InfoHub Logo

بۇگىن ءبىز سىزدەرمەن دەيل كارنەگيدىڭ «ۋايىمنان ارىلىپ، جاڭا ءومىردى قالاي باستاۋعا بولادى؟» اتتى كىتابى جايلى اڭگىمە قوزعاماقپىز. ناقتىراق ايتساق، كىتاپ جايلى ەمەس، كىتاپتىڭ ىشىندەگى ءومىرىن جاقسارتۋ ءۇشىن كەز كەلگەن ادام ىستەي الاتىن كەڭەستەر جايلى ءسوز قوزعايمىز. تۇلعالىق پسيحولوگيا سالاسىنا قاتىستى كوپتەگەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، بۇل جۇمىسقا عۇمىرىنىڭ كوپ جىلدارىن ارناعان دەيل كارنەگيدىڭ ەرەكشە پرينسيپتەرىن ورنىداعاندار بارلىق قاجەتسىز ۋايىمنان ارىلادى.

«ۋايىمنان ارىلىپ، جاڭا ءومىردى قالاي باستاۋعا بولادى؟» كىتابىندا اۆتور وقىرماندارىنا تەوريا جۇزىندە عانا ەمەس، شىنايى ءومىر مىسالدارىمەن كەلتىرىلگەن ءوزىنىڭ پايىمدارىن ۇسىنادى.

كىتاپتا پايدالى كەڭەستەر كوپ، ءبىراق سىزدەرگە سونىڭ شاعىن عانا بولىگىن ۇسىنامىز.

ءبىرىنشى كەڭەس

اۆتوردىڭ پايىمىنا سۇيەنسەك، ادامنىڭ ۋايىم جايلى ءبىلۋى كەرەك بولعان ەڭ ماڭىزدى جانە ەڭ باستى ماسەلە — ومىردەن ۋايىمدى ىعىستىرىپ شىعارۋ ءۇشىن، وتكەن ءومىر مەن بولاشاقتىڭ ارا جىگىن بارىنشا اجىراتىپ الۋ كەرەك. كارنەگي وتكەن مەن بولاشاقتىڭ اراسىنا "تەمىر ەسىك" ورناتىپ، ال سول «تەمىر ەسىك» ورناتىلعان ارالىققا بۇگىنگى كۇندى قويۋدى ۇسىنادى. وتكەنگە وكىنبەي، بولاشاقتى ۋايىمداماي وسى ساتپەن ءومىر ءسۇرۋ كەرەك. كەرى جاعدايدا، وتكەن ءومىردىڭ تاجىريبەسى مەن بولاشاققا بايلانىستى ءۇمىت، مازاسىزدىق پەن ۋايىم تۋدىرادى.

ەكىنشى كەڭەس

ەگەر ادام سارى ۋايىمعا سەبەپ بولاتىن جاعدايعا تاپ بولسا، وندا امەريكالىق ونەرتاپقىش ۋيلليس كەرريەردىڭ "سيقىرلى" فورمۋلاسىنا جۇگىنۋ قاجەت:

— وزىڭىزگە بىلاي دەپ سۇراق قويىڭىز: «ەگەر وسى نارسە بولسا، مەنىمەن ەڭ جامان نە بولۋى مۇمكىن؟» (مىسالى: بانكروت بولسام، ءىسىم جۇرمەي قالسا، وسىدان تۋىنداۋ مۇمكىن ەڭ جامان وقيعانى ەلەستەتىپ كورىڭىز.)

— الدىن الا سول «ەڭ جاماندى» قابىلداپ الىڭىز، ءتىپتى قاجەت بولسا سوعان كونىڭىز.  

— سول جاعدايدى وزگەرتۋى مۇمكىن ادىستەردى، جولداردى اسىقپاي، بايسالدى قاراستىرىپ، ويلانىپ كورىڭىز. 

ءۇشىنشى كەڭەس

ۋايىم مەن ۇرەيدىڭ دەنساۋلىققا كەرى اسەر ەتەتىنىن، ودان كەيىن دەنساۋلىقتىڭ قايتا قالىپقا كەلمەيتىنىن ءاردايىم ەستە ساقتاۋ كەرەك. وعان مىسال رەتىندە دەيل كارنەگي كوپتەگەن ىسكەر ادامداردىڭ ۋايىممەن كۇرەسە الماعاندىقتان ومىردەن ەرتە وزاتىندىعىن ايتادى. بۇل شىنىمەندە سولاي، ۋايىم ادامدى اشۋعا ماجبۇرلەپ، جۇيكەسىن جۇقارتادى. ال اعزانىڭ جۇيكە تالشىقتارى قايتا قالىپقا كەلمەيتىنى بارىمىزگە ءمالىم. ادام نەعۇرلىم كوپ ۋايىمداسا، سوعۇرلىم ءومىرى قىسقا بولادى. بۇنى ەستە ساقتاڭىز!

ءتورتىنشى كەڭەس

تولقۋ، ۋايىم جانە ۇرەي سەزىمدەرى جاۋلاپ الماۋ ءۇشىن، وزىڭىزگە باقىت پەن جايلىلىق اكەلەتىن ەرەكشە كوڭىل-كۇيدى ويمەن قالىپتاستىرۋ قاجەت. ونى ومىردەن راحات الىپ، ءپوزيتيۆتى ويلاۋمەن ءوز بويىڭىزدا قالىپتاستىرۋعا بولادى. سەزىمدەرىڭىز بەن ويلارىڭىزدى ءپوزيتيۆتى ەتۋگە تىرىسىڭىز. «ويىڭدى تۇزە، سوزىڭە اينالادى، ءسوزىڭدى تۇزە، ادەتكە اينالادى، ادەتىڭدى تۇزە مىنەزىڭە اينالادى، مىنەزىڭدى تۇزە تاعدىرىڭا اينالادى»، — دەگەن ءسوز بەكەر ايتىلماسا كەرەك.

بەسىنشى كەڭەس

جۇمىسى جوقتىق. ازدىرار ادام بالاسىن.

ادامنىڭ مازاسىزدىق كۇي كەشۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى — قولىنىڭ بوس بولۋى. ەگەر ادام ەشتەڭەمەن اينالىسپاسا جانە ونىڭ ويى بوس بولسا، وندا سانا ءوزىن-وزى ۋايىم تۋدىراتىن پايداسىز ويلارمەن تولتىرا باستايدى. مازاسىزدىقتان ارىلعىڭىز كەلسە، وندا ءبىر ىسپەن اينالىسىڭىز. ساناڭىزدان ۋايىم مەن ۇرەيدى كەتىرۋ ءۇشىن كەرەكتى ەڭ ۇزدىك داۋا  — قاربالاس جۇمىس.

التىنشى كەڭەس

ۋايىم — مىندەتتى تۇردە ارىلۋ كەرەك بولعان زياندى ادەت. زياندى ادەتتەرمەن كۇرەسۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى جامان ادەتتىڭ ورنىن پايدالى ادەتتەرمەن اۋىستىرۋ. بولماشى نارسەلەرگە بولا كوڭىلىڭىزدى ءتۇسىرىپ ۋايىمداۋدى دوعارىڭىز، بۇل ءسىزدىڭ جاڭا ادەتىڭىز بولادى. كىشكەنتاي ماسەلەلەردى، باقىتتى بولۋىڭىزعا كەدەرگى كەلتىرۋگە تىرىسىپ جاتقان ۇساق قۇمىرىسقا تۇرىندە ەلەستەتىپ، ولارعا بولا ۋايىمداماڭىز، ولاردان ەش وكىنبەي ارىلىڭىز.

جەتىنشى كەڭەس

ءسىز بۇرىن-سوڭدى ۇلكەن سانداردىڭ زاڭدىلىعى جايلى ەستىپ پە ەدىڭىز؟ ەگەر ەستىمەگەن بولساڭىز ينتەرنەتتەن نەمەسە كىتاپتاردان ىزدەپ وقىپ كورىڭىز. سەبەبى بۇل ومىرىڭىزدەن ۇرەي مەن ۋايىمدى كەتىرۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ەڭ قولايلى ءادىس. ول قالاي؟ وزىڭىزدەن سۇراپ كورىڭىز: «مەنى مازالاپ تۇرعان وقيعالاردىڭ باسىما كەلۋ مۇمكىندىگى قانشالىقتى؟». ۇلكەن ساندار زاڭدىلىعىنا سايكەس بۇنىڭ ىقتيمالدىعى وتە از بولىپ شىعادى. 

سەگىزىنشى كەڭەس

كوپتەگەن ادامدار جاعىمسىز جاعداي ورىن الىپ قويعان كەزدە دە، بەينەت شەگىپ، ۋايىمىن جالعاستىرا بەرەدى. بۇل-قاتە. بۇنداي قاتەلىكتى جاساماڭىز. مۇنداي جاعدايدا شاراسىزدىقپەن ساناسىپ ۇيرەنىڭىز. بۇنىڭ ءمانى مىنادا: ەگەر جاعدايدى وزگەرتۋ نەمەسە تۇزەتۋ قولىڭىزدان كەلمەيتىندىگىن انىق بىلسەڭىز، ونى ءدال سول كۇيىندە قابىلداپ، وزىڭىزگە: «دەمەك، باسقاشا ەمەس، ءدال وسىلاي بولۋ كەرەك» — دەپ، ۋايىمىڭىزدى باسىڭىز.

توعىزىنشى كەڭەس

ۋايىمدى باقىلاۋدا ۇستاۋ ءۇشىن مازاسىزدىقتىڭ دەڭگەيىن رەتتەپ تۇراتىن «شەكتەگىش» ورناتۋ كەرەك. «شەكتەگىش» ورناتۋ — ومىرىڭىزدە بولىپ جاتقان قاي جاعداي، قانداي دەڭگەيدەگى ۋايىمعا لايىقتى ەكەنىن ءوزىڭىز ءۇشىن انىقتاپ الۋىڭىز كەرەك دەگەندى بىلدىرەدى.  ۋايىمعا دا شەكتەۋ بەلگىلەپ، ونى بارىنشا اسپاۋعا تىرىسىڭىز.

ونىنشى كەڭەس

شامادان تىس نازارىن وزىنە شوعىرلاندىرعاندا، مازاسىزدىق سەزىمى ادامدى جاۋلاپ الادى. سوندىقتان مازاسىزدىق سەزىمىن جويۋ ءۇشىن، ءوزىڭىزدى ۇمىتىپ، قورشاعان ادامدارعا كوبىرەك كوڭىل اۋدارىڭىز. ءتىپتى كۇن سايىن تانىمايتىن ادامعا جاقسىلىق جاساۋىڭىزعا دا بولادى. بۇل ءبىرتۇرلى جانە قيىن بولىپ كورىنۋى مۇمكىن، ءبىراق ناتيجەسى تاماشا.

بايقاعانىمىزداي، دەيل كارنەگيدىڭ كەڭەستەرى قاراپايىم ءارى ىسكە اسىرىلۋى وتە وڭاي. ىستەيتىن جالعىز نارسە — ويلاۋ جۇيەڭىزدى وڭعا وزگەرتىپ، ۋايىمداۋدى دوعارىپ، ءومىر ءسۋرۋدى باستاۋ!

---