دىنگە ارتىلسا سەنىمىڭ، يماندىلىق بولار سەرىگىڭ.
ساباقتىڭ ماقساتى: ءدىني ءبىلىم بەرۋ ارقىلى كەلەر ۇرپاقتى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، مادەنيەتتىلىككە، كىشىپەيىلدىلىككە تاربيەلەۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ءدىني ساۋاتىن اشۋ؛
كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، كومپيۋتەرلىك سلايدتار،ت.ب.
بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
بالا ومىرگە كەلگەن سوڭ، پەرىشتە، پاك جاسىنا دەيىن اتا-اناسىنىڭ مەيىرىمىنە بولەنىپ وسەدى. قىزدىڭ بوي جەتۋىنە، ۇلدىڭ ازامات بولۋىنا كوڭىل بولىنەدى. تابيعاتتارىنا ءتان كاسىپتى، ماماندىقتى ۇيرەنۋىنە، يگەرۋىنە كومەكتەسەدى، ءومىردىڭ قيىندىعىن بىلۋگە باۋليدى. قىزدىڭ جانۇيا قۇرۋىنا، ۇلدىڭ اتا-اناسىنا، ءىنى-قارىنداسىنا، تۋىستارىنا، ەلىنە،، حالقىنا قامقورشى بولۋعا باۋلىپ، تاربيەلەيدى. حالىق «بالانى باستان» دەپ بەكەر ايتپاعان، ءتۇرلى وتىرىستاردا، باس قوسۋلاردا سىڭىرگەن ەڭبەگىن، مىنەز-قۇلقىن ونەگە ەتىپ وتىرعان. اڭگىمە، سوزدەرىنىڭ اراسىندا جاماننان جيرەندىرىپ، جاقسىعا جاقىنداتىپ وتىرعان. مىنە، وسىنداي ماقسات بويىنشا 5 «ۆ» سىنىپ وقۋشىلارىمەن كەزدەسۋگە شاقىرىلىپ وتىرعان قوناعىمىزبەن تانىستىرىپ وتەلىك:
اۋدانىمىزدىڭ باس يمامى:
ءدىن - اسا نازىك. سوندىقتان وعان بارىنشا بايىپپەن قاراپ، سالماقتى دا، سالاۋاتتى، بىر-بىرىنەن الىستاتاتىن ەمەس، كەرىسىنشە جاقىنداتاتىن ءوزارا تۇسىنىستىك پەن قۇرمەت تۇتۋ سەزىمىندە بولۋعا ۇندەيدى. بارلىق ۋاقىتتا بارشامىزدان وسىنى تالاپ ەتەدى.
حالىق ءدىني نانىمدارىنا قاراي دا جىكتەلەدى، بۇل حالىقتىڭ ءدىني قۇرامى دەپ اتالادى. ونى انىقتاۋدا جەر شارى حالقىنىڭ بارلىعى بىردەي قامتىلمايدى، ويتكەنى ادامزاتتىڭ، شامامەن 25-30 پايىزىنىڭ ءدىني ۇستانىمى جوق. دۇنيە جۇزىندەگى دىندەردىڭ تارالۋى جايلى مىنا مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، حريستيان دىنىنەن سوڭ كەلە جاتقان يسلام ءدىنى ەكەنىن كورەمىز (سلايدتار ارقىلى) . ياعني بۇگىنگى اڭگىمەمىزدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى وسى يسلام ءدىنىنىڭ توڭىرەگىندە بولماق.
يسلام سالىستىرمالى تۇردە جاڭا ءدىن بولسا دا، بارلىق دەرلىك دۇنيە بولىگىنە تارالعان:د.ج. 120 ەلىندە مۇسىلمان مەشىتتەرى مەن قاۋىمداستىقتارى بار. ەندى وسى ءدىن جايلى ءبىزدىڭ وقۋشىلارىمىز نە بىلەدى ەكەن، سونى تىڭدايىق:
1. «يسلام » ءسوزى اراب تىلىندە «بەيبىتشىلىك»، «تىنىشتىق» سوزىمەن تۇبىرلەس.
2. اللاھ بۇل ءدىندى ادامدارعا اقيقات، تىنىشتىق، يگىلىك، جارىلقانۋ جولىن كورسەتۋ ءۇشىن جىبەرگەن.
3. يسلام - بەيبىتشىلىك پەن بەرەكە-بىرلىك ءدىنى.
4. اللاھ قاسيەتتى قۇراندا مۇسىلماندارعا ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋعا، ءادىل بولۋعا ءامىر ەتەدى.
ەندى وسى «يسلام» ءسوزىن ءوزىڭىز كەڭىنەن تاراتىپ وتسەڭىز.
يسلام ءدىنى الەمدەگى ەڭ ۇلكەن، ەڭ مىقتى دامىعان دىندەردىڭ ەڭ سوڭعىسى. يسلام دىنىنەن سوڭ ەشقانداي ءدىن ومىرگە كەلگەن ەمەس.
يسلام – مويىنۇسىنۋ، بويۇسىنۋ دەگەندى بىلدىرسە، مويىنۇسىنۋ –ياعني قابىلداۋ، باعىنۋ جانە ايتقانىن ورىنداۋ دەگەن ءسوز.
كىم اللاعا مويىنۇسىنسا، ول –مۇسىلمان.
مۇسىلماندار:
اللاعا،
پايعامبارعا،
اللا كىتابىنا،
پەرىشتەلەرگە،
ولىمنەن كەيىن ءومىر بولاتىنىنا سەنەدى.
مۇسىلمان بولۋ – ۇلى يگىلىك. ءبىز اللاعا وسى يگىلىگى ءۇشىن ريزامىز. اللانىڭ الدىندا بەس پارىزىمىزدى وتەۋگە ءتيىسپىز.
- ال سەندەر وسى بەس پارىز جايلى نە بىلەسىڭدەر؟
مۇسىلماننىڭ بەس پارىزى
يمان ايتۋ، ناماز، زەكەت، ورازا، قاجىلىق (ەكراننان كورسەتۋ)
- وسىلاردىڭ ءارقايسىسىنا جەكە-جەكە توقتالىپ، تاراتىپ ايتساڭىز.
كەلەسى تىڭدايتىندارىڭىز سىنىپ وقۋشىلارى الييەۆ نۇرجان مەن بالتابايەۆ ءادىلحاننىڭ مانەرلەپ وقۋىندا «مۇسىلماندىق جولىن قۇش» ولەڭى.
اللا تاعالا ءوزىنىڭ اقىل-كەڭەسىن پايعامبارلار ارقىلى ايتىپ وتىردى. ولار وتە ىزگى نيەتتى جانە اللانىڭ ىقىلاسىنا لايىقتى جاندار بولدى. (پايعامبار ەسىمدەرى ەكراننان كورسەتىلەدى) اللانىڭ قالاۋى بويىنشا سوڭعى پايعامبار مۇحاممەد (وعان اللانىڭ نۇرى جاۋسىن) بولدى.
اللادان باسقا ءتاڭىرى جوق. ولاي بولسا سىنىبىمىزدىڭ وقۋشىسى ابيبۋللا اياۋلىمنىڭ جاتتاپ كەلگەن «اللاعا ماداق» ولەڭىن تىڭداپ كورەلىك.
عىلىم مەن تەحنولوگيا داۋدىڭ شىرقاۋ شەگىنە شىققانىنا جانە ادامزات ءبىرىن-بىرى وڭايلىقپەن تاني الاتىن مۇمكىنشىلىكتەرگە يە بولعانىنا قاراماستان، سوڭعى جىلدارى ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم تاقىرىپتارى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ءجيى ورىن الۋدا.
ناعىز ەكسترەميستىك توپتاردىڭ تاۋقىمەتىن باتىس ەلدەر كورۋدە. سوڭعى جىلدارى ەۋروپا ەلدەرىندە ساڭىراۋ قۇلاقشا قاپتاپ كەتكەن ۇيىمدار مەن سەكتالاردىڭ سالدارىنان مىڭداعان ادامدار ايانىشتى حالدە قازا تاپتى.
ءدىني سەنىم – يماندىلىق دەگەنىمىز سۇيىسپەنشىلىك، مەيىرىمدىلىك، بەيبىتشىلىك، ال تەرروريزم مەن ەكسترەميزمنىڭ ماقساتى بۇعان مۇلدە قايشى، قانتوگىس، قاتىگەزدىك، ادامدار ءۇشىن قايعى-قاسىرەت.
قۇراننىڭ ءبىر اياتىندا بىلاي دەلىنگەن:
...اللاھ زۇلىمدىق جاساعانداردى سۇيمەيدى. (عيمران سۇرەسى، 140 ايات) ولاي بولسا، جالپى ەل بولىپ، وسىنداي قاۋىپتەن، سەكتالاردان ساق بولۋىمىز، بالالارىمىزعا لايىقتى دارەجەدە كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك.
ەندى وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە ءوز ويىڭىزدى ايتا كەتسەڭىز.
ءبىز اللانىڭ قۇدىرەتىمەن قاسيەتتى ءدىنىمىزدى . قاستەرلى ءسالت-داستۇرىمىزدى تانىپ بىلەتىن، ءبىلىپ قان قويماي سولاردى تىرشىلىگىمىزگە ەنگىزەتىن زامان تۋعانىنا مىڭدا ءبىر ءتاۋبا دەيمىز. ورازا ايت، قۇربان ايت باسقا يسلام مەرەكەلەرىن بىلمەي كەلدىك. ەندى سول مەرەكەلەردىڭ ءمان-ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز. (ەكراننان يسلام مەرەكەلەرىنىڭ اتتارىن كورسەتۋ)
اۋدانىمىزدىڭ باس يمامىنا وقۋشىلاردىڭ قويار ساۋالدارى بار ەكەن، ەندىگى ءسوزدى وقۋشىلارعا بەرەلىك:
1. مەشىتكە ءبىز سياقتى جاس بالالار بارا ما؟
2. «يمام» اتاعىن الۋ ءۇشىن وقىپ، ديپلوم الدىڭىز با؟
3. وتباسىڭىزدىڭ مۇشەلەرى دە ورازا ۇستاپ، ناماز وقي ما؟
4. قاجىلىق ساپاردان العان اسەرىڭىز جايلى ايتىپ بەرسەڭىز.
قۇدايعا شۇكىر، ەگەمەندىك العالى كەم-كەتىگىمىز تولتىرىلىپ، ەل ەرتەڭى جاستارعا جان-جاقتى، ءدىني، ءتىلىن تانىتىپ، سانالارىن وياتار ماقساتپەن ءبىلىم بەرۋ ءبىرىنشى كەزەككە قويىلدى. اسىرەسە، يماندىلىققا باۋلىپ، ادەپتىلىككە، يناباتتىلىققا، جالپى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋليتىن ءىس- شارالار كوپتەپ ۇيىمداستىرىلۋدا. مىنە، وسىنداي كۇندەرگە جەتكەنىمىزدىڭ ءوزى جۇبانىش.
جاستايىنان ءوزىنىڭ ءاربىر ىسىنە، سوزىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان يماندى ادام ءوز اينالاسىنداعى ادامداردان دا وسىنى تالاپ ەتەدى. ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ۇلى ادام، پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س.ع.س.) وسىنىڭ دالەلى. اللا تاعالانىڭ قالاۋى سولاي.
ەندەشە، اللا تاعالانىڭ تىلەگىمىزدى قابىل ەتە كور دەپ مۇسىلمان بولىپ كەپ ومىرگە، مۇسىلمان بوپ كەتسەك دەر ەدىم. اعايىن، تۋىس-باۋىرلار، قۇدايدان وسىنى تىلەگىن.
كەزدەسۋگە كەلگەن اۋدانىمىزدىڭ باس يمامى زور العىسىمىزدى بىلدىرە وتىرىپ، دەنىڭىزگە ساۋلىق، وتباسىڭىزعا بەرەكە-بىرلىك تىلەيمىز.
قورىتىندى ءسوز:
كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، كومپيۋتەرلىك سلايدتار،ت.ب.
بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
بالا ومىرگە كەلگەن سوڭ، پەرىشتە، پاك جاسىنا دەيىن اتا-اناسىنىڭ مەيىرىمىنە بولەنىپ وسەدى. قىزدىڭ بوي جەتۋىنە، ۇلدىڭ ازامات بولۋىنا كوڭىل بولىنەدى. تابيعاتتارىنا ءتان كاسىپتى، ماماندىقتى ۇيرەنۋىنە، يگەرۋىنە كومەكتەسەدى، ءومىردىڭ قيىندىعىن بىلۋگە باۋليدى. قىزدىڭ جانۇيا قۇرۋىنا، ۇلدىڭ اتا-اناسىنا، ءىنى-قارىنداسىنا، تۋىستارىنا، ەلىنە،، حالقىنا قامقورشى بولۋعا باۋلىپ، تاربيەلەيدى. حالىق «بالانى باستان» دەپ بەكەر ايتپاعان، ءتۇرلى وتىرىستاردا، باس قوسۋلاردا سىڭىرگەن ەڭبەگىن، مىنەز-قۇلقىن ونەگە ەتىپ وتىرعان. اڭگىمە، سوزدەرىنىڭ اراسىندا جاماننان جيرەندىرىپ، جاقسىعا جاقىنداتىپ وتىرعان. مىنە، وسىنداي ماقسات بويىنشا 5 «ۆ» سىنىپ وقۋشىلارىمەن كەزدەسۋگە شاقىرىلىپ وتىرعان قوناعىمىزبەن تانىستىرىپ وتەلىك:
اۋدانىمىزدىڭ باس يمامى:
ءدىن - اسا نازىك. سوندىقتان وعان بارىنشا بايىپپەن قاراپ، سالماقتى دا، سالاۋاتتى، بىر-بىرىنەن الىستاتاتىن ەمەس، كەرىسىنشە جاقىنداتاتىن ءوزارا تۇسىنىستىك پەن قۇرمەت تۇتۋ سەزىمىندە بولۋعا ۇندەيدى. بارلىق ۋاقىتتا بارشامىزدان وسىنى تالاپ ەتەدى.
حالىق ءدىني نانىمدارىنا قاراي دا جىكتەلەدى، بۇل حالىقتىڭ ءدىني قۇرامى دەپ اتالادى. ونى انىقتاۋدا جەر شارى حالقىنىڭ بارلىعى بىردەي قامتىلمايدى، ويتكەنى ادامزاتتىڭ، شامامەن 25-30 پايىزىنىڭ ءدىني ۇستانىمى جوق. دۇنيە جۇزىندەگى دىندەردىڭ تارالۋى جايلى مىنا مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، حريستيان دىنىنەن سوڭ كەلە جاتقان يسلام ءدىنى ەكەنىن كورەمىز (سلايدتار ارقىلى) . ياعني بۇگىنگى اڭگىمەمىزدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى وسى يسلام ءدىنىنىڭ توڭىرەگىندە بولماق.
يسلام سالىستىرمالى تۇردە جاڭا ءدىن بولسا دا، بارلىق دەرلىك دۇنيە بولىگىنە تارالعان:د.ج. 120 ەلىندە مۇسىلمان مەشىتتەرى مەن قاۋىمداستىقتارى بار. ەندى وسى ءدىن جايلى ءبىزدىڭ وقۋشىلارىمىز نە بىلەدى ەكەن، سونى تىڭدايىق:
1. «يسلام » ءسوزى اراب تىلىندە «بەيبىتشىلىك»، «تىنىشتىق» سوزىمەن تۇبىرلەس.
2. اللاھ بۇل ءدىندى ادامدارعا اقيقات، تىنىشتىق، يگىلىك، جارىلقانۋ جولىن كورسەتۋ ءۇشىن جىبەرگەن.
3. يسلام - بەيبىتشىلىك پەن بەرەكە-بىرلىك ءدىنى.
4. اللاھ قاسيەتتى قۇراندا مۇسىلماندارعا ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋعا، ءادىل بولۋعا ءامىر ەتەدى.
ەندى وسى «يسلام» ءسوزىن ءوزىڭىز كەڭىنەن تاراتىپ وتسەڭىز.
يسلام ءدىنى الەمدەگى ەڭ ۇلكەن، ەڭ مىقتى دامىعان دىندەردىڭ ەڭ سوڭعىسى. يسلام دىنىنەن سوڭ ەشقانداي ءدىن ومىرگە كەلگەن ەمەس.
يسلام – مويىنۇسىنۋ، بويۇسىنۋ دەگەندى بىلدىرسە، مويىنۇسىنۋ –ياعني قابىلداۋ، باعىنۋ جانە ايتقانىن ورىنداۋ دەگەن ءسوز.
كىم اللاعا مويىنۇسىنسا، ول –مۇسىلمان.
مۇسىلماندار:
اللاعا،
پايعامبارعا،
اللا كىتابىنا،
پەرىشتەلەرگە،
ولىمنەن كەيىن ءومىر بولاتىنىنا سەنەدى.
مۇسىلمان بولۋ – ۇلى يگىلىك. ءبىز اللاعا وسى يگىلىگى ءۇشىن ريزامىز. اللانىڭ الدىندا بەس پارىزىمىزدى وتەۋگە ءتيىسپىز.
- ال سەندەر وسى بەس پارىز جايلى نە بىلەسىڭدەر؟
مۇسىلماننىڭ بەس پارىزى
يمان ايتۋ، ناماز، زەكەت، ورازا، قاجىلىق (ەكراننان كورسەتۋ)
- وسىلاردىڭ ءارقايسىسىنا جەكە-جەكە توقتالىپ، تاراتىپ ايتساڭىز.
كەلەسى تىڭدايتىندارىڭىز سىنىپ وقۋشىلارى الييەۆ نۇرجان مەن بالتابايەۆ ءادىلحاننىڭ مانەرلەپ وقۋىندا «مۇسىلماندىق جولىن قۇش» ولەڭى.
اللا تاعالا ءوزىنىڭ اقىل-كەڭەسىن پايعامبارلار ارقىلى ايتىپ وتىردى. ولار وتە ىزگى نيەتتى جانە اللانىڭ ىقىلاسىنا لايىقتى جاندار بولدى. (پايعامبار ەسىمدەرى ەكراننان كورسەتىلەدى) اللانىڭ قالاۋى بويىنشا سوڭعى پايعامبار مۇحاممەد (وعان اللانىڭ نۇرى جاۋسىن) بولدى.
اللادان باسقا ءتاڭىرى جوق. ولاي بولسا سىنىبىمىزدىڭ وقۋشىسى ابيبۋللا اياۋلىمنىڭ جاتتاپ كەلگەن «اللاعا ماداق» ولەڭىن تىڭداپ كورەلىك.
عىلىم مەن تەحنولوگيا داۋدىڭ شىرقاۋ شەگىنە شىققانىنا جانە ادامزات ءبىرىن-بىرى وڭايلىقپەن تاني الاتىن مۇمكىنشىلىكتەرگە يە بولعانىنا قاراماستان، سوڭعى جىلدارى ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم تاقىرىپتارى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ءجيى ورىن الۋدا.
ناعىز ەكسترەميستىك توپتاردىڭ تاۋقىمەتىن باتىس ەلدەر كورۋدە. سوڭعى جىلدارى ەۋروپا ەلدەرىندە ساڭىراۋ قۇلاقشا قاپتاپ كەتكەن ۇيىمدار مەن سەكتالاردىڭ سالدارىنان مىڭداعان ادامدار ايانىشتى حالدە قازا تاپتى.
ءدىني سەنىم – يماندىلىق دەگەنىمىز سۇيىسپەنشىلىك، مەيىرىمدىلىك، بەيبىتشىلىك، ال تەرروريزم مەن ەكسترەميزمنىڭ ماقساتى بۇعان مۇلدە قايشى، قانتوگىس، قاتىگەزدىك، ادامدار ءۇشىن قايعى-قاسىرەت.
قۇراننىڭ ءبىر اياتىندا بىلاي دەلىنگەن:
...اللاھ زۇلىمدىق جاساعانداردى سۇيمەيدى. (عيمران سۇرەسى، 140 ايات) ولاي بولسا، جالپى ەل بولىپ، وسىنداي قاۋىپتەن، سەكتالاردان ساق بولۋىمىز، بالالارىمىزعا لايىقتى دارەجەدە كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك.
ەندى وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە ءوز ويىڭىزدى ايتا كەتسەڭىز.
ءبىز اللانىڭ قۇدىرەتىمەن قاسيەتتى ءدىنىمىزدى . قاستەرلى ءسالت-داستۇرىمىزدى تانىپ بىلەتىن، ءبىلىپ قان قويماي سولاردى تىرشىلىگىمىزگە ەنگىزەتىن زامان تۋعانىنا مىڭدا ءبىر ءتاۋبا دەيمىز. ورازا ايت، قۇربان ايت باسقا يسلام مەرەكەلەرىن بىلمەي كەلدىك. ەندى سول مەرەكەلەردىڭ ءمان-ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز. (ەكراننان يسلام مەرەكەلەرىنىڭ اتتارىن كورسەتۋ)
اۋدانىمىزدىڭ باس يمامىنا وقۋشىلاردىڭ قويار ساۋالدارى بار ەكەن، ەندىگى ءسوزدى وقۋشىلارعا بەرەلىك:
1. مەشىتكە ءبىز سياقتى جاس بالالار بارا ما؟
2. «يمام» اتاعىن الۋ ءۇشىن وقىپ، ديپلوم الدىڭىز با؟
3. وتباسىڭىزدىڭ مۇشەلەرى دە ورازا ۇستاپ، ناماز وقي ما؟
4. قاجىلىق ساپاردان العان اسەرىڭىز جايلى ايتىپ بەرسەڭىز.
قۇدايعا شۇكىر، ەگەمەندىك العالى كەم-كەتىگىمىز تولتىرىلىپ، ەل ەرتەڭى جاستارعا جان-جاقتى، ءدىني، ءتىلىن تانىتىپ، سانالارىن وياتار ماقساتپەن ءبىلىم بەرۋ ءبىرىنشى كەزەككە قويىلدى. اسىرەسە، يماندىلىققا باۋلىپ، ادەپتىلىككە، يناباتتىلىققا، جالپى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋليتىن ءىس- شارالار كوپتەپ ۇيىمداستىرىلۋدا. مىنە، وسىنداي كۇندەرگە جەتكەنىمىزدىڭ ءوزى جۇبانىش.
جاستايىنان ءوزىنىڭ ءاربىر ىسىنە، سوزىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان يماندى ادام ءوز اينالاسىنداعى ادامداردان دا وسىنى تالاپ ەتەدى. ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ۇلى ادام، پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س.ع.س.) وسىنىڭ دالەلى. اللا تاعالانىڭ قالاۋى سولاي.
ەندەشە، اللا تاعالانىڭ تىلەگىمىزدى قابىل ەتە كور دەپ مۇسىلمان بولىپ كەپ ومىرگە، مۇسىلمان بوپ كەتسەك دەر ەدىم. اعايىن، تۋىس-باۋىرلار، قۇدايدان وسىنى تىلەگىن.
كەزدەسۋگە كەلگەن اۋدانىمىزدىڭ باس يمامى زور العىسىمىزدى بىلدىرە وتىرىپ، دەنىڭىزگە ساۋلىق، وتباسىڭىزعا بەرەكە-بىرلىك تىلەيمىز.
قورىتىندى ءسوز:
You Might Also Like
