ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى
ورال قالاسى
ا. تايمانوۆ اتىنداعى № 34 مەكتەپ – گيمنازيا ءمۇعالىمى
س. س. داۆلەتكالييەۆا
تاربيە ساعاتى «ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى»
ماقساتى: اتا زاڭىمىزدا بەكىتىلگەن بالانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى مەن قۇقىقتارى، ەڭ قىمبات قازىنا - ادام، ونىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ؛ ادامگەرشىلىككە، ۇلتشىلدىققا، ءوز وتانىن سۇيۋگە، ءتىلىن، ءدىنىن، مادەنيەتىن، ادەبيەتىن، تاريحىن، ادەت - عۇرپىن جالعاستىرۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: رامىزدەر، قاناتتى سوزدەر، قوسىمشا ماتەريال.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. تاڭەرتەڭگىلىك وي سەرگىتۋ (وقۋشىلاردىڭ امانداسۋ تىلەگى)
2. وي قوزعاۋ (تاقتاعا سيفرلار ىلىنەدى). بۇل سيفرلار نە ايتقىسى كەلەدى؟ (وقۋشىلار جاۋاپتارى)
3. تاقتاعا 19 سيفرى ىلىنەدى. ءمۇعالىم وقۋشىلاردى تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبىمەن تانىستىرىپ، 19 سيفرى نەنى ءبىلدىرىپ تۇرعانىن سۇرايدى ( وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى)
II. «زاڭ ادامدى باعىندىرادى، زاڭدى اقىل باعىندىرادى»(وقۋشىلارعا سۇراقتار قويىلادى. زاڭ، كونستيتۋسيا دەگەن سوزدەردى قالاي تۇسىنەسىز، زاڭ نە ءۇشىن كەرەك دەپ ويلايسىز)
ءمۇعالىم وقۋشىلارعا كونستيتۋسيا تۋرالى قىسقاشا مالىمەت بەرەدى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش كونستيتۋسياسى 1993 جىلى 28 قاڭتاردا، ال جاڭا كونستيتۋسيا 1995 جىلى 30 تامىزدا قابىلداندى. ول 9 ءبولىم، 98 باپتان تۇرادى. پارلامەنت زاڭدى قابىلداپ، بەكىتەدى، وزگەرىستەر ەنگىزەدى. كونستيتۋسيا دەگەنىمىز لاتىننىڭ» constitution» سوزىنەن شىققان، ياعني ورناتۋ، قۇرىلىم دەپ اۋدارىلادى.
(تاقتاعا تىرەك سوزدەر ىلىنەدى. كونستيتۋسيا - ورناتۋ، قۇرىلىم. ءبىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان مەملەكەتتە ءتارتىپ ورناتۋ)
III. «ۇرپاق تاربيەسى - ۇلت بولاشاعى» دەگەن ناقىل سوزگە سۇيەنە وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى 3 - تاراۋدىڭ 8، 15، 16، 20 باپتارىنا جانە 10 - تاراۋداعى 50 - ءشى باپتارعا توقتالا كەتەيىك.
8 - باپ: «بالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇقىعى»
1. ءاربىر بالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋعا بۇلجىماس قۇقىعى بار
2. بالالاردىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ جانە ىنتالاندىرۋ
3. بالانىڭ، ونىڭ اتا - اناسىنىڭ دەنساۋلىق جاعدايىنا باقىلاۋ جاساۋ جانە بالالار اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ
4. بىلىكتى مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ
(بۇل وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى. ولاردىڭ ويلارىن قورىتىندىلاۋ.№1 كونۆەرتتەن دەنساۋلىققا بايلانىستى ماقال - ماتەل وقىلىپ، تۇسىندىرىلەدى)
دەنساۋلىق - بايلىقتان قىمبات.
15 - باپ: «بالانىڭ ءبىلىم الۋعا قۇقىعى»
1. ءاربىر بالانىڭ ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار جانە ق ر - نىڭ ءبىلىم الۋ زاڭىنا سايكەس وعان تەگىن ورتا ءبىلىم، باستاپقى كاسىبي ءبىلىم جانە كونكۋرستىق نەگىزىندە تەگىن ورتا ءبىلىم، ورتاق كاسىبي، جوعارعى كاسىبي ءبىلىم الۋعا كەپىلدىك بەرىلەدى (№2 كونۆەرت اشىلىپ، ءبىلىم تۋرالى قاناتتى ءسوز وقىلادى)
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە،
ارتىق عىلىم كىتاپتا
ەرىنبەي وقىپ كورۋگە
16 - باپ: «بالانىڭ ەڭبەك بوستاندىعىنىڭ قۇقىعى»
ءاربىر بالانىڭ ەڭبەك قۇقىعىنا، قىزمەت جانە كاسىپ تۇرلەرىن ەركىن تاڭداۋعا قۇقىعى بار (№3 كونۆەرت اشىلادى)
ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي
20 - باپ:«بالانىڭ مىندەتتەرى»
ءاربىر بالا ق ر كونستيتۋسياسىن جانە زاڭدارىن ساقتاۋعا، باسقا ادامداردىڭ قۇقىقتارىن، بوستاندىعىن، ار - وجدانى مەن ءقادىر - قاسيەتىن، رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارىن قۇرمەتتەۋگە، ەڭبەككە جارامسىز اتا - اناسىنا قامقورلىق جاساۋعا، تاريحي جانە مادەنيەت مۇرالاردىڭ ساقتالۋىنا قام - قارەكەت جاساۋعا، تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن ساقتاۋعا، تابيعاتتى ساقتاۋعا جانە تابيعي بايلىقتارعا ۇقىپتى قاراۋعا مىندەتتى.
وقۋشىلاردىڭ مىندەتتەرى:
- ءاربىر ادامنىڭ ار مەن نامىسىن قۇرمەتتەي وتىرىپ، ءوزىن كەز - كەلگەن جاعدايدا لايىقتى ۇستاۋ؛
- وقۋعا ارنالعان ۋاقىتتى تولىق پايدالانۋعا، ءوزىنىڭ ءبىلىم اياسىن كەڭەيتۋگە، ىنتامەن جۇمىس ىستەۋ، ساباققا جۇيەلى تۇردە دايىندالۋ، سىنىپتان جانە مەكتەپتەن تىس شارالارعا قاتىسۋ؛
- ءارقاشان مەكتەپ يگىلىگىنە ۇلەس قوسۋ، مەكتەپ نامىسىن، بەدەلىن قورعاپ، ونىڭ داستۇرلەرىن جالعاستىرۋ؛
- مۇعالىمدەر مەن مەكتەپتىڭ باسقا قىزمەتكەرلەرىن ءقادىر تۇتۋ، مەكتەپ ەرەجەلەرىنە باعىنۋ؛
- مىنەز - قۇلىق ەرەجەلەرىن ساقتاۋ؛
- ۇلكەندەردى قۇرمەتتەۋ؛
- باسقا ادامنىڭ ار - نامىسىن قادىرلەۋ؛
- قۇقىق بۇزۋشىلىققا جول بەرمەۋ؛
- ءوزىنىڭ جانە جولداستارىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى قام جەۋ؛
- ءاردايىم تازا جانە ۇقىپتى بولىپ ءجۇرۋ؛
- سىنىپ، مەكتەپ عيماراتى مەن ونىڭ اۋماعىن تازالىقتا ۇستاۋ؛
- ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت تانىتۋ، مۇعالىمدەر مەن اتا - انالاردىڭ زاڭدى تالاپتارىن ورىنداۋ؛
IV. «اتا زاڭ» ولەڭى وقىلادى
كەلە جاتىر كەرىم كۇن
حالىق ءسۇيىپ قالاعان.
اتا زاڭىن ەلىمنىڭ
قۇرمەتتەيدى بار ادام.
التىن زاڭىم قورعايدى
بار ادامنىڭ تەڭدىگىن.
ادىلەتتى قولدايدى،
ارقا تۇتىپ ەل بۇگىن.
ول بارشاعا ءجون نۇسقاپ،
جەتەلەيدى جارىققا.
ەلباسى ونى قولعا ۇستاپ،
انت بەرەدى حالىققا.
V. قورىتىندىلاۋ.
اق ءسۇتىن بەرىپ ايالاپ وسىرگەن انانى قالاي سۇيسەڭ، ەلىڭدى دە سولاي ءسۇيۋ – قاسيەتتى بورىشىڭ.
ا. تايمانوۆ اتىنداعى № 34 مەكتەپ – گيمنازيا ءمۇعالىمى
س. س. داۆلەتكالييەۆا
تاربيە ساعاتى «ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى»
ماقساتى: اتا زاڭىمىزدا بەكىتىلگەن بالانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى مەن قۇقىقتارى، ەڭ قىمبات قازىنا - ادام، ونىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ؛ ادامگەرشىلىككە، ۇلتشىلدىققا، ءوز وتانىن سۇيۋگە، ءتىلىن، ءدىنىن، مادەنيەتىن، ادەبيەتىن، تاريحىن، ادەت - عۇرپىن جالعاستىرۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: رامىزدەر، قاناتتى سوزدەر، قوسىمشا ماتەريال.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. تاڭەرتەڭگىلىك وي سەرگىتۋ (وقۋشىلاردىڭ امانداسۋ تىلەگى)
2. وي قوزعاۋ (تاقتاعا سيفرلار ىلىنەدى). بۇل سيفرلار نە ايتقىسى كەلەدى؟ (وقۋشىلار جاۋاپتارى)
3. تاقتاعا 19 سيفرى ىلىنەدى. ءمۇعالىم وقۋشىلاردى تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبىمەن تانىستىرىپ، 19 سيفرى نەنى ءبىلدىرىپ تۇرعانىن سۇرايدى ( وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى)
II. «زاڭ ادامدى باعىندىرادى، زاڭدى اقىل باعىندىرادى»(وقۋشىلارعا سۇراقتار قويىلادى. زاڭ، كونستيتۋسيا دەگەن سوزدەردى قالاي تۇسىنەسىز، زاڭ نە ءۇشىن كەرەك دەپ ويلايسىز)
ءمۇعالىم وقۋشىلارعا كونستيتۋسيا تۋرالى قىسقاشا مالىمەت بەرەدى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش كونستيتۋسياسى 1993 جىلى 28 قاڭتاردا، ال جاڭا كونستيتۋسيا 1995 جىلى 30 تامىزدا قابىلداندى. ول 9 ءبولىم، 98 باپتان تۇرادى. پارلامەنت زاڭدى قابىلداپ، بەكىتەدى، وزگەرىستەر ەنگىزەدى. كونستيتۋسيا دەگەنىمىز لاتىننىڭ» constitution» سوزىنەن شىققان، ياعني ورناتۋ، قۇرىلىم دەپ اۋدارىلادى.
(تاقتاعا تىرەك سوزدەر ىلىنەدى. كونستيتۋسيا - ورناتۋ، قۇرىلىم. ءبىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان مەملەكەتتە ءتارتىپ ورناتۋ)
III. «ۇرپاق تاربيەسى - ۇلت بولاشاعى» دەگەن ناقىل سوزگە سۇيەنە وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى 3 - تاراۋدىڭ 8، 15، 16، 20 باپتارىنا جانە 10 - تاراۋداعى 50 - ءشى باپتارعا توقتالا كەتەيىك.
8 - باپ: «بالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇقىعى»
1. ءاربىر بالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋعا بۇلجىماس قۇقىعى بار
2. بالالاردىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ جانە ىنتالاندىرۋ
3. بالانىڭ، ونىڭ اتا - اناسىنىڭ دەنساۋلىق جاعدايىنا باقىلاۋ جاساۋ جانە بالالار اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ
4. بىلىكتى مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ
(بۇل وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى. ولاردىڭ ويلارىن قورىتىندىلاۋ.№1 كونۆەرتتەن دەنساۋلىققا بايلانىستى ماقال - ماتەل وقىلىپ، تۇسىندىرىلەدى)
دەنساۋلىق - بايلىقتان قىمبات.
15 - باپ: «بالانىڭ ءبىلىم الۋعا قۇقىعى»
1. ءاربىر بالانىڭ ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار جانە ق ر - نىڭ ءبىلىم الۋ زاڭىنا سايكەس وعان تەگىن ورتا ءبىلىم، باستاپقى كاسىبي ءبىلىم جانە كونكۋرستىق نەگىزىندە تەگىن ورتا ءبىلىم، ورتاق كاسىبي، جوعارعى كاسىبي ءبىلىم الۋعا كەپىلدىك بەرىلەدى (№2 كونۆەرت اشىلىپ، ءبىلىم تۋرالى قاناتتى ءسوز وقىلادى)
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە،
ارتىق عىلىم كىتاپتا
ەرىنبەي وقىپ كورۋگە
16 - باپ: «بالانىڭ ەڭبەك بوستاندىعىنىڭ قۇقىعى»
ءاربىر بالانىڭ ەڭبەك قۇقىعىنا، قىزمەت جانە كاسىپ تۇرلەرىن ەركىن تاڭداۋعا قۇقىعى بار (№3 كونۆەرت اشىلادى)
ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي
20 - باپ:«بالانىڭ مىندەتتەرى»
ءاربىر بالا ق ر كونستيتۋسياسىن جانە زاڭدارىن ساقتاۋعا، باسقا ادامداردىڭ قۇقىقتارىن، بوستاندىعىن، ار - وجدانى مەن ءقادىر - قاسيەتىن، رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارىن قۇرمەتتەۋگە، ەڭبەككە جارامسىز اتا - اناسىنا قامقورلىق جاساۋعا، تاريحي جانە مادەنيەت مۇرالاردىڭ ساقتالۋىنا قام - قارەكەت جاساۋعا، تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن ساقتاۋعا، تابيعاتتى ساقتاۋعا جانە تابيعي بايلىقتارعا ۇقىپتى قاراۋعا مىندەتتى.
وقۋشىلاردىڭ مىندەتتەرى:
- ءاربىر ادامنىڭ ار مەن نامىسىن قۇرمەتتەي وتىرىپ، ءوزىن كەز - كەلگەن جاعدايدا لايىقتى ۇستاۋ؛
- وقۋعا ارنالعان ۋاقىتتى تولىق پايدالانۋعا، ءوزىنىڭ ءبىلىم اياسىن كەڭەيتۋگە، ىنتامەن جۇمىس ىستەۋ، ساباققا جۇيەلى تۇردە دايىندالۋ، سىنىپتان جانە مەكتەپتەن تىس شارالارعا قاتىسۋ؛
- ءارقاشان مەكتەپ يگىلىگىنە ۇلەس قوسۋ، مەكتەپ نامىسىن، بەدەلىن قورعاپ، ونىڭ داستۇرلەرىن جالعاستىرۋ؛
- مۇعالىمدەر مەن مەكتەپتىڭ باسقا قىزمەتكەرلەرىن ءقادىر تۇتۋ، مەكتەپ ەرەجەلەرىنە باعىنۋ؛
- مىنەز - قۇلىق ەرەجەلەرىن ساقتاۋ؛
- ۇلكەندەردى قۇرمەتتەۋ؛
- باسقا ادامنىڭ ار - نامىسىن قادىرلەۋ؛
- قۇقىق بۇزۋشىلىققا جول بەرمەۋ؛
- ءوزىنىڭ جانە جولداستارىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى قام جەۋ؛
- ءاردايىم تازا جانە ۇقىپتى بولىپ ءجۇرۋ؛
- سىنىپ، مەكتەپ عيماراتى مەن ونىڭ اۋماعىن تازالىقتا ۇستاۋ؛
- ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت تانىتۋ، مۇعالىمدەر مەن اتا - انالاردىڭ زاڭدى تالاپتارىن ورىنداۋ؛
IV. «اتا زاڭ» ولەڭى وقىلادى
كەلە جاتىر كەرىم كۇن
حالىق ءسۇيىپ قالاعان.
اتا زاڭىن ەلىمنىڭ
قۇرمەتتەيدى بار ادام.
التىن زاڭىم قورعايدى
بار ادامنىڭ تەڭدىگىن.
ادىلەتتى قولدايدى،
ارقا تۇتىپ ەل بۇگىن.
ول بارشاعا ءجون نۇسقاپ،
جەتەلەيدى جارىققا.
ەلباسى ونى قولعا ۇستاپ،
انت بەرەدى حالىققا.
V. قورىتىندىلاۋ.
اق ءسۇتىن بەرىپ ايالاپ وسىرگەن انانى قالاي سۇيسەڭ، ەلىڭدى دە سولاي ءسۇيۋ – قاسيەتتى بورىشىڭ.
You Might Also Like
