دەنساۋلىق – زور بايلىق
تاقىرىبى: «دەنساۋلىق – زور بايلىق». اتا - انالار جينالىسى.
ماقساتى: اتا - انالارعا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا، كۇندەلىكتى دەنساۋلىعىن شىنىقتىرا بىلۋگە، تاماقتانۋ ءتارتىبىن دۇرىس ۇيىمداستىرا بىلۋگە، بالالارىنىڭ دەنساۋلىقتارىن ساقتاي بىلۋگە جاعداي جاساۋ.
تاربيەشى: ەندى ءبارىمىز ورتاعا شاتتىق شەڭبەرىن قۇرايىق. ءار اتا – انا وزدەرىن تانىستىرا وتىرىپ ءبىر - بىرلەرىڭىزگە جىلى، جاقسى سوزدەر ايتىڭىزدار.
بايانداما: «دەنى ساۋدىڭ - جانى ساۋ»
تاربيەشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ەلىمىزدىڭ حالقىنا جولداۋىندا 2030 جىلعا دەيىن ەكونوميكالىق - الەۋمەتتىك بيىكتەرگە كوتەرىلۋ ءۇشىن رۋحاني بايلىقتىڭ، دەنساۋلىقتىڭ قاجەتتىگى اتاپ كورسەتىلگەنى ءمالىم. مەنىڭ ماماندىعىم دارىگەر بولعاندىقتان، جولداۋداعى "قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن ءال - اۋقاتى" باعدارلاماسى ايرىقشا اسەر ەتتى. شىنىندا دا، قازاق "تازالىق - ساۋلىق نەگىزى، ساۋلىق - بايلىق نەگىزى" دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن، ادەتتە، ادام اۋىرعاندا عانا بىلەدى. دەنساۋلىقتىڭ مىقتى بولۋى ادامنىڭ وزىنە دە بايلانىستى. دەگەنمەن وعان قورشاعان ورتانىڭ، جۇتقان اۋانىڭ، ىشكەن - جەگەن تاماقتىڭ، سۋدىڭ قۇرامىنىڭ لاس بولۋى دا ايتارلىقتاي ىقپال ەتەدى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنە جۇگىنەتىن بولساق، ادام دەنساۋلىعىنىڭ 40 پروسەنتى ەكولوگياعا، 40 پروسەنتى ءوزىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ داعدىسىنا بايلانىستى بولسا، 18 - 20 پروسەنتى عانا دارىگەرلىك - مەديسينالىق كومەككە تاۋەلدى ەكەن. "دەنساۋلىق - زور بايلىق" دەيدى دانا حالقىمىز. تەك ويلاپ قاراساڭىز، دەنساۋلىق - ادام بالاسىنا تابيعات سىيلاعان ەڭ باستى بايلىق. ساۋ كەزىمىزدە سول تەڭدەسى جوق تابيعات سىيىنىڭ باعاسى مەن ءقادىرىن بىلمەيتىنىمىز وكىنىشتى - اق! موردۆا حالقىنىڭ: "دەنساۋلىقتىڭ شايقاپ الساڭ كەسەسىن، ەندى قايتىپ تولتىرا الماسسىڭ ەسەسىن" دەگەن ماقالى بار ەكەن. سول ايتىلعانداي، دەنساۋلىقتى وپ - وڭاي جوعالتىپ الۋعا بولادى، ونى قايتا قالپىنا كەلتىرىپ تۇزەتۋ وتە قيىن. سەبەبى ادام ورگانيزمىنىڭ قالىپتاسقان قىزمەتى بۇزىلعان سوڭ، تەز ارادا جوندەلە سالۋى مۇمكىن ەمەس.
ادامنىڭ دەنساۋلىعى - قوعام بايلىعى. ءاربىر ادام ءوز دەنساۋلىعىنىڭ مىقتى بولۋ جولدارىن قاراستىرۋ كەرەك. دەنى ساۋ ادامنىڭ كوڭىل – كۇيى كوتەرىڭكى بولىپ، ەڭبەككە ءارقاشان قۇلشىنا كىرىسەدى. حالقىمىز «دەنى ساۋدىڭ – جانى ساۋ» دەپ ورىندى ايتقان.. قۇرمەتتى اتا - انالار ءبىزدىڭ دە ءومىرىمىزدى جارىق قىلاتىن، جان – جاعىمىزعا تاماشا ساۋلەسىن شاشاتىن، ومىردەگى باستى بايلىق نە دەپ ويلايسىزدار؟
تاربيەشى:
دەنساۋلىق – زور بايلىق. دەنساۋلىق بولسا، ءبارى دە بولادى. دەنى ساۋ ادامنىڭ كوڭىلى شات، ءومىرى باقىتتى.
جان – ادامنىڭ ىشكى دۇنيەسى، ىشكى جاراتىلىسى. ولاي بولسا، دەنى ساۋدىڭ – جانى دا ساۋ. ەندەشە ءار توپ دەنساۋلىق تۋرالى وي ءبولىسىپ، توپتاستىرسىن. ۋاقىت بىتكەن كەزدە ءار توپتان ءبىر اتا - انا شىعىپ قورعايسىزدار.
(ءار توپتان اتا - انالار وزدەرىنىڭ پىكىرلەرىن ايتىپ، قورعادى)
1 - اتا - انا: دەنساۋلىق ول – شىنىققان
بارلىق دەنەڭ مۇشەسى.
دەنساۋلىق ول - تىنىققان
جۇيكە تامىر جۇيەسى
ماقساتى: اتا - انالارعا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا، كۇندەلىكتى دەنساۋلىعىن شىنىقتىرا بىلۋگە، تاماقتانۋ ءتارتىبىن دۇرىس ۇيىمداستىرا بىلۋگە، بالالارىنىڭ دەنساۋلىقتارىن ساقتاي بىلۋگە جاعداي جاساۋ.
تاربيەشى: ەندى ءبارىمىز ورتاعا شاتتىق شەڭبەرىن قۇرايىق. ءار اتا – انا وزدەرىن تانىستىرا وتىرىپ ءبىر - بىرلەرىڭىزگە جىلى، جاقسى سوزدەر ايتىڭىزدار.
بايانداما: «دەنى ساۋدىڭ - جانى ساۋ»
تاربيەشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ەلىمىزدىڭ حالقىنا جولداۋىندا 2030 جىلعا دەيىن ەكونوميكالىق - الەۋمەتتىك بيىكتەرگە كوتەرىلۋ ءۇشىن رۋحاني بايلىقتىڭ، دەنساۋلىقتىڭ قاجەتتىگى اتاپ كورسەتىلگەنى ءمالىم. مەنىڭ ماماندىعىم دارىگەر بولعاندىقتان، جولداۋداعى "قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن ءال - اۋقاتى" باعدارلاماسى ايرىقشا اسەر ەتتى. شىنىندا دا، قازاق "تازالىق - ساۋلىق نەگىزى، ساۋلىق - بايلىق نەگىزى" دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن، ادەتتە، ادام اۋىرعاندا عانا بىلەدى. دەنساۋلىقتىڭ مىقتى بولۋى ادامنىڭ وزىنە دە بايلانىستى. دەگەنمەن وعان قورشاعان ورتانىڭ، جۇتقان اۋانىڭ، ىشكەن - جەگەن تاماقتىڭ، سۋدىڭ قۇرامىنىڭ لاس بولۋى دا ايتارلىقتاي ىقپال ەتەدى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنە جۇگىنەتىن بولساق، ادام دەنساۋلىعىنىڭ 40 پروسەنتى ەكولوگياعا، 40 پروسەنتى ءوزىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ داعدىسىنا بايلانىستى بولسا، 18 - 20 پروسەنتى عانا دارىگەرلىك - مەديسينالىق كومەككە تاۋەلدى ەكەن. "دەنساۋلىق - زور بايلىق" دەيدى دانا حالقىمىز. تەك ويلاپ قاراساڭىز، دەنساۋلىق - ادام بالاسىنا تابيعات سىيلاعان ەڭ باستى بايلىق. ساۋ كەزىمىزدە سول تەڭدەسى جوق تابيعات سىيىنىڭ باعاسى مەن ءقادىرىن بىلمەيتىنىمىز وكىنىشتى - اق! موردۆا حالقىنىڭ: "دەنساۋلىقتىڭ شايقاپ الساڭ كەسەسىن، ەندى قايتىپ تولتىرا الماسسىڭ ەسەسىن" دەگەن ماقالى بار ەكەن. سول ايتىلعانداي، دەنساۋلىقتى وپ - وڭاي جوعالتىپ الۋعا بولادى، ونى قايتا قالپىنا كەلتىرىپ تۇزەتۋ وتە قيىن. سەبەبى ادام ورگانيزمىنىڭ قالىپتاسقان قىزمەتى بۇزىلعان سوڭ، تەز ارادا جوندەلە سالۋى مۇمكىن ەمەس.
ادامنىڭ دەنساۋلىعى - قوعام بايلىعى. ءاربىر ادام ءوز دەنساۋلىعىنىڭ مىقتى بولۋ جولدارىن قاراستىرۋ كەرەك. دەنى ساۋ ادامنىڭ كوڭىل – كۇيى كوتەرىڭكى بولىپ، ەڭبەككە ءارقاشان قۇلشىنا كىرىسەدى. حالقىمىز «دەنى ساۋدىڭ – جانى ساۋ» دەپ ورىندى ايتقان.. قۇرمەتتى اتا - انالار ءبىزدىڭ دە ءومىرىمىزدى جارىق قىلاتىن، جان – جاعىمىزعا تاماشا ساۋلەسىن شاشاتىن، ومىردەگى باستى بايلىق نە دەپ ويلايسىزدار؟
تاربيەشى:
دەنساۋلىق – زور بايلىق. دەنساۋلىق بولسا، ءبارى دە بولادى. دەنى ساۋ ادامنىڭ كوڭىلى شات، ءومىرى باقىتتى.
جان – ادامنىڭ ىشكى دۇنيەسى، ىشكى جاراتىلىسى. ولاي بولسا، دەنى ساۋدىڭ – جانى دا ساۋ. ەندەشە ءار توپ دەنساۋلىق تۋرالى وي ءبولىسىپ، توپتاستىرسىن. ۋاقىت بىتكەن كەزدە ءار توپتان ءبىر اتا - انا شىعىپ قورعايسىزدار.
(ءار توپتان اتا - انالار وزدەرىنىڭ پىكىرلەرىن ايتىپ، قورعادى)
1 - اتا - انا: دەنساۋلىق ول – شىنىققان
بارلىق دەنەڭ مۇشەسى.
دەنساۋلىق ول - تىنىققان
جۇيكە تامىر جۇيەسى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
The theme of the lesson: Plants and animals
-
توپتاماداعى ساباقتار ءتىزىمى:1. سوزدەردىڭ بايلانىسۋ تاسىلدەرى / 7 - سىنىپ /2. عابدوللا توقاي «ءومىر جولىنا قادام باسقاندارعا» 3. باستاۋىش پەن بايانداۋىشتىڭ اراسىنا قويىلاتىن سىزىقشا
