بولشەكتەر مەن ۇلەستەر
اشىق ساباقتىڭ تاقىرىبى: "بولشەكتەر مەن ۇلەستەر. ولاردىڭ جازىلۋى"
ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. وقۋشىلارعا بولشەكتەر مەن ۇلەستەر تۋرالى، بولشەكتەردىڭ الىمى مەن ءبولىمىن، ۇلەس ءسوزىنىڭ ماعىنالارىن ءتۇسىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ، جىلدام ەسەپتەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سىزبا جانە سۋرەتتەگى ەسەپتەر ارقىلى ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
3. تاربيەلىك. داپتەردە جانە تاقتادا دۇرىس جازۋ ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا، توپپەن جۇمىس جاساۋ بارىسىندا ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: داستۇردەن تىس
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ءادىس - تاسىلدەرى: توپتىق جۇمىس، كورنەكىلىك، ءتۇسىندىرۋ، پوستەر ءادىسى، اڭگىمەلەسۋ، باعدارشام ءادىسى، ءوزىن - ءوزى باعالاۋ.
فورماسى: توپتىق، جەكە
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ
كورنەكىلىكتەرى: ينتەربەلسەندى تاقتا، فليپچارت، توپقا بولىنۋگە ارنالعان ۇلەستىرمەلى قيماقاعازدار، جەكە تاپسىرمالار جازىلعان قيما قاعازدار، كۇن شۋاعى، سۋرەتتى ەسەپتەر، پوستەر، ءسوزجۇمباق
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
شاتتىق شەڭبەرىن قۇرۋ. بارلىعىمىز شەڭبەرگە تۇرايىق. كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي؟ بۇگىنگى ساباققا دايىنبىز با؟ ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىز ەرەكشە وتپەك. سەبەبى ءار مەكتەپتەن بىزگە قوناقتار كەلىپتى. بارلىعىمىز ماتەماتيكاعا جاقسى اتسالىسىپ، ءوزىمىزدى جاقسى قىرىنان كورسەتە بىلەيىك.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
تاقتادان كۇندى كورىپ تۇرمىز با؟ كۇنىمىزگە نە جەتپەي تۇر؟ (كۇن شۋاقتارى)
ولاي بولسا، قوناقتارىمىزعا ءوزىمىزدىڭ قانداي ەكەنىمىزدى ەسىمىمىزدىڭ باسقى ارپىمەن بايلانىستىرا ايتىپ، ءبىر - ءبىر شۋاقتان ىلەلىك.
مەن، ادەمى اسەممىن.
مەن، مەيىرىمدى مۇراتقالي. مەن ادەمى ءاليمىن. مەن، تالانتتى تالعاتپىن. مەن، مادەنيەتتى ماعجانمىن. مەن، نامىسشىل ءنابيمىن. مەن، دارىندى دياسپىن. مەن، مەيىرىمدى ءمولدىرمىن. مەن، تالاپتى توقتارمىن. مەن، نىق سويلەيتىن نۇرلىبەكپىن. مەن، اقىلدى ايدىنمىن.
جارايسىڭدار، بالالار! ءبىز كۇن پلانەتاسىن قۇراستىردىق.
توپقا ءبولىنۋ
توپقا ءبولىنۋ. ءقازىر سىزدەرگە قيما قاعازدار تاراتامىن. دوڭگەلەك، تىكتورتبۇرىش، ءۇشبۇرىش توپتارى بولىپ بولىنەمىز.
ءۇشبۇرىشتى قۇراستىرعان بالالار ءۇشبۇرىش توبىنا، تىكتورتبۇرىش قۇراستىرعان بالالار تىكتورتۇرىش توبىنا، دوڭگەلەك قۇراستىرعان بالالار دوڭگەلەك توبىنا بارادى.
ءار توپ وزدەرىنىڭ توپ باسشىلارىن تاعايىنداسىن، سىزدەرگە باعالاۋ پاراقتارىڭدى بەرەمىن. توپتاعى بالالاردىڭ اتتارىن جازامىز.
توپ ەرەجەسىمەن، باعالاۋ پاراعىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستىرۋ.
ءار تاپسىرماعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت قانا بەرىلەدى. ۇپاي قويۋ بارىسىنا دەيىن ۇلگەرمەسەك، نەمەسە تاپسىرما ورىنداۋ كەزىندە شۋلاساق ۇپاي سانىن كەمىتەمىز.
وتكەندى پىسىقتاۋ. ءسوزجۇمباق
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءبىز اسپان الەمىنە، ياعني كۇن جۇيەسىنە ساپارعا شىعامىز.
كۇن جۇيەسىندە نەشە پلانەتا بار؟ (9 پلانەتا). كۇنگە ەڭ جاقىن ورنالاسقان پلانەتا قالاي اتالاتىن ەدى؟ (مەركۋريي)
دۇرىس ايتاسىڭدار، ەندەشە زىمىرانمەن مەركۋريي پلانەتاسىنا اتتانايىق.
مەركۋريي پلانەتاسى بىزگە ءسوزجۇمباق دايىنداپ قويىپتى.
ءسوزجۇمباق.
1. 1528 سانىنداعى 8 سانى قالاي اتالادى؟ (بىرلىك)
2. سىزىقتارمەن شەكتەلگەن، بارلىق نۇكتەلەرى سەنترىنەن بىردەي قاشىقتىقتا جاتقان فيگۋرا؟ (دوڭگەلەك)
3. 250 مەن 5 سانىنىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (ەلۋ)
4. بارلىق قابىرعاسى ءبىر - بىرىنە تەڭ فيگۋرا قالاي اتالادى؟ (شارشى)
5. دوڭگەلەكتىڭ شەكاراسىن نە دەيمىز؟ (شەڭبەر)
6. ۋاقىتتىڭ ولشەم بىرلىكتەرىنىڭ ءبىرى. (تاۋلىك)
7. 810 مەن 9 سانىنىڭ ءبولىندىسى نەشە تەڭ؟ (توقسان)
8. شەڭبەردىڭ سەنترى ارقىلى وتەتىن، شەڭبەردىڭ ەكى نۇكتەسىن قوساتىن كەسىندى قالاي اتالادى؟ (ديامەتر)
9. سەنتردەن شەڭبەرگە دەيىنگى جۇرگىزىلەتىن كەسىندىنى نە دەيمىز؟ (راديۋس)
2. جاڭا ساباققا دايىندىق
ومىرمەن بايلانىس سونىمەن، وتەتىن تاقىرىبىمىز – بولشەكتەر مەن ۇلەستەر جانە ولاردىڭ جازىلۋى.
بۇگىنگى ساباقتا ءبىلۋىمىز كەرەك: بولشەكتەر مەن ۇلەستەر، بولشەكتەردىڭ الىمى مەن ءبولىمى دەگەنىمىز نە؟
كورسەتە ءبىلۋىمىز كەرەك: 1) جاڭا ساباقتى ناقتى ءتۇسىندىرۋ؛ 2) سۋرەتتى ەسەپتەرمەن دۇرىس جۇمىس جاساۋ؛ 3) ەسەپتەردى جىلدام ءارى دۇرىس شىعارۋ؛
تاماشا، بالالار. باعالاۋ پاراعىنا ءسوزجۇمباقتى شەشۋ كەزەڭى بويىنشا ۇپاي قويۋدى ۇمىتپايمىز.
مەركۋريي پلانەتاسىن ارالاپ شىقتىق. شولپان پلانەتاسى بىزگە شاعىن عانا سۇراقتار دايىنداپ قويىپتى.
وڭاي سۇراقتار قويىلادى.
4 - سىنىپتا نەشە ادام بار؟ (مۇعالىممەن قوسقاندا)
ولاردىڭ نەشەۋى جىگىتتەر، نەشەۋى قىزدار؟ ولاردىڭ نەشەۋى ءمۇعالىم؟ نەشەۋى وقۋشى؟
بۇل سۇراققا ساباعىمىزعا قاتىستى قىپ قالاي ايتۋعا بولادى؟
(11 - ءدىڭ 2 - ءۋى قىزدار، 11 - ءدىڭ 9 - ى جىگىتتەر، 11 - ءدىڭ 1 - ءۋى ءمۇعالىم، 11 - ءدىڭ 10 - ى وقۋشىلار.)
باعالاۋ پاراقتارىنا سۇراققا جاۋاپ بەرگەن وقۋشىعا ۇپايلارىن قويامىز.
جاقسى. ال، ەندى جەر پلانەتاسىنا اتتانايىق.
جەر پلانەتاسى جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ تاپسىرماسىن دايىنداپ قويىپتى.
توپ باسشىلارى وزدەرىنىڭ تاقتاعا ىلگەن گەومەتريالىق فيگۋرالارىن بۇگىنگى ساباقپەن بايلانىستىرىپ، جاڭا تاقىرىپتى تۇسىندىرەدى.
مىسالى، ءبىزدىڭ توپتا شەڭبەر فيگۋراسى.
دوڭگەلەك 9 بولىككە بولىنگەن، 9 - دان 2 - ءۋى بويالماعان. مۇنداعى 9 سانى بولشەكتىڭ ءبولىمى، 2 سانى بولشەكتىڭ الىمى. 2/9
وتە جاقسى.
جارايسىڭدار، بالالار. بۇگىنگى جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى بويىنشا ۇپاي سانىن قويىپ شىعامىز.
مارس پلانەتاسىنا ساپارعا اتتانۋ ءۇشىن 106 بەتتەگى №2 ەسەپتى ورىنداۋىمىز قاجەت.
داپتەرىمىزدى اشامىز. بۇگىنگى كۇندى، سىنىپ جۇمىسىن، تاقىرىپتى جازامىز.
قولىمىز ورنىندا،
اياعىمىز ورنىندا.
ارقامىز قاشاندا ءتۇزۋ
ماقساتىمىز ادەمى جازۋ
ەسەپتەردى ورىنداماس بۇرىن، كۇندەگىدەي باعدارشام تۇستەرىن كوتەرۋدى ۇمىتپايمىز. ەسەپتى تولىق تۇسىنسەك، جاسىل؛ جارتىلاي تۇسىنسەك، سارى؛ مۇلدە تۇسىنبەي قالساق، قىزىل ءتۇستى كوتەرەمىز.
№2 ەسەپتى توپپەن شىعارامىز.
دوڭگەلەك توبى ءى - توپ:
№2 ا)
ب: 1 - پويىز – 256 كم
2 - پويىز – 128 كم
2 قالانىڭ S -؟ كم
ش: 256 كم + 128 كم = 384 كم
ج: 2 قالانىڭ S – 384 كم
تىكتورتبۇرىش توبى ءىى - توپ:
№ ءا)
ب: 1 - شاڭعىشى – 6 كم 25 م
S – 2 كم
2 - شاڭعىشى – 3 كم 13 م
2 اۋىلدىڭ S –؟ كم
ش: 6 كم 25 م + 3 كم 13 م + 2 كم = 11 كم 38 م
ج: 2 اۋىلدىڭ S – 11 كم 38 م
ءۇشبۇرىش توبى ءىىى - توپ:
№ ب)
ب: سالت اتتى – 1 مين=200 م
1 ساعاتتا -؟ كم
ش: 60 مين = 12000 م 12000 م = 12 كم
ج: 1 ساعاتتا 12 كم
ءار توپتان بايانداۋشى پوستەردى تاقتاعا ءىلىپ، جازعان ەسەپتەرىن قىسقاشا ايتىپ وتەدى.
باعالاۋ پاراقتارىنا ۇپاي ساندارىن قويىپ، توپ باسشىسى قويعان ۇپايىنىڭ سەبەبىن ايتىپ وتەدى.
وتە جاقسى، بالالار!
قولعا ارنالعان جاتتىعۋ جاساۋ.
جازا - جازا جازۋدى
تالىپ قالدى قولىمىز
بوي سەرگىتىپ الايىق
قايتا جازۋ جازايىق.
كەرەمەت، مارس پلانەتاسىندا ءبىر سەرگىپ الدىق.
يۋپيتەر پلانەتاسى. يۋپيتەر پلانەتاسىنا ساياحات جاساۋ ءۇشىن ءبىر ويىن وينايىق.
«جىلدام ويلا» ويىنى. ءار توپقا كەزەكپەن وڭاي ەسەپتەر بەرىلەدى. قولىمىزدى كوتەرىپ قانا تەز جاۋاپ ايتۋىمىز قاجەت. كەلىستىك پە؟
بولشەكتەر بويىنشا 1 سۇراقتان بەرۋ. بولشەك تۇرىندە ايتىپ، قاي سان بولشەكتىڭ الىمى، قاي سان بولشەكتىڭ ءبولىمى ەكەنىن ايتۋى كەرەك.
كەز كەلگەن ساننىڭ كۆادراتىن تابۋ
ەسەپتىڭ شەشۋىن تەز تابۋ.
دوڭگەلەك توبى ءى - توپ:
دوڭگەلەك توبى، الما 4 بولىككە بولىنگەن، 2 بولىگى تارەلكەگە سالىنعان سۋرەت كورسەتىلەدى. نەشە بولىگى تارەلكەگە سالىندى؟ بولشەك تۇرىندە ايتىپ، قاي سان بولشەكتىڭ الىمى، قاي سان بولشەكتىڭ ءبولىمى ەكەنىن ايتۋى كەرەك.
8 سانىنىڭ كۆادراتى نەشەگە تەڭ؟ (64)
9 سانى مەن 30 سانىنىڭ كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (270)
تىكتورتبۇرىش توبى ءىى - توپ:
تىكتورتبۇرىش توبى، بولكە نان 10 بولىككە بولىنگەن 4 بولىگى ىدىسقا سالىندى.
9 سانىنىڭ كۆادراتى نەشەگە تەڭ؟ (81)
10 سانى مەن 25 سانىنىڭ كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (250)
ءۇشبۇرىش توبى ءىىى - توپ:
ءۇشبۇرىش توبى، ءتاتتى نان 5 بولىككە بولىنگەن 1 بولىگىن مادينا الدى.
7 سانىنىڭ كۆادراتى نەشەگە تەڭ؟ (49)
30 سانى مەن 8 سانىنىڭ كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (240)
جارايسىڭدار! مارس پلانەتاسىنىڭ ويىنى جاقسى ەكەن، يا، بالالار؟
«جىلدام ويلا» ويىنى بويىنشا باعالارىن قويىپ شىعامىز.
ساتۋرن پلانەتاسى.
اياققا ارنالعان جاتتىعۋ جاساۋ. (ۆيدەو )
جارايسىڭدار، بالالار! ال، ەندى ۋران پلانەتاسىنا دا كەلدىك.
№4ەسەپ. ەسەپتەردىڭ سىزباسىن تولىقتىر.
دوڭگەلەك توبى ءى - توپ:
ا) ەكى اۋىلدان ۆەلوسيپەدشىلەر ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى باعىتتا جولعا شىقتى. 1 - ۆەلوسيپەدشىنىڭ جىلدامدىعى – 17 كم/ساع، 2 - ۆەلوسيپەدشىنىڭ جىلدامدىعى – 13 كم/ساع. ەكى اۋىلدىڭ اراقاشىقتىعى 90 كم - گە تەڭ. نەشە ساعاتتان كەيىن ولار كەزدەسەدى؟
t=s: V
t=90كم: (13كم/ساع+17كم/ساع)=90: 30=3
تىكتورتبۇرىش توبى ءىى - توپ:
ءا) 1 - شاڭعىشى اۋىلدان 14 كم/ساع جىلدامدىقپەن جولعا شىقتى. وعان قاراما - قارسى باعىتتا ستانسادان 4 كم/ساع جىلدامدىقپەن 2 - شاڭعىشى شىقتى. 2 ساعاتتا ولار ءبىر - بىرىمەن كەزىككەن بولسا، اۋىل مەن ستانسانىڭ اراقاشىقتىعى قانشا؟
S=V*t
13. 00 – 11. 00=2
S= (14كم/ساع+4كم/ساع) * 2 ساع=20*2=40
ءۇشبۇرىش توبى ءىىى - توپ:
ب) ۇيدەن مەكتەپكە دەيىن 1 - جاياۋ جۇرگىنشى 6 كم/ساع جىلدامدىقپەن، مەكتەپتەن ۇيگە دەيىن 2 - جاياۋ جۇرگىنشى 4 كم/ساع جىلدامدىقپەن ءجۇردى. مەكتەپ پەن ءۇيدىڭ اراقاشىقتىعى 20 كم. نەشە ساعاتتان كەيىن ولار ءبىر - ءبىرىن جولىقتىرادى؟
t=s: V
t=20كم: (6كم/ساع+4كم/ساع)=20: 10=2
ءار توپ №4 ەسەپ بويىنشا باعالاۋ پاراعىن تولتىرىپ، قورىتىندىلايمىز.
بويىمىزدى سەرگىتۋ ءۇشىن، ورنىمىزدان تۇرىپ جاتتىعۋلار جاسايىق.
نەپتۋن پلانەتاسى.
№5 ەسەپ. ەسەپتە.
15: 3=5 14: 7=2
600: 3=200 364: 7=52
615: 3=205 25: 5=5
350: 7=50 250: 5=50
275: 5=55
280: 4=70
32: 4=8
312: 4=78
ءار توپ №5 ەسەپ بويىنشا باعالاۋ پاراعىن تولتىرىپ، قورىتىندىلايمىز.
تاماشا، نەپتۋن پلانەتاسىنان سوڭ كۇن جۇيەسىندە پلۋتون دەگەن پلانەتا بار.
پلۋتون پلانەتاسى وتە سۋىق بولعاندىقتان ءبىز وندا كوپ بولا المايمىز. سوندىقتان، تەستتى جىلدام ورىندايمىز. قاعازعا دۇرىس جاۋابىن بەلگىلەپ جازامىز.
9/20 بولشەگىنىڭ الىمىن بەلگىلە.
ا) 9 ءا) 20 ب) 9/20
8/15 بولشەگىنىڭ ءبولىمىن بەلگىلە.
ا) 8 ءا) 15 ب) 8/15
1000 سانى مەن 4 سانىنىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟
ا) 500 ءا) 200 ب) 250
10 سانىنىڭ كۆادراتى (102) نەشەگە تەڭ؟
ا) 20 ءا) 100 ب) 1000
5*ح=35 - 15 تەڭدەۋىنىڭ شەشىمى قانشا؟
ا) 4 ءا) 5 ب) 3
5 – «5»
4 – «4»
3 – «3»
2 - 1 – «2»
تەست بويىنشا قورىتىندىلارىن ايتىپ وتەيىك.
مىنەكي، ءبىز كۇن جۇيەسىنە ساياحات جاساپ كەلدىك.
قانە، توپ باسشىلارى ورىندارىنان تۇرىپ توبىنداعى وقۋشىلاردىڭ باعاسىن ايتىپ جىبەرسىن.
ۇيگە تاپسىرما: 107 بەت. № 6 ەسەپ. تەڭدەۋدى شىعارۋ. كۇندەلىگىمىزدى اشىپ، ءۇي جۇمىسىن جازىپ الامىز.
سەندەردىڭ الدارىڭدا اشىق كۇن، بۇلتتى كۇن، بۇلتتار جاتىر.
بۇگىن ساباقتا «مەن بارلىق تاپسىرمالاردى جاقسى ورىندادىم، ساباققا جاقسى قاتىستىم» دەسەك، اشىق كۇندى، ەگەر «مەن بۇگىن كەي تاپسىرمانى دۇرىس ورىندامادى، ءبىراق بارلىق تاپسىرمانى جاقسى ورىنداۋعا تىرىستىم» دەسەك، بۇلتتى كۇندى، ەگەر «مەن بۇگىنگى ساباقتا كوپ تاپسىرمانى دۇرىس ورىندامادىم» دەسەك بۇلتتى تاقتاعا ىلەمىز.
بۇگىنگى ساباق ۇناعان بولسا جاسىل ءتۇستى، شامالى ۇناعان بولسا سارى ءتۇستى، مۇلدە ۇناماعان بولسا قىزىل ءتۇستى كوتەرەمىز.
تاماشا، وسىمەن ساباعىمىز اياقتالدى.
ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. وقۋشىلارعا بولشەكتەر مەن ۇلەستەر تۋرالى، بولشەكتەردىڭ الىمى مەن ءبولىمىن، ۇلەس ءسوزىنىڭ ماعىنالارىن ءتۇسىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ، جىلدام ەسەپتەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سىزبا جانە سۋرەتتەگى ەسەپتەر ارقىلى ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
3. تاربيەلىك. داپتەردە جانە تاقتادا دۇرىس جازۋ ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا، توپپەن جۇمىس جاساۋ بارىسىندا ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: داستۇردەن تىس
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ءادىس - تاسىلدەرى: توپتىق جۇمىس، كورنەكىلىك، ءتۇسىندىرۋ، پوستەر ءادىسى، اڭگىمەلەسۋ، باعدارشام ءادىسى، ءوزىن - ءوزى باعالاۋ.
فورماسى: توپتىق، جەكە
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ
كورنەكىلىكتەرى: ينتەربەلسەندى تاقتا، فليپچارت، توپقا بولىنۋگە ارنالعان ۇلەستىرمەلى قيماقاعازدار، جەكە تاپسىرمالار جازىلعان قيما قاعازدار، كۇن شۋاعى، سۋرەتتى ەسەپتەر، پوستەر، ءسوزجۇمباق
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
شاتتىق شەڭبەرىن قۇرۋ. بارلىعىمىز شەڭبەرگە تۇرايىق. كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي؟ بۇگىنگى ساباققا دايىنبىز با؟ ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىز ەرەكشە وتپەك. سەبەبى ءار مەكتەپتەن بىزگە قوناقتار كەلىپتى. بارلىعىمىز ماتەماتيكاعا جاقسى اتسالىسىپ، ءوزىمىزدى جاقسى قىرىنان كورسەتە بىلەيىك.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
تاقتادان كۇندى كورىپ تۇرمىز با؟ كۇنىمىزگە نە جەتپەي تۇر؟ (كۇن شۋاقتارى)
ولاي بولسا، قوناقتارىمىزعا ءوزىمىزدىڭ قانداي ەكەنىمىزدى ەسىمىمىزدىڭ باسقى ارپىمەن بايلانىستىرا ايتىپ، ءبىر - ءبىر شۋاقتان ىلەلىك.
مەن، ادەمى اسەممىن.
مەن، مەيىرىمدى مۇراتقالي. مەن ادەمى ءاليمىن. مەن، تالانتتى تالعاتپىن. مەن، مادەنيەتتى ماعجانمىن. مەن، نامىسشىل ءنابيمىن. مەن، دارىندى دياسپىن. مەن، مەيىرىمدى ءمولدىرمىن. مەن، تالاپتى توقتارمىن. مەن، نىق سويلەيتىن نۇرلىبەكپىن. مەن، اقىلدى ايدىنمىن.
جارايسىڭدار، بالالار! ءبىز كۇن پلانەتاسىن قۇراستىردىق.
توپقا ءبولىنۋ
توپقا ءبولىنۋ. ءقازىر سىزدەرگە قيما قاعازدار تاراتامىن. دوڭگەلەك، تىكتورتبۇرىش، ءۇشبۇرىش توپتارى بولىپ بولىنەمىز.
ءۇشبۇرىشتى قۇراستىرعان بالالار ءۇشبۇرىش توبىنا، تىكتورتبۇرىش قۇراستىرعان بالالار تىكتورتۇرىش توبىنا، دوڭگەلەك قۇراستىرعان بالالار دوڭگەلەك توبىنا بارادى.
ءار توپ وزدەرىنىڭ توپ باسشىلارىن تاعايىنداسىن، سىزدەرگە باعالاۋ پاراقتارىڭدى بەرەمىن. توپتاعى بالالاردىڭ اتتارىن جازامىز.
توپ ەرەجەسىمەن، باعالاۋ پاراعىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستىرۋ.
ءار تاپسىرماعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت قانا بەرىلەدى. ۇپاي قويۋ بارىسىنا دەيىن ۇلگەرمەسەك، نەمەسە تاپسىرما ورىنداۋ كەزىندە شۋلاساق ۇپاي سانىن كەمىتەمىز.
وتكەندى پىسىقتاۋ. ءسوزجۇمباق
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءبىز اسپان الەمىنە، ياعني كۇن جۇيەسىنە ساپارعا شىعامىز.
كۇن جۇيەسىندە نەشە پلانەتا بار؟ (9 پلانەتا). كۇنگە ەڭ جاقىن ورنالاسقان پلانەتا قالاي اتالاتىن ەدى؟ (مەركۋريي)
دۇرىس ايتاسىڭدار، ەندەشە زىمىرانمەن مەركۋريي پلانەتاسىنا اتتانايىق.
مەركۋريي پلانەتاسى بىزگە ءسوزجۇمباق دايىنداپ قويىپتى.
ءسوزجۇمباق.
1. 1528 سانىنداعى 8 سانى قالاي اتالادى؟ (بىرلىك)
2. سىزىقتارمەن شەكتەلگەن، بارلىق نۇكتەلەرى سەنترىنەن بىردەي قاشىقتىقتا جاتقان فيگۋرا؟ (دوڭگەلەك)
3. 250 مەن 5 سانىنىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (ەلۋ)
4. بارلىق قابىرعاسى ءبىر - بىرىنە تەڭ فيگۋرا قالاي اتالادى؟ (شارشى)
5. دوڭگەلەكتىڭ شەكاراسىن نە دەيمىز؟ (شەڭبەر)
6. ۋاقىتتىڭ ولشەم بىرلىكتەرىنىڭ ءبىرى. (تاۋلىك)
7. 810 مەن 9 سانىنىڭ ءبولىندىسى نەشە تەڭ؟ (توقسان)
8. شەڭبەردىڭ سەنترى ارقىلى وتەتىن، شەڭبەردىڭ ەكى نۇكتەسىن قوساتىن كەسىندى قالاي اتالادى؟ (ديامەتر)
9. سەنتردەن شەڭبەرگە دەيىنگى جۇرگىزىلەتىن كەسىندىنى نە دەيمىز؟ (راديۋس)
2. جاڭا ساباققا دايىندىق
ومىرمەن بايلانىس سونىمەن، وتەتىن تاقىرىبىمىز – بولشەكتەر مەن ۇلەستەر جانە ولاردىڭ جازىلۋى.
بۇگىنگى ساباقتا ءبىلۋىمىز كەرەك: بولشەكتەر مەن ۇلەستەر، بولشەكتەردىڭ الىمى مەن ءبولىمى دەگەنىمىز نە؟
كورسەتە ءبىلۋىمىز كەرەك: 1) جاڭا ساباقتى ناقتى ءتۇسىندىرۋ؛ 2) سۋرەتتى ەسەپتەرمەن دۇرىس جۇمىس جاساۋ؛ 3) ەسەپتەردى جىلدام ءارى دۇرىس شىعارۋ؛
تاماشا، بالالار. باعالاۋ پاراعىنا ءسوزجۇمباقتى شەشۋ كەزەڭى بويىنشا ۇپاي قويۋدى ۇمىتپايمىز.
مەركۋريي پلانەتاسىن ارالاپ شىقتىق. شولپان پلانەتاسى بىزگە شاعىن عانا سۇراقتار دايىنداپ قويىپتى.
وڭاي سۇراقتار قويىلادى.
4 - سىنىپتا نەشە ادام بار؟ (مۇعالىممەن قوسقاندا)
ولاردىڭ نەشەۋى جىگىتتەر، نەشەۋى قىزدار؟ ولاردىڭ نەشەۋى ءمۇعالىم؟ نەشەۋى وقۋشى؟
بۇل سۇراققا ساباعىمىزعا قاتىستى قىپ قالاي ايتۋعا بولادى؟
(11 - ءدىڭ 2 - ءۋى قىزدار، 11 - ءدىڭ 9 - ى جىگىتتەر، 11 - ءدىڭ 1 - ءۋى ءمۇعالىم، 11 - ءدىڭ 10 - ى وقۋشىلار.)
باعالاۋ پاراقتارىنا سۇراققا جاۋاپ بەرگەن وقۋشىعا ۇپايلارىن قويامىز.
جاقسى. ال، ەندى جەر پلانەتاسىنا اتتانايىق.
جەر پلانەتاسى جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ تاپسىرماسىن دايىنداپ قويىپتى.
توپ باسشىلارى وزدەرىنىڭ تاقتاعا ىلگەن گەومەتريالىق فيگۋرالارىن بۇگىنگى ساباقپەن بايلانىستىرىپ، جاڭا تاقىرىپتى تۇسىندىرەدى.
مىسالى، ءبىزدىڭ توپتا شەڭبەر فيگۋراسى.
دوڭگەلەك 9 بولىككە بولىنگەن، 9 - دان 2 - ءۋى بويالماعان. مۇنداعى 9 سانى بولشەكتىڭ ءبولىمى، 2 سانى بولشەكتىڭ الىمى. 2/9
وتە جاقسى.
جارايسىڭدار، بالالار. بۇگىنگى جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى بويىنشا ۇپاي سانىن قويىپ شىعامىز.
مارس پلانەتاسىنا ساپارعا اتتانۋ ءۇشىن 106 بەتتەگى №2 ەسەپتى ورىنداۋىمىز قاجەت.
داپتەرىمىزدى اشامىز. بۇگىنگى كۇندى، سىنىپ جۇمىسىن، تاقىرىپتى جازامىز.
قولىمىز ورنىندا،
اياعىمىز ورنىندا.
ارقامىز قاشاندا ءتۇزۋ
ماقساتىمىز ادەمى جازۋ
ەسەپتەردى ورىنداماس بۇرىن، كۇندەگىدەي باعدارشام تۇستەرىن كوتەرۋدى ۇمىتپايمىز. ەسەپتى تولىق تۇسىنسەك، جاسىل؛ جارتىلاي تۇسىنسەك، سارى؛ مۇلدە تۇسىنبەي قالساق، قىزىل ءتۇستى كوتەرەمىز.
№2 ەسەپتى توپپەن شىعارامىز.
دوڭگەلەك توبى ءى - توپ:
№2 ا)
ب: 1 - پويىز – 256 كم
2 - پويىز – 128 كم
2 قالانىڭ S -؟ كم
ش: 256 كم + 128 كم = 384 كم
ج: 2 قالانىڭ S – 384 كم
تىكتورتبۇرىش توبى ءىى - توپ:
№ ءا)
ب: 1 - شاڭعىشى – 6 كم 25 م
S – 2 كم
2 - شاڭعىشى – 3 كم 13 م
2 اۋىلدىڭ S –؟ كم
ش: 6 كم 25 م + 3 كم 13 م + 2 كم = 11 كم 38 م
ج: 2 اۋىلدىڭ S – 11 كم 38 م
ءۇشبۇرىش توبى ءىىى - توپ:
№ ب)
ب: سالت اتتى – 1 مين=200 م
1 ساعاتتا -؟ كم
ش: 60 مين = 12000 م 12000 م = 12 كم
ج: 1 ساعاتتا 12 كم
ءار توپتان بايانداۋشى پوستەردى تاقتاعا ءىلىپ، جازعان ەسەپتەرىن قىسقاشا ايتىپ وتەدى.
باعالاۋ پاراقتارىنا ۇپاي ساندارىن قويىپ، توپ باسشىسى قويعان ۇپايىنىڭ سەبەبىن ايتىپ وتەدى.
وتە جاقسى، بالالار!
قولعا ارنالعان جاتتىعۋ جاساۋ.
جازا - جازا جازۋدى
تالىپ قالدى قولىمىز
بوي سەرگىتىپ الايىق
قايتا جازۋ جازايىق.
كەرەمەت، مارس پلانەتاسىندا ءبىر سەرگىپ الدىق.
يۋپيتەر پلانەتاسى. يۋپيتەر پلانەتاسىنا ساياحات جاساۋ ءۇشىن ءبىر ويىن وينايىق.
«جىلدام ويلا» ويىنى. ءار توپقا كەزەكپەن وڭاي ەسەپتەر بەرىلەدى. قولىمىزدى كوتەرىپ قانا تەز جاۋاپ ايتۋىمىز قاجەت. كەلىستىك پە؟
بولشەكتەر بويىنشا 1 سۇراقتان بەرۋ. بولشەك تۇرىندە ايتىپ، قاي سان بولشەكتىڭ الىمى، قاي سان بولشەكتىڭ ءبولىمى ەكەنىن ايتۋى كەرەك.
كەز كەلگەن ساننىڭ كۆادراتىن تابۋ
ەسەپتىڭ شەشۋىن تەز تابۋ.
دوڭگەلەك توبى ءى - توپ:
دوڭگەلەك توبى، الما 4 بولىككە بولىنگەن، 2 بولىگى تارەلكەگە سالىنعان سۋرەت كورسەتىلەدى. نەشە بولىگى تارەلكەگە سالىندى؟ بولشەك تۇرىندە ايتىپ، قاي سان بولشەكتىڭ الىمى، قاي سان بولشەكتىڭ ءبولىمى ەكەنىن ايتۋى كەرەك.
8 سانىنىڭ كۆادراتى نەشەگە تەڭ؟ (64)
9 سانى مەن 30 سانىنىڭ كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (270)
تىكتورتبۇرىش توبى ءىى - توپ:
تىكتورتبۇرىش توبى، بولكە نان 10 بولىككە بولىنگەن 4 بولىگى ىدىسقا سالىندى.
9 سانىنىڭ كۆادراتى نەشەگە تەڭ؟ (81)
10 سانى مەن 25 سانىنىڭ كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (250)
ءۇشبۇرىش توبى ءىىى - توپ:
ءۇشبۇرىش توبى، ءتاتتى نان 5 بولىككە بولىنگەن 1 بولىگىن مادينا الدى.
7 سانىنىڭ كۆادراتى نەشەگە تەڭ؟ (49)
30 سانى مەن 8 سانىنىڭ كوبەيتىندىسى نەشەگە تەڭ؟ (240)
جارايسىڭدار! مارس پلانەتاسىنىڭ ويىنى جاقسى ەكەن، يا، بالالار؟
«جىلدام ويلا» ويىنى بويىنشا باعالارىن قويىپ شىعامىز.
ساتۋرن پلانەتاسى.
اياققا ارنالعان جاتتىعۋ جاساۋ. (ۆيدەو )
جارايسىڭدار، بالالار! ال، ەندى ۋران پلانەتاسىنا دا كەلدىك.
№4ەسەپ. ەسەپتەردىڭ سىزباسىن تولىقتىر.
دوڭگەلەك توبى ءى - توپ:
ا) ەكى اۋىلدان ۆەلوسيپەدشىلەر ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى باعىتتا جولعا شىقتى. 1 - ۆەلوسيپەدشىنىڭ جىلدامدىعى – 17 كم/ساع، 2 - ۆەلوسيپەدشىنىڭ جىلدامدىعى – 13 كم/ساع. ەكى اۋىلدىڭ اراقاشىقتىعى 90 كم - گە تەڭ. نەشە ساعاتتان كەيىن ولار كەزدەسەدى؟
t=s: V
t=90كم: (13كم/ساع+17كم/ساع)=90: 30=3
تىكتورتبۇرىش توبى ءىى - توپ:
ءا) 1 - شاڭعىشى اۋىلدان 14 كم/ساع جىلدامدىقپەن جولعا شىقتى. وعان قاراما - قارسى باعىتتا ستانسادان 4 كم/ساع جىلدامدىقپەن 2 - شاڭعىشى شىقتى. 2 ساعاتتا ولار ءبىر - بىرىمەن كەزىككەن بولسا، اۋىل مەن ستانسانىڭ اراقاشىقتىعى قانشا؟
S=V*t
13. 00 – 11. 00=2
S= (14كم/ساع+4كم/ساع) * 2 ساع=20*2=40
ءۇشبۇرىش توبى ءىىى - توپ:
ب) ۇيدەن مەكتەپكە دەيىن 1 - جاياۋ جۇرگىنشى 6 كم/ساع جىلدامدىقپەن، مەكتەپتەن ۇيگە دەيىن 2 - جاياۋ جۇرگىنشى 4 كم/ساع جىلدامدىقپەن ءجۇردى. مەكتەپ پەن ءۇيدىڭ اراقاشىقتىعى 20 كم. نەشە ساعاتتان كەيىن ولار ءبىر - ءبىرىن جولىقتىرادى؟
t=s: V
t=20كم: (6كم/ساع+4كم/ساع)=20: 10=2
ءار توپ №4 ەسەپ بويىنشا باعالاۋ پاراعىن تولتىرىپ، قورىتىندىلايمىز.
بويىمىزدى سەرگىتۋ ءۇشىن، ورنىمىزدان تۇرىپ جاتتىعۋلار جاسايىق.
نەپتۋن پلانەتاسى.
№5 ەسەپ. ەسەپتە.
15: 3=5 14: 7=2
600: 3=200 364: 7=52
615: 3=205 25: 5=5
350: 7=50 250: 5=50
275: 5=55
280: 4=70
32: 4=8
312: 4=78
ءار توپ №5 ەسەپ بويىنشا باعالاۋ پاراعىن تولتىرىپ، قورىتىندىلايمىز.
تاماشا، نەپتۋن پلانەتاسىنان سوڭ كۇن جۇيەسىندە پلۋتون دەگەن پلانەتا بار.
پلۋتون پلانەتاسى وتە سۋىق بولعاندىقتان ءبىز وندا كوپ بولا المايمىز. سوندىقتان، تەستتى جىلدام ورىندايمىز. قاعازعا دۇرىس جاۋابىن بەلگىلەپ جازامىز.
9/20 بولشەگىنىڭ الىمىن بەلگىلە.
ا) 9 ءا) 20 ب) 9/20
8/15 بولشەگىنىڭ ءبولىمىن بەلگىلە.
ا) 8 ءا) 15 ب) 8/15
1000 سانى مەن 4 سانىنىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟
ا) 500 ءا) 200 ب) 250
10 سانىنىڭ كۆادراتى (102) نەشەگە تەڭ؟
ا) 20 ءا) 100 ب) 1000
5*ح=35 - 15 تەڭدەۋىنىڭ شەشىمى قانشا؟
ا) 4 ءا) 5 ب) 3
5 – «5»
4 – «4»
3 – «3»
2 - 1 – «2»
تەست بويىنشا قورىتىندىلارىن ايتىپ وتەيىك.
مىنەكي، ءبىز كۇن جۇيەسىنە ساياحات جاساپ كەلدىك.
قانە، توپ باسشىلارى ورىندارىنان تۇرىپ توبىنداعى وقۋشىلاردىڭ باعاسىن ايتىپ جىبەرسىن.
ۇيگە تاپسىرما: 107 بەت. № 6 ەسەپ. تەڭدەۋدى شىعارۋ. كۇندەلىگىمىزدى اشىپ، ءۇي جۇمىسىن جازىپ الامىز.
سەندەردىڭ الدارىڭدا اشىق كۇن، بۇلتتى كۇن، بۇلتتار جاتىر.
بۇگىن ساباقتا «مەن بارلىق تاپسىرمالاردى جاقسى ورىندادىم، ساباققا جاقسى قاتىستىم» دەسەك، اشىق كۇندى، ەگەر «مەن بۇگىن كەي تاپسىرمانى دۇرىس ورىندامادى، ءبىراق بارلىق تاپسىرمانى جاقسى ورىنداۋعا تىرىستىم» دەسەك، بۇلتتى كۇندى، ەگەر «مەن بۇگىنگى ساباقتا كوپ تاپسىرمانى دۇرىس ورىندامادىم» دەسەك بۇلتتى تاقتاعا ىلەمىز.
بۇگىنگى ساباق ۇناعان بولسا جاسىل ءتۇستى، شامالى ۇناعان بولسا سارى ءتۇستى، مۇلدە ۇناماعان بولسا قىزىل ءتۇستى كوتەرەمىز.
تاماشا، وسىمەن ساباعىمىز اياقتالدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالالارعا ەرتەگىنى رولدەرگە ءبولىپ ويناتۋدىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ. بالالاردىڭ دۇنيە تانىمىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، سويلەمدەگى سوزدەردى، سوزدەردەگى دىبىستاردى انىق ايتۋ داعدىلارىن ...
