باسقا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟ ولار ءبىزدىڭ ەلىمىزگە قاشان كەلدى، كەلۋ تاريحى قانداي؟
- ونى وزدەرىنەن سۇرايىق.
سلايد كورسەتۋ.ءار ۇلت وكىلدەرى وزدەرىنىڭ قازاقستانعا كەلۋ تاريحىن ايتىپ، ۇلتتىق تاعامىن ۇسىنادى.ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى.
مەرەكە:
مى درۋجنوي سەمەيۋ ءجيۆوم ۆ كازاحستانە،
تاتارى، ۋيگۋرى ي رۋسسكيە س نامي.
تاك پۋست جە كرەپنەت ۆو ۆەكي ۆەكوۆ
درۋجبا نارودوۆ ۆسەح ۆوزراستوۆ
التىناي:
قازاقجەرى – قوناقجاي ءتوردىڭ جەرى،
قازاق ەلى – قاسساقتاي ەردىڭ ەلى.
تولقىنىندا تاريحتىڭ قۋعىن كورگەن،
بارشا ۇلتقا قۇت مەكەن بولعان ەدى.
نارگيزا:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قازىرگى تاڭدا 130-دان استام ۇلتتار مەن ۇلىستار مەكەندەيدى.تاريح كوشىنىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭىندە تاعدىر تاۋقىمەتىن ارقالاپ، سولاقاي ساياساتتىڭ قۇربانىنا اينالىپ، ەلىمىزگە كەلىپ قونىستانعان ۇلتتار مەن ۇلىستار ءۇشىن قازاق جەرى كيەلى التىن بەسىككە اينالدى.
ارۋجان:
ناسىلدەرگە ءناسىل بولسىن نۇرلى كۇن،
ىنتىماقتىڭ شەرتسەم دەيمىن ءبىر جىرىن.
تاتۋلىعىن جىرعا قوسام ۇلتتاردىڭ،
ماقتان قىلىپ ۇلىستاردىڭ بىرلىگىن.
ارايلىم:
ءتىلى بولەك بولعانمەنەن تىلەك ءبىر،
ۇلى دوستىق ماپەلەگەن جۇرەك گۇل.
قازاقستان بار ۇلىسقا شاڭىراق،
شايقالماستان شاتتىعىمىز تىرەپ تۇر.
نارگيزا:
قازاق ەلى قاشاننان دا جىر ەلى
تاريحىندا تۇلعالار كوپ كيەلى.
قازاقستان اياسىندا بۇرىننان
بىرنەشە ۇلت بىرگە ءومىر سۇرەدى.
بىر-بىرىمەن ءتاتۋ-تاتتى تۇرادى.
ءبارىنىڭ دە قازاقستان تۇراعى.
توپپەن جۇمىس.ەكى توپقا ءبولىپ، ءبىرىنشى توپ «بىرلىك» تاقىرىبىنا ەسسە جازادى، ەكىنشى توپ وسى تاقىرىپقا ماقال-ماتەلدەر ايتادى.جەكەلەگەن وقۋشىلارعا جازعان ەسسەلەرىن وقىتۋ.
ايجان:
قازاقستان دەيتىن مەنىڭ بار ەلىم،
جاتىر الىپ جارتى دۇنيە الەمىن.
بۇل دالانى كورىپ العاش قۋانعام،
بۇل دالادا وسكەن جاندا جوق ارمان.
باۋىرجان :
قازاقستان - ەلىم مەنىڭ
قازاقستان - جەرىم مەنىڭ
ساعان ارناپ تارتىلادى
كۇيىم مەنىڭ !
حالىق كۇيى «تەپەڭكوك» ورىندايتىندار ساتپەكوۆ باۋىرجان، كاسكەيەۆ باۋىرجان، بەكەنوۆا انەل
قازاق ءبيى. بيلەيتىندەر: تولەۋوۆا ايجان، ومار نازيرا
تاير:
كىم بىلمەس قازاعىمنىڭ قويۋ شايىن،
جال-جايا، قازى-قارتا، قۇرت پەن مايىن.
اق تىلەكپەن ءاربىر كەلگەن قوناعىنا،
قۇرمەتپەن شىعاراتىن ءتورى دايىن.
كەلىڭىز ۇسىنامىن توردەن ورىن،
«دوسىم» دەگەن ادامعا مىنە قولىم.
ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە وسى تىلەك،
ادامزات، وڭ ساپاردا بولسىن جولىڭ.
جاسا، جاسا تىنىشتىق
دوستىق بىزگە تىم ىستىق،
بىرلىك – بايلىق، ىرىس – قۇت.
حورمەن : «تۋعان جەر» ءانى.
You Might Also Like
-
ماماي باتىر اۋىلى، م.لومونوسوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
-
اۋەزوۆ اۋدانى، ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى №86 مەكتەپ-گيمنازياسى
