دارىندى سۋرەتشى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دارىندى سۋرەتشى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا قازاقتىڭ ساڭلاق سۋرەتشىسى ءابىلحان قاستەيەۆ تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرا ءتۇسۋ. اۆتور جايلى ماعلۇمات بەرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ تىلدىك، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، تانىمدىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
3. ۇلتتىق ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك ارقىلى ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، مۋزىكا.
ساباقتىڭ ادىس-تاسىلدەرى: سۇراق-جاۋاپ، وي قوزعاۋ، ويىن تۇرلەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، كىتاپشا.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. امانداسۋ. بالالاردى تۇگەندەۋ. بىر-بىرىنە ساتتىلىك.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. ك. تولىبايەۆتىڭ «جەزتاڭداي ءانشى» اڭگىمەسى.
وقۋشىلارعا اڭگىمە تۋرالى تۇسىنىكتەرىن اڭگىمەلەتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ. « ورامال تاستاماق ويىنىمەن».
1. ماناربەك الماتىعا نە ءۇشىن كەلدى؟ 2. ساعان قانداي حالىق اندەرى ۇنايدى؟ 3. حالىق اندەرى قالاي تارايدى؟ 4. قانداي اندەردى حالىق اندەرى دەيمىز؟ 5. اڭگىمەدەگى كەيىپكەرلەردى اتا.
ۇيگە تاپسىرماعا ونەرگە بايلانىستى ماقال-ماتەلدەر جيناۋ بەرىلگەن بولاتىن. ماقال-ماتەل سۇراۋ
ونەر دەگەنىمىز نە؟ ونەر: ءان ايتۋ، سۋرەت سالۋ، بي بيلەۋ، مۇسىندەۋ، تىگىس تىگۋ، ايتىس ايتۋ، ت. ب. بۇگىنگى ساباعىمىز ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى سۋرەت سالۋ ونەرى تۋرالى بولماق.
III. جاڭا ساباق.
ءابىلحان قاستەيەۆ (1904 — 1973 جج.) — قازاقتىڭ ايگىلى كەسكىندەمەشىسى، گرافيك-سۋرەتشى، قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى. تۋىپ-وسكەن جەرى — الماتى وبلىسىنا قاراستى جاركەنت توڭىرەگى. توپىراق بۇيىرعان جەرى — الماتى قالاسى. قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى (1944). قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعى باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى (1945-1956). ەڭبەك جولىن تۇركسىب تەمىر جول قۇرىلىسىندا جۇمىسشى بولىپ باستادى. ماسكەۋدەگى كوركەمسۋرەت ستۋديالارىندا ن. گ. حلۋدوۆ پەني. برودسكييدەن ساباقالدى (1929-1936). حالىق ءومىرىنىڭ الۋان كورىنىستەرىن شىنايى بەينەلەگەن مىڭنان استام كوركەم تۋىندىلاردى دۇنيەگە كەلتىرگەن.
ءابىلحان قولونەرگە، ودان سوڭ سۋرەتشىلىك ونەرگە جاستايىنان بەيىم بولعان. اناسى ايعانشا كىلەم، الاشا، باۋ-باسقۇر توقۋعا، سىرماق سىرۋعا، شىم شي جاساۋعا شەبەر ادام بولىپتى. ءابىلحان وسى حالىق ونەرىنە بالا كەزىنەن كوز قانىقتىرىپ، اناسىنا ويۋ-ورنەكتەر سالۋعا كومەكتەسىپ، سۋرەت ونەرىنە قولىن ۇيرەتىپ وسەدى. ونىڭ 1930-1931 جىلدارى سالعان "قارىنداستىڭ پورترەتى"، "اۆتوپورترەت" اتتى تۋىندىلارى تۇپنۇسقاعا ۇقساستىعىمەن جانە كەيىپكەر بولمىسىن اشۋعا دەگەن تالپىنىسىمەن ەرەكشەلەنەدى. ول بىرتە-بىرتە ەل ءومىرىنىڭ الۋان سالالى تىرشىلىك-تىنىسىنا دەن قويىپ، تاريحي-الەۋمەتتىك وزگەرىستەرگە سۋرەتكەر زەردەسىمەن قاراي باستايدى. ونىڭ "مەكتەپتە" (1930)، "تۇركسىب" (1932)، "جامبىلدىڭ پورترەتى" (1937)، "ەسكى جانە جاڭا تۇرمىس" (1937-1941)، "امانكەلدى ساربازدارى" (1970)، "جاس اباي" (1945) سياقتى تۋىندىلارى دارىندى سۋرەتشىنىڭ وتكەن مەن بۇگىندى شىنشىلدىقپەن بەدەرلەگەن كوركەم شەجىرە ىسپەتتەس. ءابىلحان — تۋعان جەردىڭ اسەم تابيعاتىن، ونىڭ ديدارىنداعى ادام قولىنىڭ جاسامپاز وزگەرىستەرىن زور شابىتپەن بەدەرلەي العان سۋرەتكەر. ونىڭ "بيىك تاۋلى مۇز ايدىن" (1954)، "گۋل اشقان الما" (1958)، "مەنىڭ وتانىم" (1959)، "جايلاۋداعى اۆتو-دۇكەن" (1963)، "قاپشاعاي گەس-ى" (1972) سياقتى پولوتنولارى ەپيكالىق قارىمىمەن، شىنشىلدىعىمەن نازار اۋدارادى. ءابىلحان قاستەيەۆ سۋرەتشى رەتىندە وزىندىك دارا قولتاڭباسىمەن عانا ەرەكشەلەنىپ قويمايدى، سونىمەن بىرگە، ول — تۋعان جەرى مەن وسكەن ەلىن پەرزەنتتىك ماحابباتپەن جىرلاي العان ءبىرتۋار سۋرەتكەر. ]تانىمال تۋىندىلارى
«كولحوزداعى ءسۇت فەرما»، «ماقتا جيناۋ»، «كولحوزدىڭ تويى»، «قىز الىپ قاشۋ»، «ساتىپ الىنعان قالىڭدىق»، «التىن استىق»، «اقساي كارەرى»، «مەدەۋ مۇز ايدىنى»، «تۇركسىب»، «تالاس جاعالاۋى»، «قاپشاعاي دالاسى». سونىمەن قاتار كەنەسارى قاسىموۆ، اباي، شوقان ءۋاليحانوۆ، جامبىلدىڭ پورترەتتەرى؛ ەرەكشە تانىمال بولىپ تابىلاتىن پورترەتى – «امانگەلدى يمانوۆ» پورترەتى.
وقۋلىقپەن جۇمىس.
تىزبەكتەي وقۋ. تاۋىپ وقۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
ءبيشى بۇرالىپ بيلەيدى،
كۇيشى دومبىرا تارتادى
سپورتشى جۇگىرىپ، سەكىرەدى،
وقۋشى وتىرىپ، ساباق وقيدى.
داپتەرمەن جۇمىس.
سوزدىكپەن جۇمىس.
باسقۇر – ۋىق پەن كەرەگەنىڭ تۇيىسكەن جەرىن سىرتىنان باستىرا بايلايتىن ورنەكتى جالپاق قۇر.
بىلگەنگە مارجان
قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىپقوي سۋرەتشىلەرىنىڭ ءبىرى – ش. ءۋاليحانوۆ. ول تۋعان جەر كورىنىستەرىن، ەسكەرتكىشتەردى قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن.
ولەڭنىڭ بەلگىلى ءبىر ولشەمى بولادى. ولەڭ – ىرعاققا، ۇيقاسقا قۇرىلعان كوركەم ءسوز. ولەڭدى اقىن شىعارادى.
ولەڭ تاقىرىبى جاعىنان وتان، تابيعات، كوڭىل كۇي، ەڭبەك سياقتى تۇرلەرگە بولىنەدى.
قورىتىندى. ءابىلحان قاستەيەۆتىڭ تۋىندىلارىنىڭ ارتىندا سۇراقتار بار. سول سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ءا. قاستەيەۆ ءومىربايانىن ءتۇسىنىپ وقۋ.
باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا قازاقتىڭ ساڭلاق سۋرەتشىسى ءابىلحان قاستەيەۆ تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرا ءتۇسۋ. اۆتور جايلى ماعلۇمات بەرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ تىلدىك، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، تانىمدىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
3. ۇلتتىق ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك ارقىلى ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، مۋزىكا.
ساباقتىڭ ادىس-تاسىلدەرى: سۇراق-جاۋاپ، وي قوزعاۋ، ويىن تۇرلەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، كىتاپشا.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. امانداسۋ. بالالاردى تۇگەندەۋ. بىر-بىرىنە ساتتىلىك.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. ك. تولىبايەۆتىڭ «جەزتاڭداي ءانشى» اڭگىمەسى.
وقۋشىلارعا اڭگىمە تۋرالى تۇسىنىكتەرىن اڭگىمەلەتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ. « ورامال تاستاماق ويىنىمەن».
1. ماناربەك الماتىعا نە ءۇشىن كەلدى؟ 2. ساعان قانداي حالىق اندەرى ۇنايدى؟ 3. حالىق اندەرى قالاي تارايدى؟ 4. قانداي اندەردى حالىق اندەرى دەيمىز؟ 5. اڭگىمەدەگى كەيىپكەرلەردى اتا.
ۇيگە تاپسىرماعا ونەرگە بايلانىستى ماقال-ماتەلدەر جيناۋ بەرىلگەن بولاتىن. ماقال-ماتەل سۇراۋ
ونەر دەگەنىمىز نە؟ ونەر: ءان ايتۋ، سۋرەت سالۋ، بي بيلەۋ، مۇسىندەۋ، تىگىس تىگۋ، ايتىس ايتۋ، ت. ب. بۇگىنگى ساباعىمىز ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى سۋرەت سالۋ ونەرى تۋرالى بولماق.
III. جاڭا ساباق.
ءابىلحان قاستەيەۆ (1904 — 1973 جج.) — قازاقتىڭ ايگىلى كەسكىندەمەشىسى، گرافيك-سۋرەتشى، قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى. تۋىپ-وسكەن جەرى — الماتى وبلىسىنا قاراستى جاركەنت توڭىرەگى. توپىراق بۇيىرعان جەرى — الماتى قالاسى. قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى (1944). قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعى باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى (1945-1956). ەڭبەك جولىن تۇركسىب تەمىر جول قۇرىلىسىندا جۇمىسشى بولىپ باستادى. ماسكەۋدەگى كوركەمسۋرەت ستۋديالارىندا ن. گ. حلۋدوۆ پەني. برودسكييدەن ساباقالدى (1929-1936). حالىق ءومىرىنىڭ الۋان كورىنىستەرىن شىنايى بەينەلەگەن مىڭنان استام كوركەم تۋىندىلاردى دۇنيەگە كەلتىرگەن.
ءابىلحان قولونەرگە، ودان سوڭ سۋرەتشىلىك ونەرگە جاستايىنان بەيىم بولعان. اناسى ايعانشا كىلەم، الاشا، باۋ-باسقۇر توقۋعا، سىرماق سىرۋعا، شىم شي جاساۋعا شەبەر ادام بولىپتى. ءابىلحان وسى حالىق ونەرىنە بالا كەزىنەن كوز قانىقتىرىپ، اناسىنا ويۋ-ورنەكتەر سالۋعا كومەكتەسىپ، سۋرەت ونەرىنە قولىن ۇيرەتىپ وسەدى. ونىڭ 1930-1931 جىلدارى سالعان "قارىنداستىڭ پورترەتى"، "اۆتوپورترەت" اتتى تۋىندىلارى تۇپنۇسقاعا ۇقساستىعىمەن جانە كەيىپكەر بولمىسىن اشۋعا دەگەن تالپىنىسىمەن ەرەكشەلەنەدى. ول بىرتە-بىرتە ەل ءومىرىنىڭ الۋان سالالى تىرشىلىك-تىنىسىنا دەن قويىپ، تاريحي-الەۋمەتتىك وزگەرىستەرگە سۋرەتكەر زەردەسىمەن قاراي باستايدى. ونىڭ "مەكتەپتە" (1930)، "تۇركسىب" (1932)، "جامبىلدىڭ پورترەتى" (1937)، "ەسكى جانە جاڭا تۇرمىس" (1937-1941)، "امانكەلدى ساربازدارى" (1970)، "جاس اباي" (1945) سياقتى تۋىندىلارى دارىندى سۋرەتشىنىڭ وتكەن مەن بۇگىندى شىنشىلدىقپەن بەدەرلەگەن كوركەم شەجىرە ىسپەتتەس. ءابىلحان — تۋعان جەردىڭ اسەم تابيعاتىن، ونىڭ ديدارىنداعى ادام قولىنىڭ جاسامپاز وزگەرىستەرىن زور شابىتپەن بەدەرلەي العان سۋرەتكەر. ونىڭ "بيىك تاۋلى مۇز ايدىن" (1954)، "گۋل اشقان الما" (1958)، "مەنىڭ وتانىم" (1959)، "جايلاۋداعى اۆتو-دۇكەن" (1963)، "قاپشاعاي گەس-ى" (1972) سياقتى پولوتنولارى ەپيكالىق قارىمىمەن، شىنشىلدىعىمەن نازار اۋدارادى. ءابىلحان قاستەيەۆ سۋرەتشى رەتىندە وزىندىك دارا قولتاڭباسىمەن عانا ەرەكشەلەنىپ قويمايدى، سونىمەن بىرگە، ول — تۋعان جەرى مەن وسكەن ەلىن پەرزەنتتىك ماحابباتپەن جىرلاي العان ءبىرتۋار سۋرەتكەر. ]تانىمال تۋىندىلارى
«كولحوزداعى ءسۇت فەرما»، «ماقتا جيناۋ»، «كولحوزدىڭ تويى»، «قىز الىپ قاشۋ»، «ساتىپ الىنعان قالىڭدىق»، «التىن استىق»، «اقساي كارەرى»، «مەدەۋ مۇز ايدىنى»، «تۇركسىب»، «تالاس جاعالاۋى»، «قاپشاعاي دالاسى». سونىمەن قاتار كەنەسارى قاسىموۆ، اباي، شوقان ءۋاليحانوۆ، جامبىلدىڭ پورترەتتەرى؛ ەرەكشە تانىمال بولىپ تابىلاتىن پورترەتى – «امانگەلدى يمانوۆ» پورترەتى.
وقۋلىقپەن جۇمىس.
تىزبەكتەي وقۋ. تاۋىپ وقۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
ءبيشى بۇرالىپ بيلەيدى،
كۇيشى دومبىرا تارتادى
سپورتشى جۇگىرىپ، سەكىرەدى،
وقۋشى وتىرىپ، ساباق وقيدى.
داپتەرمەن جۇمىس.
سوزدىكپەن جۇمىس.
باسقۇر – ۋىق پەن كەرەگەنىڭ تۇيىسكەن جەرىن سىرتىنان باستىرا بايلايتىن ورنەكتى جالپاق قۇر.
بىلگەنگە مارجان
قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىپقوي سۋرەتشىلەرىنىڭ ءبىرى – ش. ءۋاليحانوۆ. ول تۋعان جەر كورىنىستەرىن، ەسكەرتكىشتەردى قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن.
ولەڭنىڭ بەلگىلى ءبىر ولشەمى بولادى. ولەڭ – ىرعاققا، ۇيقاسقا قۇرىلعان كوركەم ءسوز. ولەڭدى اقىن شىعارادى.
ولەڭ تاقىرىبى جاعىنان وتان، تابيعات، كوڭىل كۇي، ەڭبەك سياقتى تۇرلەرگە بولىنەدى.
قورىتىندى. ءابىلحان قاستەيەۆتىڭ تۋىندىلارىنىڭ ارتىندا سۇراقتار بار. سول سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ءا. قاستەيەۆ ءومىربايانىن ءتۇسىنىپ وقۋ.
باعالاۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇردەلى قۇرىلىمدى تەڭدەۋلەردى شەشۋ
