ءدوفاميننىڭ اسەرىندەگى ميىڭىز: نەيروماركەتينگ سەرپىلىسى
باسى: دوفامين، نەيروبيولوگيا جانە نەيروماركەتينگ: نەگە قالاۋ سەزىمىن باقىتپەن شاتاستىرامىز
ەكىنشى ءبولىمى: سۇرانىس بويىنشا بولىنەتىن دوفامين
ءۇشىنشى ءبولىمى: ءسىزدىڭ دوفامينەرگيالىق نەيروندارىڭىز نەدەن بولىنەدى؟
سىيدان دامەلەنۋ كەزىندە دوفامين ءبولىنىپ، ول كەز كەلگەن ەلىكتىرۋشى نارسەگە اڭسارىمىزدى اۋدارىپ قويادى. ماسەلەن، ءشاحۋات قوزدىراتىن سۋرەتتەردى كورىپ العان ەر ادامداردىڭ قارجىلاي تاۋەكەلدەرگە ۇمتىلىسى ارتادى، ال لوتەرەيادان ۇتىسقا يە بولام دەگەن قيال شەكتەن تىس تاماقتانۋعا اكەپ سوقتىرادى — قول جەتپەس سىيدان دامەتۋدىڭ ەكى جاعدايى دا سىزگە زيانىن تيگىزۋى مۇمكىن. ءدوفاميننىڭ جوعارى دەڭگەيى ءبىر ساتتىك قىزىقتارعا تارتادى، ءسويتىپ، ونىڭ سالدارىنا اسا باس قاتىرمايسىز.
مۇنى كىم بايقاعانىن بىلەسىز بە؟ ءسىزدىڭ اقشاڭىزدى كوزدەيتىن ادامدار. بولشەك ساۋدا سالاسىنداعى كوپتەگەن: ءىرى ازىق-تۇلىك كومپانيالارىنىڭ ونىمدەرىنە تۇز، قانت جانە مايدى دومفامينەرگيالىق نەيروندارىڭىزدى شەكتەن تىس ارتتىراتىن دەڭگەيدە قوسىپ جىبەرەتىنىنەن باستاپ، ءسىزدى ءبىر عانا دجەكپوتتى ۇتساڭىز، ميلليون دوللارعا يە بولاتىنىڭىزعا سەندىرەتىن لوتەرەيا جارناماسىنا دەيىنگى نارسەلەر ءبىزدى تاعى دا ۇمتىلا تۇسۋگە يتەرمەلەيدى.
ازىق-تۇلىك ماركەتتەرىندە دە اقىماقتار وتىرعان جوق. ول جەردەگىلەر ءدوفاميننىڭ ماكسيمالدى اسەرىمەن ساۋدا جاساعانىڭىزدى قالايدى، سوندىقتان ەڭ ۇنامدى ءونىمدى كوزگە كورىنەتىن جەرگە قويادى. ءۇيدىڭ جانىنداعى دۇكەنگە كىرگەنىمدە ەڭ ءبىرىنشى كورەتىنىم — كونديتەرلىك بولىمدەگى تەگىن (دەگۋستاسياعا ارنالعان) ۇلەستەر جانە بۇل كەزدەيسوق ەمەس. ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىندەگى ماركەتينگ زەرتتەۋشىلەرى تاعام مەن سۋسىننان ءدام تاتۋ ساتىپ الۋشىلاردىڭ تابەتىن اشاتىنىن جانە ولاردىڭ ماراپات ىزدەۋ جاعدايىنا اۋىساتىنىن دالەلدەگەن. نەگە؟ تەگىن ۇلگىلەر ەكى نەگىزگى ماراپاتتى قامتيدى: ولار تەگىن جانە تاماق (ال ولاردى سۇيكىمدى مودەل ۇسىنىپ تۇرسا، ءۇشىنشى ۋادە قوسىلادى، ءسويتىپ، تۇزاققا تۇسەسىز). ءبىر زەرتتەۋدە تاتتىلەردەن ءدام تاتقان ساتىپ الۋشىلار ستەيكتەر مەن ءتاتتى ناندار، سونداي-اق جەڭىلدىكپەن جۇرەتىن تاۋارلاردى الۋعا كوبىرەك ۇمتىلعان. تاعام مەن سۋسىننان ءدام تاتۋ ادەتتە قۋاتتاۋ جۇيەسىن ىنتالاندىراتىن ونىمدەردىڭ تارتىمدىلىعىن ارتتىردى (ال بيۋدجەتىن قاداعالايتىن انالار ۇنەمدەۋ دەگەنگە اسىرەسە جاقىن!). الايدا س ۇلى جانە ىدىس جۋۋعا دەگەن نارسەلەرگە بۇل اسەر ەتپەگەن: شاماسى، ءتىپتى ءدوفاميننىڭ اسەرىمەن دە ورتا تۇتىنۋشى دارەتحانا قاعازىن دا تاڭداي المايدى (كەشىر، Charmin*). سوندىقتان دۇكەنگە جاڭا تۇسكەن قوڭىر شترۋدەلدەن ءدام تاتساڭىز، ءوزىڭىز جوسپارلاعاننان دا كوپ زاتتاردى ارقالاپ شىعاسىز. ءبىراق ەلىكتىرۋشى دامگە الدانباساڭىز دا، ءبارىبىر — ءدوفاميننىڭ اسەرىندەگى ميىڭىز — سىيدان دامەتۋ سەزىمىن قاناعاتتاندىراتىن نارسەنى ىزدەيدى**.
عالىمدار تاماقتانۋ ماسەلەلەرىمەن اينالىساتىن 21 ماماننان تاجىريبە ناتيجەلەرىن بولجاۋدى ءوتىندى جانە تاڭ قالارلىعى — ديەتولوگتاردىڭ 81 پايىزى كەرىسىنشە ناتيجەگە كوز جەتكىزدى. ولار ءدام تاتىپ كورۋ ساتىپ الۋشىلاردىڭ اشتىق پەن ءشولىن عانا ەمەس، سىيدان دامەتۋگە دەگەن قاجەتتىلىگىن دە باسىپ تاستايدى دەپ ويلادى. كورىپ وتىرعانىمىزداي، ءبىزدىڭ كوپشىلىگىمىز — ءتىپتى ساراپشىلاردىڭ وزدەرى دە — قورشاعان ورتاداعى قالاۋىمىز بەن ارەكەتىمىزگە اسەر ەتەتىن كوپتەگەن فاكتورلاردى بىلمەيدى. ماسەلەن، ادامدار جارنامانىڭ بىزگە اسەرى جوق دەپ سانايدى، ءبىراق تاماقتىڭ جارناماسى كەزىندە — اسىرەسە ارىقتاۋدى قولعا الىپ، تاعامدى ءبولىپ جەمەۋگە ۇمتىلعانىڭىزدا، توڭازىتقىشتى جيىرەك اشاتىنىڭىزدى مويىندايتىن شىعارسىز.
*تىسىندا چارمين قونجىعى (تۋرا اۋدارعاندا «سۇيكىمدى») بەينەلەنگەن دارەتحانا قاعازى. اۋد.ەسك.
**ءتاتتى تاعامنان ءدام تاتقان سوڭ، قاتىسۋشىلار دۇكەننەن تابىلمايتىن ماراپاتتارعا كوبىرەك قىزىعۋشىلىق تانىتقان: ولار بورا-بورادا دەمالۋدى، رومانتيكالىق فيلم كورۋگە كينوعا بارۋدى جانە سپاعا كىرۋدى ارماندادى. مۇمكىن، ساۋدا تەگىن پەچەنە بەرىپ، جەڭىلدىكتەر ۇسىنعان جاعدايدا (ءتىپتى، جىلجىمايتىن مۇلىك پەن ءساندى اۆتوموبيلدەردى ساتقاننىڭ وزىندە) قىزۋىراق جۇرەتىن شىعار.
سونداي-اق قۋاتتاۋ جۇيەسىنە جاڭاشىلدىق پەن ارتۇرلىلىكتىڭ اسەرى بار. ءسىزدىڭ دوفامينەرگيالىق نەيروندارىڭىز ۋاقىت وتە كەلە تانىس، ءتىپتى موككو-لاتتە نەمەسە بيزنەس-لانچقا دەگەن ايرىقشا ۇسىنىس بولسىن، وزىڭىزگە ۇنايتىن ماراپاتتارعا ۇيرەنىپ كەتەدى. سوندىقتان Starbucks جانە Jack in the Box («قوراپشاداعى دجەك») سياقتى كافەلەردىڭ ستاندارتتى اسسورتيمەنتكە جاڭا رەڭكتەر قوسىپ، كيىم ساتۋشىلاردىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىلەردىڭ ءتۇستى پاليتراسىن وزگەرتىپ وتىراتىنى تەگىن ەمەس. ادەتتەگى كوفە مە؟ وندايعا ەتىمىز ۇيرەنگەن. ءيا، ال مازىردەگى نە نارسە — اق شوكولاد قوسىلعان لاتتە مە؟ ءسويتىپ، تاعى قۋانامىز! سۇيىكتى كيىمدەر تىزبەڭىزدەگى ءىرى جىپپەن توقىلعان سۆيتەر؟ ەش قىزىعى جوق. ءبىراق توقتاڭىز، كارامەلدى-قوڭىر جانە ەرىتىلگەن مايدىڭ تۇستەرى قوسىلعان با؟ ءدوفاميندى كۇندەر قايتا ورالدى!
باعالارعا قاتىستى تاعى ءبىر كوزبوياۋشىلىق بار — ميىمىزدىڭ قارابايىر بولىگى ازداعان رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋگە ۇمتىلادى. «بىرەۋىن ساتىپ الساڭ، ەكىنشىسى تەگىن بەرىلەدى!» جانە «60 پايىزعا دەيىن جەڭىلدىكتەر» دەگەننەن باستاپ، ءسىزدى پايدالى ۇسىنىسقا سەندىرەتىن نارسەنىڭ بارلىعى ءدوفاميننىڭ كوپتەپ بولىنۋىنە سەبەپ بولادى. اسىرەسە، ەگەر «ۇسىنىلاتىن بولشەك باعا» ساتۋشىنىڭ باعاسىمەن سالىستىرعاندا وتە جوعارى بولسا. Amazon.com بىلەدى دە، ميىڭىزدىڭ ايىرماشىلىقتى تەز ەسەپتەيتىنىن ۇيالماستان پايدالانىپ، (قىزىق بولعاندا) ول بۇل اقشانى تاپتىم دەپ سانايدى. 989 دوللار. 44،99 پايىزعا دەيىن ارزانداتىلعان؟ بۇل تەگىن دۇنيە عوي! مۇنىڭ نە ەكەنىن بىلمەيمىن، ءبىراق تەز ساتىپ الايىن! بۇعان ۋاقىتشا شەكتەۋلەر مەن تاۋاردىڭ تاۋسىلىپ بارا جاتقانى جونىندەگى سىلتاۋدى قوسىڭىز (جەڭىلدىكتەر تۇسكە دەيىن ۇسىنىلادى، ءبىر كۇندىك ساتىلىمدار، «تاۋسىلعانعا دەيىن» دەگەن ەسكەرتۋ)، ءسويتىپ ءسىز ساۆانناڭىزداعى سوڭعى جويىلىپ بارا جاتقان جابايى اڭدى اۋلاۋعا ۇمتىلعان اڭشىداي ەكى وكپەڭىزدى قولعا الىپ جۇگىرىپ كەلەسىز.
يىستەردى بۇرىن بولماعان جەردەگى قالاۋىڭىزدى وياتۋ ءۇشىن پايدالانادى. حوش ءيىس — سىيدان دامەتتىرۋدى ەڭ جىلدام ىسكە قوساتىن تاسىلدەردىڭ ءبىرى جانە حوش ءيىس مولەكۋلالارى ءيىس سەزۋ رەسەپتورلارىڭىزعا جەتكەن بويدا، مي ولاردىڭ قايناركوزىن ىزدەي باستايدى. فري كارتوبىنىڭ نەمەسە بۋرگەرلەردىڭ يىسىنە ەلىتىپ، جەدەل تاماقتانۋ مەيرامحاناسىنا كەلەسى جولى كەلگەنىڭىزدە، اسحاناداعى تاعامنىڭ ءيىسىن ەمەس، كىرەتىن جەرىڭىزگە ارنايى تەسىكتەر ارقىلى سەبىلگەن، مۇقيات دايىندالعان Eau de Eat More — «تاعى جە» ودەكولونىنىڭ ءيىسىن سەزۋىڭىز مۇمكىن. Scent Air اتتى سايتىندا حوش يىستەردى* ساتۋ سالاسىنىڭ كوشباسشىسى بالمۇزداق-كافەسىنە كەلۋشىلەردى ءقوناقۇيدىڭ مينۋس ءبىرىنشى قاباتىنا الداپ شاقىرعانىن ايتىپ ماقتانادى. باستىسى — حوش يىستەندىرۋ جۇيەسىن ستراتەگيالىق تۇرعىدان دۇرىس ورنالاستىرۋ: ولار قانت پەچەنەسىنىڭ حوش ءيىسىن باسپالداقتىڭ جوعارى جاعىنا، ال ۆافەلدى كونۋستىڭ ءيىسىن – تومەنگى جاعىنا سەپكەن. كەزدەيسوق ءوتىپ بارا جاتقان حانىم تاتتىلەردىڭ ءيىسىن سەزىپ تۇرمىن دەپ ويلاعان. ءبىراق ولاي ەمەس، بۇل دوفامينەرگيالىق نەيرونداردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، ونى — ونىڭ ءاميانىن ەركىنەن تىس — باسپالداقپەن تومەن تۇسۋگە** اكەپ سوقتىرعان ەسسەنسيالار بولاتىن. Bloomingdales-تە يىستەردى بولىمدەرگە قاتىستى شاشقان: «بالالاردىڭ سەپپەسى» انا بولىمىندە نازىك تە اياۋلى سەزىمدەردى تۋدىرادى، شومىلۋعا كيەتىن كيىمدەر بولىمىندەگى «كوكوس» جاعاجاي كوكتەيلدەرى تۋرالى قيالداتادى، ال «جۇپارگۇلدىڭ نازىك ءيىسى» ءىش كيىمدەر ساتاتىن بولىمگە لايىق دەپ تابىلعان. بالكىم، ول كيىم ولشەيتىن جەردەگى كۇندىزگى شامداردىڭ جارىعىنداعى ءۇش قاتتى اينانىڭ الدىندا شەشىنگەن ايەلدەردى تىنىشتاندىرۋعا ارنالعان بولار. بۇل يىستەردى سەزبەۋىڭىز دە مۇمكىن، ءبىراق ولاردى ميىڭىز بايقايدى دا، ساتىپ الۋعا قاتىستى جوسپارىڭىز وزگەرەدى.
*«تازا اقجايمادان» باستاپ، «تۋعان كۇن ءبالىشى» جانە «ومەلانى» قوسقاندا، Scent Air (scentair.com) ۇسىنعان حوش يىستەردىڭ ءتۇرى ايتارلىقتاي كوپ. ارينە، ساتۋشىلار وسى كەرەمەت حوش يىستەردىڭ بۇكىل تاۋارلارىندا بولعانىن قالايدى. ءبىراق مەنى «ءساسىقيىستى»، «دينوزاۆردىڭ دەمى» جانە «كۇيدىرىلگەن رەزەڭكە» يىستەرى تاڭداندىردى — بۇل كىمگە كەرەك؟
**ىسكە بۇلاي سالعىرتتىقپەن قاراۋدىڭ ءجونسىز ەكەنى راس، ءبىراق بۇل Unilever ۇسىنعان بالمۇزداقتى ساتۋ اۆتوماتىنا ورناتىلعان قوزعالىس قۇرىلعىسىمەن سالىستىرعاندا تۇك ەمەس. ساتىپ الۋى مۇمكىن دەگەن ادامداردى بايقاعاندا، اگرەگات ولاردى بالمۇزداق ساتىپ الۋعا شاقىرادى.
ارينە، عىلىمدى پايدا ءۇشىن دە، يگىلىك ءۇشىن دە پايدالانۋعا بولادى جانە تۋراسىن ايتقاندا، حوش يىستەر ماركەتينگىنىڭ ارقاسىندا تەك بالمۇزداق پەن بيكينيدىڭ عانا ساتىلىمى ارتقان جوق. فلوريدا اۋرۋحاناسىنىڭ ماگنيتتى-رەزونانستى توموگرافيا كابينەتىندە دالىزگە «كوكوستى جاعاجاي» جانە «مۇحيت» يىستەرى سەبىلە باستاعاندا، تەكسەرىلۋدەن باس تارتۋشىلاردىڭ سانى ازايعان. سىيدان ازداپ دامەلەندىرۋ مازاسىزدىقتى باساتىن قۇرال ىسپەتتى، ادامداردىڭ وزدەرى قاشاتىن نارسەلەرگە باتىلى ارتادى. بۇل ستراتەگيانى باسقا يندۋستريالار مەن قىزمەتتەردىڭ دە پايداعا اسىرۋى ىقتيمال. ماسەلەن، ءتىس دارىگەرلەرىنە «حەللوۋين كامپيتتەرى»، ال سالىق كەڭەسشىلەرىنە — «كۇشتى مارتيني» يىستەرى جارايدى.
ماتەريالدى جاقسىلاپ قورىتىپ الىڭىزدار، جالعاسى بار...
كەلەسى ءبولىم: دوفامين تىڭشىسىنا اينالىڭىز
You Might Also Like
-
كۇنجىت مايى (سەزام مايى) — كۇنجۇت وسىمدىگىنەن الىناتىن وسىمدىك مايى. ول نەگىزىنەن گليسەريننىڭ تولىق كۇردەلى ەفيرلەرىنەن — گليسەريدتەردەن (95 — 98%)، قانىققان جانە قانىقپاعان ءبىر ن...
-
19-20 عاسىردان باستاپ كينو، فيلم ءتۇسىرۋ دامۋ جولىنا ءتۇستى. العاشىندا تەك ءبىر ادامنىڭ دىبىستاۋىمەن ءارتۇرلى جانردا فيلمدەر تۇسىرىلسە، ۋاقىت وتە ادامنىڭ اقىلىنا سىيمايتىن عاجايىپ وقيعالاردى ءتۇس...
