سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 6 كۇن بۇرىن)
بۋناقدەنەلىلەردىڭ دامۋى
بيولوگيا 7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بۋناقدەنەلىلەردىڭ دامۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىك: بۋناقدەنەلىلەردىڭ سان الۋاندىعىن، ولاردىڭ تىرشىلىك ەتۋ ورتاسى جانە داۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ پانگە قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى دامىتۋىنا جەتەلەۋ جانە وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
ۆ) تاربيەلىك: تازالىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ جانە تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
ساباقتىڭ ادىستەرى: تالداۋ، سيپاتتاۋ، تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، رەپرودۋكتيۆتى
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: گرافوپروەكتور، پلاكاتتار، كەسپە قاعازدار، سلايدتار
تەحنيكالىق قۇرال: گرافوپروەكتور، تەليەۆيزور
ءپانارالىق بايلانىس: سۋرەت

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ءىىى. وتكەن ساباقتى قورىتۋ
ءىV. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
Vءى. جاڭا ساباقتى قورىتۋ
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
ءۇىىى. وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ

ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى تۇگەلدەپ، ولاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.

ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
1. كوپجاسۋشالى جانۋارلاردىڭ كوبەيۋىن وقىپ كەلۋ.
2. تاقىرىپشالاردى سۋرەت ارقىلى تۇيىندەۋ.

ءىىى. وتكەن ساباقتى قورىتۋ
1. كوبەيۋ دەگەنىمىز نە؟
2. كوبەيۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟
3. جىنىسسىز كوبەيۋ دەگەنىمىز نە؟
4. گيدرانىڭ بۇرشىكتەنۋ تاسىلىمەن كوبەيۋى نەلىكتەن جىنىسسىز كوبەيۋگە جاتادى؟
5. شۇبالشاڭدى نەلىكتەن گەرمافروديتتى دەيدى؟
6. تىلدە دەگەن نە؟
7. ورمەكشىنىڭ كوبەيۋىندە شۇبالشاڭنان وزگەشىلىك بار ما؟ قانداي؟
8. شۇبالشاڭنىڭ جىنىستى كوبەيۋى قالاي جۇرەدى؟
9. ۇرىقتانۋ قايدا جۇرەدى؟
10. كوبەيۋدىڭ بيولوگيالىق ءمانى، ماڭىزى نەدە؟

IV. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
وقۋشىلاردى جاڭا ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ
بۋناقدەنەلىلەر 2 توپقا بولىنەدى.

بۋناقدەنەلىلەردىڭ دامۋى (سۋرەت)

بۋناقدەنەلىلەر قۇرىلىسى جەتىلگەن جانە الۋان ءتۇرلى جاعدايلاردا – جەردە، اۋادا، سۋدا تىرشىلىك ەتۋگە جاقسى بەيىمدەلگەن، 1 ملن - نان استام ءتۇردى قامتيتىن بۋىناياقتىلاردىڭ ەڭ ءىرى كلاسى. بۋناقدەنەلىلەردىڭ ارعى اتا - تەگى قازىرگى بۋىناياقتىلار بولۋى كەرەك. مىسالى، كوپتەگەن بۋناقدەنەلىلەردىڭ دەرناسىلدەرى – جۇلدىزقۇرتتارىنىڭ قۇرىلىسى قۇرت ءتارىزدى اتا - تەكتەرىنىڭ قۇرىلىسىنا ۇقساس بولۋى.
شىنىندا دا ولاردىڭ دەنەسى قۇرت ءتارىزدى بۋىلتىق، اۋىز مۇشەسى كەمىرۋگە بەيىمدەلگەن قۇرساعىندا 5 جۇپ جالعاناياقتارى بولادى. بۇلار قىرىققابات (ورامجاپىراق) اق كوبەلەگىنىڭ دەرناسىلدەرى. ال ەندى وسى دەرناسىلدەردى ەرەسەك كوبەلەكپەن سالىستىرىپ كورەيىك

كوبەلەك
دەنە ءپىشىنىن ايتپاعاندا، ەرەسەك كوبەلەكتە ءۇش جۇپ جۇرەتىن اياقتارى بار. اۋىز مۇشەسى - تۇتىك ءتارىزدى ۇزىن يىرىلگەن تۇمسىقشا. بۇل تۇمسىقشاسىمەن ول گۇل شىرىنىن سورادى
دەرناسىل:
دەرناسىلدىن اۋىز مۇشەسى ۇستىڭگى، استىنعى تىسشەلى جاقتارىمەن جاپىراقتى كەمىرىپ، ۇگىتۋگە بەيىمدەلگەن. قۇرساعىندا بەس جۇپ جالعاناياقتارى بولادى.

كوبەلەكتىڭ دەرناسىلىن جۇلدىزقۇرت دەپ اتايدى. جۇلدىزقۇرتتار وسىمدىكتەردىڭ جاپىراقتارىمەن قورەكتەنەدى دە، تەز وسەدى جانە بىرنەشە رەت تۇلەيدى.
شالا تۇرلەنىپ داميتىنداردان، مىسالى شەكشەك، شەگىرتكەلەردە جۇمىرتقادان ەرەسەك ورگانيزمگە ۇقساس دەرناسىل – يماگو شىعادى. دەرناسىل بىرنەشە رەت تۇلەيدى، قۋىرشاق ساتىسىنان وتپەي - اق ەرەسەك ورگانيزمگە اينالادى. دامۋى 3 ساتىدان تۇراتىن دەرناسىلى ەرەسەگىنە ۇقسايتىن بۋناقدەنەنى شالا تۇرلەنىپ دامۋ دەيدى. كوبەلەكتەرگە ءتان تولىق تۇرلەنىپ دامىعاندا جۇمىرتقادان يماگوعا مۇلدەم ۇقسامايتىن قۇرت ءتارىزدى دەرناسىل شىعادى. بەلگىلى ءبىر جاسقا جەتكەن سوڭ، ول قوزعالمايتىن، قورەكتەنبەيتىن كۇيگە ءتۇسىپ، قۋىرشاققا اينالادى. قۋىرشاق ىشىندە تەرەڭ وزگەرىستەر بولىپ، ەرەسەك بۋناقدەنەنىڭ ۇلپالارى مەن مۇشەلەرى قالىپتاسادى. وسىدان سوڭ، قۋىرشاق جابىنى جارىلىپ، ودان يماگو شىعادى.
دامۋى 4 ساتىدان تۇراتىن جانە دەرناسىلدەرى ەرەسەگىنە ۇقسامايتىن بۋناقدەنەلىلەردى تولىق تۇرلەنىپ داميتىن بۋناقدەنەلىلەر دەپ اتايدى.

بۋناقدەنەلىلەردىڭ تۇرىنە قاراي جۇمىرتقا سالۋ مەرزىمى، ورىن، دامۋ مەرزىمى ءار ءتۇرلى بولادى. مىسالى، زاۋزا قوڭىز جۇمىرتقالارىن توپىراققا، شىبىن لاستانعان جەرلەرگە، كوبەلەكتەر وسىمدىك جاپىراقتارىنا، اعاش جەمىسىنە، ت. ب. جەرلەرگە سالادى.
زاۋزا قوڭىزىنىڭ دەرناسىلدەرىنىڭ دامۋى 4 جىلعا، شىبىن دەرناسىلدەرىنىڭ دامۋى بىرنەشە تاۋلىككە سوزىلادى.

تۇرلەنىپ دامۋدىڭ ماڭىزى.
تۇرلەنىپ داميتىن، ونىڭ ىشىندە، اسىرەسە، تولىق تۇرلەنىپ داميتىن بۋناقدەنەلىلەردىڭ تابيعاتتا كەڭىنەن تارالىپ، ءوز تۇرلەرىن ساقتاۋعا ەداۋىر مۇمكىندىگى بار.
1 دەرناسىلى ەرەسەك جاندىكتىڭ قورەگىنە «ورتاقتاسپايدى»، ءارى تۇراعى دا باسقا بولادى. مىسالى، زاۋزا نە كارتوپ قوڭىزىنىڭ دەرناسىلدەرى توپىراقتا تىرشىلىك ەتەدى، وسىمدىك تامىرلارىن، جەر استى بولىكتەرىن جەپ قورەكتەنەدى. ال ەرەسەك قوڭىزدار اعاش جاپىراقتارىن قورەك ەتەدى. سونىمەن قاتار سىرتى ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىنان دامۋىنىڭ 4 ساتىسىنان دا امان قالاتىن كەزدەرى بولادى. مىسالى، جەمىس اعاشتارى جاپىراق جايعان كوكتەم مەرزىمىندە ولاردى بۋناقدەنەلىلەردەن جانە دەرناسىلدەرىنەن قورعاۋ ءۇشىن ۋلى حيميكاتتار سەبەدى. بۇل حيميكاتتاردان جەر بەتىندە جۇرگەن بۋناقدەنەلىلەر قىرىلادى دا، توپىراق اراسىندا جۇرگەن نەمەسە ءالى قۋىرشاق كۇيىندە جاتقان دەرناسىلدەر امان قالادى. سونىمەن تۇرلەنىپ دامۋ ءتاسىلى دە – بۋناقدەنەلىلەردى جويىلىپ كەتۋدەن ساقتايتىن بەيىمدىلىكتىڭ ءبىرى.
بۋناقدەنەلىلەردىڭ ەرەسەك كۇيگە اۋىسۋ ساتىسى يماگو دەپ اتالادى.

V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
ءۇش توپقا تاپسىرما: سۋرەتتەۋ تەست.

سۋرەتتەر تاراتىلادى وسى سۋرەتتەرگە قاراپ دامۋدىڭ قاي تۇرىنە جاتاتىنىن انىقتاۋ جانە رەت - رەتىمەن دۇرىس ورنالاستىرۋ.

1. كوبەلەك توبى
تولىق تۇرلەنىپ داميتىن، شالا تۇرلەنىپ داميتىن بۋناقدەنەلىلەردى ايىرىپ ورنالاستىر.

2. بالارا توبى
شالا تۇرلەنىپ داميتىن بۋناقدەنەلىلەردى سيپاتتا.

3. ءداۋىت توبى
تولىق تۇرلەنىپ داميتىن بۋناقدەنەلىلەردى سيپاتتا

V. جاڭا ساباقتى قورىتۋ.
ءۇش توپقا بليس - تۋرنير سۇراعى قويىلدى.
ءى - توپ
1. بۋناقدەنەلىلەردىڭ دامۋى نەشە ساتىدان تۇرادى؟
2. كوبەلەكتىڭ دەرناسىلىن نە دەپ اتايدى.؟
3. كوبەلەكتىڭ قۇرساعىندا نەشە جۇپ جالعاناياقتارى بار؟
4. دەرناسىل قاي كەزەڭدە قوزعالىسسىز قالادى؟

ءىى - توپ
1. قۋىرشاقتىڭ دەنەسى نەمەن قاپتالعان؟
2. كوبەلەك جۇمىرتقاسىن قاي جەرلەرگە سالادى؟
3. قىستاپ شىققان قۋىرشاقتان كوكتەمدە بىردەن نە شىعادى؟

ءىىى - توپ
1. شىبىندار قانداي جەرلەرگە جۇمىرتقالايدى؟
2. شەگىرتكە قالاي تۇرلەنىپ داميدى؟
3. دەرناسىلدىڭ قۇرساعىندا نەشە جۇپ جالعاناياقتىلارى بار؟
4. زاۋزا قوڭىز جۇمىرتقاسىن قاي جەرگە سالادى؟

ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
«بۋناقدەنەلىلەردىڭ دامۋى» تاقىرىبىن وقۋ.
«مەنىڭ سۇيىكتى بۋناقدەنەم» حابارلاما جازۋ.
ءسوزجۇمباق قۇراستىرۋ.
ءۇىىى. باعالاۋ.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما