زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى
ساباقتىڭ تاقىرىبى : زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى
ساباقتىڭ ماقساتى :
1)زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋ جۇيەسىن جانە سەپتىك جالعاۋلارىنىڭ ەملەسىن مەڭگەرتۋ، سويلەۋ كەزىندە سەپتىك جالعاۋلارىن دۇرىس قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2) وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتى جازۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ ، سوزدىك قورىن بايىتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىسىن ودان ءارى دامىتۋ.
3) وقۋشىلاردى تاپقىرلىققا ، ەڭبەكشىلدىككە ، انا ءتىلىن قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ل.ا توكەيەۆا- بەكتۇرعانوۆا «جۇيەلى وقىتۋ جانە وقۋشىلاردىڭ ءوزىن-وزى باسقارۋى»
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى : سىزبالار، كەستەلەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ۇلكەنگە دە «ءسىز»
كىشىگە دە «ءسىز»
سالەم بەردىك سىزدەرگە
قۇرمەتپەنەن ءبىز
ءقازىر بىزدە قازاق ءتىلى ساباعى.
تاقتادا :
ز ت س م ن ڭ س پ ت ل ۋ
ا ە ءى ءى ە ە ءى
ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى : «زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى»
بۇگىن ءبىز مىناۋ جوسپار كەستە بويىنشا جۇمىس جاسايمىز :
جوسپار كەستە
ءار وقۋشى «ءبىلىم پەردەسى» اتتى باعالاۋ پاراقشاسى بويىنشا وزدەرىن باعالايدى.
وقۋشىنىڭ ءاتى-جونى ەكەۋارا جۇمىس ساۋاتتىلىق حاتى زەرتتەۋ جۇمىسى ءوزىن-وزى باقىلاپ، باعالاۋ شىعارماشىلىق جۇمىس قورىتىندى باعا
وقۋشىلار وزدەرىنىڭ اتى ءجونىن جازىپ شىعادى.
تاقتاعا «جەتىگەن » اسپابىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى.
ەرتەگى :
«ەرتە - ەرتە ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتەدە، زات ەسىم جەرىندە، قازاق ءتىلى ەلىندە سەپتىك دەگەن شال بولىپتى. ەلدە جۇت بولىپ، اشارشىلىق جايلاپتى. بۇل اشارشىلىق سەپتىك شالدىڭ ۇيىنە دە كەلىپ جەتىپتى. اتاۋ اتتى ۇلى قايتىس بولعاندا شال اعاشقا اتتىڭ قىلىن كەرىپ، تيەگىنىڭ ورنىنا قويىپتى دا، ءۇنسىز ەگىلىپتى . اي وتكەن سوڭ ىلىك دەگەن ۇلى ولگەندە تاعى ءبىر ىشەك تاعىپ، «نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن ؟» - دەپ ەگىلەدى.
اي وتكەن سوڭ بارىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. سوندا شال تاعى ءۇشىنشى ىشەك تاعىپ «كىمگە ايتىپ جىلايىن نەگە عانا ءولدى ەكەن ؟»دەپ جوقتاۋ ايتادى. تابىس اتتى ۇلى ولگەندە «نەنى ايتىپ،كىمدى عانا قارعايىن؟» - دەيدى. جاتىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە اعاشقا بەسىنشى ىشەك تاعىلىپ، «نەدە، كىمدە ەكەن سەبەبى ؟ - دەپ جىلايدى.شىعىس ۇلى دا قايتىس بولادى، التىنشى ىشەك تاعىلىپ «نەدەن قايتىس بولدىڭ، كىمنەن سەنى سۇرايمىن ؟»دەپ ەگىلەدى. كومەكتەسى دە سول اشارشىلىقتان قايتىس بولعاندا «كىممەن ءومىر سۇرمەكپىن، نەمەن ەندى شۇعىلدانامىن؟»دەپ جوقتاۋ ايتىپ ەگىلەدى. سودان 7 ىشەك، 7 تيەك تاعىلىپ «جەتىگەن »اسپابى پايدا بولىپتى. وسى اسپاپ ارقىلى شال مۇڭىن حالىققا جەتكىزگەن دەسەدى.
ءى.ەكەۋارا جۇمىس
وقۋشىلارعا سەپتىك اتاۋلارى تاراتىلىپ بەرىلەدى : اتاۋ، ىلىك، بارىس تابىس جاتىس شىعىس ، كومەكتەس ،اتاۋ ، ىلىك بارىس .ءار جۇپ بەرىلگەن اتاۋ بويىنشا 5 سوزدەن جازادى.
مىسالى. تاقتادا 2 وقۋشى جازادى.
كىتاپتىڭ ءۇيدىڭ
بالانىڭ تاۋدىڭ
مەكتەپتىڭ قالانىڭ
ايدىڭ كۇننىڭ
گۇلدىڭ ۇستەلدىڭ
ءار جۇپ جازعان سوزدەرىن وقيدى، ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
2.ساۋاتتىلىق حاتى
ءى قاتار - «قىس»
ءىى- قاتار – «ءبىزدىڭ سىنىپ» تاقىرىبىنا ءماتىن قۇراستىرادى. ماتىندە سەپتىك جالعاۋلارى بولۋ كەرەك.
ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
3 زەرتتەۋ جۇمىسى
ءار بالاعا ءسوز بەرۋ، وقۋشىلار سەپتەپ جازادى، 2 وقۋشى تاقتادا ورىندايدى.
قارلىعاش، وقۋشى، اۋىل، سۋرەتشى، اعاش، قار، كۇن، ەمەن، تەرەك، كىتاپ، داپتەر، مەكتەپ، بالا، جاڭبىر، اسپان، كوشە، بوتا، جىلقى.
ا.س قارلىعاش
ءى.س قارلىعاشتىڭ
ب.س قارلىعاشقا
ت.س قارلىعاشتى
ج.س قارلىعاشتا
ش.س قارلىعاشتان
ك.س قارلىعاشپەن
ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
4 .ءوزىن-وزى باقىلاپ، باعالاۋ ( تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ )
1.اكە"ءسوزى قاي سەپتىكتە تۇرعانىن تاپ
ا) ا.س.
ۆ) ءى.س.
س) ب. س.
د) ج. س.
2.ىلىك ەتەگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) وقۋشى
ۆ) وقۋشىعا
س) وقۋشىنىڭ
د) وقۋشىعا
3.بارىس سەپتىگىنىڭ سۇراعىن بەلگىلە
ا) كىمگە؟نەگە؟قايدا؟
ۆ) كىمدەرگە؟كىمدى؟نەنى؟
س) كىمگە؟ كىمدى؟ نەنى؟
د) كىممەن؟ نەمەن؟
4.تابىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋىن بەلگىلە
ا) -نى،ء-نى،-قى،-كى،-عى،-گى
ۆ) -نى،ء-نى،-دى،ء-دى،-تى،ء-تى
س) -نى،ء-نى،-شى،ء-شى،-دى،ء-دى
د) –نان،-نەن، -دان،-دەن، -تان، -تەن
5.جاتىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) كوكتەمدە
ۆ) دالاعا
س) مەكتەپپەن
د) مەكتەپتەن
6. شىعىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى تابىڭىز
ا) ساباققا
ۆ) ساباقتى
س) ساباقتان
د) ساباقپەن
7.كومەكتەس سەپتىگىنىڭ سۇراقتارىن اتا
ا) كىمدە؟نەدە؟
ۆ)كىمگە ؟ نەگە ؟
س) كىمنەن؟نەدەن؟
د) كىممەن؟ نەمەن ؟
تەست جاۋاپتارىن تەكسەرىپ، ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
5.شىعارماشىلىق جۇمىس
زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋىنە وقۋشىلار كلاستەر قۇراستىرادى.
اتاۋ سەپتىك
ىلىك سەپتىك
بارىس سەپتىك
تابىس سەپتىك
شىعىس سەپتىك
كومەكتەس سەپتىك
ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى
سوزدەردى دۇرىس سەپتىككە ورنالاستىر.
اتاۋ سەپتىك
ىلىك سەپتىك
بارىس سەپتىك
تابىس سەپتىك
جاتىس سەپتىك
شىعىس سەپتىك
كومەكتەس سەپتىك
تەكەمەت ، كومىردىڭ ، سۋعا، ۇشاقتى ، دالادا، جاڭبىردان، الاشا، بالعانىڭ ، دۇكەنگە، كىتاپتى، قىستا، اسپاننان، ارامەن، تەاترعا، شەڭبەردى، وقۋشىمەن، وتپەن، ساباقتى، قايىڭنىڭ.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
سەپتىك جالعاۋىن مەڭگەرگەن بالانىڭ داعدىسى ۇشتالا تۇسەدى، ءتىلى شۇبارلانبايدى. سويلەۋ كەزىندە سەپتىك جالعاۋىن دۇرىس قولدانادى. سوزدىك قورىمىزدى مولايتىپ، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە داعدىلانۋىمىز كەرەك. انا ءتىلىمىزدى شۇبارلاماي سويلەيىك. انا ءتىلىمىز ءبىزدىڭ قازاق ءتىلىمىز.
ءبىلىم پەردەسىندەگى باعالاردى قورىتىندىلاپ شىعۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى :
1)زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋ جۇيەسىن جانە سەپتىك جالعاۋلارىنىڭ ەملەسىن مەڭگەرتۋ، سويلەۋ كەزىندە سەپتىك جالعاۋلارىن دۇرىس قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2) وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتى جازۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ ، سوزدىك قورىن بايىتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىسىن ودان ءارى دامىتۋ.
3) وقۋشىلاردى تاپقىرلىققا ، ەڭبەكشىلدىككە ، انا ءتىلىن قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ل.ا توكەيەۆا- بەكتۇرعانوۆا «جۇيەلى وقىتۋ جانە وقۋشىلاردىڭ ءوزىن-وزى باسقارۋى»
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى : سىزبالار، كەستەلەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ۇلكەنگە دە «ءسىز»
كىشىگە دە «ءسىز»
سالەم بەردىك سىزدەرگە
قۇرمەتپەنەن ءبىز
ءقازىر بىزدە قازاق ءتىلى ساباعى.
تاقتادا :
ز ت س م ن ڭ س پ ت ل ۋ
ا ە ءى ءى ە ە ءى
ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى : «زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى»
بۇگىن ءبىز مىناۋ جوسپار كەستە بويىنشا جۇمىس جاسايمىز :
جوسپار كەستە
ءار وقۋشى «ءبىلىم پەردەسى» اتتى باعالاۋ پاراقشاسى بويىنشا وزدەرىن باعالايدى.
وقۋشىنىڭ ءاتى-جونى ەكەۋارا جۇمىس ساۋاتتىلىق حاتى زەرتتەۋ جۇمىسى ءوزىن-وزى باقىلاپ، باعالاۋ شىعارماشىلىق جۇمىس قورىتىندى باعا
وقۋشىلار وزدەرىنىڭ اتى ءجونىن جازىپ شىعادى.
تاقتاعا «جەتىگەن » اسپابىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى.
ەرتەگى :
«ەرتە - ەرتە ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتەدە، زات ەسىم جەرىندە، قازاق ءتىلى ەلىندە سەپتىك دەگەن شال بولىپتى. ەلدە جۇت بولىپ، اشارشىلىق جايلاپتى. بۇل اشارشىلىق سەپتىك شالدىڭ ۇيىنە دە كەلىپ جەتىپتى. اتاۋ اتتى ۇلى قايتىس بولعاندا شال اعاشقا اتتىڭ قىلىن كەرىپ، تيەگىنىڭ ورنىنا قويىپتى دا، ءۇنسىز ەگىلىپتى . اي وتكەن سوڭ ىلىك دەگەن ۇلى ولگەندە تاعى ءبىر ىشەك تاعىپ، «نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن ؟» - دەپ ەگىلەدى.
اي وتكەن سوڭ بارىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. سوندا شال تاعى ءۇشىنشى ىشەك تاعىپ «كىمگە ايتىپ جىلايىن نەگە عانا ءولدى ەكەن ؟»دەپ جوقتاۋ ايتادى. تابىس اتتى ۇلى ولگەندە «نەنى ايتىپ،كىمدى عانا قارعايىن؟» - دەيدى. جاتىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە اعاشقا بەسىنشى ىشەك تاعىلىپ، «نەدە، كىمدە ەكەن سەبەبى ؟ - دەپ جىلايدى.شىعىس ۇلى دا قايتىس بولادى، التىنشى ىشەك تاعىلىپ «نەدەن قايتىس بولدىڭ، كىمنەن سەنى سۇرايمىن ؟»دەپ ەگىلەدى. كومەكتەسى دە سول اشارشىلىقتان قايتىس بولعاندا «كىممەن ءومىر سۇرمەكپىن، نەمەن ەندى شۇعىلدانامىن؟»دەپ جوقتاۋ ايتىپ ەگىلەدى. سودان 7 ىشەك، 7 تيەك تاعىلىپ «جەتىگەن »اسپابى پايدا بولىپتى. وسى اسپاپ ارقىلى شال مۇڭىن حالىققا جەتكىزگەن دەسەدى.
ءى.ەكەۋارا جۇمىس
وقۋشىلارعا سەپتىك اتاۋلارى تاراتىلىپ بەرىلەدى : اتاۋ، ىلىك، بارىس تابىس جاتىس شىعىس ، كومەكتەس ،اتاۋ ، ىلىك بارىس .ءار جۇپ بەرىلگەن اتاۋ بويىنشا 5 سوزدەن جازادى.
مىسالى. تاقتادا 2 وقۋشى جازادى.
كىتاپتىڭ ءۇيدىڭ
بالانىڭ تاۋدىڭ
مەكتەپتىڭ قالانىڭ
ايدىڭ كۇننىڭ
گۇلدىڭ ۇستەلدىڭ
ءار جۇپ جازعان سوزدەرىن وقيدى، ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
2.ساۋاتتىلىق حاتى
ءى قاتار - «قىس»
ءىى- قاتار – «ءبىزدىڭ سىنىپ» تاقىرىبىنا ءماتىن قۇراستىرادى. ماتىندە سەپتىك جالعاۋلارى بولۋ كەرەك.
ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
3 زەرتتەۋ جۇمىسى
ءار بالاعا ءسوز بەرۋ، وقۋشىلار سەپتەپ جازادى، 2 وقۋشى تاقتادا ورىندايدى.
قارلىعاش، وقۋشى، اۋىل، سۋرەتشى، اعاش، قار، كۇن، ەمەن، تەرەك، كىتاپ، داپتەر، مەكتەپ، بالا، جاڭبىر، اسپان، كوشە، بوتا، جىلقى.
ا.س قارلىعاش
ءى.س قارلىعاشتىڭ
ب.س قارلىعاشقا
ت.س قارلىعاشتى
ج.س قارلىعاشتا
ش.س قارلىعاشتان
ك.س قارلىعاشپەن
ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
4 .ءوزىن-وزى باقىلاپ، باعالاۋ ( تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ )
1.اكە"ءسوزى قاي سەپتىكتە تۇرعانىن تاپ
ا) ا.س.
ۆ) ءى.س.
س) ب. س.
د) ج. س.
2.ىلىك ەتەگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) وقۋشى
ۆ) وقۋشىعا
س) وقۋشىنىڭ
د) وقۋشىعا
3.بارىس سەپتىگىنىڭ سۇراعىن بەلگىلە
ا) كىمگە؟نەگە؟قايدا؟
ۆ) كىمدەرگە؟كىمدى؟نەنى؟
س) كىمگە؟ كىمدى؟ نەنى؟
د) كىممەن؟ نەمەن؟
4.تابىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋىن بەلگىلە
ا) -نى،ء-نى،-قى،-كى،-عى،-گى
ۆ) -نى،ء-نى،-دى،ء-دى،-تى،ء-تى
س) -نى،ء-نى،-شى،ء-شى،-دى،ء-دى
د) –نان،-نەن، -دان،-دەن، -تان، -تەن
5.جاتىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) كوكتەمدە
ۆ) دالاعا
س) مەكتەپپەن
د) مەكتەپتەن
6. شىعىس سەپتىگىندە تۇرعان ءسوزدى تابىڭىز
ا) ساباققا
ۆ) ساباقتى
س) ساباقتان
د) ساباقپەن
7.كومەكتەس سەپتىگىنىڭ سۇراقتارىن اتا
ا) كىمدە؟نەدە؟
ۆ)كىمگە ؟ نەگە ؟
س) كىمنەن؟نەدەن؟
د) كىممەن؟ نەمەن ؟
تەست جاۋاپتارىن تەكسەرىپ، ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى.
5.شىعارماشىلىق جۇمىس
زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋىنە وقۋشىلار كلاستەر قۇراستىرادى.
اتاۋ سەپتىك
ىلىك سەپتىك
بارىس سەپتىك
تابىس سەپتىك
شىعىس سەپتىك
كومەكتەس سەپتىك
ءبىلىم پاراقشاسىنا باعالارىن قويادى
سوزدەردى دۇرىس سەپتىككە ورنالاستىر.
اتاۋ سەپتىك
ىلىك سەپتىك
بارىس سەپتىك
تابىس سەپتىك
جاتىس سەپتىك
شىعىس سەپتىك
كومەكتەس سەپتىك
تەكەمەت ، كومىردىڭ ، سۋعا، ۇشاقتى ، دالادا، جاڭبىردان، الاشا، بالعانىڭ ، دۇكەنگە، كىتاپتى، قىستا، اسپاننان، ارامەن، تەاترعا، شەڭبەردى، وقۋشىمەن، وتپەن، ساباقتى، قايىڭنىڭ.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
سەپتىك جالعاۋىن مەڭگەرگەن بالانىڭ داعدىسى ۇشتالا تۇسەدى، ءتىلى شۇبارلانبايدى. سويلەۋ كەزىندە سەپتىك جالعاۋىن دۇرىس قولدانادى. سوزدىك قورىمىزدى مولايتىپ، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە داعدىلانۋىمىز كەرەك. انا ءتىلىمىزدى شۇبارلاماي سويلەيىك. انا ءتىلىمىز ءبىزدىڭ قازاق ءتىلىمىز.
ءبىلىم پەردەسىندەگى باعالاردى قورىتىندىلاپ شىعۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: حVءىىى عاسىرداعى قازاقستان مادەنيەتى
-
ساباقتىڭ ماقساتى: ءدىني ءبىلىم بەرۋ ارقىلى كەلەر ۇرپاقتى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، مادەنيەتتىلىككە، كىشىپەيىلدىلىككە تاربيەلەۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ءدىني ساۋاتىن اشۋ؛
