دەنەنىڭ سالماعى. سالماقسىزدىق
اتىراۋ وبلىسى، قۇلسارى قالاسى، جىلىوي اۋدانى،
№1 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى
بورانبايەۆا كاميلا
فيزيكا 7 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دەنەنىڭ سالماعى. سالماقسىزدىق
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا سالماق، اۋىرلىق كۇشى مەن سالماق اراسىنداعى ايىرماشىلىق، سالماقسىزدىق، اسقىن سالماق تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساپ، تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، تاقىرىپتىڭ مازمۇنىن اشۋ
2. مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ، وقۋشى ويىن دامىتۋ، عىلىمي وي قورىتىندىلارىن جاساۋعا جەتەلەۋ، العان بىلىمدەرىن ساپالىق سيپاتتاعى ەسەپتەر مەن جاۋاپتار ىزدەستىرۋگە قولدانا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
3. ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ەڭبەككە باۋلۋ، جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ، عىلىمي دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋعا تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، لەكسيا، سۇراق - جاۋاپ.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى وقۋلىق، دينومومەتر، قۇم سالىنعان قاپشىق، كومپيۋتەر سلايدتار، پلاكاتتار، سۋرەتتەر.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن تەكسەرۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ (جۇمىس ورنى، وتىرىستارى، سىرتقى تۇرلەرى)؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ «ۇشقىر ويدان – ۇتىمدى جاۋاپ»
1. سۇراقتارعا ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى جاۋاپ بەرۋ
1. بۇكىل الەمدىك تارتىلىس دەگەنىمىز نە؟
2. قانداي كۇش اۋىرلىق كۇشى دەپ اتالادى؟
3. دەنەگە ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشى مەن ونىڭ ماسساسىنىڭ اراسىنداعى قاتىناسى قانداي؟
4. دەنەنىڭ ماسساسىن دينامومەتر كومەگىمەن انىقتاۋعا بولا ما؟
5. كۇن جۇيەسىنىڭ قاي پلانەتاسىندا دەنەگە ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق
6. كۇشىنىڭ شاماسى كوبىرەك؟
7. نەلىكتەن دەنەلەردىڭ ايعا تارتىلۋى جەردەگىگە قاراعاندا از؟
2. ۇيگە بەرىلگەن ەسەپتى تەكسەرۋ
ءىىى. جاڭا ساباق
1. اۋىرلىق كۇشى. دەنەنىڭ سالماعى (لەكسيا)
2. دەنە سالماعىنىڭ دەنەگە اسەر ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنەن ايىرماشىلىعى (ەلەكتروندىق وقۋلىق ارقىلى ءتۇسىندىرۋ)، قۇرالداردى پايدالانىپ تاجىريبە جاساپ كورسەتۋ
3. سالماقسىزدىق. اسقىن سالماق
4. دەنەلەردىڭ جەرگە تارتىلۋ كۇشىن اۋىرلىق كۇشى دەپ اتايمىز. اۋىرلىق كۇشىمەن كاتار سالماق ۇعىمى دا ءجيى قولدانىلادى. «سالماق» ءسوزى بارىمىزگە جاقسى تانىس. الايدا كوپ جاعدايدا اۋىرلىق كۇشى مەن سالماقتى ءجيى شاتاستىرادى. سالماق دەگەنىمىز نە؟
5. تىرەك ۇستىندە تۇرعان دەنەنى قاراستىرايىق. دەنەگە بۇل جاعدايدا دا اۋىرلىق كۇشى ارەكەت ەتەدى، ال ونىڭ قۇلاۋىنا تىرەك كەدەرگى جاسايدى. بۇل كەزدە دەنە مەن تىرەك ءوزارا ارەكەتتەسەدى. دەنە ءوزى جاتقان تىرەكتى قىسىپ باسادى. بۇل كۇش دەنەنىڭ سالماعى بولىپ تابىلادى. ادەتتە سالماقتى ر ارپىمەن بەلگىلەيدى. دەنە جىپكە، اسپاعا، جالپى. ءىلىنىپ قويىلسا دا ءدال سولاي بولادى. سونىمەن، دەنەنىڭ تىرەككە نەمەسە اسپاعا ارەكەت ەتەتىن كۇشى دەنەنىڭ سالماعى دەپ اتالادى. ەگەر دەنە گوريزونتال ورنالاسقان، ءارى جەرگە قاتىستى قوزعالمايتىن تىرەك ۇستىندە جاتسا، وندا دەنەنىڭ سالماعى وعان ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنە دالمە - ءدال كەلەدى. سوندا ر=ع، ياعني P=mg، سوندىقتان اۋىرلىق كۇشى مەن سالماقتى ءجيى شاتاستىرادى. الايدا بۇل ءارتۇرلى كۇشتەر ەكەنىن جانە ءارتۇرلى دەنەگە تۇسىرىلەتىندىگىن ەسكەرۋ قاجەت: اۋىرلىق كۇشى قاراستىرىلاتىن دەنەگە، ال سالماق دەنە ورنالاسقان ىرەككە تۇسەدى.
• دەنەنىڭ تىرەككە نەمەسە اسپاعا ارەكەت ەتەتىن كۇشى دەنەنىڭ سالماعى دەپ اتالدى.
• اۋىرلىق كۇشى قاراستىراتىن دەنەگە، ال سالماق دەنە ورنالاسقان تىرەككە تۇسىرىلەدى.
• ەگەر دەنە گوريزونتال ورنالاسقان، ءارى جەرگە قاتىستى قوزعالمايتىن تىرەك ۇستىندە جاتسا، وندادەنە سالماعى ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنە دالمە - ءدال كەلەدى.
P=FA= mg
IV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
ءى. باقىلاۋ سۇراقتارى
1. دەنەنىڭ سالماعى دەگەنىمىز نە؟
2. دەنەنىڭ سالماعى مەن اۋىرلىق كۇشىنىڭ اراسىنداعى قانداي ايىرماشىلىق بار؟
3. قانداي جاعدايدا دەنە سالماقسىزدىق كۇيدە بولادى؟
4. سالماقسىزدىق سەبەبى نەدە؟
ءىى. ۆەنن دياگرامماسى
№1 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى
بورانبايەۆا كاميلا
فيزيكا 7 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دەنەنىڭ سالماعى. سالماقسىزدىق
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا سالماق، اۋىرلىق كۇشى مەن سالماق اراسىنداعى ايىرماشىلىق، سالماقسىزدىق، اسقىن سالماق تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساپ، تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، تاقىرىپتىڭ مازمۇنىن اشۋ
2. مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ، وقۋشى ويىن دامىتۋ، عىلىمي وي قورىتىندىلارىن جاساۋعا جەتەلەۋ، العان بىلىمدەرىن ساپالىق سيپاتتاعى ەسەپتەر مەن جاۋاپتار ىزدەستىرۋگە قولدانا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
3. ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ەڭبەككە باۋلۋ، جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ، عىلىمي دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋعا تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، لەكسيا، سۇراق - جاۋاپ.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى وقۋلىق، دينومومەتر، قۇم سالىنعان قاپشىق، كومپيۋتەر سلايدتار، پلاكاتتار، سۋرەتتەر.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن تەكسەرۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ (جۇمىس ورنى، وتىرىستارى، سىرتقى تۇرلەرى)؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ «ۇشقىر ويدان – ۇتىمدى جاۋاپ»
1. سۇراقتارعا ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى جاۋاپ بەرۋ
1. بۇكىل الەمدىك تارتىلىس دەگەنىمىز نە؟
2. قانداي كۇش اۋىرلىق كۇشى دەپ اتالادى؟
3. دەنەگە ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشى مەن ونىڭ ماسساسىنىڭ اراسىنداعى قاتىناسى قانداي؟
4. دەنەنىڭ ماسساسىن دينامومەتر كومەگىمەن انىقتاۋعا بولا ما؟
5. كۇن جۇيەسىنىڭ قاي پلانەتاسىندا دەنەگە ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق
6. كۇشىنىڭ شاماسى كوبىرەك؟
7. نەلىكتەن دەنەلەردىڭ ايعا تارتىلۋى جەردەگىگە قاراعاندا از؟
2. ۇيگە بەرىلگەن ەسەپتى تەكسەرۋ
ءىىى. جاڭا ساباق
1. اۋىرلىق كۇشى. دەنەنىڭ سالماعى (لەكسيا)
2. دەنە سالماعىنىڭ دەنەگە اسەر ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنەن ايىرماشىلىعى (ەلەكتروندىق وقۋلىق ارقىلى ءتۇسىندىرۋ)، قۇرالداردى پايدالانىپ تاجىريبە جاساپ كورسەتۋ
3. سالماقسىزدىق. اسقىن سالماق
4. دەنەلەردىڭ جەرگە تارتىلۋ كۇشىن اۋىرلىق كۇشى دەپ اتايمىز. اۋىرلىق كۇشىمەن كاتار سالماق ۇعىمى دا ءجيى قولدانىلادى. «سالماق» ءسوزى بارىمىزگە جاقسى تانىس. الايدا كوپ جاعدايدا اۋىرلىق كۇشى مەن سالماقتى ءجيى شاتاستىرادى. سالماق دەگەنىمىز نە؟
5. تىرەك ۇستىندە تۇرعان دەنەنى قاراستىرايىق. دەنەگە بۇل جاعدايدا دا اۋىرلىق كۇشى ارەكەت ەتەدى، ال ونىڭ قۇلاۋىنا تىرەك كەدەرگى جاسايدى. بۇل كەزدە دەنە مەن تىرەك ءوزارا ارەكەتتەسەدى. دەنە ءوزى جاتقان تىرەكتى قىسىپ باسادى. بۇل كۇش دەنەنىڭ سالماعى بولىپ تابىلادى. ادەتتە سالماقتى ر ارپىمەن بەلگىلەيدى. دەنە جىپكە، اسپاعا، جالپى. ءىلىنىپ قويىلسا دا ءدال سولاي بولادى. سونىمەن، دەنەنىڭ تىرەككە نەمەسە اسپاعا ارەكەت ەتەتىن كۇشى دەنەنىڭ سالماعى دەپ اتالادى. ەگەر دەنە گوريزونتال ورنالاسقان، ءارى جەرگە قاتىستى قوزعالمايتىن تىرەك ۇستىندە جاتسا، وندا دەنەنىڭ سالماعى وعان ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنە دالمە - ءدال كەلەدى. سوندا ر=ع، ياعني P=mg، سوندىقتان اۋىرلىق كۇشى مەن سالماقتى ءجيى شاتاستىرادى. الايدا بۇل ءارتۇرلى كۇشتەر ەكەنىن جانە ءارتۇرلى دەنەگە تۇسىرىلەتىندىگىن ەسكەرۋ قاجەت: اۋىرلىق كۇشى قاراستىرىلاتىن دەنەگە، ال سالماق دەنە ورنالاسقان ىرەككە تۇسەدى.
• دەنەنىڭ تىرەككە نەمەسە اسپاعا ارەكەت ەتەتىن كۇشى دەنەنىڭ سالماعى دەپ اتالدى.
• اۋىرلىق كۇشى قاراستىراتىن دەنەگە، ال سالماق دەنە ورنالاسقان تىرەككە تۇسىرىلەدى.
• ەگەر دەنە گوريزونتال ورنالاسقان، ءارى جەرگە قاتىستى قوزعالمايتىن تىرەك ۇستىندە جاتسا، وندادەنە سالماعى ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنە دالمە - ءدال كەلەدى.
P=FA= mg
IV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
ءى. باقىلاۋ سۇراقتارى
1. دەنەنىڭ سالماعى دەگەنىمىز نە؟
2. دەنەنىڭ سالماعى مەن اۋىرلىق كۇشىنىڭ اراسىنداعى قانداي ايىرماشىلىق بار؟
3. قانداي جاعدايدا دەنە سالماقسىزدىق كۇيدە بولادى؟
4. سالماقسىزدىق سەبەبى نەدە؟
ءىى. ۆەنن دياگرامماسى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
