فيزيكانى وقىتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانىڭ وزىق ادىستەرىنىڭ ءبىرى – ويىن ەلەمەنتتەرىن وقۋ ۇردىسىندە پايدالانۋ
شىمكەنت قالاسى،
№103 جالپى ورتا مەكتەبىنىڭ
فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
بەكبوسىنوۆا باحىت نۋرماحانوۆنا
فيزيكانى وقىتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانىڭ وزىق ادىستەرىنىڭ ءبىرى – ويىن ەلەمەنتتەرىن وقۋ ۇردىسىندە پايدالانۋ.
فيزيكا ءپانىن وقىتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيا - ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. ۇلكەن ىسكە ءۇن قوسۋ ءاربىر ازاماتتىڭ باستى مىندەتى جانە پارىزى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان دا جۇكتەلگەن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جۇمىلا جۇمىس ىستەۋىمىز قاجەت.
ماقساتى: فيزيكانى وقىتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانىڭ وزىق ادىستەرىنىڭ ءبىرى – ويىن ەلەمەنتتەرىن وقۋ ۇردىسىندە پايدالانۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جانە بىلىكتىلىك دەڭگەيىن قالىپتاستىرۋ، ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ.
بۇگىنگى ماقسات – ءاربىر وقۋشىلارعا تۇبەگەيلى ءبىلىم مەن مادەنيەتتىڭ نەگىزدەرىن بەرۋ جانە ولاردىڭ جان – جاقتى دامۋىنا قولايلى جاعداي جاساپ، جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. ول ءۇشىن قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى وقىتۋدىڭ وزىق تەحنولوگيالارىن تەرەڭ مەڭگەرۋ كەرەك.
يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزگى قاعيدالارى: وقۋشىنى ىزگىلىك تۇرعىسىنان قورعاۋ، وقىتۋ مەن تاربيەنىڭ بىرلىگى، وقۋشىنىڭ تانىمدىق كۇشىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ،
وقۋشىنىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق يكەمدىلىگىن دامىتۋ،
ءار وقۋشىنىڭ قابىلەتى مەن مۇمكىندىك دەڭگەيىنە وراي وقىتۋ، بارلىق وقۋشىلاردىڭ دامۋى ءۇشىن جۇيەلى جۇمىس ىستەۋ، وقۋ ءۇردىسىن وقۋشىنىڭ سەزىنۋى.
ءبىلىم بەرۋ تەحنولوگيالارىنىڭ وزىق ادىستەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن، كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋگە جاقسى اسەرىن تيگىزەتىنى – ويىن ءادىسى. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە يننوۆاسيالى تەحنولوگيانىڭ ءتۇرى بولىپ تابىلاتىن ارەكەتتى تەحنولوگيالارى قولدانىلۋدا. وسىنداي تەحنولوگيالاردىڭ باستى ماقساتى – «ىسكەرلىك ويىن» ءادىسى.
ويىن ءادىسى وقۋشىنىڭ ماتەريالدى ۇعىنۋدىڭ بارلىق امالدارىن، قابىلداۋدىڭ بارلىق تۇرلەرىن قولدانا وتىرىپ، قاناعاتتاندىرادى. مودۋلدىك كلاسسيفيكاسيا بويىنشا ويىن باعدارلاماسى دايىندالادى. ماتەريالدى مەڭگەرۋ ءۇشىن ءار بولىمگە وقۋشىلار بىرنەشە توپقا بولىنەدى. سول وقۋشىلار بەرىلگەن ماتەريال بويىنشا دايىندىق جۇرگىزەدى دە ونى جۇزەگە اسىرادى. ولاردىڭ باستى ماقساتى - وقۋ ماتەريالىن تەرەڭدەي ءوز بەتىمەن تالداۋعا كومەكتەسەتىن اقپاراتتى بەرۋدەگى جانە باسقا دا قۇرالدارىن بارىنشا پايدالانۋ. ويىن دايىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتىلىكتەرىن قوسا قوسىمشا بەيستاندارتتى ويلاۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. توپتار اراسىنداعى باسەكەلەستىك ويىن ءادىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. ويىن ءار مودۋلگە ەرەكشە، ايرىقشا بولادى.
وقۋشىلاردى وقىتۋداعى يننوۆاسيالى ويىن ءادىسى مىناداي شارتتاردى قامتيدى:
- وقۋشىلاردىڭ وقۋ ماتەريالىن ەستە ساقتاۋ شارتتارى،
- ماڭىزدىلىق، قىزىقتىلىق، وزىندىك ماڭىزدىلىق،
- ماتەريالدى بىرنەشە رەت قايتالاۋ،
- ماتەريالدى جيناقتاۋ جانە تاراتۋ،
- ماتەريالدى ۇيىمداستىرۋ، جۇيەلىلىك، بەينەلىلىك،
- ماتەريالدى رەكونسترۋكسيالاۋ جانە قايتا تالداۋ،
- ماتەريالدىڭ تۇسىنۋگە وڭايلىلىعى، ەستە ساقتاۋعا يكەمدەۋ،
- قابىلداۋ تۇرلەرى: كورىپ قابىلداۋ، جازباشا قابىلداۋ، ەستىپ قابىلداۋ. توپتا جۇمىس جاساعاندا وقۋشىلار ءوز بەتىمەن وقۋمەن اينالىسادى. اسىرەسە «ءبىلىمپاز» وقۋشى «السىزدەۋ» وقۋشىعا ءوز ءبىلىمىن بەرۋ، وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋدەگى قىزىعۋشىلىعىن جانە تالپىنىسىن اشۋ. مودۋل بويىنشا ويىن ناتيجەسىن قورىتىندىلاي كەلە، توپ ەڭ بەلسەندى جانە ءبىلىمدى جەڭىمپاز وقۋشىنى تاعايىندايدى. بارلىق مودۋلدەر بويىنشا ويىن ناتيجەسىن قورىتىندىلاعاندا توپ ۇيىمداستىرۋشىلارىنان ەڭ ۇزدىك جانە ويىندى ەڭ جاقسى، ەڭ ءتيىمدى، ەڭ قىزىقتى جاساعان توپ تاعايىندالادى.
ويىندىق ءادىستى قولدانۋ وقۋ ماتەريالىن قابىلداۋ دەڭگەيىن بىرنەشە ەسە كوتەرەدى جانە كەلەسىدەي قيىندىقتاردى شەشەدى:
- وقۋشىنىڭ ارنايى پاندەردى مەڭگەرۋدەگى وزىندىك قىزىعۋشىلىعىن جانە ءۋاجىن ارتتىرۋ،
- وقۋ ماتەريالىنىڭ زەرتتەۋىنىڭ ساپاسىن كوتەرۋ،
- وقۋشىنىڭ وزىندىك جۇمىسى سەكتورىن كەڭەيتۋ،
- ءپاندى تانىمدىق زەرتتەۋ،
- وقۋشىنىڭ وزىندىك جانە كاسىبي قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ويىن ءادىسىن قولدانعاندا ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ «... بالانى ويىنعا ۇيرەتۋ، ويىنعا قاتىستىرۋ ارقىلى ويىن مەن ۇيرەتۋدىڭ ايىرماشىلىعى بالاعا سەزىلمەستەي ەتىپ ۇيرەتۋ كەرەك» دەگەن قاعيداسىن ۇنەمى باسشىلىققا الىپ وتىرامىن. فيزيكا پانىندە پايدالاناتىن فورمۋلالاردى ۇنەمى قايتالاپ وتىرۋ ءۇشىن ويىن جۇمىستارىن جاساتامىن. يننوۆاسيالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ باستى تيىمدىلىگى - بۇل مۇعالىمگە فيزيكا ساباقتارىنداعى وقۋ ءۇردىسىن وزگەرتۋگە، وقىتۋداعى ءپانارالىق بايلانىستى كۇشەيتە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋگە جانە قابىلەتتەرىن كورە ءبىلىپ، ونى دامىتۋعا تولىق جاعداي جاساۋى. وقۋشىلاردىڭ تاجىريبەلىك جۇمىستاردى ءتۇسىنىپ، ەستە ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ينتەربەلسەندى تاقتانىڭ ماڭىزى زور. سىنىپ وقۋشىلارى اراسىنان شىعارماشىلىق توپ قۇرىپ ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە تاجىريبەلىك جانە پراكتيكالىق جۇمىستارىندا ينتەربەلسەندى تاقتانىڭ تۇسىندىرۋشىلىك ماڭىزى زور.
№103 جالپى ورتا مەكتەبىنىڭ
فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
بەكبوسىنوۆا باحىت نۋرماحانوۆنا
فيزيكانى وقىتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانىڭ وزىق ادىستەرىنىڭ ءبىرى – ويىن ەلەمەنتتەرىن وقۋ ۇردىسىندە پايدالانۋ.
فيزيكا ءپانىن وقىتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيا - ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. ۇلكەن ىسكە ءۇن قوسۋ ءاربىر ازاماتتىڭ باستى مىندەتى جانە پارىزى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان دا جۇكتەلگەن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جۇمىلا جۇمىس ىستەۋىمىز قاجەت.
ماقساتى: فيزيكانى وقىتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانىڭ وزىق ادىستەرىنىڭ ءبىرى – ويىن ەلەمەنتتەرىن وقۋ ۇردىسىندە پايدالانۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جانە بىلىكتىلىك دەڭگەيىن قالىپتاستىرۋ، ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ.
بۇگىنگى ماقسات – ءاربىر وقۋشىلارعا تۇبەگەيلى ءبىلىم مەن مادەنيەتتىڭ نەگىزدەرىن بەرۋ جانە ولاردىڭ جان – جاقتى دامۋىنا قولايلى جاعداي جاساپ، جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. ول ءۇشىن قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى وقىتۋدىڭ وزىق تەحنولوگيالارىن تەرەڭ مەڭگەرۋ كەرەك.
يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزگى قاعيدالارى: وقۋشىنى ىزگىلىك تۇرعىسىنان قورعاۋ، وقىتۋ مەن تاربيەنىڭ بىرلىگى، وقۋشىنىڭ تانىمدىق كۇشىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ،
وقۋشىنىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق يكەمدىلىگىن دامىتۋ،
ءار وقۋشىنىڭ قابىلەتى مەن مۇمكىندىك دەڭگەيىنە وراي وقىتۋ، بارلىق وقۋشىلاردىڭ دامۋى ءۇشىن جۇيەلى جۇمىس ىستەۋ، وقۋ ءۇردىسىن وقۋشىنىڭ سەزىنۋى.
ءبىلىم بەرۋ تەحنولوگيالارىنىڭ وزىق ادىستەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن، كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋگە جاقسى اسەرىن تيگىزەتىنى – ويىن ءادىسى. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە يننوۆاسيالى تەحنولوگيانىڭ ءتۇرى بولىپ تابىلاتىن ارەكەتتى تەحنولوگيالارى قولدانىلۋدا. وسىنداي تەحنولوگيالاردىڭ باستى ماقساتى – «ىسكەرلىك ويىن» ءادىسى.
ويىن ءادىسى وقۋشىنىڭ ماتەريالدى ۇعىنۋدىڭ بارلىق امالدارىن، قابىلداۋدىڭ بارلىق تۇرلەرىن قولدانا وتىرىپ، قاناعاتتاندىرادى. مودۋلدىك كلاسسيفيكاسيا بويىنشا ويىن باعدارلاماسى دايىندالادى. ماتەريالدى مەڭگەرۋ ءۇشىن ءار بولىمگە وقۋشىلار بىرنەشە توپقا بولىنەدى. سول وقۋشىلار بەرىلگەن ماتەريال بويىنشا دايىندىق جۇرگىزەدى دە ونى جۇزەگە اسىرادى. ولاردىڭ باستى ماقساتى - وقۋ ماتەريالىن تەرەڭدەي ءوز بەتىمەن تالداۋعا كومەكتەسەتىن اقپاراتتى بەرۋدەگى جانە باسقا دا قۇرالدارىن بارىنشا پايدالانۋ. ويىن دايىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتىلىكتەرىن قوسا قوسىمشا بەيستاندارتتى ويلاۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. توپتار اراسىنداعى باسەكەلەستىك ويىن ءادىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. ويىن ءار مودۋلگە ەرەكشە، ايرىقشا بولادى.
وقۋشىلاردى وقىتۋداعى يننوۆاسيالى ويىن ءادىسى مىناداي شارتتاردى قامتيدى:
- وقۋشىلاردىڭ وقۋ ماتەريالىن ەستە ساقتاۋ شارتتارى،
- ماڭىزدىلىق، قىزىقتىلىق، وزىندىك ماڭىزدىلىق،
- ماتەريالدى بىرنەشە رەت قايتالاۋ،
- ماتەريالدى جيناقتاۋ جانە تاراتۋ،
- ماتەريالدى ۇيىمداستىرۋ، جۇيەلىلىك، بەينەلىلىك،
- ماتەريالدى رەكونسترۋكسيالاۋ جانە قايتا تالداۋ،
- ماتەريالدىڭ تۇسىنۋگە وڭايلىلىعى، ەستە ساقتاۋعا يكەمدەۋ،
- قابىلداۋ تۇرلەرى: كورىپ قابىلداۋ، جازباشا قابىلداۋ، ەستىپ قابىلداۋ. توپتا جۇمىس جاساعاندا وقۋشىلار ءوز بەتىمەن وقۋمەن اينالىسادى. اسىرەسە «ءبىلىمپاز» وقۋشى «السىزدەۋ» وقۋشىعا ءوز ءبىلىمىن بەرۋ، وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋدەگى قىزىعۋشىلىعىن جانە تالپىنىسىن اشۋ. مودۋل بويىنشا ويىن ناتيجەسىن قورىتىندىلاي كەلە، توپ ەڭ بەلسەندى جانە ءبىلىمدى جەڭىمپاز وقۋشىنى تاعايىندايدى. بارلىق مودۋلدەر بويىنشا ويىن ناتيجەسىن قورىتىندىلاعاندا توپ ۇيىمداستىرۋشىلارىنان ەڭ ۇزدىك جانە ويىندى ەڭ جاقسى، ەڭ ءتيىمدى، ەڭ قىزىقتى جاساعان توپ تاعايىندالادى.
ويىندىق ءادىستى قولدانۋ وقۋ ماتەريالىن قابىلداۋ دەڭگەيىن بىرنەشە ەسە كوتەرەدى جانە كەلەسىدەي قيىندىقتاردى شەشەدى:
- وقۋشىنىڭ ارنايى پاندەردى مەڭگەرۋدەگى وزىندىك قىزىعۋشىلىعىن جانە ءۋاجىن ارتتىرۋ،
- وقۋ ماتەريالىنىڭ زەرتتەۋىنىڭ ساپاسىن كوتەرۋ،
- وقۋشىنىڭ وزىندىك جۇمىسى سەكتورىن كەڭەيتۋ،
- ءپاندى تانىمدىق زەرتتەۋ،
- وقۋشىنىڭ وزىندىك جانە كاسىبي قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ويىن ءادىسىن قولدانعاندا ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ «... بالانى ويىنعا ۇيرەتۋ، ويىنعا قاتىستىرۋ ارقىلى ويىن مەن ۇيرەتۋدىڭ ايىرماشىلىعى بالاعا سەزىلمەستەي ەتىپ ۇيرەتۋ كەرەك» دەگەن قاعيداسىن ۇنەمى باسشىلىققا الىپ وتىرامىن. فيزيكا پانىندە پايدالاناتىن فورمۋلالاردى ۇنەمى قايتالاپ وتىرۋ ءۇشىن ويىن جۇمىستارىن جاساتامىن. يننوۆاسيالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ باستى تيىمدىلىگى - بۇل مۇعالىمگە فيزيكا ساباقتارىنداعى وقۋ ءۇردىسىن وزگەرتۋگە، وقىتۋداعى ءپانارالىق بايلانىستى كۇشەيتە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋگە جانە قابىلەتتەرىن كورە ءبىلىپ، ونى دامىتۋعا تولىق جاعداي جاساۋى. وقۋشىلاردىڭ تاجىريبەلىك جۇمىستاردى ءتۇسىنىپ، ەستە ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ينتەربەلسەندى تاقتانىڭ ماڭىزى زور. سىنىپ وقۋشىلارى اراسىنان شىعارماشىلىق توپ قۇرىپ ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە تاجىريبەلىك جانە پراكتيكالىق جۇمىستارىندا ينتەربەلسەندى تاقتانىڭ تۇسىندىرۋشىلىك ماڭىزى زور.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
