بيولوگيالىق قارۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بيولوگيالىق قارۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى بيولوگيالىق قارۋلاردىڭ تۇرلەرىمەن جانە نەگىزگى قاسيەتتەرىمەن تانىستىرۋ.
ۋاقىتى: 45 مين.
وتكىزىلەتىن ورنى: 11 سىنىپ، ءباد بولمەسى.
كورنەكىلىك قۇرالدار: ءااد وقۋلىعى، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 3 مين.
ۆزۆود كومانديرى وقۋشىلاردى ساپقا تۇرعىزادى، وقىتۋشىعا راپورت بەرەدى، امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ سىرت كورىنىسىن تەكسەرۋ.
ءا) وتىلگەن تاقىرىپتى سۇراۋ كەزەڭى – 9 مين.
- تۇتقيىلدىققا جەتۋدىڭ شارتتارى قانداي؟
- حيميالىق سوققىلاردىڭ بۇركەمەلەنۋى دەگەنىمىز نە؟
- حيميالىق قارۋدى ماقساتىنا ساي جەتكىزۋدىڭ قانداي تاسىلدەرى بار؟
- قورعانىشتىقتىڭ قانشا دارەجەسىن بىلەسىڭدەر؟
ب) نەگىزگى ءبولىم – 23 مين.
بيولوگيالىق قۇرالداردىڭ تۇرلەرى جانە نەگىزگى قاسيەتتەرى. ادامنىڭ جۇقپالى اۋرۋلارىنىڭ اۋرۋلارىنىڭ سيپاتتاماسى.
بيولوگيالىق قارۋ.
بيولوگيالىق قارۋ (بق) – بيولوگيالىق زاتتارمەن جاراقتالعان، جەتكىزۋ قۇرالدارى بار ارنايى وق - دارىلەر مەن ۇرىس اسپاپتارى. ول قارسىلاستىڭ ءتىرى كۇشىن، جان - جانۋارلاردى، اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىن زاقىمداۋعا، كەي جاعدايدا قارۋ - جاراقتى، اسكەري تەحنيكا مەن جابدىقتاۋ ماتەريالدارىن ءبۇلدىرۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
بيولوگيالىق قارۋدى قولدانىپ ۇرىس ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋدى بيولوگيالىق سوعىس دەيدى.
بيولوگيالىق قارۋدىڭ زاقىمداۋ ارەكەتى بىرنەشە كەزەكتە پاتوگەندىك ميكروبتار مەن ولاردىڭ ۋلى ونىمدەرىنىڭ اۋرۋ تۋدىرعىش قاسيەتىن قولدانۋعا نەگىزدەلگەن. ادام (جانۋارلار) اعزاسىنا از تۇسسە دە، اۋرۋ تۋدىرۋشى ميكروبتار مەن ولاردىڭ ۋلى ونىمدەرى وتە اۋىر جۇقپالى اۋرۋلار تاراتادى؛ ونى دەر كەزىندە ەمدەمەسە ءولىم ءقاۋپىن تۋدىرادى نەمەسە زاقىمدالۋشىنى ۇزاق ۋاقىت جارامسىز ەتەدى.
بق رەتىندە مىنالاردىڭ پايدالانىلۋى مۇمكىن:
ادامداردى زاقىمداۋ ءۇشىن: باكتەريالىق اۋرۋلاردى قوزدىرعىشتار (وبا، تۋلەرميا، سارىپ، كۇيدىرگى، تىرىسقاق)؛ ۆيرۋستىق اۋرۋلاردى قوزدىرعىشتار (شەشەك، قىزبا، ۆەنەسۋەلالىق ەنسەفولوميەليت)؛ ريككەتسيزداردى قوزدىرعىشتار (بورتپە، سۇزەك، تاڭبالى قىزبا، قۋ - قىزبا)؛
جانۋارلاردى زاقىمداۋ ءۇشىن: اۋسىلدىڭ، ءىرى قارا وباسىنىڭ، شوشقا وباسىنىڭ، كۇيدىرگىنىڭ، ماڭقانىڭ، جالعان قۇتىرۋدىڭ جانە باسقا اۋرۋلاردىڭ قوزدىرعىشتارى؛
وسىمدىكتەردى قۇرتۋ ءۇشىن: استىق تۇقىمداستار تاتى، كارتوپ فيتوفتوروزى، سولۋ قوزدىرعىشتارى، جانە ت. ب. حيميالىق زاتتار.
بق - دىڭ زاقىمداۋشى ارەكەتى بىردەن كورىنبەيدى، ول اعزاعا تۇسكەن ميكروبتار مەن توكسيندەردىڭ ءتۇرى مەن سانىنا، اعزانىڭ كۇيىنە بايلانىستى. ينكۋباسيالىق كەزەڭ بىرنەشە ساعاتتان 14 كۇنگە دەيىن سوزىلادى، مىسالى، تۋلەرميادا 6 تاۋلىككە، ال بورتپە سۇزەكتە 14 تاۋلىككە دەيىن بولادى. وسى كەزەڭ بويىندا جەكە قۇرام ۇرىسقا قابىلەتتىلىگىن ساقتايدى.
تاريحي انىقتاما. پاتوگەندى ميكروبتاردى زاقىمداۋ وتە ەرتەدە تۋعان. مىسالى، 1741 جىلى مەكسيكا مەن پەرۋدەگى باسقىنشىلىق ناۋقانعا قاتىسۋشى 27 مىڭ اعىلشىن سولداتىنىڭ 20 مىڭى سارى بەزگەكتەن ءولدى. 1802 جىلى كوتەرىلىستى باسۋ ءۇشىن گايتي ارالىنا ناپالەون جىبەرگەن گەنەرال لەكلەركتىڭ 30 مىڭداي ارمياسى تۇگەلگە جۋىق قىرىلىپ قالدى. ەۋروپاداعى 1733 جىلدان 1865 جىلعا دەيىنگى سوعىستاردا 8 ميلليونداي ادام ءولدى، ونىڭ ىشىندە شايقاستا 1، 5 ملن ادام شەيىت بولسا، 6، 5 ملن ادام جۇقپالى اۋرۋلاردان ولگەن.
بارلىق قۇرلىقتاعى ەلدەر ەكونوميكاسىنا اۋىلشارۋاشىلىق مالدارى (ەپيزووتيادا) مەن اۋىل شارۋاشىلىعى وسىمدىكتەردىڭ (ەپيفيتوتيا) جاپپاي اۋرۋى ەداۋىر شىعىندار اكەلدى. مىسالى، 1950 - 1951 جىلدارى وڭتۇستىك افريكاداعى ريفت القابىندا ەپيزووتيادان 100 مىڭنان استام باس قوي مەن ءىرى ءمۇيىزدى قارا شىعىن بولىپ، ادامدار اراسىندا ءىرى كولەمدى ىندەت تاراعان، ال ءار ءتۇرلى ءداندى – داقىلدار مەن كارتوپتىڭ اۋرۋلارى مەن تاتتىڭ، ءتۇبىردىڭ ءشىرۋى ەپيفيتوتياسىنان اقش - تىڭ وزىندە 20 ملن ادامدى اسىراۋعا جەتەتىن استىق ءونىمى شىعىن بولادى. 1925 جىلدىڭ 17 ماۋسىمىندا جەنيەۆادا «سوعىستا تۇنشىقتىرعىش، ۋلاعىش جانە سول سياقتى باسقا گازدار مەن باكتەريالوگيالىق زاتتاردى قولدانۋعا تىيىم سالۋ حاتتاماسىنا» قول قويىلدى. 1940 - 1944 جىلدارى جاپون ارمياسى جۇڭگو اسكەرى مەن بەيبىت تۇرعىندارعا قارسى بق - دىڭ ءار ءتۇرىن 11 رەت قولداندى، ناتيجەسىندە جۇڭگو قالالارى مەن اۋداندارىندا ىندەت تاراپ، مىڭداعان ادام گوسپيتالعا ءتۇسىپ، 700 - گە جۋىق ادام ءبىر عانا وبا قوزدىرعىشىن قولدانۋدان قازا بولدى.
بيولوگيالىق قۇرالداردىڭ تۇرلەرى جانە نەگىزگى قاسيەتتەرى.
بق - دىڭ زاقىمداۋشى ارەكەتىنىڭ نەگىزىن بيولوگيالىق قۇرالدار قۇرايدى.
ولارعا جاتاتىندار:
پاتوگەندىك ميكروورگانيزمدەر جۇقپالى اۋرۋلاردى قوزدىرۋشىلار – كولەمى وتە كىشكەنتاي، ءتۇسى، ءدامى، ءيىسى جوق، سوندىقتان ادامنىڭ سەزۋ مۇشەسى ارقىلى انىقتالمايدى. كولەمى، قۇرىلىسى جانە بيولوگيالىق قاسيەتتەرىنە بايلانىستى ولار ۆيرۋستاردان باسقا باكتەريا، ريككەتسيا مەن ساڭىراۋقۇلاقتار كلاسىنا بولىنەدى.
باكتەريالار – فورمالارى مەن مولشەرلەرى ءار ءتۇرلى دارا شارشىلى ميكروورگانيزمدەر. ولاردىڭ مولشەرى 0، 5 - تەن 8 - 10مكم - عا دەيىن بولۋى مۇمكىن. باكتەريالار دارا كولدەنەڭ بولىكتەرمەن تۇقىم بەرەدى، 28 - 30مين سايىن ەكى دەربەس كلەتكا شىعارادى. تىكەلەي كۇن ساۋلەسى، دەزينفەكسيالاۋ جانە جوعارى تەمپەراتۋرا (+60گراد) اسەرىنەن ولار تەز ءولىپ قالادى؛ تومەن تەمپەراتۋراعا ءتوزىمدى، - 25گراد - تى ەركىن كوتەرەدى. كەيبىر باكتەريا تۇرلەرى قولايسىز جاعدايلاردا ءتىرى قالۋ ءۇشىن قورعانىش كاپسۋلامەن جابىلۋعا نەمەسە سىرتقى ورتا اسەرىنە جوعارى تۇراقتىلىعى بار ۇرىققا اينالۋعا قابىلەتتى.
ريككەتسيالار - كولەمى ۇلكەن ەمەس 0، 4 – 1مكم - عا دەيىنگى تاياقشا كلەتكالار، ولار تەك ءتىرى تىندەر كلەتكالارىنىڭ ىشىندە عانا تۇقىم كوبەيتەدى. ولار ۇرىق جاسامايدى، ءبىراق كەبۋگە، مۇزداۋعا، جوعارى تەمپەراتۋرا اسەرىنە ءتوزىمدى. ريككەتسيالار ادامنىڭ مىنانداي اۋرۋلارىنىڭ: بورتپە سۇزەك، قۇزدى تاۋلار تەڭبىل بەزگەگى، قۋ بەزگەك جانە ت. ب. اۋرۋلاردىڭ سەبەبى بولىپ تابىلادى.
ساڭىراۋقۇلاقتار - دارا نەمەسە كوپ كلەتكالى وسىمدىكتەن پايدا بولاتىن ميكروورگانيزمدەر، ولار باكتەريادان مەيلىنشە كۇردەلى قۇرىلىسى جانە تۇقىمىن كوبەيتۋ تاسىلىمەن ەرەكشەلەنەدى.
ۆيرۋستار - بيولوگيالىق اگەنتتەردىڭ ەڭ ۇلكەن توبى. ۆيرۋستار ناتۋرالدى شەشەك، تروپيكالىق گەموررويلى بەزگەك، اۋسىل، ريفت القابىنىڭ بەزگەگى جانە باسقا دا اۋرۋلاردىڭ سەبەبى بولىپ تابىلادى.
جانۋارلاردى زاقىمداۋ ءۇشىن بق رەتىندە جانۋارلار مەن ادامدارعا تەڭ دارەجەدە ءقاۋىپتى اۋرۋلار: تۇينەمە، اۋسىل، ريفت القابىنىڭ بەزگەگى جانە باسقالار نەمەسە جانۋارلاردى عانا زاقىمدايتىن: ءىرى تۇياقتى مال وباسى، شوشقالار وباسى جانە باسقا ەپيزووتيكالىق اۋرۋ قوزدىرعىشتارى پايدالانۋى مۇمكىن.
اۋىلشارۋاشىلىق داقىلداردى زاقىمداۋ ءۇشىن بيدايدىڭ سىزىقتىق ساباق تاتى، كۇرىشتىڭ پيريكۋلياريوزاسى، كارتوپتىڭ فيتوفتوروزاسى جانە باسقا مادەني وسىمدىكتەردىڭ باكتەريالىق، ۆيرۋستىق جانە ساڭىراۋقۇلاق اۋرۋ قوزدىرعىشتارى قولدانىلادى.
ۆ) قورىتىندى ءبولىم – 10 مين.
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار:
- بيولوگيالىق قارۋعا انىقتاما بەرىڭىزدەر.
- بيولوگيالىق قارۋدىڭ زاقىمداۋشى ارەكەتى نەگە نەگىزدەلگەن؟
- بيولوگيالىق قارۋدىڭ تاريحى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟ بيولوگيالىق قۇرالداردى قارۋ رەتىندە قولدانۋ قاشان باستالعان؟
- بيولوگيالىق قۇرالداردىڭ تۇرلەرى مەن نەگىزگى قاسيەتتەرى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- جانۋارلاردى، اۋىلشارۋاشىلىق داقىلدارىن زاقىمداۋ ءۇشىن قانداي قوزدىرۋشىلار قولدانىلادى؟
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى بيولوگيالىق قارۋلاردىڭ تۇرلەرىمەن جانە نەگىزگى قاسيەتتەرىمەن تانىستىرۋ.
ۋاقىتى: 45 مين.
وتكىزىلەتىن ورنى: 11 سىنىپ، ءباد بولمەسى.
كورنەكىلىك قۇرالدار: ءااد وقۋلىعى، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 3 مين.
ۆزۆود كومانديرى وقۋشىلاردى ساپقا تۇرعىزادى، وقىتۋشىعا راپورت بەرەدى، امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ سىرت كورىنىسىن تەكسەرۋ.
ءا) وتىلگەن تاقىرىپتى سۇراۋ كەزەڭى – 9 مين.
- تۇتقيىلدىققا جەتۋدىڭ شارتتارى قانداي؟
- حيميالىق سوققىلاردىڭ بۇركەمەلەنۋى دەگەنىمىز نە؟
- حيميالىق قارۋدى ماقساتىنا ساي جەتكىزۋدىڭ قانداي تاسىلدەرى بار؟
- قورعانىشتىقتىڭ قانشا دارەجەسىن بىلەسىڭدەر؟
ب) نەگىزگى ءبولىم – 23 مين.
بيولوگيالىق قۇرالداردىڭ تۇرلەرى جانە نەگىزگى قاسيەتتەرى. ادامنىڭ جۇقپالى اۋرۋلارىنىڭ اۋرۋلارىنىڭ سيپاتتاماسى.
بيولوگيالىق قارۋ.
بيولوگيالىق قارۋ (بق) – بيولوگيالىق زاتتارمەن جاراقتالعان، جەتكىزۋ قۇرالدارى بار ارنايى وق - دارىلەر مەن ۇرىس اسپاپتارى. ول قارسىلاستىڭ ءتىرى كۇشىن، جان - جانۋارلاردى، اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىن زاقىمداۋعا، كەي جاعدايدا قارۋ - جاراقتى، اسكەري تەحنيكا مەن جابدىقتاۋ ماتەريالدارىن ءبۇلدىرۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
بيولوگيالىق قارۋدى قولدانىپ ۇرىس ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋدى بيولوگيالىق سوعىس دەيدى.
بيولوگيالىق قارۋدىڭ زاقىمداۋ ارەكەتى بىرنەشە كەزەكتە پاتوگەندىك ميكروبتار مەن ولاردىڭ ۋلى ونىمدەرىنىڭ اۋرۋ تۋدىرعىش قاسيەتىن قولدانۋعا نەگىزدەلگەن. ادام (جانۋارلار) اعزاسىنا از تۇسسە دە، اۋرۋ تۋدىرۋشى ميكروبتار مەن ولاردىڭ ۋلى ونىمدەرى وتە اۋىر جۇقپالى اۋرۋلار تاراتادى؛ ونى دەر كەزىندە ەمدەمەسە ءولىم ءقاۋپىن تۋدىرادى نەمەسە زاقىمدالۋشىنى ۇزاق ۋاقىت جارامسىز ەتەدى.
بق رەتىندە مىنالاردىڭ پايدالانىلۋى مۇمكىن:
ادامداردى زاقىمداۋ ءۇشىن: باكتەريالىق اۋرۋلاردى قوزدىرعىشتار (وبا، تۋلەرميا، سارىپ، كۇيدىرگى، تىرىسقاق)؛ ۆيرۋستىق اۋرۋلاردى قوزدىرعىشتار (شەشەك، قىزبا، ۆەنەسۋەلالىق ەنسەفولوميەليت)؛ ريككەتسيزداردى قوزدىرعىشتار (بورتپە، سۇزەك، تاڭبالى قىزبا، قۋ - قىزبا)؛
جانۋارلاردى زاقىمداۋ ءۇشىن: اۋسىلدىڭ، ءىرى قارا وباسىنىڭ، شوشقا وباسىنىڭ، كۇيدىرگىنىڭ، ماڭقانىڭ، جالعان قۇتىرۋدىڭ جانە باسقا اۋرۋلاردىڭ قوزدىرعىشتارى؛
وسىمدىكتەردى قۇرتۋ ءۇشىن: استىق تۇقىمداستار تاتى، كارتوپ فيتوفتوروزى، سولۋ قوزدىرعىشتارى، جانە ت. ب. حيميالىق زاتتار.
بق - دىڭ زاقىمداۋشى ارەكەتى بىردەن كورىنبەيدى، ول اعزاعا تۇسكەن ميكروبتار مەن توكسيندەردىڭ ءتۇرى مەن سانىنا، اعزانىڭ كۇيىنە بايلانىستى. ينكۋباسيالىق كەزەڭ بىرنەشە ساعاتتان 14 كۇنگە دەيىن سوزىلادى، مىسالى، تۋلەرميادا 6 تاۋلىككە، ال بورتپە سۇزەكتە 14 تاۋلىككە دەيىن بولادى. وسى كەزەڭ بويىندا جەكە قۇرام ۇرىسقا قابىلەتتىلىگىن ساقتايدى.
تاريحي انىقتاما. پاتوگەندى ميكروبتاردى زاقىمداۋ وتە ەرتەدە تۋعان. مىسالى، 1741 جىلى مەكسيكا مەن پەرۋدەگى باسقىنشىلىق ناۋقانعا قاتىسۋشى 27 مىڭ اعىلشىن سولداتىنىڭ 20 مىڭى سارى بەزگەكتەن ءولدى. 1802 جىلى كوتەرىلىستى باسۋ ءۇشىن گايتي ارالىنا ناپالەون جىبەرگەن گەنەرال لەكلەركتىڭ 30 مىڭداي ارمياسى تۇگەلگە جۋىق قىرىلىپ قالدى. ەۋروپاداعى 1733 جىلدان 1865 جىلعا دەيىنگى سوعىستاردا 8 ميلليونداي ادام ءولدى، ونىڭ ىشىندە شايقاستا 1، 5 ملن ادام شەيىت بولسا، 6، 5 ملن ادام جۇقپالى اۋرۋلاردان ولگەن.
بارلىق قۇرلىقتاعى ەلدەر ەكونوميكاسىنا اۋىلشارۋاشىلىق مالدارى (ەپيزووتيادا) مەن اۋىل شارۋاشىلىعى وسىمدىكتەردىڭ (ەپيفيتوتيا) جاپپاي اۋرۋى ەداۋىر شىعىندار اكەلدى. مىسالى، 1950 - 1951 جىلدارى وڭتۇستىك افريكاداعى ريفت القابىندا ەپيزووتيادان 100 مىڭنان استام باس قوي مەن ءىرى ءمۇيىزدى قارا شىعىن بولىپ، ادامدار اراسىندا ءىرى كولەمدى ىندەت تاراعان، ال ءار ءتۇرلى ءداندى – داقىلدار مەن كارتوپتىڭ اۋرۋلارى مەن تاتتىڭ، ءتۇبىردىڭ ءشىرۋى ەپيفيتوتياسىنان اقش - تىڭ وزىندە 20 ملن ادامدى اسىراۋعا جەتەتىن استىق ءونىمى شىعىن بولادى. 1925 جىلدىڭ 17 ماۋسىمىندا جەنيەۆادا «سوعىستا تۇنشىقتىرعىش، ۋلاعىش جانە سول سياقتى باسقا گازدار مەن باكتەريالوگيالىق زاتتاردى قولدانۋعا تىيىم سالۋ حاتتاماسىنا» قول قويىلدى. 1940 - 1944 جىلدارى جاپون ارمياسى جۇڭگو اسكەرى مەن بەيبىت تۇرعىندارعا قارسى بق - دىڭ ءار ءتۇرىن 11 رەت قولداندى، ناتيجەسىندە جۇڭگو قالالارى مەن اۋداندارىندا ىندەت تاراپ، مىڭداعان ادام گوسپيتالعا ءتۇسىپ، 700 - گە جۋىق ادام ءبىر عانا وبا قوزدىرعىشىن قولدانۋدان قازا بولدى.
بيولوگيالىق قۇرالداردىڭ تۇرلەرى جانە نەگىزگى قاسيەتتەرى.
بق - دىڭ زاقىمداۋشى ارەكەتىنىڭ نەگىزىن بيولوگيالىق قۇرالدار قۇرايدى.
ولارعا جاتاتىندار:
پاتوگەندىك ميكروورگانيزمدەر جۇقپالى اۋرۋلاردى قوزدىرۋشىلار – كولەمى وتە كىشكەنتاي، ءتۇسى، ءدامى، ءيىسى جوق، سوندىقتان ادامنىڭ سەزۋ مۇشەسى ارقىلى انىقتالمايدى. كولەمى، قۇرىلىسى جانە بيولوگيالىق قاسيەتتەرىنە بايلانىستى ولار ۆيرۋستاردان باسقا باكتەريا، ريككەتسيا مەن ساڭىراۋقۇلاقتار كلاسىنا بولىنەدى.
باكتەريالار – فورمالارى مەن مولشەرلەرى ءار ءتۇرلى دارا شارشىلى ميكروورگانيزمدەر. ولاردىڭ مولشەرى 0، 5 - تەن 8 - 10مكم - عا دەيىن بولۋى مۇمكىن. باكتەريالار دارا كولدەنەڭ بولىكتەرمەن تۇقىم بەرەدى، 28 - 30مين سايىن ەكى دەربەس كلەتكا شىعارادى. تىكەلەي كۇن ساۋلەسى، دەزينفەكسيالاۋ جانە جوعارى تەمپەراتۋرا (+60گراد) اسەرىنەن ولار تەز ءولىپ قالادى؛ تومەن تەمپەراتۋراعا ءتوزىمدى، - 25گراد - تى ەركىن كوتەرەدى. كەيبىر باكتەريا تۇرلەرى قولايسىز جاعدايلاردا ءتىرى قالۋ ءۇشىن قورعانىش كاپسۋلامەن جابىلۋعا نەمەسە سىرتقى ورتا اسەرىنە جوعارى تۇراقتىلىعى بار ۇرىققا اينالۋعا قابىلەتتى.
ريككەتسيالار - كولەمى ۇلكەن ەمەس 0، 4 – 1مكم - عا دەيىنگى تاياقشا كلەتكالار، ولار تەك ءتىرى تىندەر كلەتكالارىنىڭ ىشىندە عانا تۇقىم كوبەيتەدى. ولار ۇرىق جاسامايدى، ءبىراق كەبۋگە، مۇزداۋعا، جوعارى تەمپەراتۋرا اسەرىنە ءتوزىمدى. ريككەتسيالار ادامنىڭ مىنانداي اۋرۋلارىنىڭ: بورتپە سۇزەك، قۇزدى تاۋلار تەڭبىل بەزگەگى، قۋ بەزگەك جانە ت. ب. اۋرۋلاردىڭ سەبەبى بولىپ تابىلادى.
ساڭىراۋقۇلاقتار - دارا نەمەسە كوپ كلەتكالى وسىمدىكتەن پايدا بولاتىن ميكروورگانيزمدەر، ولار باكتەريادان مەيلىنشە كۇردەلى قۇرىلىسى جانە تۇقىمىن كوبەيتۋ تاسىلىمەن ەرەكشەلەنەدى.
ۆيرۋستار - بيولوگيالىق اگەنتتەردىڭ ەڭ ۇلكەن توبى. ۆيرۋستار ناتۋرالدى شەشەك، تروپيكالىق گەموررويلى بەزگەك، اۋسىل، ريفت القابىنىڭ بەزگەگى جانە باسقا دا اۋرۋلاردىڭ سەبەبى بولىپ تابىلادى.
جانۋارلاردى زاقىمداۋ ءۇشىن بق رەتىندە جانۋارلار مەن ادامدارعا تەڭ دارەجەدە ءقاۋىپتى اۋرۋلار: تۇينەمە، اۋسىل، ريفت القابىنىڭ بەزگەگى جانە باسقالار نەمەسە جانۋارلاردى عانا زاقىمدايتىن: ءىرى تۇياقتى مال وباسى، شوشقالار وباسى جانە باسقا ەپيزووتيكالىق اۋرۋ قوزدىرعىشتارى پايدالانۋى مۇمكىن.
اۋىلشارۋاشىلىق داقىلداردى زاقىمداۋ ءۇشىن بيدايدىڭ سىزىقتىق ساباق تاتى، كۇرىشتىڭ پيريكۋلياريوزاسى، كارتوپتىڭ فيتوفتوروزاسى جانە باسقا مادەني وسىمدىكتەردىڭ باكتەريالىق، ۆيرۋستىق جانە ساڭىراۋقۇلاق اۋرۋ قوزدىرعىشتارى قولدانىلادى.
ۆ) قورىتىندى ءبولىم – 10 مين.
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار:
- بيولوگيالىق قارۋعا انىقتاما بەرىڭىزدەر.
- بيولوگيالىق قارۋدىڭ زاقىمداۋشى ارەكەتى نەگە نەگىزدەلگەن؟
- بيولوگيالىق قارۋدىڭ تاريحى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟ بيولوگيالىق قۇرالداردى قارۋ رەتىندە قولدانۋ قاشان باستالعان؟
- بيولوگيالىق قۇرالداردىڭ تۇرلەرى مەن نەگىزگى قاسيەتتەرى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- جانۋارلاردى، اۋىلشارۋاشىلىق داقىلدارىن زاقىمداۋ ءۇشىن قانداي قوزدىرۋشىلار قولدانىلادى؟
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بويىنا قاراپايىمدىلىق، كىشىپەيىلدىلىك، ادەپتىلىك، يناباتتىلىق، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن سىڭىرە وتىرىپ، جامان ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا، مادەنيەتتى بولا وتىرىپ، ادەپتى ءومىر سۇرۋگە...
